Philippi Melanthonis Opera quae supersunt omnia

THELIBRAftY

SRIGHAM YCUNG U IVZRSIT*

PROVO, UTAH

CORPUS

REPORMATORUM

P 0 S T

CAROL. GOTTL. BRETSCHNEIDERUM,

PHILO.S. ET THEOL. DOCTOREM ETC.

E D I D 1 T

HENRICUS ERNESTUS BINDSEIL,

PHILOS. DOCTOR,
BIBLIOTHECAE REGIAE ACADEMIAE FRIDERICIAIVAE HALENSIS CUM VITEBEHGEXSI

CONSOCIATAE PRAEFECTUS SECUNDARIUS ,
SOCIETATIS GEHMANICAE ORIENTALIS ET INSTITUTI AFRICANI PARISIENSIS SODALIS.

V O L tf M E N XVIII.

HALIS SAXONUM

APUD C. A. SCHWETSCHKE ET FILIUM.

(M. BRUHN SLESVICENS.)

18 5 2.

Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
Brigham Young University

http://www.archive.org/details/philippimelantho18mela

' ■

PHILIPPI MELANTHONIS

0 P E R A

OUAE SCPERSUIVT 0 1*1 IV I A

P 0 S T

CAROL. GOTTL. BRETSCHNEIDERUM

E D 1 D I T

HENRICUS ERNEiSTUS BINDSEIL.

VOLUMEN XVIII.

HALIS SAXONUM

A P U D C. A. S C H W E T S C H K E E T F I L I U M.

(M. BRUHN SLESVICENS.)

18 5 2.

rtr THE LIBRARV
BRIGHAM YOUNG Ul IV
PROVO, UTAH

voiiUMEsr xvm.

LIBRI PHILIPPI MELANTHONIS

IN QUIBUS AUCTORES CLASSICOS AUT ENARRAYIT AUT

INTERPRETATUS EST.

(CONTINUATIO.)

u.

KVTKRPRKTATIO L.ATIVA OPKRIS PTOLEMAEI.

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI CLAUDIl PTOLEMAEI DE PRAE-
DICTIONIBUS ASTRONOMICIS.

R.

UTKKPKKTITIO LITIM KT E\IKKITIO OPKRILTI HOHERI.

XLVIU. INTERPRETATIO ALIQUOT LOCORUM ILIADOS HOMERI.

XLIX. INTERPRETATIO ALIQUOT LOCORUM ODYSSEAE HOMERI.

L. SCHOLIA IN BATRACHOMYOMACHIAN HOMERI.

LI. INTERPRETATIO ET ENARRATIO LOCI EX HYMNO HOMERICO IN HERMEN.

EMRBATIO KT IXTEBPBETATIO L/ITIN % OPEKI» HENIODI.

LII. ENARRATIO HESIODEI POEMATIS INSCRIPTI OPERA ET DIES.
LIII. INTERPRETATIO ALIQUOT LOCORUM HESIODEI POEMATIS INSCRIPTI
OPERA ET DIES.

T.

D¥TERPBETATIO LITEII DIJORUM L.OCORU1H KV SOPHOCLK.

LIV. INTERPRETATIO DUORUM LOCORUM EX SOPHOCLIS TRAGOEDIIS.

VI

u.

OTTERPRETATIO UATUVA Dt IODEVIGUVTI TRAGOEDIARUM EURIPIDIA

LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

LVI. INTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

LVU. 1NTERPRETATIO PHOENISSARUM EURIPIDIS.

LVIII. INTERPRETATIO MEDEAE EURIPIDIS.

LIX. INTERPRETATIO HIPPOLYTI CORONATI EURIPIDIS.

LX. INTERPRETATIO ALCESTIDIS EURIPIDIS.

LXI. INTERPRETATIO ANDROMACHES EURIPIDIS.

LXII. INTERPRETATIO SUPPLICUM EURIPIDIS.

LXIII. INTERPRETATIO EURIPIDIS IPHIGENIAE IN AULIDE.

LXIV. INTERPRETATIO EURIPIDIS IPHIGENIAE IN TAURIS.

LXV. INTERPRETATIO RHESI EURIPIDIS.

LXVI. INTERPRETATIO TROADUM EURIPIDIS.

LXVII. INTERPRETATIO BACCHARUM EUPJPIDIS.

LXVIII. INTERPRETATIO CYCLOPIS EURIPIDIS.

LXIX. INTERPRETATIO HERACLIDARUM EURIPIDIS.

LXX. INTERPRETATIO HELENAE EURIPIDIS.

LXXl. INTERPRETATIO IONIS EURIPIDIS.

LXXII. INTERPRETATIO EURIPIDIS HERCULIS FURENTIS.

V.

ARGUHENTUltl ET SCHOUIA U¥ ARISTOPHAJVIS COHOEDIAH.

LXXM. ARGUMENTUM ET SCHOLIA IN ARISTOPHANIS NUBES.

w.

UVTERPRETATIO I.ATUUA DUORUH UOCORUH MEK AJVDRU

LXXIV. INTERPRETATIO DUORUM LOCORUM MENANDRI.

X.

UVTERPRETATIO UATEVA UDYULII THEOCRITI.

LXXV. INTERPRETATIO IDYLLII XIX. THEOCRITI.

PHILIPPI MELANTHONIS

IN QUIBUS AUCTORES CLASSICOS AUT ENARRAVIT AUT

INTERPRETATUS EST.

(.CONTINUATIO.)

XLVII. PHIL. MEL. INTERPHET ATIO OPERIS QUADRIPAR-
TITI CLAUDII PTOLEMAEI DE PRAEDICTIONIBUS

ASTRONOMICIS.

x^laudius Ptolemaeus, Aegyptius, Pelusiensis , qui sub M. Aurelio Antonino floruit et observationes astrono-
micas instituit Alexandriae, unde et Alexandrinus a quibusdam appellatur, multos scripsit libros geograpbici , ma-
thematici aliusque argumenti*), ex quibus h. 1. duos tantummodo recensemus, quorum alterum Melauthon ipse edidit
et interpretatus est, alterum ab alio editum et enarratum additis ipsius carminibus auxit.

Miyukr\ ovvTu'E,tg Trjg uOTQOvo/uiag**) , Magna constructio sive, ut Arabes vocant, Almagestttm, continet
demonstrationes de motibus siderum et universae sphaerae coelestis ratione, post observationes Aristylli, Tiraochari-
dis, Metonis, Euctemonis ac praecipue Hipparcbi ***). Hoc opus graece cum Theonis, Alexandrini, qui sub Theo-
dosio seniore imperatore vixit, commentariis prodiit Basileae 1538. sic inscriptum:

KA. IITOAEMAIOY METAAH2 2YNTASE&2 BIBA. iT 0EUN02 AAE»ANJPE£>2

'EI2 TA AYIA 'YnOMNHMATP.N BIBA. IA

Claudii Ptolemaei Magnae Constructionis , Id est Perfectae coelestinm motuum pertractationis
lib. XIII. Theonis Aleocandrini in eosdem Commentariorum lib. XI. Basileac apud

Ioannem Walderum, An. M. D. XXXVIII. — (ln fine:) 'Ervnw&y ev Baotltiu, dvuXw/uaot xal
sni/ueXeia Tcouvvov Bu\S(qov , ixtt Ttu uno Ttjg ivouoxov olxovo/.tiug tov xvqiov rjfxoov 'Iijoov Xqiotov,
XtXiooTui nivTuxootooT(p TQtuxooTto oySoo), MutfxuxTt]QMvog nQioTrj. Fol. (7 foll. non num. : Simonis Gry-
naei praefatio ad Henricum VIII. Anglorum regem; 327 pagg. Ptolemaei opus; 1 pag. vac. Sequitur
Theonis opus cum hoc proprio Indice:

QEHN02 AAE5ANJPEQ2 >EI2 THN TOY HTOAEMAIOY METAAHN 2YNTASIN
'rnOMNHMATnN BIBA. IA.

Theonis Aleocandrini in Claudii Ptolemaei Magnam Constructionem Commentariorum lib. XI.
Basileae apttd loannem Walderum. (3 foll. non num., quorum ult. pag. vac. : loachimi Camerarii,
horum commentariorum editoris, epistola nuncupatoria ad Amplissimum Senatorum Ordinem Reipublicae
Norimbergensis; 425 pagg. Tlieonis commentarii , in quorum fine Clausula typogr. supra memorata legi-
tur; ult. pag. vac.) •}-).

Huius operis Ptolemaei librum priinum graece cum versione sua et commentariis Erasmus Reinhold , Salfel-
densis, separatim edidit sic inscriptum:

Ptolemaei Mathematicae constructionis Liber primus graece ct latine editus. Additae ejcplica-
tiones aliquot locorum ab Erasmo Rheinholt Salueldensi. (Haec sequitur Lufftii typogr. insigne, ad-

*) Huius auctoris operum catalogus integer invenitur in Fabricii bibliotheca graeca. Ed. 3. cur.' Harles. Vol. V. p. 272 sqq.,
Schweigeri Handb. d. class. Bibliogr. T. I. p. 278 sqq. , Hoffmanni Lex. bibliogr. T. III. p. 487 sqq.

**) Suidas s. v. JlTolfpaios liunc librutu appcllat: Miyag \AGTQOv6/uog , rJTot 2vvtk'$i<;.

***} vide Fabricium 1. I. p. 280.

-{•) Latine Uoc Ptolemaei opus reddidit Georyius Trnpezuntius , sed parum accurate. Haec versio prodiit Venetiis 1515. et
1528. Fol. ct cum aliis Ptolemaei , Uasileae 1541. Fol., et castigata ab Erasmo Osivaldo Schreckenfuchsio cum aliis Pto-
lemaei operilms Basileae 1551. Kol., Tubingae 1551. Fol. , Parisiis 1556. 8. Editt. Venet. 1515., 1528. et Basil. 1551.
Hoffmannus in Lex. bibliogr. Vol. III. p. 491. 502 sq. accuratius descripsit; Editt. Venet. 1515., Basil. 1541., Tubing.
1551., Paris. 1556. Fabricius I. I. p. 282 sq. affert ; editionem Venet. 1525. ibidem memoratam errorem typothetae esse
Hoffmannus I. 1. p. 502. aftirmat.

Melanth. Opkh. Vol. XVIII. 1

3 PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA. 4

scriptis utrinque litteris 1. L.) Wittebergae Ear Ofjicina Iohannis Lufft. Anno 1549. 8. 16f/a

pl.igg. litt. graecis A — P sign. 8 foll. non num., 123 foll. num., 1 fol. non nuin. (fol. A lb Plnlippi
Melanthonis novem disticha graeca; fol. A 2 — 8 Erasini Rheinholt Saluendensis epistola nuncupatoria ad
Christophorum Carolovicium a. 1549. in Pascliate scripta; fol. 1 a — 42 a KXuvdiov HToXi/iuiov /.ta&rj/xaTi-
xtjg ovvTu^iwg fiifiXiov ngwrov cum 9 scholl. graecis margin., fol. 42b Elenchus graecus eorum, quae in
hoc libro I. Ptolemaei continentur; fol. 43a 2cpdX/LtuTa seu corrigenda novem: fol. 43b vac; fol. 44a
continet hunc proprium interpretationis indicem : Primus Liber Magnae Constructionis Ptoiemaei;
fol. 44 b Tetrastichon graecum Ptolemaei nomine inscriptum; fol. 45 a — 123 a Interpretatio libri I. Ptolem.,
interpositis et ipsius iuterpretis scholiis et multis ex Theonis coinmentario versis, praeterea multis anuo-
tationibus brevibus in margine adscriptis; fol. 123 ■ in huius interpretationis calce pauca adiecit „Ad Lecto-
rem studiosum", promittens, se in proxima editione hanc institutam explicationem suam rudiorem perpo-
liturum et adiuncturura reliqua ex Theone, quae ad Ptoleinaei sententiam penitus intelligendam aliquid
moraenti afferant; fol. 123 b Melanthonis octo disticha latina; ult. fol. non num. facie 1. cont. 21 Errata;
facie 2. vac). Hic Hber in Biblioth. acad. Halensi asservatur.

Huius libri edendi Melanthon mentionem facit in epistolis ad Fabricium d. Febr. 1549. et d. 10. Maii, ad Stige-
lium d. 31. Mart. et 18. Iun. et ad Camerarium d. 15. Maii eiusdem anni *), eumque amicis mittit. Unde for-
tasse aliquis coniiciat, Melanthonem ipsum huius libri interpretem esse et Reinholdium sola scholia adiecisse; at
eundera etiam interpretationis esse auctorera , ex hoc loco epistolae nuncupatoriae Reinholdii intelligitur : „Itaque
quod faustum et felix sit studiis publicis, inchoavi editionem optimi operis Ptolemaei, in quo doctrina de motibus
coelestibus universa ex primis fundamentis extrncta est. Ac nnnc edidi primum librura, ut haec initia fiant fami-
liaria discentibus, quae aditum ad reliquos libros faciunt. Utilissimum autem esse deduci iuventutem ad hos doctri-
nae fontes, non dubium est. Et quia iuniores nondura adsuefacti sunt ad graecam lectionera, addidi et latinam in-
terpretationem qualemcunque, de qua veniam ab eruditis peto, ac opto, ut aliqui publicae utilitatis causa integram
aliquando et luculentam interpretationera Ptoleraaei edant. Illustravi et scholiis aliquot obscura membra, ut discen-
tes adiuvarem. Totum hunc laborera spero et Deo gratura esse, et probaturos esse omnes sapientes. "

Melanthon huic libro, ut ex illa descriptione apparet, duo carmina addidit, vel potius tria, tetrastichon enim
Ptolemaei noinine inscriptura, quod sine auctoris noraine interpretationi praefixum est, itidem a Melanthone esse
adscriptum, mihi est verosiraillimum. — Horum carminum primum a verbis Ov%t utiq (iovXrjg incipiens, recusum
est in Melanthonis Epigraminatis a Petro Vincentio editis (Witebergae 1563. 8.) fol. S 3a et inter eiusdem episto-
las in huius Corp. Reform. Vol. VII. p. 405., quorum verba autem ab illo carmine, quod in Reinholdii libro legi-
tur, his locis discrepant: versu 1. Corp. et Vinc. recte TvcpXfj , Reinh. TvopXrj — eod. v. Reinh. et Vinc alfrtQogj
Corp. uid-fQiog — v. 2. Reinh. et Corp. recte xoo/tov; Vinc xoo/tov — v. 6. Reinh. et Vinc. recte rfdi; Corp. rjSt —
v. 9. Reinh. et Vinc wg oxtjvr)v; Corp. oxrjvrjv (om. wg) — v. 16. Reinh. et Vinc recte idtt'&; Corp. idQtt'£e —
v. 17. Reinh. et Vinc rjdi; Corp. r) ii — v. 18. Reinh. et Corp. recte /niXiTtj; Vinr. /ttXtTt.

Tetrastichon graecum, cuius modo mentionera feci, hoc est:

I1TOAEMAI02.

id oti irvijTog iqjriv, xat iopu/LttQog , uhh ox av uotqwv
lytytvtti xutu vovv ufxqndQOfxovg tWtxug,
ovxtT* intxpavo} yairjg nootv , dXXu kuq' avrai
Zrjvl dtOTQtqjiog ni/inXa/xat ufxjSQooirjg,
Hoc in Epigramraatura Mel. collectionibus non inveni,

Tertium carmen latinum, quod in illius libri calce exstat, a verbis „Non ferri casu pulcherrima corpora
mundi" iucipiens, reperitur etiam in Mel. Epigrammatis a Grathusio collectis (Witebergae 1560. 8.) fol. F 7b,
apud Vincentium 1. 1. fol. F8b — G la et in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 578. nr. 193., his verbis inscriptum:
De motu astrorum in Theoricas Planetarum. Hoc, Vincentio teste, a Melanthone iam a. 1542. compositum est.
Quatuor autem libri, qui hoc carmen continent, his locis inter se differunt: v. 6. Reinh., Grath., Vinc tempe-
stive; Corp. tempestivo — v. 10. Reinh., Vinc et Corp. iuvant; Grath. iuvat — v. 15. Reinh. exiget; Grath.,
Vinc et Corp. earigit.

Alterum Ptolemaei opus hic inprimis memorandum , est TtTQu^ifSXog ovvTu&g /na&rj/iaTtxr] , Ouadriparti-
tum opus sive quatuor libri de apotelesmatibus et iudiciis astrorum, ad Syrum. Hoc graece priraum
Ioachimus Camerarius cum versione sua duorum priorum librorum et praecipuorum e reliquis locorum una cum
Ptolemaei KuQmo s. Centiloquio^ i. e. centum aphorismos astrologicos complectente , a. 1535. edidit atque sic
inscripsit :

-O Vidc huius Corp. Reform. Vol. VII. p. 344. nr. 4439.; p.'403. nr. 4530.!;} p. 357. nr.f 4-109., p. 417 sq. nr. 4547.; p. 4C6.
nr. 4533.

XLVII. 1NTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEl. 6

Hoc in libro nunquam ante typis aeneis in lucem cdita haec insunt.

KAAYJIOY moXe/Liaiov nrjXovauwg -nTQuftifiXog ovvTu^ig, nobg Zvqov uStX(p6v. TOY AYTOY

xuonog , nuog rbv uvibv 2vqov.

Claudij Ptolemaei Pelusiensis libri quatuor compositi Syro fratri. Eiusdem fructus librorum
suorum , siue Centum dicta, ad eundem Sj/rum. Traductio in linguam Latinam librorum

Ptolemaei duum (sic) priorum et ex alijs praecipuorum aliquot locorum, Ioachimi Camerarij
Pabergensis. Conuersio Ccntum dictorum Ptolcmaei in Latinum louiani Ponfani. Anno-

tatiunculae eiusdem Ioachimi ad libros priores duos iudiciorum Ptol. Matthuei Guaritnberti

Parmcnsis opusculum de radijs ct aspectibus planelarum. Aphorismi Astrotogici Ludouici

de Rigijs ad patriarcham Constantinopolitanum. Norimbergae. M. D. X.X.XV. — (ln fine:)
Norimbergae apud Ioannem Petreium. Anno M. D. XXXV. 4. 44!/3 plagg. , quarura primae
l*/a non s*gn«j 15 seqq. litt. gr. a — v, o, 71, 28 seqq. litt. lat. a — y, aa — l'f sign. sunt; 6 foll. non
nuin., 59 foll. num., 1 fol. alb., 3 foll. non num. , 1 foJ. alb. , 84 foll. num., 24 foll. nou num. (fol. lb
Camerarii epigramma graecura [9 disticlia] tig t/)v S ftifiXov ovvxu'E,iv KXuvSlov nroXf/nuiov ; fol. 2a —
5a Camerarii epistola nuncupatoria ad Albertum Marchionera Brandenburgensem, e Norico Cal. Sext. 1535.
scripta; fol. 5b — 6b Tabulae tres astronom. graecae; fol. la — 55 a KXuvSCov nToXt/tuiov /uu&ii/LiuTixrj
nTQufiifiXog ovvTu^tg graece; fol. 55 b — 59 b KXavSiov TlToXi/xuiov fiifiXiov b y.uQnog graece; seq. fol.
album. Haec sequitur interpretatio latina hoc proprio titulo ornata:]

Cl. Ptolemaei Librorum de Iudiciis jistrologicis quatuor, duo priores conuersi in Hnguam La~
tinam a Ioachimo Camerario Pabergensc. Annotatiunculae in eosdem. Aliquot loci trans-
lati de tertio ct quarto libro PtoIemaeiy per cundem Camerarium. Haec tituli verba sequitur Ca-
merarii epigramma lat. [9 disticha]. Seqq. 2 foll. non num. cont. Caraerarii epistolam nuncupat. ad Io.
Wilhelraum a Loubenburg Dominum ac Praesidein arcis Waldegk, Cal. August. 1535. scriptam; seq. fol.
album; seqq. foll. num. 1 — 32 Camerarii versio lat. duorum priorum librorum operis mathem. Ptolemaei
de iudiciis, et duorura locorum tertii libri, scil. de genesis Jigura constituenda , et de comperienda
parte horoscopi , atque duorum locorum quarti, nempe: de fortuna honorum et dignitatis , et de
temporibus distinguendis. fol. 33 a — 37 a Ioviani Pontani versio lat. Centum dictorum Ptolemaei (conf.
infra p. 9 sq. notam f) ) ; fol. 37b — 40 a Corrigenda in praeced. textu graeco Operis Ptolem. de iudiciis;
fol. 40b — 43b Annotatiunculae Camerarii in conuersos a se duos libros priores Iudiciorura Ptolemaei;
fol. 44 — 71. Matth. Guarimberti Parmensis de radiis et aspectibus Planetarum; fol. 72 a — 84 a Aphorismi
astrologici Ludovici de Rigiis ad patriarcham Constantioopolitanura; fol. 84 b vac; seqq. 24 foll. non num.
continent iutegram versionem latinara duorura librorum posteriorum Operis Ptolemaei de iudiciis, ex ve-
tere translatione desumtain *). — Ult. pag. vac). Hic liber, quein ex Biblioth. acad. et senat. Lips. in

*) Huic vetcri translationi duorum librorum posteriorum praemissa est Jiaec praemonitio ad Lectorem: ,, Hosce duos po-
steriores libros, cnm Camerarius priores tantum vertendos susceperit, ex vetere translatione hic adiicere voluimus
Lector , quum propter eos , qui in Graecis nondum sine cortice nare didicerunt , ne de opere imperfecto conqueri pos-
sint, tum vero etiam propter eos , quibus videre lubet, quid intersit inter doctum interpretem, autorem e sua lingua
vertenteui, et inter barbarum, e barbara lingua, hoc est , Arabica, transferentem. In quorum gratiam etiam eos locos,
quos Camerarius ex iisdem transtulit, in margine notavimus. Porro vetus translatio, qualis qualis est, rem ipsam,
de qua agitur, cum doceat, non est cur eam abiiciamus, nulla dum elegantiorc extante. " — Haec vetus interpretatio
Aegidii Tebaldini esse videtur , quoniam cum illa Firmici Materni Astronomicis illico laudandis adiuncta omnino con-
gruit. Exstant enira duae multo antiquiores tov rtrQct^t^lov Ptolem. interpretationes latinae, quarum altera sic est
inscripta :

Liber Quadripartiti Ptolomaei id ext quattuor tractatuum: in radicanti discretione per stellas de futuris et in
hoc mundo constructionis et destructionis contingentibus cuius in primo tractatu sunt 24. capitula. incipit. —
(In fine:) Liber Plholomei quattuor tractatuum: cum centiloquio eiusdem Ptholomei:' et commento Haly:
feliciter finit. Impressum in Venetiis per Erhardum ratdott de Augusta. Die 15. mensis lanuarii. 1484. 4.
(vid. Hoflmaniii Lex. bibliogr. T. III. p. 503 sq.).

Altera Aegidii Tebaldini versio, qua interpres versionem potissimum hispanicam iussu Alphonsi, Castellae regis, ex
arabico idiomate adornatam, exprimere studebat, adeo barbara, ut vix latina dici mereatur, sic est inscripta:

Liber quadripartiti Ptholomei. — Centiloqnium eiusdem. — Centiloquium hermetis. — Eiusdem de stellis
beibenijs. — Centiloquium bethem. et de horis planetarum. — Eiusdem de significatione triplicitatum or-
tus. — Centum quinquaginta /iropositiones Almansoris. — Zabel de interrogationibus. — E)iusdem de ele-
ctionibus. — Eiusdem de temporurn significationibus in iudicijs. — Messahaltach de receptionibus plane-
tarum. — Eiusdem de interrogationibus. — Epistola eiusdem cum duodecim capitulis. — Eiusdem de re-
uolutionibus annornm mundi. — (In fine p. 152 » 0 Uenetijs per Donetum tocateltum : impensix nobilis riri
Octauiani scoti ciuis Modoetiensis. M.CCCC. LXXXXlll. 1 "'. Kalendas lanuurias. lnfra insigne typogr. est.
Fol. (2 foll. non num. praefixa, 152 foll. niim.) vid. HofFmann. 1. 1. p. 504.

Alia editio sic inscripta:

Quadripartitum Ptolemaei. — Centiloquium eiusdem. — Centiloquium Hermetis. — Centiloquium Dethen etc.
Venetiis sumtibus haeredum Octaviani Svoti et Sociorum MDXIX. Fol. (vide Holfui inn. I. !.)

1*

7 PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA. 8

manibus teneo, brevius describitur etiaui in !. Die Merckwiirdigkeiten der Konigl. Biblioth. zu Dressden
Toin. III. p. 151., in Freytagii Adparatu litterar. Tom. III. p. 721 sqq. et in Hoffmanni Lex. bibliogr.
Tom. III. p. 489.

Camerarii versio latina duorum prioruin Ptolemaei librorum recusa est in his libris:

1. Cl. Ptolemaei Pelusiensis Mathematici Operis Quadripartiti , in Jatinum sermonem traduclio:

Adiectis iibris posterioribus , Antonio Gogava Graviens. interprete. Ad Clarissimum Princi-
pem Maximilianum Comitem Burens. Item , De Sectione Conica, Orthogona , quae parabola
dicitur: Deque Speculo Vstorio, Libelli duo, hactenus desiderati: restituti ab Antonio Go-
gava Graviensi. Cum praefatione D. Gemmae Frisii, Medici et Mathematici clariss. Lova-
nii Apud Petrum Phalesium, ac Martinum Rotarium , Anno M.D. XLVIII. Mense Octobri.
4. 19 plagg. . ult. pag. vac. Hic liber in Bibliotli. acad. Halensi est.

Haec editio repetita est Pragae a. 1610. 12. et Patavii 1658. 12. vid. Hoffmanni Lex. bibliogr. Tom. III. p. 504.

2. Claudii Ptolemaei Pelusiensis Alexandrini omnia quae extant opera, praeter Geographiamy

quam non disshnili forma nuperrime addidimus: summa cura et diligentia castigata ab Erasmo
Oswaldo Schrekhenfuchsio, et ab eodem Isagogica in Almagestum praefatione , et fidelissimis
in priores libros annotationibus illustrata, qucmadmodum sequens pagina catalogo indicat.
Basileae. — (In fine:) Basileae, in officina Henrichi Petri , Mense Martio, Anno M. D. LI.
Fol. (4 foll. non num. , 447 pagg. , in quibus inveniuutur etiam de iudiciis astrologicis , aut, ut
vulgo vocant, quadripartilae constructionis libri quatuor , quoruin priores duo a Ioach. Camerario
latinitate donati sunt; in reliquis Schreckenfuchsius emendavit inulta ad veterum exemplarium veritatem;
adiecit etiam in loco graecas voculas et aliquando totas sententias, quo lectio fieret correctior et ex-
peditior.).

3. Hieronymi Cardani Mediolanensis Medici e/ Philosophi pracstantissimi , in Cl. Ptolemaei Pclu-

siensis IIII de Aslrorum Iudicijs, aut, ut uulgo uocant , Ouadripartitae Constructionis , libros
commentaria , quae non solum Astronomis et Astrologis , sed etiam omnibus philosophiae stu-
diosis plurimum adiumenti adferre poterunt. Nunc primum in lucem aedita. Praeterea, Eius-
dem Hier. Cardani Geniturarum XII ', et auditu mirabilia et notatu digna, et ad hanc scien-
tiam recte exercendam obseruatu utilia , exempla. Atque alia multa, quae interrogantibus et
electionibus praeclare seruiunt, uanaque a ueris recte secernunt. Ac denique Eclipseos, quam
gravissima pestis subsecuta cst , exemplum. Basileae. — (In fine:) Excudebat Basileae Hcn-
richus Petri Mense Martio , Anno MDLIIII. Fol. (10 foll. praefixa, 513 pagg. et 1 fol.) *).
Haec editio recusa est Lugduni 1555. 8.

Alia editio prodiit sub hoc titulo:

Hieront/mi Cardani in Cl. Ptolemaei de Astrorum Iudiciis, aut (ut vulgo appellant) Quadripar-
titae Constructionis Lib. III I Commentaria, ab Autore postremum castigata, et locupletata.

repetitio esse dicitur editionis a. 1493., cuius maxima pars recusa invenitur etiam in Jiocce libro :

Iulii Firmici Materni Iunioris Siculi V. C. ad Mavortium Lollianum Astronomicdin Lib. VIII. per Nicolaum
Prucknermn Astroloaum nuper ab innumeris mendis uindicati. — His accesserunt : Claudii Ptolemaei Phe-
ludiensis (sic) Alexandrini dnoitXia/uaTtjy, quod Quadripartitum uocant , Lib.IIII De inerrantium stellarum
significationibus Lib. I Centiloquium eiusdem. — Ex Arabibus et Chaldaeis: Hermetis uetustissimi Astro-
logi centum Aphoris. Lib. I Bethem Centiloquium. Eiusdem de Horis Planetarum Liber alius. Alman-
soris Astrologi propositiones ad Saracenorum regem. Zahelis Arabis de Electionibus Lib. I Messahalah
de ratione Circuli et Stellarum, et qualiter in hoc seculo operentur , Lib. I Omar de Natiuitatibus

Lib. III Marci Manilii Poetae disertissimi Astronomicuin Lib. V Postremo, Othonis Brunfelsii de dif-
finitionibus Csic) et terminis Astrologiae libellus isagogicus. Basileae ex officina Ioannis Hervagii, Mense
Martio , Anno M. D. XXXIII. — (In fine:) Basileae per Ioannem Hervagium Mense Martio , Anno
M.D. XXXIII. Fol. (8 foll. non num., 244 et 143 pagg., 44VS foll. non num.) (In Bibliotli. acad. Halensi.).

Alia liuius libri editio, quae item Basileae per lo. Hervagium 1551. Fol. prodiit, ab Hoffmanno Lex. bibliogr. Tom. III.
p. 504. memoratur.

De illis duabus versionibus antiquioribus huius operis Ptolemaei Antonius Gogava in epistola nuncupatoria ipsius
interpretationi illico laudandae praemissa hoc facit iudicium: „Auxit difficultatem (scil. huius operis Ptolemaei trans-
ferendi), quod ad aliorum translationes confugere integrum nobis non fuit, cum eae nullae sint praeter duas, non ex
Graecorum fontibus, sed lacunis Arabum ad nos deductas, foedas sane illas et ineptas, ut reprehensione et criminc ca-
rere tempora nostra vix possent, si renatis artibus ac litteris oblini nos faecibus et barbarie ista pateremur. Nec vero
dictionis tautum horrore et putiditate quemvis potius, quam Ptolemaeum exprimunt, sed quo magis offendunt, sententiis
diversae sunt , nec raro Ptolemaei placitis repugnantia adducunt , ac denique in errores etiam perducunt. Idque eo ma-
gis in posterioribus libris, quo difficiliores ii sunt et a rudimentis remotiores ," [etc.

*) Haec Ed. in Biblioth. acad. Lips. asservatur.

9 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI. 10

His acccsserunt, eiusdem Cardani, de Seplem erraticarum Stettarum qualitatibus atque uiribus
liber posthumus , ante non uisus. Geniturarum item XII. ad hanc scientiatn rccte cjcercendam
observatu utilium, cxempla. Item, Cunradi Dasypodii , Mathematici Argent. Scholia et Re-
solutiones seu Tabulae in Lib. II II. Apotelesmaticos Cl. Plolemaei: Vna cum Aphorismis eo-
rundcm Librorum. Denique breuis explicutio Astronomici Horologii Argentoratensis , ad ueri
et exacti temporis inuestigationetn exstructi. Basileae. — (In fine:) Basileae , cx officina
Hcnricpetrina, Anno nostrae salutis recuperatae , CIO. 13. LXXIIX. Mense Septembri. Fol.
(8 foll. praefixa, 838 pagg.; Dasypodii libellus desideratur.).

Deinde hi commentarii recusi sunt inter Cardani Opera, edente Carolo Sponio (Lngduni 1663. 10 Tomi.
Fol.) Tom. V. p. 93 sqq. *).

Huic expositioni Cardanus versionem latinara Ioach. Camerarii librorura priorum et Ant. Gogavae posteriorum ita
addidit, ut quamque versionis particulara commentarius ad eam pertinens subsequatur.
De hac Camerarii interpretatione h. 1. uberius dixiinus eara ob causam, quod Melanthonis interpre-
tatio, ad quam nunc transimus, priori ex parte tanquam nova et correctior recensio illius possit iudicari **).

Haec Melanthonis editio et interpretatio eiusdem operis Ptolemaei sic inscriptae sunt:

KAAYAIOY TLTOAEMAIOY LTHAOYZIEnZ TETPABIBAOZ ovvTu^ig , nodg Zvqov ddilyov.
TOY AYTOY KAPTLOI, nqbg xov uvtov Zvqov.

Claudii Ptolemaei Pelusiensis libri quatuor , compositi Syro fratri. Kiusdem Fructus libro-
rutn suorutn, siue Centutn dicta, ad eundem Syrum. Innumeris quibus hucusque scatebant
mendis, purgati. Basileae , per loannem Oporinutn. — (In fine:) Basileae , ex officina

Ioannis Oporini , Anno Salutis humanae M.D.LIII. Mense Auguslo. 8. lSy^ p'agg- litt. o — n
('/■2 plag.) sign. , 8 foll. non num., 229 pagg., 3 ult. pagg. non num. (fol. «2U — 5b loachimi
[Caraerarii] epistola nuncupatoria ad Albertura Marchionera Brandenburgensem etc. e Norico Cal.
Sext. 1535. scripta; fol. «6a — 8a Tabulae astronomicae graecae; fol. « 8 '' loachimi epigramma [9 disti-
cha] tlg ttjV TtTQufiifiXov ovvtu'§iv KXuvdiov HToXt/Liaiov j pag. 1 — 212. KkuvSCov n.Toli/.tuiov titqu@l-
(3\og ovvTu^ig; pag. 213 — 229. KXuvdiov DToXe/Ltuiov fiifiliov 6 xaQnog; sequens pag. non num. solam
clausulain typogr. continet; ,ult. fol. vac.
Hanc textus graeci editionem subsequitur latina eius interpretatio cum hoc proprio indice:

Claudij Plolcmaei , de Praedictionibus Astronomicis , cui titulum fecerunt Ouadripartitum, Graece
et Latine, Libri II II. Philippo Melanthone interprete. Eiusdem Fructus librorum suo-
rum siue Centutn dicta , ejc conuersione Iouiani Pontani. Basileae, per loannem Oporinum.
8. 17 plagg. litt. a — r sign., 269 pagg., 3 ult. pagg. non num. vacant ***). (pag. 3 — 9. Philippi Me-
lanchthonis epistola nuncupatoria ad Erasmura Eberuin, Senatorem urbis Noribergae, a. 1553. mense Mar-
tio scripta; pag. 10 — 251. Claudii Ptolemaei mathematici, operis de Iudiciis Astrologicis libri quatuor,
Philippo Melanthone interprete; pag. 252 — 269. Cl. Ptolemaei Centiloquiuin , siue centura sententiae, Io.
Iouiano Pontano inteiprete -j*) ).

*) Haec Opera in Biblioth. acad. Halensi inveniuntur.

**) Quamquam autem Melanthonis duorum priorum librorum interpretationem tanquam corrcctiorem recensionem interpre-
tationis Camerarii iudicare liceat, tamen utriusque diversitas tanta est, ut Melaiithouem illam versionem minime leviter
tantummodo mutasse, sed potius de novo hos libros ex graeco, quamvis illam ubique respicientem transtulisse appareat.
Quamobrem Harlesio assentiri non possum, qui iu sua editione Bibliothecae sraecae Fabricii Vol. V. p. 288. , ubi hunc
Melanthonis librum additamento accuratius recenset, inscriptionis verbis ,,MeIanchthone interprete" haec addit „ Cqui
duo poster. libr. vertit) " ; non enim duos posteriores solos , sed etiam duos priores libros ipse vertit.

#*#) Uaec Melanthonis editio et interpretatio , quae in Bibl. acad. Gotting. , reg. Dresd. et in meis libris est, a Freytagio
in Adpar. litterar. Tom. III. p. 726 sq. recensetur, brevius affertur in 1. Die Merckwurdigkeiten der Konigl. Biblioth. zu
Dressden. Tom. III. p. 151 sq.

-|-) Ioviani Pontani Ca. 1426. in urbe Cerreto in ducatu Spoleto nati , a. 1503. mortui, de quo conf. Xiceron's Nachrichten
v. bcriihmt. Gelehrt. Tom. VIII. p. 321— 330.) interpretationem Iatinam Centiloquii Ptolemaei Melanthon ex Camerarii
cditione recepit. Prodiit autem iam a. 1519. sic inscripta:

Centutn Ptoletnaei Sententiae ad Syrum fratretn a Pontano e yraeco in latinum tralatae atque expositae. Eius-

dem Pontani libri Xllll. de Reb. coelestibus. Liber etiam de Luna imperfectus. — (\n fine 0 Venetiis in

aedibus Aldi et Andreae Soceri, Mense Septetnbri M. D. XIX. 4. C301 foll. num. , 19 foll. non num.) vid.

Hoffmanni Lex. bibliogr. T. III. p. 504.

et cum versione operis quadripartiti coniuncta in Editt. supra p. 5 — 8. laudatis a. 1519., 1533., 1535., 1551. et in Pontani

Operibus, quae Venetiis a. 1518. 4. C3Tomi), Basileae 1538. 4. C3 Tomi) et Basil. 1556. 8. C4 Tomi) prodierunt, quarum

altera et tertia in Tom. III. eam continent. — Praeter hanc Pontani interpretationem duae aliae eiusdem Centiloquii ex-

stant, quarum altera antiquior ex arabico facta in editionibus operis quadripartiti supra p. 5 sq. nota *) allatis Venetiis

1483., 1493. Fol. et saepius prodiit; altera recentior ex graeco a Georgio Trapezuntio facta prodiit sic inscripta:

Claudii Ptolemaei centum Sententiae, interprete Georgio Trapezuntio. Lucae Gauricii oratio de inuentione,
utilitate et laudibus Astronomiae, Rotnae per Valerium Doricum et Ludouicum fratres Brixianos.
M. D. XL. 4.

11

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

12

Textus graecus huius libri ad editionem Ioachimi Camerarii quidem descriptus, at a typothetarum mendis,
quibus illa defonnata fuerat, purgatus est. De Melanthonis interpretatione, quantum a Camerarii versione differat,
supra p. 9. nota**) dixi. — Epistola nuncupatoria ad Ebnerum iam inter Mel. epistolas in huius Corp. Reform. Vol. VIII.
p. 61 sqq. data est, a cuius verbis autem haec editio uno loco discrepat, nempe p. 62. lin. 36. Corp. exhibet: ma-
nifesto, haec autem Ed. ( i Select. Declainatt. Melanth. Tom. IV., in quo item legitur, ut in eius Ed. Argent. 1566.
p. 341 sqq.) habet: roanifesta.^

Ptolemaei Centum Aphorismi, cum Commentario Georgii Trapezuntii. Eiusdem de Antisciis , et cur Astrolo-
gorum iudic a fallant. Additus est loh. Pontani Dialogus , quatenus credendum sit Astrologiae. Coloniae
excudebat lohannes Gymnicus. MDXLIV. 8. vid. Hoffinann. 1. 1. p. 504. Fabricius Bibl. graeca Vol. V. p. 289.

pro liis duabus editionibus memorat Basileensem 1550.

CLAUDII PTOLEMAEI MATHEMATICI, OPERIS DE IUDICIIS

ASTROLOGICIS LIBRI QUATUOR

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE1).

LIBER PRIMUS.

JLPuo sunt Syre , per quae praedictiones astrolo-
gicae extruuntur, praecipua et maxima. Unum,
quod primum ordine est, et potestate, quo de-
prehendimus quolibet tempore motus Solis etLu-
nae et aliorum siderum , eorumque positus inter
sese, aut spectantes terram. Alterum vero, quo
mutationes, quae efficiuntur in corporibus, quae
congruunt ad illos positus, consideramus per na-
turales qualitates siderum. Atque harum doctri-
narum prior habet propriam artem , etiamsi finis
secundae partis , quae sequitur, non accedit; et
proprio libro tibi explicata est , quantum fieri po-
tuit, prolatis demonstrationibus.

Nunc vero de secunda parte non tam firma
et perfecta dicemus, modo adcommodato ad phi-
losophiam , atque ita ut neque conferat eius ar-
gumenta, amans veritatis, ad certitudinem alte-
rius immotae doctrinae, cum cogitabit imbecilli-
tatem communem et difficultatem coniectandi de
materiae qualitatibus; neque tamen desperet con-
siderationem , quantum possibilis est, cum mul-
tos eventus potiores , ac maioris momenti, in na-
tura rerum manifeste appareat oriri a causa coe-
lesti. Solet autem fieri , ut artes difficiliores vulgi
iudiciis vituperentur. Si quis autem doctrinam
illam , quam dixi priorem esse ordine et pote-
state, calumniatur, plane caecus existimandus
est. Sed haec altera facilius reprehendi potest.

1) Haec inscriptio Melauthonis interpretationi proxime su-
perposita est.

Aut enim, quia coniectura in aliquibus difficilis
est, prorsus incerta dicitur. Alii, quia decreta
vitari non possunt, calumniantur earn tanquam
inutilem. Conabimur ergo breviter ante particu-
larem praeceptorum recitationem disserere, qua-
tenus et possibilis sit, et utilis praedictio. Ac
primum de possibili.

Quod sit aliqua praedictionum astronomicarum
scientia et auousque progredi possit.
Principio evidentissimum est, et non indiget
verbosa confirmatione, diffundi vim quandam a
coe,lo in omnia , quae circa terram sunt, et in
naturam mutationibus obnoxiam, videlicet in pri-
ma elementa, quae sub Luna sunt: in ignem et
aerem, quae coeli motibus agitantur, et reliqua
inferiora continent, et adficiunt terram et aquam,
plantas et animantia. Nam et Sol una cum coelo
semper aliter afficit terrestria , non solum iuxta
quatuor vices anni, cum quibus congruunt gene-
rationes animantium, plantarum foecunditates,
aquarum fluxus et corporum mutationes ; verum
etiam quotidiano circuitu calefaciens, humectans,
desiccans et refrigerans certo ordine, et modo
conveniente caeteris stellis et nostro verticali pun-
cto. Lunam vero, ut proximam terrae, influere
in terrena, apparet eo, quod plurima animantia et
inanimata sentiunt vim luminis ac motus ipsius.
Flumina crescunt et decrescunt una cum ipsa ;
imitautur eius orlurn et occasurn, maris refluxus
etaffluxus; plantae et animantia , vel tota , vel

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. I.

14

partes aliquae, turgent ea crescente , et arescunt
ea decrescente.

Deinde stellae, tum fixae tum errantes, signi-
ficant in aere vel aestus, vel nives; unde et cae-
tera terrena adficiuntur. Ipsae vero inter se con-
gressae miscent potestatem, et varias efficiunt mu-
tationes; in quibus etsi antecellit vis Solis, pro
generali constitutione, tainen reliquae aut ad-
iiciunt aut diminuunt aliquid.

Ac Lunae quidem effectus manifestiores et
crebriores sunt: ut in coniunctione , quadranti-
bus et pleniluniis apparet. Reliquae vero stellae
longiora intervalla habent, et obscuriores ef-
fectiones , dum alias apparent, alias occultantur,
alias ad latitudinem aliquam discedunt. Quae si
quis considerabit, comperiet non solum corpora,
postquam nata et absoluta sunt, adfici motu coe-
lestium , sed etiam semina ipsa initio formam et
incrementa pro qualitate coeli accipere. Quare
agricolae et pastores prae caeteris diligentes,
cum pecudes ad coitum admittunt, aut conserunt
agros, ex tempestatibus coniecturas de eventibus
faciunt. Denique praecipui effectus et significa-
tiones illustriores Solis et Lunae et stellarum
adeo certae sunt, ut etiam ab ignaris physices
sola observatione deprehendantur. Et in his
quosdam effectus, ortos a potentiore causa , et
simpliciore naturae ordine, etiam indocti, imo
et bruta quaedam animantia praesentiunt: ut sta-
tas vices anni, aut teinpestatum discrimina; has
enim Sol praecipue gubernat.

Sed effectus ortos a debilioribus causis no-
runt hi, quos necessitas ad observationem adegit:
ut nautae animadverterunt particulares significa-
tiones pluviarum et ventorum , quae certis inter-
vallis redeunt, propter Lunae aut stellarum fixa-
rum configurationes ad Solem ; qui tamen , quia
propter inscitiam nec tempora nec loca nota ha-
hent, nec planetarum circuitus, qui magnam virn
habent, norunt, saepe falluntur.

Quid autem obstabit, eum, qui omnium stel-
laruin et Solis et Lunae motus, tempora et loca
novit, et ex perpetua veteri observatione earum
naturas didicit, non quales in ipso coelo sint2),
sed qnales habeant facultates, et quos effectus:
ut quod Sol calefacit, Luna humectat; hunc in-
quam , quid vetat physica consideratione et apte,
ex collatione oinnium , tum qualitates temporurn

2) sintj Ed. 1553. sunt.

iuxta positus stellarum praedicere, quod futura
sint calidiora aut humidiora , tum de hominum
temperamentis ex coeli qualitale iudicare ? veluti
corpus alicuius esse tale, et mores animi tales, et
secuturos esse tales eventus, quia coeli qualitas
temperamento conveniens et idonea sit ad bonum
habitum; aut sit contraria et detrimenta adferat.

Ac tales effectns existere et vera arte pro-
spici ac praedici posse , ex his et similibus liquet.

Quod autem aliqui calumniantur artem tan-
quam impossibilein , etsi causae praetexuntur,
tamen has inanes esse sic intelligi poterit. Pri-
mum, cum indocti, ut in consideratione magna
et multiplici, saepe hallucinentur, accidit, ut,
si qua vera praedicuntur, casu magis quarn arte
aliqua praedicta existimentur. Sed iniquum est
arti adscribere errata , quae ab imbecillitate pro-
fessorum oriuntur. Praeterea multi quaestus causa
alias divinationes venditant, nomine et dignitate
huius artis, ac vulgo imponunt, multa praedicen-
tes, quae non significantur naturalibus causis.

Horum vanitate deprehensa , sagaciores ali-
qui etiam caeteras praedictiones, quae a na-
turalibus causis sumuntur, suspectas habent et
damnant. Id autem iniustum est. Nam nec phi-
losophia ideo tollenda est e medio, quod nonnulli
studium eius simulantes , pravi sunt et imposto-
res. Caeterum manifestum est, etiam recte eru-
ditos in disciplinis, qui magna cum diligentia et
dexteritate in hac arte versantur, saepe falli, non
propter eas causas, quas iam recensui, sed pro-
pter rei naturam et imbecillitatem humani ingenii,
quod magnitudinem artis non assequitur.

Primum enim omnis doctrina de materiae
qualitate, ac praesertim ex multis diversisque re-
bns concretae, coniecturis potius quam certa
scientia constat. Deinde accedit et hoc, quod
veteres stellarum configurationes, a quibus exem-
pla iudiciorum sumiinus, nunquam oinnino con-
gruunt ad positum siderum sequenti tempore.
Nam magis aut minus post longa intervalla con-
gruere possunt , prorsus autem convenire nequa-
quam. Nunquam enim, aut certe non iis spatiis,
quae comprehendere homines possunt , fieri po-
terit, ut redeat idem positus siderum et eadem
terrae constitutio, nisi quis inani ostentatione
iactare velit earuin reriiin perceptioncm , quae
compiehendi nunquam possunt. Dissimilitudo
igitur exemplorum causa est, cur in praedictio-
nibns alifjnid sit errorum. Conturbantur ergo

15

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

16

iudicia de aere hanc ipsam ob causam, quod non
redeunt similes motus, etiamsi nunc de aliis cau-
sis variantibus aerein non dicam.

Quod vero ad genethliaca attinet, et iudicia
de singulorum temperamentis, multa concurrunt
alia, quae qualitates in mixtis variant.

Primuin eniin diversitas seminis, ad suam
cuiusque generationis naturam , praecipuarn vim
confert, adeoque dominatur, ut in eodem aere
et horizonte, tamen singula semina sui generis
animantia gignant, humanum hominem , equi-
num equum.

Deinde regionum diversitas non exigua discri-
mina in nascentibus efficit, etiam cum eadem
sunt semina, ut hominum , et cum eadem3) coeli
constitutio est, tarnen magna est in diversis re-
gionibus dissimilitudo , quod ad corpora et ad
animos attinet. Denique etiam cum illa, quae
iam dixi, paria sunt, tamen educationes et con-
suetudines discrimina faciunt in parte aliqua
temperamenti , aut morum, aut casuum.

Etsi igitur vis maxima est circumfusi coeli,
a quo et caetera , quae diximus, suam vim sum-
pserunt, cum ipsa coelo nihil conferant: tamen
nisi quis ea cum coelestibus causis coniunxerit,
saepe errabit, si volet omnes significationes a
coeli motu suinere, etiam eas, quae non pror-
sus a coelo pendent. Haec cum ita se habeant,
etsi interdum fallunt praedictiones, non tamen
ars tota damnanda est. Ut neque gubernandi ar-
tem reiicimus, etiamsi saepe fiunt naufragia; sed
decet nos , ut in tanta et divina professione grato
animo amplecti tantum , quantum assequi possu-
mus , nec postulare de omnibus rebus certitudi-
nem , tanquam ab arte penitus comprehensa ho-
minum sagacitate; sed ornare eam et reddere in-
structiorem iis coniecturis, quae aliunde sumen-
dae sunt; utque medicis non vertimus vitio, cum
de morbo aegrotantis et de eius natura, quaedam
sciscitantur ; ita et hic non reprehendendum est,
si qua de regionibus, genere, moribus, aut aliis
accidentibus requirenda esse dicemus.

Quod sit utilis doctrina de effectibus coelestibus.

Supra breviter exposui, possibilem esse prae-
dictionem ex astrorum motibus ac natura sum-
ptam , et quod ad accidentia aeris, ac ad eas ho-
minum dispositiones pertineat, quae ab aere

oriuntur, quaesunt primordia facultatum et actio-
num corporis et animi, et certis temporum mo-
mentis venientes adfectus autmorbi, et longaevi-
tas ac vitae brevitas, et alia quaedam externa ad-
iumenta aut detrimenta praecipua , naturali or-
dine nascentibus copulat : ut cum corpore res
familiaris et convictus , cum anima honores et
dignitas, et horum mutationes pro tempore.
INunc de utilitate, ut propositum fuit, dicemus.
Sed prius constituendum est, quid utile velimus
intelligi, et ad quem finem referri.

Si enim animi bona spectabimus, quid erit
optabilius ad tranquillitatem, gaudium et oblecta-
tionem , multarum rerum humanarum et divina-
rum consideratione? Si vero ad corporis utilita-
tem respicimus , haec doctrina magis quam ulla
alia ostendit , quid cuiusque constitutioni et tem-
peramento proprium sit , et conveniens.

Quod vero non conducit ad opes augendas,
aut ad consequendos honores, commune crimen
est huic parti cum tota philosophia , quae, quan-
tum in ipsa est, talium bonorum non est largi-
trix aut effectrix. Sed ut neque hanc propterea
damnamus, ita nec nostram scientiam abiiciemus,
cum quidem alias maiores utilitates adferat.

Qui vero eam4) inutilem esse contendunt, hi
non alia gravi causa moveri se dicunt, nisi fatali
necessitate. Videtur enim supervacuum , praevi-
dere ea , quibus occurrere diligentia, et quae
arte vitare non possumus. Sed id quoque incon-
siderate dicitur.

Primum enim in his, quae necessario acci-
dunt , ignorantia in re subita et improvisa , con-
sternationes animorum maiores et immoderatas
laetitias efficit. Praevisio vero adsuefacit et mo-
deratur animum , ut ad ventura se confirmet,
perinde ac si essent praesentia , ac praeparat nos,
ut placide et constanter ea excipiamus.

Deinde nec existimandum est, singula ho-
minibus a coelesti causa accidere , tanquam pror-
sus ab immutabili et divino decreto , et quasi lege
lata de singulis, ut necessario eveniant, nec pos-
sit alia causa obsistere. Nam ipse quidem motus
coelestis divina quadam et aeterna lege immuta-
bilis est; sed inferiora fato naturali et mutabili
variantur, cum quidem primas causas mutatio-
num a coelo accipiant, quae accidunt eis subinde
aliter per consequentiam.

3) eadem] Ed. 1553. errore typogr. : eodem.

4) eam] in Ed. 1553. deest.

17

XLVH. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. I.

18

Ac hominibus multa accidunt propter gene-
ralem constitutionem , non ex propria particula-
ris naturae qualitate: ut quando propter magnas
aeris conversiones, quae difficulter caveri pos-
sunt, totae gentes intereunt, sicut fit in ardori-
bus, aut pestilentia, autdiluviis, cum semper in-
ferior causa succumbat maiori et validiori. Alia
vero eveniunt propter singulorum naturale tem-
peramentum, ab exigua et imbecilli coeli actione
orta. Hoc discrimine animadverso , perspicuum
est, eventus, seu communes seu particulares, qui
a coelo tantiun oriuntur, cui nulla vis obsistere
potest, quodque vim maiorem habet quolibet
contra nitente, necessario accidere.

Alii vero eventus, qui non a solo motu coeli
oriuntur, si accedant opposita remedia, facile
mutantur ; si vero non adhibeantur remedia,
eventus sequentur primas causas. Idque fit in-
scientia hominum , non propter fatalem necessi-
tatem. Idem accidit in oinnibus, quae habent
causas naturales et principia. Nam et lapides et
plant;:e et aniinantia , et vulnera et morbi et
aegritudines, partim necessarias habent effectio-
nes, partim impediri oppositis remediis possunt.

Sic igitur existimandum est, naturae studio-
sos praedicere eventus, qui accidunt hominibus,
tali doctrina , non inani aliqua opinione.

Quorum igitur eventuum multae et magnae
causae sunt, hi sunt inevitabiles; sed alii, qui
leviores habent causas , facile vitari possunt;
sicut medici, qui morbos arte observant, discer-
nere possunt letales ab iis, qui sunt curabiles.

De his igitur eventibus, qui mutari possunt,
sic audiemus Genethliacum, cum talis sit consti-
tutio : Si fuerit conversio temperamenti corporis
secundum plus vel minus, iuxta hanc aeris qua-
litatein , morbus talis existet. Sic et medicus de
ulceribus iudicans, futurum praedicet: quae ser-
pent, quae putrefactionem facient. Sic et de me-
tallis dici potest: Magnes ferrum trahit. Utrum-
que enim si suae naturae relinquetur, et ignoren-
tur impedientia, viin exercebit suae naturae pro-
priam et primam. Sed ulcera nec serpent, nec
putrefactionem facient, si contraria curatio acces-
serit; nec ferrum trahet magnes, si magneti al-
lium fuerit illatum. Sicut igitur haec iinpedien-
tia fato aliquo naturali contrariam habent vim,
sic et de inclinationibus a coelo ortis dicatur,
cum aut ignorantur futura , aut non impediuntur
contrariis rebus, prirnae naturae seriem sequen-
Melantfi. Oper. Vol. XVIII.

tur. Sed cum praevidentur et caventur|natura-
libus rcmediis, quae vim habent contrariam quasi
fatali ordine, aut prorsus avertuntur, aut miti-
ganlur eventus.

Denique cum eadem vis conspiciatur in qua-
tuor anni partibus , et in particularihus corporum
mutationibus, mirum est, cur omnes fateantur
generales praedictiones possibiles esse, eisque
iidem haheant, et diligentiam in cavendo adhi-
beant. Nam quatuor anni tempora , et fixarum
stellarum significationes, et Lunae positus, plu-
rirni et observant et magna diligentia remedia op-
ponunt; aestum leniunt rebus frigefacientibus,
hiemevn calefacientibus, et in universum dant
operam , ut temperamentorum mediocritates effi-
ciant; observant et stellas fixas, ante quatuor
anni tempora et ante navigationes. In coitu vero
pecorum et serendis plantis, Lunae positus con-
siderant; neque hanc diligentiam aut impossibi-
lem , aut inutilem esse censent. Cur igitur in
particularibus negant possibilem praedictionem
aut utilem esse, cuin ex reliquarum proprietatum
mixtura, maior aut minor aestus aut hurniditas
praedicitur?

Cum autem manifestum sit, generales aestus
minus sentire eos, qui frigida opponunt: potest
eodem modo in singularibus fieri, ut opponantur
remedia adversus ea , quae augent immoderatos
ardores, peculiariter in hoc temperamento.

Sed errores in singularibus eo saepius acci-
dunt, propterea quod difficulter praevideri pos-
sunt, quod etiam in reliquis artibus accidit, eis-
que fidem detrahit. Deinde plerumque contraria
remedia negliguntur, ac rarissima est natura adeo
felix, quae inde usque ab exordio non fuerit im-
pedita. Inde fit, ut existimentur omnia immu-
tabiliter evenire, nec caveri posse.

Sic igitur statuo: Ut praevisio, etsi inter-
dum fallimur, tamen aliqua possibilis est, et ani-
madversione digna : sic et doctrinam de cavendis
malis , etiarasi non omnia avertit, tamen cum
aliqua depellat, seu magna , seuparva, studiose
amplecti et magni lucri instar ducere convenit.

Haec cum Aegyptii intelligerent ita se ha-
bere, qui hanc artein maxime celebrarunt, prae-
dictionibus astronomicis sernper medicam artem
adiunxerunt. INeque enim expiationes et aver-
siones et remedia adversus futura aut praesentia
mala, communia vel particularia, tradidissent,
si in hac opinione fuissent, averti aut tolli ea non

2

19

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

20

posse. Nunc vero remedia , quae naturae ordine
contrarias effectiones habent, secundo fati loco
ponentes, praedictionibus ad usum omnium ad-
iunxerunt: quorum doctrinam vocant coniunctio-
nem medicinae et malhematicae, ut ex astrorum
contemplatione temperamenta, et futuros eventus,
et proprias eorum causas iudicarent. (Nam sine
horurn cognitione saepe etiam remedia fallunt,
cum non ornnibus corporibus et morbis eadem
congruant.) At ex medica arte aversiones futu-
rorum morborum et remedia praesentiurn sume-
rent, non fa.llentia , quantum fieri potest, ex iis,
quae singulis congruunt aut adversantur.

Haec breviter hactenus dicta sunt; deinceps
vero praecepta trademus, ut in docendo fieri so-
let, ordientes a coelestium qualitate iuxta obser-
vationes veterum , ad physicam rationem conve-
nientes. Ac primum de stellarum errantium et
Solis et Lunae potestate dicemus.

De siellarum errantium potestate.

Constat, Solein vim habere calefaciendi et
moderate desiccandi: quae effectiones facilius per-
cipiuntur propter eius rnagnitudinem , et eviden-
tes mutationes in anni vicibus. Quo enim pro-
pius ad verticem nostrum accedit, eo magis effi-
cit calorem et siccitatem. Luna vero antecellit
humectando, quia terrae proxima est, et vicina
humidis vaporibus. Manifeste igitur hoc modo
et corpora adficit, mollia reddit, et putrefacit
plerumque; aliquantulum vero et calefacit, pro-
pterea quod a Sole luinen accipit. Saturnus ma-
gis frigefacit, et aliquantulum desiccat, quia lon-
gissime, utvidetur, a calore Solis et ab humidis
vaporibus distat. Caeterum Saturni et aliarum
stellarurn vires constituuntur pro varietate ad-
spectuum Solis et Lunae. Narn secundum magis
etminus, horum adspectus aeris constitutionem
variant. Stella Iovis temperatae naturae est, cum
media feratur inter Saturnum frigefacientem et
Martem urentem. Calefacit autem et humectat;
sed quia calefaciendi vis antecellit, foecundi ab
eo venti excitantur.

In stella Martis antecellit vis desiccandi;
simul autemurit, sicut congruit igneo ipsius co-
lori, et Solis vicinitati, cum proxime ei Solis or-
bis subiectus sit.

Stella Veneris, quod ad temperatam natu-
ram attinet, similis est Iovis, sed converso or-
dine. Etsi enim calefacit, quia Soli vicina est,

tamen minus calefacit quam Iupiter, et magis
humectat, sicut et Luna , propter magnitudinem
corporissui, attrahens humidos vapores ex locis
terrae vicinis.

Mercurii stella fere parem vim habet, ali-
quando in desiccando et absorbendis humiditati-
bus, quia nunquam a Sole procul recedit, secun-
dum longitudinem ; aliquando vero in humectan-
do, quia vicinus estLunae, quae terrae proxima
est. Subitas autem mutationes efficit in utram-
que partem , incitatus celeritate sua , qua vehitur
circa Solern.

Haec cum ita se habeant, cumque quatuor
sint humores, duo foecundi et vivifici, calidus et
humidus; per hos enirn omnia coalescunt et ro-
borantur. Econtra vero duo sint exitiales et de-
trimentosi, frigidus et siccus, per quos omnia
dissipantur et interficiuntur; tradidit vetustas,
beneficas esse duas stelias, Iovein et Venerem ; et
praeter has, Lunarn, propter ternperatas naturas,
quia exuberant in eis calor et humor. Saturnum
vero et Martem tradiderunt esse maleficos, quia
vim contrariam habent , alter frigefaciendi, alter
desiccandi. Solem vero et Mercurium propter
communem naturam effectus in utramque partem
habere, et accomrnodare suam naturam ad eas
stellas, curn quibussunt, tanquam medios.

De masculinis et femineis stellis.

Rursus cum duo primarii sexus sint, mas-
culinus et femineus , vis stellarum, quas supra
recensui, humidior congruit ad femineam natu-
ram. Nam feminea universaliter humidiora sunt,
calidior vero congruit ad masculinum sexum.
Quare convenienter Luna et Venus dicuntur esse
femineae stellae, quia humiditas in eis abundat;
Solautem, et Saturnus et Iupiter etMars, mas-
culi. Mercurius vero particeps est utriusque na-
turae, cum pariter et siccitates et hurniditates 5)
efficiat.

Dicuntur autem stellae et virn masculam et
femineam recipere a positu, quem habent ad So-
lem. Masculi enim sunt planetae, cum sunt Eoi,
ac Solem antecedunt; econtra vero feminei , curn
sunt vespertini et sequentes Solem.

Deinde et pro positu ad horizontem diffe-
runt. Masculi sunt, velut orientales, in qua-
drante ab ortu ad medium coeli , et ab occasu ad

5) lmmiditates] sic scripsimus = Ptol. rijg vyQag ovGiag;
Ed. 1553. errore typogr. : Juimilitates.

£1

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. I.

22

imum coeli, in reliquis duobus quadrantibus fe-
mineisunt, tanquam occidentales.

De diurnis et nocturnis.

Similiter et cum temporum duo sint discri-
mina praecipua, dies et nox: dies inagis ad mas-
culam naturam congruit, quia maior interdiu
calor est, et naturae ad agenduin acriores sunt;
nox vero ad femineam, propter hurniditatem et
quietis appetitionem. Tradunt igitur , noctur-
nas stellas esse Lunam et Venerem ; diurnas vero
Solem et Iovem; participem vero utriusque con-
ditionis Mercurium , cum est Eous, diurnum ;
cum vero vespertinus est , nocturnum. Utrique
vero conditioni attribuerunt maleficorurn alterum,
secuti non similitudinem qualitatis, sed diversita-
tem. JNam curn stellis bonae constitutionis ad-
iunguntur similes, bonitatein earum augent ; sed
exitialibus admixtae dissimiles, cobercent mali-
tiae vehementiain. Ideo Saturnum, qui fiigidus
est, adiunxerunt calori diurno, et Martem sic-
cum nocturnae humiditati. Sic uterque a con-
traria constitutione factus moderatior, magis erit
temperatus.

Quid valeant diversi positus ad Solem.

Iam et propter positus ad Solem intendunt
aut remittunt suas vires Luna , Saturnus, lupiter
et Mars. Luna enim a coniunctione, donec ap-
paret dimidiata , magis esfrigatrix. Inde usque
ad plenihmiuin calefacit. A plenilunio , donec
iterum dimidiata adparet, desiccat. Ab eo tem-
pore , donec occultatur, frigefacit.

Errantes vero stellae, donec sunt matutinae,
usque ad primam stationem, magis humectant; a
prima statione, donec initio noctis oriuntur, ma-
gis calefaciunt. Ab ortu autem vespertino, usque
ad secundam stationem , magis desiccant. A se-
cunda statione, usque ad occultationem , magis
frigefaciunt. Manifestum est autem , inter se
commixtas magnam varietatem qualitatum in
hoc circumfuso aere efficere, ita ut propria cuius-
libet stellae qualitas dominetur; sed tamen ali-
quaexparte, propter positum repugnantium, co-
herceatur.

De viribus stellarum fixarum.

Sequitur, ut stellarum fixarum proprias ef-
fectiones percurramus, deprehensas in earum na-

turis: quas ita recitabo, ut ad similitudinem pla-
netarum accommodern. Ac initio a Zodiaco or-
diemur.

Stellae in capite Arietis vim babent rnixtam,
ex natura Martis et Saturni. Quae vero sunt in
ore, viin siinilem habent Mercurio , et nonnihil
Saturno. Quae vero sunt in pede posteriore,
sunt Martiae. In cauda Venereae sunt.

Ubi Tauri signuru quasi amputatum cerni-
tur, Venereae sunt; Pleiades veroLunam etMar-
tern referunt. In capite inter Hyadas una luci-
dior etrutilans, quae facula dicitur, Martia est.

Geminorum signum in pedibus stellas habet
similis naturae, congruentes cum Mercurio et
nonnihil cum Venere. Sed lucidae in femore
Saturninae sunt. In capitibus duae lucidae, qua-i
ruin altera praecedens Mercuriurn refert, et no-
minatur Apollo; altera sequens Martia est, et
vocatur Hercules.

In Cancri oculis stellae duae sunt, similem
effectum habentes, congruentes Mercurio et ali-
quantulum Marti. In brachiis Saturnum et Mer-
curium referunt. Ille vero in pectore gyrus he-
bulosus, vocatur Praesepe, Martius et Lunaris:
iuxta quem utrinque positi, vocanturAsini, Mar-
tii sunt et Solares.

In Leonis capite duae Saturninae sunt et
nonnihil Martiae. In cervice tres Saturnum re-
ferunt, et nonnihil Mercurium. At lucida in
corde, quae vocatur Regulus, Martem et Iovern
refert. Quae sunt in ilio et una in cauda 6) splen-
dida , Saturninae sunt et Venereae. Aliae in
femoribus Venerem et nonnihil Mercurium re-
ferunt.

Stellae in Virginis capite , et una supra alam
australem , referunt Mercurium et nonnihil Mar-
tem. Reliquae in ala et in cingulo lucidae Mer-
curium et nonnihil Venerern referunt. Lucida
vero in ala boreali, quae vocatur Vindernitor,
Saturnum et Mercurium refert. Spica autem Ve-
nerea et aliquantulum Martia est. Aliae in extre-
mis pedibus et fimbria vestis , Venereae et ali-
quantulum Martiae sunt.

Inchelis, seu iugo, effectus habent similes
Iovi et Mercurio. Mediae Saturninae et aliquan-
tulum Martiae sunt.

In ipso Scorpio lucidae in fronte sunt Mar-
tiac et aliquantulurn Salurninae. Tres vero in

6) cauda]sic scripsimus
rore typogr. : causa.

Ptol. tij? ovqus; Ed. 1553. er-

o*

23

PHIL. MEL. SCPdPTA PHILOLOGICA.

24

corpore, quarum media rutilans et lucidior vo-
catur avTayijg, Martein et nonnihil Iovem re-
ferunt; quae vero sunt in nexibus caudae, Satur-
ninae sunt et nonnihil Venereae. Aliae in acu-
leo Mercurium et Marlem referunt. Ille vero gy-
rus nehulosus, Martius et Lunaris est.

Stellae Sagittarii, quae sunt in cuspide sa-
gittae, Martiae sunt et Lunares. In arcu, et
ea nervi parte, quae manu prehenditur, Iovis et
Martis naturam referunt. Gyrus in facie, Solaris
et Martius est. Aliae in fascia et dorso , Iovis et
Mercurii naturam referunt. Aliae in pedihus, ad
Iovis et Saturni naturam accedunt. Figura autem
quatuor laterum in cauda , Venerea est et ali-
quantulum Saturnina.

Stellae inCapricorni cornihus, Venereae sunt
et aliquantulum Martiae; in ore, Saturninae sunt
et aliquantulum Venereae; in pedihus et ventre,
Martiae et Mercuriales; in cauda, Saturnum et
lovem referunt.

Stellae Aquarii in huineris, manu sinistra et
veste, Saturninae sunt et Mercuriales. In fe-
moribus, magis Mercuriales sunt, minus vero
Saturninae. ln effuso latice, Saturnum et ali-
quantulum Iovem referunt.

Stellae in capite Piscis australis, Mercuriales
et aliquantulum Saturninae. In corpore, Iovis
et Mercurii naturam referunt; in cauda et in filo
australi ad Saturnum et aliquantulum ad Mercu-
rium accedunt. In corpore et spina Piscis ho-
realis, Martiae sunt et aliquantulum Venereae. In
filo horeali acceduntad Saturni et lovis naturam.
Lucida in nodo, Martia est et nonnihil Mer-
curialis.

In regione septentrionali Zodiaci lucidae in
Ursa minore, Saturninae sunt et nonnihil Ve-
nereae. Stellae in (Jrsa maiore, Martiae sunt.
Sub cauda huius Corna Berenices, Lunaris et Ve-
nerea est. Draconis stellae lucidiores, Saturni-
nae , Martiae et Ioviales sunt. Cephei , Satur-
ninae et Ioviales. Bootae, Mercuriales et Satur-
ninae. Lucida et rutila , quae vocatur Arcturus,
Iovialis est et Martialis.

Corona septentrionalis , Venerea est et Mer-
curialis. Geniculator , Mercurialis. Lyra , Ve-
nerea est et Mercurialis. Gallina , similiter.
Cassiopea , Saturnina est et Venerea. Perseus,
Iovialis et Saturninus. Gyrus in capulo ensis,
Martius et Mercurialis.

In Auriga lucidiores, Martiae et Mercuria-
les. Serpentarii , Saturninae sunt et Venereae.
Serpens vero ipse, Saturninus et Martius est.
Sagitta, Martia est et nonnihil Venerea. Aquila,
Martia est et Iovialis. Delphinus, Saturninus et
Martius. Lucidiores stellae Equi, Martiae sunt
et Mercuriales. Androinede, Venerea est. Delta,
Mercuriale est.

In regione australi. In Piscis australis rostro
lucida stella , est Vencrea et Mercurialis. Ceti
stellae, Saturninae sunt. Orionis humeri, Mar-
tii et Mercuriales. P\eliquae eius stellae lucidio-
res , Ioviales sunt et Saturninae. Extrema lu-
cida Eridani, Iovialis; et reliquae sunt Saturni-
nae. Lepus, est Mercurialis. Canis, Venereus.
Sirius in rostro fulgens , Iovialis et nonnihil Mar-
tius. Hydri lucidiores, Saturninae sunt et Vene-
reae. Crater, \ enereus est et nonnihil Mercu-
rialis. Corvus, Martius est et Saturninus. In
Argo navi lucidiores, Saturninae et loviales. ln
Centauro humana figura, \enerea et Mercurialis;
equinae figurae lucidiores, sunt \enereae et Io-
viales. Lucidiores in Lupo , Saturninae sunt et
nonnihil Martiae. Ara , Venerea est et nonnihil
Saturnina. In corona australi lucidiores, Satur-
ninae et Mercuriales.

De anni temporibus , et quatuor angulorum

nutura.

Atque hae sunt stellarum propriae vires, ut
a veteribus ohservatae sunt. Consideranda sunt
autem et anni tempora: ver , aestas, autumnus
et hiems.

In vere abundat humiditas, quia soluto fri-
gore diffundi aer calore incipit.

Aestas calidior est, quia Sol propius ad ver-
ticem nostrum accedit.

Autumnus siccior est, quia propter aestum
praeteritum exhaustae sunt humiditates.

Hiems frigidior est, quia tum a vertice no-
stro Sol longissime distat.

Quamquam autern Signiferi nullum est ini-
tium, cum sit circulus, constituerunt tamen pri-
mum signum Arietem, in quo aequinoctium est
vernum : ut huinidam veris naturam tanquam a
vivo animante inchoarent, deinceps annumeran-
tes aliqua anni tempora. Omnia enim animan-
tia prirna aetate, durn tenera sunt et mollia, ut
ver, humore abundant. Deinde secunda aetate,
donec manet vigor, magis calent: ut aestas.

25 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPAPvTITI PTOLEMAEI LIB. I.

Tertia, cum vigor languefit, et initiurn est con-

26

surnptionis, siccitas nuuor est: ut in autunmo.
Postremo frigidior est: uthiems, quae proxima
est morti.

Sic et quatuor angulorum naturae differunt,
a quibus venti, qui totas illas partes occupant,
spirant.

Orientalis angulus siccior est, quia , curn ibi
Solest, ea , quae nocte rigata fuerant, statim in-
cipiunt arefieri, etSubsolani sunt sine humore, et
arefaciunt.

Meridies calidior est, quia Sol in inedio fa-
stigio ardentior est , et quia medietas coeli magis
ad meridiem declinat, pro situ terrae, quae ha-
bitatur. Suntque Austri calidi et rarifici.

Occidens humidus est, quia , cum Sol eo
accessit, exhaustae humiditates interdiu, diffundi
incipiunt. Suntque Zephyri teneri et humectan-
tes. Arctoa regio frigida est, quia pro situ ter-
rae, quae habitatur, longissime abest a causa ca-
loris, videlicet Solis fastigio , curn ibi sit contra--
rium fastigium. Sunlque Boreae frigidi et con-
gelatores.

Haec distinctio utilis est ad diiudicandas sin-
gularium commixtiones. Nam propter has con-
stitutiones temporum, anni, aetatum et angulo-
ruin , nonnihil variant stellarum effectiones.

Purior est enim qualitas , et validior in loco
congruente: ut calidae in calidis locis, hurnidae
in humidis. In contrariis vero dilutior ac iinbe-
cillior: ut in frigidis locis calefactivae , et in sic-
cishumidae, et aliae in aliis similiter, pro pro-
portione et qualitatuin commixtione.

De signis tropicis, aequinoctialibus et bicorporeis.

His expositis, annectendae erant et natura-
les proprietates duodecim signorum. Ac genera-
les eorum vires congruunt cum suis ternporibus.
Sed quaedam proprietates sumuntur a farniliari-
tate Solis, Lunae et reliquarum stellarum , sicut
postea dicetur. Prius eniin vires , quas per sese
et erga sese invicem habent, explicandae sunt.

Primum discrimen est signorum : ut alia di-
cantur esse tropica , alia aequinoctialia , quorum
utraque sunt rnobilia; deinde alia firma , alia
bicorporea.

Tropica sunt duo : proximum a solstitio
aestivo, hoc est, partes triginta Cancri; et proxi-
mum a solstitio hiberno , ut partes triginta Ca-

pricorni. His a re nomen inditum est, quoniam
Sol, ubi haec ingressus est, retro convertitur,
flectens cursum in contrariam latitudinem , iri
Cancro aestatem efiiciens, in Capricomo hiemern.
Sunt et aequinoctialia duo : vernum Aries et
autumnale Libra , quibus et ipsis a re riomen in-
ditum est,. quia , cum Sol ad illa pervenerit, per
ornnes terras aequalia spatia sunt diei et noctis.

Ex reliquis octo siguis quatuor firma vocan-
tur , quatuor bicorporea.

Sunt autern firma, proxima tropicis et aequi-
noctialibus , Taurus, Leo , Scorpius, Aquarius,
quod per horum tempora , cum ad ea Sol accessit,
humiditates, calores, siccitates et frigiditates ve-
hementiores et firmiores in corporibus nostris ef-
ficiantur, non quod tunc aeris status sua natura
sit simplicior , sed quia vires qualitatum mora fa-
cilius sentiuntur, postquam aliquamdiu in istis
temporibus versati surnus.

Bicorporea et rnediocria sunt, quae post fir-
ma numerantur: Gemini, Virgo , Sagittarius,
Pisces. Quia enim inter firrna , tropica et
aequinoctialia interiecta sunt, initio et fine simi-
les cum illis naturas habent.

De masculinis et femineis signis.

Praeterea sex signa attribuerunt masculae
naturae et diurnae, totidemque femineae et no-
cturnae. Ordo autem traditur continuus , ut diei
nox adiuncta est, et copulatio necessaria est ma-
ris et feininae. Si igitur sumatur initiurn ab
Ariete , propter causas, quas dixirnus, sicut et
masculus dominator ac prior est , quia aclivum
semper prius est passivo. Aries et Libra erunt
mascula et diurna. Accedit huc, quod circulus
aequinoctii per haec descriptus , primarn et vali-
dissimarn oninium agitationem efficit. Ab his
continua serie rnasculinis feminina subiiciuntur.

Nonnulli vero masculina signa , ab orientali
signo, qiiod wfjoozonog dicitur, nominant. Sicut
enim aliqui tropicorum initia sumunt a Lunarr
circulo , quod celerrimae sint Lunae conversio-
nes : sic et rnascula signa ordienda sunt ab ho-
roscopo, propter Subsolanum. Iarn hi rursus
continua serie vices rnasculinorum et feminino-
rum constituunt.

Alii totum circulum in quadrantes divise-
runt, ac matutina et mascula ab horoscopo usque
ad medium coeli constituunt , et his opposita ab

27

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

28

occasu ad imum coeli; vcspertina vero et noctur-
na , duos reliquos quadrantes.

Sunt et aliae appellationes, signis accommo-
datae a fbrmis: ut alia dicuntur quadrupedia,
alia terrestria , alia dominantia, alia foecunda,
aut aliquid huiusinodi , quae cum ex ipsis figuris
rnanifesta sint, supervacaneum duxi eas appella-
tiones recensere, curn quidem antea signoruvn
qualitates exposuerim , quomodo in iudiciis utili-
ter vires earurn considerentur.

De adspectibus slgnorum.

Prirnum adspectus partium Zodiaci, qui
figuras certas efficiunt , aliquam inter se familia-
ritatem hahent.

Primum partes, quae diametro distant, et
duos rectos angulos continent, videlicet signa
sex, seu gradus centum et octoginta. Deinde
partes, quae figuram efficiunt triangvdam , quae
continet vinum rectum anguluvn et trientem , vi-
delicet signa quatuor, seu gradus centum viginti.
Praeterea partes, quae quadrangulum efficiunt,
et continent unum rectvun angulum , videlicet
signatria, seu gradus nonaginta. Partes vero,
quae sexangulum efficiunt, continent unius recti
anguli duas tertias, videlicet signa duo , seu gra-
dvis sexaginta.

Cvir avvtein haec tantum discrimina recepta
sint, facile hinc intelligi potest.

Primum manifesta est ratio, cur diametri
figura ohservata sit. Nam oppositio est in una
recta linea. Postea vero , si duas maxivnas por-
tiones iuxta harmonias et superportiones acci-
piamus , videlicet semicirculo diviso vel per me-
dium , ut sint duo recti anguli , vel per tria : di-
visio per vnedium efficiet quadrangulam figuram,
divisio vero in tria hahet sexangulam figuravn.
Superportionum autem , si constituatur a recto
angvdo quadrato sesquiplum et scsquitertium,
sesquipla ratio est quadrangvdi ad sexangulum;
sesquitertia vero est trianguli ad quadranguluin.

Existimantur autem natura congruentes trian-
gvvli et sexanguli adspectus, propterea quod tunc
cognata signa feminina aut mascula conferuntur.
Non congruunt autem quadranguli adspectus, et
oppositi, quia talis conslitutio est contrariorum
signorum.

De imperantibus et obedientibus signis.

Dicuntur etiavn imperantia et ohedientia loca,
quae aequali spatio distant ah eodem vel utroque
punctorum aequinoctialium : eo quod aequali
temporis spatio oriuntur, eosdemque descrihunt
parallelos. Imperantia vero sunt in aestiva sphae-
rae parte, audientia vero in parte hiherna, quia
Sol in aestiva parte longiores facit dies, in hi-
herna vero hreviores.

De intuentibus et idem vahntibus signis.

Dicimus eiusdevn iviter se potentiae esse par-
tes , ab uno vel utroque tropicorum aequaliter
distantes. Sunt enim aequalia spatia dieruvn et
noctium et horarum , quando Sol alterutra pera-
grat. Haec etiam intueri se vnutuo dicuntur, et
propter causas, quas dixi, et quia utraque iis-
dem locis horizontis oriuntur, et iisdem occidunt.

Inconiuncta.

Inconiuncta vero et aliena dicuntur, quae
nullam inter se favniliaritatevn hahent, iuxta ra-
tiones dictas: videlicet quae neque irnperant, ne-
que obediunt , neque se intuentur , neque idem
valent, neque ullam figurarum illarum descri-
bunt, quas recensuimus : non diavnetrum, non
trigonum , non quadrangulum , non sexanguluvn ;
sed quae vel secunda, vel sexta numerantur.
Nam quae secunda sunt, aversa sunt a sese, et
duo signa continua coniuncta unum efficiunt an-
gulum. Illa vero, quae sexta numerantur, totuvn
orbem in partes inaequales secant, cum aliae
figurae eum in partes aequales dividant.

De domibus.

Familiaritas est autevn planetis cuvn partibus
Signiferi propter domos, triangula, altitudines,
fines et similes quasdam proprietates.

Dornus autem naturali ratione distribuuntur.
Cuvn enim ex duodecim signis duo borealia pro-
xime ad verticem nostrum accedant, maxime-
que calores et aestus efficiant, Cancer et Leo,
haec duo signa maximorum et efficacisshnorum
luminvun domus esse iudicatuvn est : Leonem qui-
dem Solis, quia signum masculum est; Cancrum
vero Luviae, quia fevnineus est. Ac deinceps con-
venienter semicirculus a Leone ad Capricornuvn7)

7) Capricornum] Ed. 1553. crrore typogr. : Capricorum.

29

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. I.

30

Solaris dicitur; semicirculus vcro ab Aquario us-
que ad Cancrum Lunaris, ut in quolibet semi-
circulo signum planetae familiare attribueretur
vel Solis naturae, vel Lunae congruens, iuxta
positum orbium et eorum naturas 8).

Nam Saturno, quia rnaxiine frigidus est, et
cum calore pugnat, ac suprernum orbem a lumi-
nibus maxime remotum tenet, attributa sunt signa
Cancro et Leoni opposita , Capricornus et Aqua-
rius: quae signa et ipsa sunt frigida et hiberna,
et propter oppositionern malefica.

Iovi autem, qui est temperatae naturae et
subiectus orbi Saturni , data sunt proxima illis
signa , ventosa et foecunda , Sagittarius et Pisces,
quae luminum signa trigono adspectu intuentur,
qui convenit beneiicentiae.

Deinde Marti desiccatori, et posito sub orbe
Iovis, signa domiciliis lovis proxima attributa
sunt, Scorpius et Aries, quae propter quadratum
adspeclum ad luminum domicilia , congruunt na-
turae noxiae et corruptrici.

Veneri vero , quae naturae est temperatae
et sub orbe Martis posita , attributa sunt bis pro-
xima et foecundissima signa , Libra et Taurus,
quae propter sexangulum adspectum mitiora sunt.
Neque haec stella amplius duobus signis anteit,
aut sequitur Solem.

Mercurio vero, qui ultimus est, nec amplius
uno signo a Sole recedit, et aliorum planetarum
orbibus subiectus, ac luminibus proximus est, at-
tributa sunt signa domiciliis luminum proxima,
Gemini et Virgo.

De trigonis.

Trigonorum familiaritas talis est. Trian-
gulus aequalium laterum figura est maxime se-
cum ipsa consentiens. Et Zodiacus tres circulos
continet, aequinoctialem et duos tropicos. Ipsius
vero duodecim loca dividuntur in quatuor trian-
gulos aequalium laterum.

Horum igitur primus ducitur per Arietem,
Leonem et Sagittarium, tria signa masculina,
quae sunt domicilia Solis, Martis et Iovis. At-

8) iuxta positum orl)ium et corum naturas] Ptolemaei verba
sic traustata haec suut: ay.olovftwg jalg rajv xtvrjGtwv av-
rcov Gtpaioatg , v.v.l julg jiov ifivaaov tdtoJQoniatg. Caiue-
rarius Jiaec sic vertit: pro conveuieutia orbium motus
ipsarum et naturae proprietate.

tribuilur autem bic triangulus Soli et Iovi. Mars
vero exclusus est, quia adversatur Solis condi-
tioni. Dominatur autein in hoc triangulo inter-
diu Sol , noctu lupiter.

LocusArietis est aequinoctialis, Leonis aesti-
vus , Sagittarii liibernus. Idem triangulus po-
tissimum septentrionalis est, quia Iupiter ibi par-
tem dominii tenet, qui foecundus est, et flatuo-
sus , conveniens ventis, qui cientur in septen-
trione. At propter Martis domum recipit rnixtu-
ram Africi. Et constituitur triangulus, quern
vocant mixtum ex Borea et Africo. Nam Mars
excitat venlos Africos, propter Lunae faniiliari-
tatern, et quia occidentalis pars feminea est.

Secundus triangulus ducitur per Taurum,
Virginem et Capricornum , tria signa feminea ;
quareLunae etVeneri attribuitur; dorninatur au-
tem ei noctu Luna , inlerdiu Venus. Ac Taurus
propior est aestivo circulo, Virgo aequinoctiali,
Capricornus hiberno. Praecipue vero hic trian-
gulus est australis, propter Veneris dorninatio-
nem , quae eius partis ventos ciet calidos et hu-
rnidos. Adniittit autem et Subsolanum , propter
Capricornum, qui est Saturni domicilium. Con-
stituitur autem hic triangulus, quem vocant mix-
tum ex Austro et Subsolano ; ciet enim Satur-
nus ventos orientales, propter familiaritatem cum
Sole.

Tertius triangulus ducitur per Geminos, Li-
brarn et Aquarium , tria mascula signa, aliena a
Marte ; sed congruentia cum Saturno et Mercu-
rio , propter duo illorum domicilia; ideo his at-
tribuitur hic triangulus. Ac interdiu dominatur
Saturnus propter suarn conditionem , Mercurius
vero noctu. Signum autem Geminorum vicinum
est circulo aestivo , Libra aequinoctiali , Aqua-
rius ;hiberno. Potissimum hic triangulus con-
gruit cum Subsolano, propter Saturnum. Sed
quia Iovi familiaris est, fit rnixtus ex Borea et
Subsolano, quia familiaritas est Iovis et Saturni.

Quartus triangulus ducitur per Cancrurn,
Scorpiuin et Pisces , qui relinquitur Marti pro-
pter Scorpium , qui est Martis doinicilium. Simul
autem dominantur nocte Luna , interdiu autem
Venus. Est autem Cancer in aestivo circulo,
Scorpius propior hiberno, Pisces aequinoctiali.
Ac constituitur hic trigonus occidentalis propter
Martis et Lunae dominationem, ac fit mixtus ex
Austro et Africo, propter Venerern.

31

PHIL. MEL. SCPJPTA PHILOLOGICA.

32

De altitudinibus.

Altitudinum planetarum ratio haec est. Cum
Sol ingressus Avietem , ad partem coeli suhlimio-
rem versus Arcton accedat, et in Libra descen-
dat ad Austrum, convenienter ei altitudo inAriete
attrihuta est , cum dies tunc crescant, et Sol ma-
gis calefacere corpora iucipiat. Econtra vero,
in Lihra propter contrariam causain deiectio est
Solis.

Saturno autem Lihra attrihuta est, ut, sicut
in dorniciliis, ita hic quoque contrarium locum
teneat; Aries autem ipsius deiectio est. ]Nam
nbi calor iutenditur, ibi remitti frigus necesse
est; et rursus uhi calor diminuitur, frigus crescit.
Cuui autem Luna post coniunctionem Solis in al-
titudiue, videlicet in Ariete primurn, deinde ap-
pareat et quasi extollatur in Tauro, trianguli sui
principe, Taurus altitudo eius perhihetur, eidem
oppositum signum Scorpius deiectio.

Iupiter autem , cum maxime cieat ventos
aquilonares et foecundos, et in Cancro ad Bo-
ream proxime accedat, et vim suam ihi exer-
ceat: Cancer eius altitudo est , et Capricornus
deiectio.

Econtra Mars natura aestuosus et magis in
Capricorno , qui etiam eo est aestuosior, quia
magis australis est. Ideo opposita Iovi altitudo
in. Capricorno ei constituta est, deiectio vero
Cancer.

Venus autem natura humectans et magis in
Piscihus, unde humiditas vernalis augetur, et uhi
Venus maiorem vim exercet, altitudinem habet
in Piscihus, deiectionem vero in Virgine.

Mercurius vero aridior, propter contrariam
naturam, in signo opposito altitudinem accipit,
in Virgine, in qua autumni siccitas impendet.
Econtra in Piscibus deiectus iacet.

T)e finibus.

De finibus duplex doctrina traditur: altera
Aegyptia , quae accommodata est ad .domicilio-
rum autoritatem; altera Chaldaica, accommo-
data ad triangulorum guhernationem.

Aegyptia vero , ut usitate circumfertur, nec
ordinis nec numerorum consequentiam servat.
Primum in ordine priores gradus attrihuit tan-
quam fines, nunc domino domiciliorum , nunc
domino trianguli, aliquando etiam illi, cuius est

altitudo. Exempli causa, si domiciliornm do-
minos respiciunt, quaeri potest, cur in Lihra
priores trihuant Saturno , ac non Veneri potius?
iteinque cur in Ariete Iovi potius quam Marti ?

Quod si trianguloruin dominos respiciunt,
cur Mercurio priores tribuunt in Capricorno, ac
non Veneri potius? Denique si altitudines re-
spiciunt , cur Marti in Cancro priores tribuunt,
ac non polius Iovi?

Praeterea si inde surnunt fines , quia in ali-
quo signo plures causae concurrunt, cur Mercu-
rio tribuunt priores in Aquario, cuin ibi nihil
iuris, nisi propter trigonum , habeat? Saturnus
vero praesit tanquam dornicilio et trigono ? Cur
item Mercurio primi fmes attributi svmt in Capri-
corno, cum ei nori praesit ullo modo ? Ut hu-
iusmodi inconvenientia etiam in reliqua serie ani-
madverti potest.

Deinde numerus finium inconcinne traditur.
Aiunt eniin , singulos planetas tot habere fines in
signis, quot sunt eius anni maiores ; id vero nul-
lam habet propriam ac probabilem rationem.
Quin etiam si huic collectioni numerorum creda-
mus, sicut asseveratur ab Aegyptiis: fieri tamen
potest, ut varie mutato numero in signis, repe-
riatur idem numerus.

Quod vero aliqui coniecturas fucatas adfe-
runt, prorsus fallunt, cum contendunt, tempora
ascensionum configurata planelis efficere hunc nu-
merum finium. Primum enim sequuntur vulga-
res traditiones de planis ascensionum eminentiis,
non habita ratione diversarurn elevationum poli.
Procul igitur a veritate aberrant. Volunt enim
in linea aequinoctiali, quae transit per inferio-
rem Aegyptum , cum Virgine et Libra ascendere
teinpora triginta octo et trientem , cum Leone
et Scorpio tempora triginta quinque : cum de-
lnonstratio linearis ostendat , cum his ascen-
dere plus temporum , cum Virgine vero et Libra
minus.

Praeterea , qui hanc rationein constituere
conati sunt, ne sic quidem retinent finium nu-
meruin ab aliis traditum , etsi saepe mentiri co-
guntur, et interdum portiones portionum ad-
hibent, ut concinnitatem, quam volebant, luean-
tur , quae et ipsa a vera ratione aberrat. Ordo
autem finium , ut a multis traditur , et ciii
propter antiquitatem fides habetur, hic adscri-
ptus est.

33

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIR. I.

34

JFVj

les secuntlum Aegyp\

'ios.

4

6

8

6

$

8

$

5

%

5

8

8

$

6

1j

8

4

5

t*

3

2

6

'4

6

s

5

C?

•7

'!>

6

c?

7

$

6

3

6

4

7

f)

4

?J-

6

8

5

0

7

g

6

3

6

§

7

2

10

4

4

e?

7

t>

2

fj

6

§

8

4

7'

8

7

$

2

<?

7

8

4

«

8

4

5

%

6

4

12

8

5

$

4

■&

5

S

4

£

, 7

4

7

8

7

■5.

4

s

5

5

7

■8

6

4

7

<?

5

l

5

8

12

4

4

§

3

£

9

%

2.

T
1

I

Chaltlaica vero ratio simpUcior ac probabi-
lior est, quanquarn ne haec quidem penitus con-
cinna est , cum in serie, quam sumit a triangu-
lorum dominiis, tum in numero , ut sine anno-
tatione sua cuique regio atlribui possit. Nam in
primo triangulo, Arietis, Leonis et Sagittarii,
cum servetur ordo signorum , primus finis est Io-
vis, qui dominatur illi triangulo ; secundus finis
secundi trianguli, scilicet Veneris; tertius tertii,
scilicetSaturni et Mercurii ; ultiinus postremi trian-
guli, scilicet Martis. In secundo triangulo, qui
est Tanri, Virginis et Capricorni , ubi similiter'
iuxta signorum ordinem proceditur, priinus finis
est Veneris, secundus et tertius Saturni et Mer-
curii, quartus Martis, quintus Saturni. Ad hnnc
modum fere in reliquisduobustriangulis ordo con-
spicitur. Ubi autem eiusdem trigoni duo sunt
dominatores,. Saturnus et Mercurius, interdiu
Saturnus principatum ordinis tenebit, noctu vero
Mercurius, nec numerus graduum in finibus in-
tricatus erit.

Habeat enim subinde posterior planeta mi-
nus uno gradu in finibus, quam prior. Cuni igi-
tur prirnus habeat octo gradus, in secundo erunt
septem , in tertio sex^ in quarto quinque, in' ul-
timo quatuor. Hi nuineri collecti , erunt gradus
triginta cuiuslibet signi. Ex hac distributione coL-
liguntur Saturno gradus diurni octo et septua-
ginta, nocturni sex et sexaginta, lovi duo et se-
ptuaginta , Marti novem et sexaginta , Veneri
quinque et septuaginta; Mercurio diurni octo et
sexaginta , nocturni sex et septuaginta : qui gra-
dus collecti, erunt trec,Cnti et sexaginta. Ex his
duabus rationibus finium , Aegyptiacae plus fidei
tribuendum est, et quia tanquam utilis ab Aegy-
ptiis scriptoribus in tabellis annotata est, et quia
gradus consentiunt cum nativitatum exemplis.
Curn antein hi ipsi scriptores nec ordinis nec nu-
Melamh. Oper. Vor. XVIII.

meri causam ostenderint, dissimilitudo ordinis
movere suspicionem et reprehensionem videtur.
Incidi autem in antiquum volumen, quod aliqua
ex' parte vetustate consumptum erat, in quo phy-
sicae causae ordinis et numeri graduum exposi-
tae erant, et additae erant veterum geneseon de-
scriptiones et numerus congruens cum veterum
annotatione. Sed oratio erat prolixa , et conti-
'nebat supervacua argumenta, et liber erat lace-
ratus, ut vix summas reruin adsequi possein.
Qua in re tabella finium in extrema libri pagina
addita , quae- rnanserat incorrupta , me adiu-
vabat.

Sed coniectura illorum tota se ita habet. In
ordine signorum accipiuntur altitudines, trian-
guli et domicilia : quorum si qua stella duas ha-
bet praerogativas in eodem signo, huic praeci-
puus locus tribuitur, etiamsi malefica fuerit. Ubi
autern tales praerogativae non reperiuntur, ma-
leficae in extremum locum transferuntur. Alti-
tudinum vero doinini primum locum obtinent;
hos sequuntur domini triangulorum , deinde do-
rniciliorum domini secivndum signorum seriem ;
sed ita , ut stella , quae habet duas praerogativas, ,
praecedat in eodem signo eam, quae unarn habet
praerogj>tivam, Cancer vero et Leo cum sint
doinicilia Solis et Lunae, attribnuntur maleficis,
quae in eis potcntiores sunt, quia lumina non
habent fines. In Cancro quidem fines habetMars,
in Leone vero Saturnus, in quibus ordo eis con-
veniens servatur.

Numerus antem graduum ita traditur. Ubi
non invenitur stella , duas habens praerogativas,
vel in eadem signo , vel in quadrante sequentis,
dantur partes septenae benelicis Iovi et Veneri;
quinae vero maleficis, Saturno et Marti; Mercu-
riovero, qui communis est , senae. Ita nuine-
rus triginta graduum expletur; et haec regula de
iis traditur, quae non habent duas praerogativas.
At cum aliquae duas habent praerogativas (narn
Venus et trianguli doinina est , et domicilii in
Tauro; Lunae enim non attribuuntur fines) his
unus gradus adiicitur, vel in eodem signo, vel in
proximo, usque. ad quadrantem. Erantque his,
in illa tabella , adscripta puncta. Auferuntur au-
tem hi adiecticii gradus potentiorum a finibusalio-
rum, qui rninus dignitatis habent, plerumque a
Saturno ; sed tame-o et a Iove , propter tardita-
tem motus. Tabella autem finium haec est :

3 ■

35

PHIL.

MEL.

SC

Rll

T

4

6

8

8

8

7

<?

5

t>

4

V

8

8

$

•7

4

7

%

4

<?

4

tf

$

7

n-

7

8

7

•b

4

<?

5

©

J

6

4

7

5

7

8

7

t)

3

*l

t>

6

3

7

3

6

4

6

<?

5

ITV

$

7

2

6

4

5

%

6

<?

6

<j*u>

B

6

2

5

4

8

§

5

c?

6

1*1

<?

6

4

8

8

7

§

6

I

3

4

8

§

6

5

5

t)

6

<?

a

^

8

6

$

6

4

7

<?

6

%

5

«:

Ij

6

8

6

8

8

4

5

<T

5'

K

9

8

4

6

$

6

c?

6

%

4.

SCRIPTA PHILOLOGICA.

36

Nonnulli etiam exilius partiti sunt dornina-
tionum iura , vocaruntque locos et partes. Ac
locum tradiderunt esse uniuscuiusque signi por-
tionem duodecimam, id est, gradus duos et di-
midium. Cum enim incipiant a signo , in quo
est stella , tribuunt vim illi loco in sequentibus
signis. Alii excogitarunt alias distributiones, sine
ratione. Partes vero tribuunt in quolibet signo
ab initio cuilibet planetae, iuxta ordinem finium
tabulae Chaldaicae.

Sed haec ad ostentationem excogitata , et
plausibiliter proposita , sine physica ratione, re-
linquamus. lllud vero,. quod scire dignum est,
non ornittatur, consentaneurn esse rationi , si-
gnorum initia ab aequinoctiorum et solstitiorum
punctis inchoare, idque scriptores ostenderunt.
Et videmus naturas , vires et familiaritates stella-
rumcausam sumere a solstitiorum et aequinoctio-
rum initiis , et non aliunde. Quod si alia initia
constituerirnus , aut signa a iudiciis excludemus,
aut si complectemur , errabimus, cum iam spa-
tia, a quibus signa vires sUmunt, retro acta sint.

De sua cuiusque siellae facie, carpentis ac soliis.

Familiaritates stellarum et signorum fere ta-
les sunt, ut exposui. Dicuntur autem faciem
suam habere , quando tantum est intervallum in-
ter planetam et Solem aut Lunam , quantum di-
stat domus planetae a dorno Solis aut Lunae. Ut
verbi causa , cum Venus sexangula configuratione
distat a luminibus, sed sit cum Sole vespertina,
cum Luna vero matutina , ut congruit domiciliis
eorum.

Dicuntur autem in suis carpentis vehi et so-
liis, quando ius familiaritatis in iis locis, in qui-

bus sunt, exercent, duobus aut pluribus modis.
Cum enim tunc maxime efficaces sint propter con-
venientiam , auxilium et cognationem signorum,
dicuntur in suis soliis collocari ac fulgere. Gau-
dere etiam stellam dicunt, cum locus, etiamsi
ipsi non est proprius, tamen alteri cogmtto fami-
liaris est. Quae convenientia etiamsi ex longin-
quisducitur, tamen propter similitudinem quae-
dam est communicatio. Contra vero in contrariis
locis, peculiaris earum vis fit dilutior, quia dis-
similes naturae confusionem temperamentorum
infaustam efficiunt.

De applicationibus et defluxibus.

In universum intelligimus applicari sequen-
tibus praecedentes, defluere vero a praecedenti-
bus sequentes; sed ita , ne sit longum intervallum.
Quod intelligitur et in corporeis congressibus et
in configurationibus, nisi quod in corporeis con-
gressibus etiarn latitudines notari convenit. ]Non
enim admittimus, nisi eos congressus , qui fiunt
per mediam lineam, quod in configurationibus
observare supervacuum est, cum radii ad terram
vel ad centrum tendentes, ibi concurrant, unde-
cunque rnissi sunt.

Epilogus.

Ex his omnibus perspicuum es.t , vires stel-
larum sumendas esse, cum a propria qualitate,
tum a*signis, tum a positu ad Solem 9) , tum a
cardinibus, eo modo, ut dixi. Sed vires assu-
munt, si sint orientales seu directi; tunc enim
validiores sunt, quam cum sunt occidentales et
retrogradi; tunc enim languidiorem vim habent.
Deinde pro positu ad horizontem. ISam in me-
dio coeli, aut loco succedente efficaciores sunt;
postea vero magna est efficacia , cum sunt in ho-
rizonte, aut succedente loco.

Plurimum vero valent in finitione orientali ;
rninus autem in imo coeli, aut alio loco adspi-
ciente eum. Sed curn prorsus non adspiciunt,
omnino languidi sunt et imbecilles.

9") Solem] Ed. 1553. pro hac voce h. 1. habet signuni Q^

37 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. II.

38

LIBER SECUNDUS.

Praecipuam doctrinam breviter expositam,
ut In tabella , necessariam ad praedictiones even-
tuum singularium, hactenus in summa tradidi-
mus. Nunc adiungamus doctrinam de praedi-
ctione singularium , quatenus possibile est , ubi-
que naturalium causarum rationem sequentes.

Cum autern duae sint praecipuae partes prae-
dictionum astronomicarum : altera universalis,
quae regionum , gentium aut urbium qualitates
indicat; altera particularis, quae singulorum ho-
minum fata considerat: prius de universali dicen-
dum est, quia eventus magnarum regionum ma-
ioribus et validioribus causis moventur, quam
eventus particulares hominum. Cum igitur sem-
per imbecilliores naturae potentioribus, et parti-
culares universalibus subiiciantur: necesse est
prius dici de generalioribus, si particularia con-
sideraturi sumus.

Caeterum haec universalis consideratio aut
est totarum regionum, aut partium et certarum
urbium. Praeterea aut maiores mutationes sta-
tis recurrentes temporibus , ut bellorum , pesti-
lentiae, terrae motuum, diluvii et similes indi-
cantur; aut leviores et minores, ut annuae tem-
pestatis, intensio aut remissio , aut hiems horri-
dior aut mitior, flatus ventorum, aestus, uber-
tas , sterilitas et alia huius generis.

Anteferenda est autem observatio eventuum
maiorum , et qui totis regionibus accidunt, pro-
pter causam praedictam. Horum cognitio duo
requirit: primum considerationem , ad quas par-
tes Signiferi, et ad quas stellas quaelibet regio
pertineat; secundo considerationem , quales in
singulis partibus effectiones existant certo tem-
pore propter defectus luminum , transitum erran-
tium stelhirum, ortus et stationes.

Hanc consensionem primum iuxta natura-
lem rationem exponamus, obiter etiam recitantes
gentiurn proprietates corporis et morum, quae
non sunt alienae a naturali qualitate stelrarum et
signorum , quibus subiectae sunt.

De proprietate universali gentium.

Distinguuntur autem gentium proprietates
cum iuxta parallelos et angulos, tum iuxta posi-
tum ad Eclipticam et Solem. Narn cum nostra
habitatio sit in uno aquilonari quadrante, alii

subiecti australioribus parallelis, qui sunt ab
Aequinoctiali ad Tropicurn aestivum , curn Sol
feratur supra eorurn verticem , magis usti, atra
corpora habent, et crispos et densoscapillos, con-
tractam faciem, tabefacta membra, natura ca-
lidi et moribus plerumque feri, propter adsi-
duum aestum in suis locis, quos vocamus Aethio-
pes. Ac non solum ipsi tales sunt , sed et eius
loci aer et animantia et plantae sunt aridiores.

Qui vero sub parallelis aquilonaribusdegunt,
id est , recta sub ipsa Arcto , quia procul absunt
a Zodiaco et calore Solis magis frigefiunt, ideo-
que humore magis abundant, qui nutrit eorum
corpora. Cumque non exhauriantur aestu, co-
lore sunt candidiore, etcapillos habent promissos,
procera et succi plena corpora et nonnihil gelida.
Sunt autem et ipsi feris moribus propter assidua
frigora , et longiores sunt hiemes in eo aere, et
grandiores arbores et saevae bestiae. Vocamus
autern hos generaliter Scythas.

Qui autem lenent loca interiecta inter Tro-
picum aestivum et Arcton, quia neque supra ver-
ticem ipsorum Sol evehitur, neque inde longis-
sime ad Austrum recedit, in aere degunt tempe-
rato, qui quamquam frigoris et aestus diflerentias
habet, tarnen hae non sunt magnae, nec magnas
diversitates in corporibus aestus et frigora faciunt.
Ideo colore medio sunt, mediocri statura, na-
tura temperata, coniuncti habitationibus, pla-
cidi moribus. Horum , qui propiores sunt Au-
stro , in genere ingeniosiores et callidiores et re-
rum divinarum peritiores sunt, quia verticale
punctum eorurn propius est Zodiaco et planetis,
quibus quasi familiariores habent et ipsi sagacio-
res animas in investigatione naturae et in disci-
plinis percipiendis maiorem celeritatem. Prae-
terea homines in Oriente degentes, rnagis mascu-
los animos et firmiores habent, minus sunt oc-
cultatores; nam Oriens naturaeSolaris est. Quare
ea terrae pars diurna , virilis et dextra existiman-
da est: ut in animantibus dextra calidiora et fir-
miora sunt.

Ad Occidentem vero degentes, effoerninatio-

res sunt, et molliores, et occultatores; nam haec

pars Lunae attribuitur, quia Luna post coniun-

ctionem sernper primum ab occasu conspiciendam

3*

39

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

40

se praehet. Ideo nocturna est et sinistra , tan- fiunt quadrantes quatuor , iuxta trigonorum nu-

quam Orienti opposita.

Quomodo regioncs ad trigonos et stellas congruant.

Congruunt autein in singulis terrae tractibus,
propriae humorum qualitates et inclinationes ad
signa. Ut enivn aeris constitutjo in iis iocis, quae
dixi calida , frigida aut temperata esse , differen-
tias habet in particularihus regionibus, ubi com-
munis qnalitas intenditur aut remittitur propter
situs ordinationem , altitudinern , aut humilita-
tem ; cumque alii magis sint equestres propter
patriae planitiem, alii navigatores propter vici-'
num mare, et aliqui propter regionis ubertatem
mitiores: ita et diversae qualitates sunt gentium,
ut aliae ad alia signa particulariter congruant,
quae tamen qualitatum shnilitudo ad plurinios in
genere pertinet. Necesse est igitur summatim
exponi hahc considerationem , quatenus ad par-
ticularem doctrinam conducit.

Cum igitur in Signifero quatuor triangulae
figurae constituantur, ut supra ostensum est, una
Arietis, Leonis et Sagittarii, quae vocantur mixta
ex Aquilone et Africo , ut gubernans occasum
solstitialem : hic triangulus guhernator potissi-
mum a Iove propter locum septentrionalem et a
Marte propter occasum.

Triangulus autem Tauri , Virginis et Capri-
corni, Austrisolanus, in ortu brumali regitur
praecipue a Venere, propter meridiem; deinde
eta Saturno , propter ortum.

Triangulus autem Geminorum, Librae et
Aquarii, mixtus ex Aquilone et Subsolano, in
ortu solstitiali regitur praecipue a Saturno , pro-
pter ortum , habetque socium gubernationis lovem
propter Aquilonem.

Triangulus autein Cancri, Scorpii etPiscium,
mixtus ex Austro et Africo , in occasu brumali re-
gitur a Marte, propter Africum , habetque so-
ciam Venerem , propter Austrum.

Quae cum ita se habeant, et nostra terra dis-
tribuatur in quadrantes quatuor, accommodatos
ad triangulorurn numerum , lMtitudo dividitur per
lineam marisnostri, a freto Herculano ad sinum
Issicum ducta ; et deinceps ad orturn per monta-
num dorsum , quae linea aquilonarem partem ab
australi separat. Linea vero ex Arabico sinu per
Aegaeum pelagus, Pontum et Maeotidem palu-
dem ducta discernit Orieritem et Occidentem. Ita

merum.

Primus igitur quadrans ad occasum solsti-
tialem , mixtus ex Aquilone et Africo, continet
Celticam ; communi nomine dicitur Europa.

Huic oppositus secumlus quadransad Austro-
solanum, versus orientalem Aethiopiam, ad or-
turn brumalern, dicitur magnae Asiae pars au-
stralis. •

Tertius quadrans ad ortum solstitialem, mix-
tus ex Aquilone et Subsolano, versus Scythiam,
dicitnr magnae Asiae pars aquilonaris.

Huic oppositus quadrans ad occasum bru-
malem , mixtus ex Aquilone et Austro , versus
occidentalem Aethiopiam , dicitur communi no-
mine Libya.

Praeterea singuli quadrantes, qua vergunt
in medium totius nostrae terrae, aliam sumunt
naturam , quam qualem habet totus quadrans ad
totum orbem collatus. Medius enim Europae lo-
cus, quae sita est ad solstitialem occasum , si re-
spicias universam terram, oppositus est ortui bru-
mali , ab ea parte quadrantis. Ita in caeteris iu-
dicandum est, unumquemlibet quadrantem fa-
miliaritatern habere curn duobus trigonis inter se
oppositis, curn extrernae partes peculiaribus tri-
goriis regantur, mediae vero assumant stellas do-
rninantes in oppositis partibus. Ac ut in extre-
mis soli trianguli dominantur: ita in medio ad
dominatores oppositorum' adiungatUr Mercurius,
propterea quod communem et mediam naturam
qualitatum habet.

Quibus ita dispositis, regiones in primo Eu-
ropae quadrante, ad solstitialem occasum sitae,
naturam habent trigoni, Arietis, Leonis et Sa-
gittarii, et dominantur Iupiter et Mars vespertini.
Hae sunt, si de totis gentibus fiat iudicium , Bri-
tannia , Belgica , Germania, Bastarnia , Italia,
Gallia , G?illia togata, Apulia , Sicilia , Tyrrhe-
nia , Celtica , Hispania. In his gentibus con-
gruunt mores ad trigonum et dominatrices stellas.
Sunt eniru irnpatientes servitutis, cupidae liber-
tatis, armorum et bellorum studiosae, patientes
laboris, amantes domimitionem et munditiem,
magnitudine animorum praestantes.

Quia vero Iupiter etMars habent setanquam
vespertini, efquia triangulus eorum priore parte
masculus est, posteriore femineus, mulierum
amoribus minus tenentur et pravi sunt ad libidi-
nes alias. Interim tamen retinent fortitudinem,

41

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. II.

42

commvmicationem , fidem , amorem erga suos,
et beneficentiam. Magis autem nalnram Arietis
et Martis refernnt Britannia, Belgicum,. Ger-
mania , Bastarnia. Quare in his regionibus rna-
gna ex parte homines sunt rnagis feri et truces.
Italia , Apulia , Gallia togata , Sicilia , Leonem
et Solem magis referunt: ideo dominationis cu-
pidi sunt, benefici et. magis amantes communica-
tionis; Tyrrheni vero et Celtae et Hispani, Sa-
gittarium et Iovem : quare munditiei aman-
tes sunt.

Reliqua loca huius quadrantis vergentia in
medium totius terrae, Thracia , Macedonia , 11-
lyricum , Graecia, Achaia, Creta , insulae Cy-
clades, et maritima loca Asiae minoris, et Cyprus,
spectantia versus orturn brumalern totius qua-
drantis, adsumunt naturam trianguli, qui domi-
natur in ortu brumali , scilicet Tauri, Virginis et
Capricorni, et accedunt Venus, Saturnus et Mer-
curius. Sunt igitur eanrm regionum homines
magis inter se similes et temperati, dominationis
cupidi, generosi, impatientes servitutis, propter
Martem ; studiosi musices doctrinae, libertatis,
suo consilio constituentes respublicas, popularem
gubernationem arnantes, legumlatores, propter
Iovem ; amantes spectacula et munditiern, pro-
pterVenerem; comes, hospitales, iustitiae et lit-
terarum et eloquentiae studiosi , propter Mercu-
rium. Rursus ex his aliquae regiones magis re-
ferunt naturam Tauri et Veneris; videlicet Cycla-
des et maritirua ora minoris Asiae, Cyprus. Ideo
magna ex parte illi hornines sunt dediti voluptati-
bus, amantes munditiem et corpora diligenter cu-
rantes. Virginis autern et Mercurii naturam ma-
gis referunt Graecia, Achaia , Creta. Ideo ibi
homines sunt studiosi doctrinae, et rnagis ani-
mam quam corpora exercentes.

Capricorni vero et Saturni naturam referunt
Macedonia , Thracia et Illyricurn. Ideo sunt ibi
homines cupidi divitiaruin , nec placidi, . nec
amantes comniunicationurn.

In secundo quadrante, qui spectat Austrum,
pars est magnae Asiae, India, Ariana, Gedrosia,
Paiihia , Media , Persia, B;ibylonia, Mesopota-
mia , Assyria , quae sitae sunt ad ortuin brurna-
lem , quod ad univcrsae terrae positurn attinet.
Et congruunt ad hunc trigonum, scilicetTaurum,
Virginerri et Capricornum, regunturque a Saturno
et Venere orientali positu. His igitur naturae
harum gentium congruunt. Colunt enim Vene-

rem , quae ab ipsis nuncupatur Isis; et Saturnum
et Solem , quem vocant Mithram; et multae sunt
ibi naturae vatidicae, et consecrantur ibi puden-
dae corporum partes, quia positus ille semen au-
get. Suntque gentes illae calidae et pronae ad
concubitum et libidines , deditae saltationi et
amantes ornatus propter Venerem, et luxurn
quaerentes propter Saturnurn. Palam vero et
non in occulto curn mulieribus concumbunt, pro-
pterea quod planetae orientali positu eis domi-
rrantur; concubitus vero rnasculorum oderunt.
Multi etiam cum matribus consuetudinem liabent,
et pectore supplices gestus edunt , propter ortum
matutinum, et quia pectoris principatus congruit
cum Sole. Amant in vestitu et universo cultu
corporis, nitorem et munditiem muliebrern , pro-
pter Venerein ; et tamen animis et consiliis sunt
generosi et bellicosi, propter ortum rnatutinurn
Saturni. Peculiariter vero magis a Tauro et Ve-
nere reguntur Parthia , Media et Persia. Quare
harum regionum incolae vestitu utuntur florido,
teguntque tota corpora praeter pectus, et in uni-
versurn deliciarum et munditiei studiosi sunt.

A Virgine et Mercurio reguntur Babylonia,
Mesopotarnia , Assyria, quae rdeo antecellunt
cognitione mathematurn et observatione motuurn
coelestium et siderum. A Capricorno vero et Sa-
turno reguntur India, Ariana, Gedrosia: ideo
earum regionurn cultores sunt deformes, immun-
di, beluini.

Media vero loca huius quadrantis, Idumaea,
cava Syria , Iudaea, Phoenice, Chaldaea , Or-
chinia , Arabia felix, spectant septentrionem et
occasum , iuxta situm universae terrae. Est igi-
tur cognatio cum triangulo occasus solstitialis,
Ariete , Leone et Sagittario ; et praesunt Iupiter,
Mars etMercurius. Itaque hae genles magis exer-
cent rnercaturas et rerum permutationes, et sunt
rnagis versuti , periculorum contemptores et in-
sidiatores, et animis scrvilibus et omnino varii,
ut stellarum inter se configuratio talium ingenio-
rnrn varietatem efficit. Et harum regionum cava
Syria , ludaea , Idurnaea , magis Arieti et Marti
atlribuuntur : sunt igitur audaces, superstitio-
num conteinptores et insidiatores; Phoenices
vero et Chaldaei et Orchinii , Leoni et Soli :
quare hi magis ingenui et benefici sunt, et stu-
diosi doctrinae de siderum motu et etfectionibus,
et prae caeteris gentibus colunt Solem. Arabia
felix magis attribuitur Sagittario et Iovi : unde

43

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

44

ubertas est nornini conveniens, et arornatum co- f morigerae. Et in his Phrygia , Bithynia, Col-
pia , et hominum dexteritas, et liberalitas in con- j chica magis referunt naturarn Cancri et Lunae.

versatione , contractibus et negotiatione.

Tertius trigonus Geminorum , Librae et
Aquarii. In tertio quadrante, qui est ad septen-
trionem magnae Asiae, sunt Armenia, Hyrcania,
Matiana, Bactriana , Caspia , Serica , Sarmatia,
Oxiana , Sogdiana , spectantque ad ortum solsti-
tialem , iuxta situm universae terrae, et con-
gruunt ad trigonum ortus solstitialis, Geminos,
Librarn et Aquarium. Reguntur autem aSaturno
etlove, positu Eoo. Colunt igitur gentes illae
Iovem et Saturnum , et sunt divites , splendentes
auro, et in victu mundae, et sapientiae magorum
studiosae, iustae, liberales, magnanimae, acres
vitiorum hostes, amantes cognatorum, adeo ut
facile pro eis mortein oppetant, pietate aut glo-
ria moti, castae, nitidae, in vestitu splendidae,
beneficae et excelsae animis, quae plerumque ef-
ficit matutinus positus Saturni et Iovis. Ex his
autem Hyrcani, Arrnenii et Matiani magis refe-
runt naturam Geminorum et Mercurii: quare in-
genia habent mobiliora et minus candida. Ba-
ctrianae , Caspiae et Sericae gentes a Libra et
Venere reguntur: sunt igitur divites, et amantes
musicae et deliciarum. Sarmatae, Oxiani et
Sogdiani Aquarium et Saturnum referunt: sunt
igitur hae gentes horridiores magis, tetricae et in-
cultae. Caeterae in hoc quadrante , quae ad me-
dium universi orbis accedunt, Bithynia, Phrygia,
Colchica , Syria, Comagene, Cappadocia, Lydia,
Cilicia , Pamphylia, spectantes occasum bruma-
lem , assumunt naturam trianguli occasus bruma-
lis, Cancri, Scorpii etPiscium ; et simul reguntur
a Marte , Venere et Mercirrio. Quare et harum
regionum homines fere ubique colunt Venerem,
quae ipsis est mater Deorum, apud alios aliis ap-
pellata nominibus; etMartem, cui tribuunt no-
men Adonidos, aut etiam alias appellationes, et
lugubria eis sacra faciunt. Sunt autern valde
pravi, serviles, laboriosi, cupidi nocendi, dediti
mercenariae militiae, praedas et captiva manci-
pia abducentes ; exercent et inter sese latrocinia,
et alii alios in servitutem redigunt, propter Mar-
tis et Veneris matutinum concursum. Quia vero
Mars in triangulo Veneris in Capricorno exalta-
tionem habet et Venus in Martis triangulo in Pi-
scibus: ideo mulieres in iis locis valde arnant rna-
ritos suos et liberos, et sunt fidae custodes rei

Ideo.magna ex parte viri sunt timidi et servitutis
patientes; mulieres vero propter Lunae exortum
et masculum positum, viriles, imperiosae et bella-
trices, utAmazones, fugientes virorum consuetu-
dinem, armis gaudentes, et ab infantia adsuefa-
cientes puellas ad offrcia propria sexus marium,
et praecidentes dextras mamrnillas, ut ad prae-
liandum magis idoneae sint, earnque partem nu-
dantes , ut ostendant se non feininarum more
vivere.

Syria vero, Comagene et Cappadocia con-
gruunt cum Scorpio et Marte. Sunt igitur earurn
regionum homines, audaces, improbi , insidia-
tores, laboriosi. Lydivero, Cilices et Pamphy-
lii ad Pisces et Iovem pertinent. Sunt igitur divi-
tes , liberales, negotiatores, amantes libertatis
et in contractibus non morosi.

Postremus quadrans est Libyae, ut com-
muni nomine appellatur, continens INumidiam,
Carthaginein, Africam, Phyzaniam , JNasarnoni-
ticam, Garamantes, Mauros , Gaetulos, Meta-
gonithas. Huius quadrantis situs est ad occasum
brumalern, et refert naturam trigoni occasus bru-
malis, scilicet Cancri, Scorpii et Piscium , et gu-
bernatur a Marte et Venere positu vespertino.
Quare saepe in illis regionibus, propter illorum
siderum copulationem, simul duo regnurn tenent,
vir et mulier, aut frater et soror: ut vir maribus
et mulier mulieribus imperet, et idern in suc-
cessionibus servetur. Sunt autem valde calidi,
et proni ad mulierum concubitum , raptores con-
iugum, et in mrdtis locis reges primum concum-
bunt cum novis nuptis; alicubi cornmunes sunt
rnultorum coniuges , et viri muliebrem ornatum
amant, quia Venus eis praeest; audaces tamen
sunt, et ad malitiam astuti, magi, impostores,
teinerarii, contemnentes pericula propter Mar-
tera. Ac ISumidae, Carthago, Africa , magis
familiares sunt Cancro et Lrrnae. ldeo consue-
tudo vitae eorum magis civilis est, et officiosa in
communicalione et negotiationibus , et degunt in
magna rerum adfluentia. Metagonitae , Mauri-
tani, Getuli referunt naturarn Scorpii et Martis;
ideo magis foedi sunt, etcarnivori, contemnen-
tes periculorum et vitae, et domesticis bellis se
mutuo perdenles.

Phyzania , Nasamonitae et Garamantes ad

domesticae, laboriosae, officiosae, sedulae et ' Pisces et Iovem pertinent; ideo sunt liberi, sim-

45 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. H. 46

Admonitio de particularium praedictione.
His expositis, huic parti haec adiungi utile

plices ingeniis, amantes laborum , placidi, mun-
ditiei et libertatis cupidi rnagna exparte, et pro-
pter Iovem colunt Hammonem.

Huius vero quadrantis ea pars, quae ad me-
dium orbis terrarurn vergit, Cyrenaica10), Aegy-
ptus , Thebais, Marmarica, Oasis , Troglodytae,
Arabes, Azania , Aethiopia media ; hic totus tra-
ctus oppositus ortui boreali , assumit aliquid na-
turae trianguli ortus borealis, Gerninorum , Li-
brae et Aquarii; et simul dorninantur Saturnus,
Iupiter et Mercurius; unde et harum gentium ho-
mines, cum regantur vespertino positu horum
planetarum, reverentes sunt Deorum , supersti-
tiosi, dediti caerernoniis et funerum ritibus, et
mortuos terra condentes et amoventes ex con-
spectu, propter vespertinum positum. Vaiiis
autem legibus et caeremoniis utuntur; suntque in
parendo humiles , timidi, pusillanimes et omnia
tolerantes; in irnperiis vero animosi et magni-
fici, et viri plures uxores habent, et feminae mul-
tos viros, proni feruntur ad libidines, et curn
sororibus consuetudinem habent, et in gignendo
• magna est virorum potentia , et in conceptu ma-
gna mulierum foecunditas, conveniens eius ter-
rae ubertati. Multi autem viri ignavi sunt, et
effoeminati animis; aliqui et partes genitales ex-
cindunt propter maleficorum planetarum et Ve-
neris vespertinum positum.

Ex his gentibus vero Cyrenaici , Marmaricae
et inferioris Aegypti incolae, Geininorum et Mer-
curii naturam referunt. Ideoque sunt cogitantes,
intelligentes ac sagaces, in omnibus rebus et prae-
cipue in sapientia et divinis rebus, magici, et ar-
cana sacra exercentes, et maxime disciplinarum
capaces. Thebaida qui tenent et Oasim et Tro-
glodyticen, ad Librae et Veneris naturam perti-
nent; ideo calidi sunt, mobiles , et voluptatibus
dediti. Arabes, Azani, Aethiopes inedii, ad
Aquarii etSaturni naturam pertinent; ideo car-
nibus et piscibus magis vescuntur, et smit vaga-
bundi , agrestem et beluinam vitain agentes.

Hactenus exposui in genere, quae sit fami-
liaritas planetarum et signorurn cum singulis gen-
tibus, et quae inde proprietates existant. ISunc,
propter faciliorem usurn , ad singula signa certas
gentes accommodabo, hoc modo.

10) Cyrenaica] sic scripsimus = Ptol. KvQijmXxq ; Kd. 1553.
crrore typogr. : Cyreca.

est. Fixarum eniin stellarum singidae illis regio-
nibus significant, quibus et Zodiaci partes attri-
butae sunt, vicinae his stellis, adspicientibus eas
regiones, inducto per eundem polurn circulo , et
propterea cognationem habentibus cum iis Zo-
diaci partibus.

Praecipuis vero urbibus ea loca Zodiaci ma-
xime significant, in quibus Sol et Luna , cum
initia essent extructionis earum , fuerunt, ut in
genesi et ex cardinibus horoscopus. Qiiarum au-
tem tempora extructionum non reperiuntur, me-
dium coeli geniturae principum aut regum quo-
libet tempore sumatur. Inde sumrnatim pertexi
praedictiones poterunt, praecipue de insignibus
accidentibus universarum regionum , aut urbium,
cuius considerationis modus erit talis.

Prirna et efficacissima causa talium even-
tuum, est copulatio Solis et Lunae in defectibus,
et stellarum eo tempore transitus.

Primum autem locus indicandus est, cui re-
gioni aut urbi Solis aut Lunae defectus, aut stel-
larum Saturni, Iovis et Martis stationes por-
tendant.

Secundo, tempus indicandum est, quando
aut quamdiu duraturi sint eventus.

Tertio, genus eventuum : ut, famesne an
bella significentur.

Quarto, species, quis sit modus eventuum :
ut , qui sint futuri victores.

De consideratione regionum, ad quas pertinent

affectus.

Primum de loco coniecturam ita faciemus.
In defectibus Solis et Lunae maxiine insignibus
considerabimus locum Zodiaci , in quo fuit lumi-
nurn defectus, et regiones ei loco iuxta trigono-
rum distributionem familiares; et quae urbes
propter horoscopum in extructione, aut propter
locum , quem eo ternpore lumina tenuerunt, aut
propter mediurn coeli in nativitatibus principum
earum regionurn familiaritatem habent, cum loco
defectus.

Quas autem regiones aut urbes ita congruere
cum loco defectus videbimus, ad has magna ex
parte eventus pertinere iudicabimus, maxime si

47

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

48

cum signo , in quo fuit defectus , copulentur, et
si defeclus illis regipnibus supra terram extiterint.

De tempore eventuum.

Secunda doctrina de tempore significatio-
num et duratione, talis est. Cum enim defectus
Solis et Lunae non iisdem horis inaequalibus in
onmibus regionibus fiant, nec obscuratio corpo-
rurn, nec duratio similis sit : primum in qualibet
regione pro proportione sumentur, hora eclipti-
ca , et poli altitudo, et cardines, ut in genesi.
Deinde, (jnot horis aequinoctialibus in qualibet
regione, pro proportione, duret obscuratio, con-
siderandnin est.

His inquisitis, quot horas aequinoctiales in-
venieinus, tot annis durabit eventus eclipsis Sola-
ris, tot vero mensibus eclipsis Lunaris.

Initia vero et incrementa eflectionuin cogno-
scemus ex loco defectns, adspiciente cardines.
Nam cum locus erit in horizonte orientali , ini-
tium erit a quadriinestri proxinio post defectum.
Vebenientiores autem progressiones ernnt in pri-
mo triente universae durationis. Sed si locus de-
fectns erit in medio coeli, initia ernnt secundo
quadrhnestri, et vehementiores progressiones in
secundo triente. Sin autem erit locus defectus in
occidcntali horizonte, initia erunt tertio .qua-
drimestri et vehementiores effectiones in tertio
triente.

Verum particulares remissiones et intentio-
nes iudicabuntur ex coniunctionibus, quae in-
terim fient in illo loco , ubi fuit eclipsis,' aut in
adspicientibus eum locvnn, et ab aliis stellis una
orienlibus, quae significant effectfones, curn aut
in ortu, ant in occasu, aut in stationibus, aut in
ortu vespertino , signa adspiciunt, in quibus fuit
defectus.

Nam ortus et stationes faciunt incrementa
eventuum. In occasu vero et occultatione sub
radiis , et ortu vespertino , remissiones fiunt
eventuum.

De genere eventuum.

Tertium caput est , unde sciatur, quales fu-
turi sint eventus. Id ex qualitatibus et figuris eo-
rum signorum sumitur, in quibus fuerunt lumi-
num defectus , et locis stellaruin dominantium er-
raticarum etfixaruin, et signoipso, in quo fuit
defectus, et signo , quod est in cardine.

Dominatio autem stellarum errantium ita
sumetur. Nam qui planeta pluribus modis con-
gruet ad utrumque locum defectiis, et ad cardi-
nem , quisequitur, liic solus doininabitur , vide-
hcet qui apparente accessu aut. defluxione proxi-
mus est, aut qui adspectu aliquo configuratus,
aut plus valet propter domicilium , aut triangu-
lum , aut altitudinem, aut propter fines. Sin
autem non ihvenitur idem dominus loci defectus
etcardinis, sed duo: anteferatur quidem domi-
nus loci defectus, sed tamen adiungatur alter, qui
ad utruinque magis congruit. Sin autem inultae
stellae pari autoritate utrumque locuin intueri vi-
debuntur: anteferenda erit propior cardini, aut
potentior significatione , aut qualitate familiarior.

Stellarurn autem fixarum assumenda est ea,
quae quasi praesidet praetereunti cardini, etsplen-
dore polior est secundum novem modos, quos in
libro octavo Maguae coinpositionis ") tradidi;
aut quae simul oritur in ipsa hora defectus, aut
tenet medium coeli iuxta cardines, locuin defectus
sequentes.

His ita consideratis, et assumptis stellis ad
causas iudicandas, figurae signorum adspiciantur,
in quibus fit defectus, et in quibus sunt stellae do-
minantes, unde genus eventuum iudicari poterit.
Nam quae habent humanam figuram in Zodiaco,
significant hominibus. Terrestria vero signifi-
cant iis , quorum figurae signis similes sunt. Ser-
pentes niala significant ex anguibus, et ferae mala
ex feris. Bestiae mansuetae si.gnificant damna
ex domesticis et rnansuetis, et ad utilitates vi-
tae accommodatis, ut singularum figurarum fert
ratio, equorum , bouin et aliarum. Et figu-
rae septentrionales terrenae subitos terrae mo-
tus , rneridianae magnos et inexpectatos im-
bres. Cum locns figurae pennigerae dominatur,
ut Virgo, Sagittarius, Gallina, danina volucrurn
significantur , earum pVaecipue, quarum in hn-
rnano victu usus est. Si vero natantium figurae
dominantur, eventus erunt in aquaticis et pisci-
bus , seumarinae, ut Cancer, Capricornus, Del-
phinus; tunc enim marinis significatur et naviga-
tionibus ; seu fluviatiles, ut Aquarius, Pisces;
tunc enim fluviatilibus et fontanis significatur.
Argo utrisque significat. Et in tropicis et aequi-
noctialibus stellis communiter nocet eclipsis et aeri

lO De. hoc Ptolemaei o|>ere,
conf. Prolegomena p. 1 — 4.

Mtydktj avvTa'£ig inscripto

49

XLVII. INTERPRETATIO OPEPJS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. II. 50

et suo tempori; invere, ex terra nascentibus et
fructiferarum arborum germinibus, vitibus, ficis
et aliis maturescentibus. In solstitio autem aesti-
vo nocet messi et frugum importationi; in Aegy-
pto autem proprie et Nili exundationem impedit;
in autumnali aequinoctio , sementi et foeno ; in
bruma , oleribus et avibus et piscibus eius tem-
poris.

In aequinoctiis vero etiam significant sacro-
rum et religionum mutationes; in tropicis vero,
aeris et imperiorum. Firina autem signa , Tau-
rus , Leo , Scorpius et Aquarius , significant fun-
damentis et aedificiis. Sed gernella , Gemini,
Virgo , Sagittarius, Pisces, significant hominibus
et regibus.

Et defectus, qui magis sunt inOriente, signi-
ficant fructibus, adolescentiae et eius fundamen-
tis; in medio coeli, regionibus, regibus, et me-
diae aetati; in occasu, legum mutationes et se-
nectae casus et neces.

Quam late autem eventus vagaturi sint, su-
mitur ex rnagnitudine defectuum , et ex stellis,
quae in ipso defectu causae sunt eventuum.
Omnia minora fiunt, cum eclipsis Solis vesper-
tina est, et cum Lunae defectus matutini sunt.
In oppositione autem demunt dimidium. Matu-
tini autem Solis defectus, et vespertini Lunae,
augent mala.

Quales futuri sint eventus boni aut mali.

In quarto capite propositum fuit , quales
modi sint eventuum, ulrumboni, an vero mali,
et quales in utraque specie futuri sint. Hoc sumi-
tur a natura stellarum dominantiurn , quae sunt
in praecipuis locis, et earum commixtione inter
sese , et cum iis locis , in quibus esse conspiciun-
tur. Nam Sol et Luna gubernatores sunt alia-
rum stellarum, et praecipuae causae eventuum,
et regunt stellarum dominia , et dominantium
vires aut confirmant, aut langefaciunt.

Consideratio vero stellarum, quae praeci-
puum ius in commixtione habent, indicat even-
tuum qualitatern. Incipiemus igitur de singulis
errantiurn stellarum qualitatibus dicere. Sed
haecbrevis praemonitio addenda est, quod , curn
generaliter aliquam nomino errantium stellarum,
vim intelligo effectricem similem, sive illa ipsa
stella dominetur, sive alia fixa stella , aut locus
signiferi, similem vim habens: ut, si de natura
et qualitate in genere dicerem, non de stellis.
Melanth. Oper. Vol. XVIII.

Nec in mixtionibus tantum stellaruin erran-
tium congressus intelligo, sed aliarurn quoque
similes naturas, sive fixarum, sive locorum signi-
feri, ut farniliaritates cum errantibus supra indi-
catae sunt.

Saturnus cum solus dominatur, generaliter
causa est corruptionum ex frigore , et proprie in
hominurn corporibus morbos diuturnos, tabem,
consumptionem , quae oritur ex catarrhis, hu-
rnorum perturbationem, fluxus, quartanas febres,
exilia , inopias , angustias, luctus, pavores, in-
teritus, rnaxime senum efficit. Bestiarum vero,
quae sunt utiles horninibus, penuriam efficit, et
eas, quae reliquae sunt, rnorbis adfligit, adeo
ut contagium ad homines perveniat, qui iis utun-
tur. In aere frigus horrendum excitat, glacio-
sum, nebulosum et pestilens. Aeris turbationes,
densasnubes, caligines, copiosns nives, non uti-
les, sed damnosas, et unde serpentes nocituri
horninibus nascuntur. In fluviis et mari comuur-
niter saevas ternpestates et naufragia , difficiles
cursus, penuriam et interitum piscium; ac in
mari peculiariler recessus aquae, destituentis al-
veum et refluxus; in fluviis vero exundationes et
aquarum corruptionem. In terra, fructuum ca-
ritatem , penuriam et vastitatem, maxime neces-
sariorum ad victum, seu per erucas et locustas,
seu per diluvia et imbres, seu per grandines,
eo usque ut homines fame et sirnilibus malis
pereant.

Iupiter cum solus dominatur, generaliter in-
crementa efficit, curnque eventus ad homines
pertinent, gloriam, fertilitatem , tranquillitatem
et pacem significat ; auget rem familiarem , cor-
poris et animi bona fovet , beneficia et dona re-
gum promittit, et gubernatores ipsos gloria or-
nat; ac in genere bonorum causa est. Animan-
tium vero , quae usibus hurnanis serviunt, multi-
tudinem significat, et exitium contra iis, quae
nocent hominibus. In aere autem , tetnperamen-
tum bonum, salubre, ventosum, humidum, alens
res terra nascentes , naviurn cursus iuvat, flurni-
num mediocria incrementa, et frugurn copiam, et
his similia efficit.

Mars vero solus dominium nactus, genera-
liter corruptionis causa est propter siccitatem. Et
cum eventus ad homines pertinent, ciet bella, se-
ditiones intestinas, captivitates, excidia urbium,
populi tumultus , principum iras , et propter eam
causam subitas neces, praeterea et febres tertia-

4

51

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

52

nas, sanguinis ernptiones, morbos acutos, vio- .
lentos interitus iuvenurn , violentiam , iniurias,
incendia , homicidia, rapinas, latrocinia. In
aere vero aestus , ventos calidos , pestiferos et
tabificos, fulminum iaculationes , turbines, sic-
citates. In mari vero , subita naufragia propter
flatus turbulentos, et fulmina , et similes causas.
In fluminibus vero aquas exsorbet, fontes desiccat
etlymphas corrumpit, frumenta et res terra na-
scentes diminuit, et vel propter aestus, antequam
invehuntur, vel invectas incendiis perdit.

Venus cum sola dominatur, generaliter simi-
lia Iovi efficit cum venustate quadam. Peculiari-
ter vero hominibus gloriam , honores, laetitiam,
ubertatem annorum, placida coniugia, numero-
sam sobolem , gratiam in amicitiis et congressi-
bus, incrementa facultatum, munditiem in victu,
comitatem, reverentiam religionum tribuit; prae-
terea et bonum habitum corporis, et familia-
ritatem cum principibus. In aere vero , tempe-
ratos ventos , humidas et foecundas constitutio-
nes, bonam tempestatem et serenitatem, foecun-
dos imbres, navigationes felices et lucrosas, flu-
minum exundationes, copiam iumentorum, et
fructuum terrae abundantiam.

Mercurius cum solus dominatur, generaliter
illius stellae naturae se accommodat, cui iungi-
tur; sed celeres motus significat; in humanis ne-
gotiis , celeritatem, industriam et calliditatem ad
ea, quae agenda sunt. Insidiator in latrociniis,
furtls, et in piratlca , facit difficiles anhelitus,
iunctus maleficis, et rnorbos siccos, et quotidia-
nas febres, tusses, anhelationes, tabem et muta-
tiones in caeremoniis, religionibus, reditibus re-
giis, institutis et legibus, iuxta naturam stellae,
cui iungitur. In aere, cum sit siccus et celer, et
circa Solem prope volvatur, ventos ciet inordi-
natos, celeres, subito mutabiles, tonitrua , ful-
mina , hiatus, terrae motus et fulgura. Et his
causis interdum exitialis est animantibus et plan-
tis. Cum est occidentalis, diminuit fluinina ; cum
est orientalis, auget.

Talis est, ut dixi, natura cuiusque planetae
per sese; sed mixti aliis, pro varietate adspectuum
et signorum , et positu ad Solem , convenienter
mutant actiones, et ex commixtione naturarum
variae qualitates existunt. Cum autem impossi-
bile sit, singularum mixtionum qualitates expo-
nere, et omnes configurationes recitare, quarurn

tanta est varietas, haec consideratio singularum
mathematici sagacitati et prudentiae relinquatur.

Sed haec diligenter observabimus, quae sit
stellarum eventui dominantium familiaritas et
cognatio cum illis regionibus urbibusve, quibus
eventus imminent. Etenim beneficae stellae, et
locis eventui obnoxiis cognatione aliqua iunctae,
si non superentur ab aliis contrariae sectae stel-
lis, efficacius hoc, quod pollicentur, naturae
suae bonitate absolvunt. Si nulla intercedat eis
cognatio, aut superentur ab adversariis stellis,
minus prosunt. Ita noxiae stellae dominium con-
sequutae , si et locis eventui obnoxiis consense-
rint, et contrariae sectae stellis succubuerint, mi-
nus laedunt. Si vero nec regionibus ipsae prae-
fuerint, nec impeditae fuerint ab aliis, quarum
in regiones significatis eventibus subiectas ius
quoddam est, ac dominium , tum vehementius
suae constitutionis pestem infligunt.

Ut plurimum autern universalibus malis po-
tissimum corripiuntur ii, in quorum genituris
praecipua loca, nempe luminum et cardinum, ea-
dem sunt cum illis , a quibus universalium even-
tuum causae proficiscuntur, id est, eclipticis ipsis,
aut his oppositis. Sed periculosum inprimis, et
inevitabile est, si ipsae eclipticorum locorum par-
tes, aut oppositae, conciderint cum gradibus al-
terutrius luminum , quos geniturae tempore pos-
sederunt.

De coloribus in eclipsibus , cometis et aliis
huiusmodi.

Observandi sunt in universalibus considera-
tionibus colores in deliquiis, cum ipsorum lumi-
num , tum eorurn , qui iuxta fiunt etexistunt : ut
virgarum, arearum , et quae alia sunt huiusmodi.
Si enirn nigra apparuerint, aut sublivida, ea, quae
de Saturni natura exposuimus, significant. Si
candida visa fuerint , lovis ; si rutila , Martis; si
flava, Veneris; si varia , Mercurii naturae even-
tus respondebunt. Quod si tota luminum cor-
pora , aut totam vicinam circumquaque regionem
coloris proprietas occuparit, pluribus regionum
partibus significata , eclipsium eventura decernit.
Sin quacunque a parte constiterit, illi, irt quamia)
se coloris proprietas inflectit , futura denuntiat.

12) illi, in quarnl sic scripsimns = Ptolein. ntQi h.th'o t»
^.tQog , /.afr' $ uf (vel bnoi «V , vel oi av , Canierarii Ed.
idv x«/, Melantlion in textu quidein exliiliet xal , in niar-
gine autein adscripsit illas correctiones: bnoi «V, vel oi av,

53

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. II.

54

Observandi sunt et cometae, sive in deli-
quiis , sive alio quovis tempore effulserint in uni-
versalium eventuum consideratione : quales sunt,
quae vocantur trabes, tubae, dolia, ac huius-
modi. Etenim effectus hae pariunt, quales a
Marte cientur, ac Mercurio : ut bella , aestus,
motus turbulentos, et alia, quae ista sequi con-
sueverunt. Caeterum quibus locis minitentur et
intentent effectus suos, ostendunt Zodiaci partes,
sub quibus collectae ipsae et incensae, primum
exarserint; tum inclinationes comarum crinitae
pro ratione formae. Ex ipsa vero collectionis ar-
dentis velut facie ac forma , affectionis species et
res, in quam illa pervasura est, innotescet. Du-
ratio flainmae de eventuum intensione aut remis-
sione, habitudo ad Solem de initio eorundem,
quando primum invadent, docebit. Nam cum
matutinae fuerint, diuque flagrarint, celeriores;
sin vespertinae , tardiores eventus arguunt.

De novilunio anni.

Postquam exposita nobis est ratio universalis
considerationis eorum , quae regionibus et urbi-
bus portenduntur: sequitur nunc subtilior quae-
dam exquisitio eorum , quae singulis anni tempo-
ribus eventura sint. Cuius rei tractatio quandam
requirit de novilunio anni disputationem. Quod
igitur illud principium capi oporteat in qualibet
Solis conversione, a reditu ad locum , unde exie-
rat, ipsa res docet , cum effectu ipso , tum etiam
nomine. Quale quis autem principium in circulo
simpliciter constituat, omnino cogitatione non
deprehendi posse videtur. In eo quidem circulo,
qui per medium signorum ducitur, probabili ra-
tione principiorum loco assuini possunt puncta ab
aequinoctiali, et duobus signata Coluris, hoc est,
bina aequinoctialia et bina tropica. Sed rursus et
hic dubitare quis poterit, quo puncto tanquam
primario et principe utatur. Et quidem siinplicis
ac circularis naturae proprietate considerata, nul-
lum horum tanquam totius ambitus principium
«rit. Attamen qui de his rebus commentati sunt,
uno aliquo horum quatuor punctorum usi sunt,
alio sane alius, prout quisque vel rationibus vel
naturae suae affectu ad hoc illudve statuendum
ductus est. Eteniin hae partes singulae eximium

vel y.itd-' o tiv~); Ed. 1553. male: illis, in quam . . . Ca-
merarius huiic locuin sic interpretatus est : Siu [coloris
proprietas] quacunqiie a parte apparuerit, illis partibus
in ijntis se proprietas illa inclinabit , [scil. futura de-
cernit].

quiddam habent, cur principium et novum an-
num vindicare sibi iure videantur. Aequinoctii
verni proprium est, quod diurna spatia tunc pri-
mum noctes superare incipiunt, quodque tempus
est affluentium humiditatum. At humiditatis vis
potissimuin , ut et antea diximus , in exordiis ge-
niturae regnat. Solstitium , longissimum diem
adducit. Apud Aegyptios13) vero et INili exunda-
tionem adfert, et de ortuCanis commonefacit. In
aequinoctium autumnale incidit tempus colligen-
darum et reponendarum fruguvn , et quasi de
novo terrae semina mandantur. Bruma dies,
qui antea decreverant, augere rursus ac produ-
cere incipit.

Sed mihi convenientius et naturalius esse vi-
detur, ad indicandos eventus annuos , quatuor
assumere principia , observatis iis, quae proxime
praecesserunt, noviluniis Solis et Lunae, ac ple-
niluniis et maxime si in quibus horum alterutrum
luminum defecerit ; atque ita iudicium facere de
statu veris ex principio Arietis, de aestate a Can-
cro , de autumno a Libra , de hieme a Capri-
corno. Nam ipsas quidem universales constitu-
tiones temporum , et modos Sol parit: unde et
penitus imperiti mathematum praenoscunt futura.
Sed et signorum proprietates ad significatio-
nes ventorum et generaliuin qualitatum assumen-
dae sunt.

At mutationum , quae in ipsa tempora par-
ticulatim incident, incrementa aut diminutiones
indicabunt universaliter quidein vicinae punctis
praedictis luminum coniunctiones et planetarum
cum his configurationes; particulatim vero con-
gressus eorundem in singulis signis et plenilunia,
itemque stellarum transitus: quam consideratio-
nein menstruam nominare licet.

De particulari vi et natura signorum ad aeris
constitutiones variandas.

Ad annuas constitutiones iudicandas, notas
esse oportet eliam particulatim naturales proprie-
tates signorum. Quantum enim ad aeris et ven-
torum mutationes stellarurn singularum , nimi-
rum planetarum et inerrantium steliarum , quae
planetis nativa vi atque effectibus congruunt,
quantum ad ventorum et quatuor anni temporum
statum integra signa conferant, nos supra expo-
suimus. Restat nunc, ut particulares quoque
signorum naturas persequamur.

13) Aegyptios] Ed. 1553. Aegyptos.

55

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

56

Arietis signum generatim propter aequinoctia-
lem significationem est tonitruosum et grandino-
sum ; particulatim vero intenduntur haec et re-
mittuntur de proprietate stellarum inerrantium,
quibus describitur; priores illius partes imbres
cient et ventos, mediae ternperatae sunt, extre-
mae aestuosae et pestilentes. Boreae aestuosae
et noxiae, Austrinae glaciosae et subfrigidae.

Tauri signum generatim prae se fert utram-
que crasim , et subcalidum est; particulatim vero
priora, maxime ubi Pleiades consistunt , turbu-
lenta sunt, flatuosa et nebulosa ; rnedia humida
et frigida ; postrema circa Suculas14) ignea sunt,
fulrninaque et fulgetra cient. Borea intemperata,
Austrina instabilia et incerta.

Geminorum signum generaliter temperatam
constitutionem efficit, particulatirn vero praece-
dentia plus humectant et corrumpunt; media
temperiem habent. Sequentia mixta et incerta
constant natura. Borea ventos cient, et terras
concutiunt ; Austrina desiccant et urunt.

Cancri signum generaliter serenat, et aesti-
vas constitutiones parit; particulatim vero parti-
bus primoribus et circa praesepe suffocat, terras
quatit et caliginem offundit; mediis temperatum
est, posterioribus ventos commovet. Tam Bo-
reae, quam Austrinae partes igneae sunt, noxiae
et aestuosae.

Leonis signum generaliter aestus ciet et suf-
focat; particulatiin vero partes praecedentes suf-
focant, et pestilentes sunt; mediae temperatae,
postremae siccae et corruptionum effectrices. Bo-
reae instabiles et igneae, Austrinae humidae.

Virginis signum in universum humidum est,
et tonitruosum ; particulatim vero principium
eius calidius est et noxium ; mediurn, tempera-
tum ; finis, aquosus. Borea pars ventorum corn-
motrix , Austrina temperata.

Librae signum in universum varium est, et
mutabile; particulatirn vero in primis partibus et
mediis temperatum , postremis aquosum ; Boreis,
ventosum ; Austrinis, humidum et pestilens.

Scorpii signum in genere est tonitruosum et
igneum; particulariter vero initium nives produ-
cit, medium temperatum est, finis turbulentus.
Septentrionalia aestuant, Austrina humectant.

14) Suculas] Ed. 1553. Succulas. Ptolemaeus habct Sing.
xard xry v«Sk.

Sagittarii signum in genere humidum est;
particulatim vero, in principio suo14a) humidum,
medio temperatum , fine igneum ; latere boreali
flatuosum, austrino humidum et rnutabile.

Capricorni signum in genere humidum est;
particulatim anterioribus partibus aestuans et no-
xium, mediis temperatum, ultimis pluviosum ;
Austrinis et Boreis humidum et noxium.

Aquarii signum generaliter frigidurn est, et
aquosum; particulatim vero incipiens, humidum;
in medio, temperatum; desinens, ventosum ;
versus Boream , aestuans ; versus Austrum , ni-
vosum.

Piscium signum generatim frigiduin et fla-
tuosum est; particulatim vero anteriora tempe-
rata ; mediahumida; posteriora aestuantia ; Bo-
rea , flatuosa ; Austrina , aquosa sunt.

De particulari tempestatum consideratlone.

His ita expositis , sequitur particularium
significationum tractatio, quae talis est. Una est
ratio generalis ex quadrantibus Signiferi sumpta,
qua, utdiximus, observanda sunt, quae proxi-
me tropicas et aequinoctiales significationes , no-
vilunia et plenilunia , cum cardinibus ad novilu-
niorum et pleniluniorum momenta in unoquoque
proposito climate, tanquam geniturae ternpore
constitutis. Deinde cognoscendae sunt stellae,
quae locis noviluniorum et pleniluniorum domi-
nantur, et sequentibus cardinibus, sicut supra
in eclipsiurn doctrina monstravimus. Ita univer-
salia ex quadrantum proprietate scrutari atque
eruere, sed horum vel intensiones vel remissiones,
et quarum qualitaturn , quarumve constitutionum
effectiones sint futurae, ex natura stellarurn prae-
sidentiurn ediscere oportet.

Altera ratio menstrua est, qua , quae in
singulis fiunt signis, novilunia et plenilunia con-
sideranda sunt eodem modo, hoc solo observato,
si interlunium forte antecesserit proxime punctum
tropicum aut aequinoctiale, ut interluniis illo
toto quadrante utamur; si plenilunium , ut pleni-
luniis. Considerandi sunt et cardines et stellae
locis utrisque dominantes, maximeque proximae
fulsiones applicationesque et defluxiones erran-
tium stellaruin , earumque proprietates, et loco-
rum , in quibus versantur; nec non quos ventos

14») suo] Ed. 1553. sui (Ptolem. (cvrov").

57

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIR. II.

58

commoveant aut ipsi planetae, aut signorum par-
tes, in quibus existunt; praeterea in quem ven-
tum vergat atque inclinet Luna latitudine sua,
secundum eclipticae obliquitatem. Ex quibus
omnibus (notatis potioribus) mensium generales
status ac ventos praecognoscere poterimus.

Tertia ratio est subtilioris cuiusdam obser-
vationis rernissionum et intensionum , qua no-
tandae sunt Solis Lunaeque particulares configu-
rationes, non solum in interluniis et pleniluniis,
sed etiam harum mediae, id est, quadratae. Ubi
animadvertendum , triduo fere antequam Luna
cursu suo Soli exaequatur, id est, triduo ante
quadraturas, nonnunquam et triduo post, signi-
ficationes mutationum sese promere, cum pro-
pter hos ipsos positus, turn et alios, nimirum
trigonos adspectus, etsexagonos, ac planetarum
caeterorum cum Luna configurationes. Nam ex
horuin natura convenienter mutationis proprietas
deprehenditur , quae respondet adspicientium
stellarum et signorum erga circumdantem nos
aerem ac ventos familiaritati.

Verum harum ipsarum particularium consti-
tutionum intensiones remissionesve fiunt potissi-
mum , ubi inerrantium stellarum eae, quae ma-
xime illustres sunt et efficaces, mane aut vesperi
fulserint, cum ipsove Sole ernerserint aut decu-
buerint. Etenim plerurnque particularem statum
ad modum suarum naturarum immutant.

Idem iudicandum est evenire, ubi lumina
cardines transeunt. Ad talein enim eorum habi-
tum horariae intensiones et rernissiones varian-
tur ; sicut ad Lunae moturn aestus maris cientur,
atque refluxus; iternqueLuna cardines transeunte,
ventorum accidunt mutationes , quas ipsa a me-
dio Solis itinere deflectens efficit. Ubique autern
hoc tenendurn est, quod praeeat, ac potior sit
prirna atque universalis causa ; sequatur vero
illa, a qua particularia proticiscuntur accidentia.
Tum vero roboretur atque intendatur elYectio,
cum quae universali constitutioni dorninantur
stellae, his, a quibus oriuntur particularia , ad-
spectu et configuratione sese coniunxerint.

De significutione meteororum.

Profuerit et ad particularium significationum
praevisiones, notare signa , quae iuxta Solem,
Lunam et stellas apparent. Ac Solem intuebiinur
orientem , coniectaturi de tempestatibus diurnis;

occidentem , de nocturnis; de diuturnioribus,
cum Luna configuratum. Nam singulae figurae
tempestatem , qualis usque ad proximam futura
sit, declarare consueverunt. Si ergo pura luce,
caliginis, varietatis, et nubium expers Sol oritur,
vel occidit, serenam tempestatem pollicetur. Sin
vario orbe, aut15) flammeo prodierit, abieritve,
aut rubentes emiserit radios , sive in recturn ex-
porrectos, sive in sese retortos, aut ex vrna parte
in subiectis nubibusea, quae nayrjfaa vocantur,
formarit, nubesve subrutilo 16) tinxerit colore , et
quasi per totas nubes longos extenderit radios,
vehementes significat flatus, erupturos ab illo an-
gulo, penes quern visa illa constiterint. Niger
aut luridus si in ortu occasuve apparucrit , nubi-
busque involutus, aut area circurndatus cx una
parte, aut parte utraque pareliis, aut radios sup-
pallidos nigrosve sparserit, hiemes minatur at-
que imbres.

Lunam observabimus in suo itinere triduo
ante vel post interlunia , aut plenilunia, et me-
dium tempus, quo erga Solem quadratur. Nam
si tenui puraque luce nituerit, nihilque illam cir-
cumdederit, serenitatem spondet. Si tenui ru-
buerit luce, totaque perspicua visa fuerit, etiam
ea parte, quae luce destituitur , ventos excitabit
inde orituros, quo ipsa declinat. Nigra , spissa,
pallida, hiemes atque imbres minatur.

Observandae sunt et areae, quae Lunam
quandoque circuindant. Narn si una fuerit et
pura , paulatimque marcescens evanuerit, sere-
nitatem ; sin duae aut tres , hiemes signifrcant.
Et has quidem, si subrubrae fuerint, et quasi
perruptae, curn impetuosis ac vehementibus ven-
tis invasuras denotant. Si caliginosae ac spissae,
cum nivibus; siluridae, nigrae et lacerae, cirm
utrisque. Deniqrre quo plures fuerint areae, tanto
maiores hiemes portendunt. Errantibus et in-
errantibus splendidioribus circumfusae areae,
proprietate coloris sui denuntiant ea , quae na-
turae ferunt stellarurn.

Inerrantium eliam minorum velut congestos
acervos adspiciernus, quo colore, quave magni-
tudine videantur. Narn si splendidiores grandio-
resque apparuerint solito , quacunque in plaga
coeli constiterint, ab ea ventos spiraturos de-

15) orbe, aut] Ed. 1553. errore typogr. : orl>, eaut.

16) suurutilo] Ed. 1553. male dishuictim: suh rutilo (Ptol.

V7l6xt(lQ(t).

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

60

signant. Quin etiam nebulosi gyri, ut in Prae-
sepi, et similes, si coelo sereno aut exiles sint,
aut visum fugiant, aut spissi densique esse vi-
deantur, nimbos; puri vero et continuo scintil-
lantes , ventos turbulentos praedicunt. Si stella-
rum duarum , quae utrinque ad Praesepe cernun-
tur, Asinorum appellatione insigncs, una , quae
septentrionalis est, non appareat, flabit Aquilo.
Si vero altera australis abdita delituerit, Auster
spirabit.

Praeterea quae certis temporibus in coelo se
ostendunt et Ostenta dicuntur, eorum crinita
sidera semper squalorem ventosque praenuntiant,
eo quidem vebementiores, quo pluribus in parti-
bus et ipsorum corpora grandiora fuerint.

Traiectiones et iaculationes stellarum si ab
uno angulo ferantur, ab eo ventos mox sequutu-
ros denuntiant; si occurrant inter se, proelia
suscitant. Si vero de quatuor plagis prosiliant,

biemes varias, fulmina, fulgetra , aliaque liuius-
modi adferunt.

Nubes in quibuscunque finibns conspectae
similes floccis lunae, hiemes sequuturas demon-
strant.

Arcus quoque quocunque tempore extiterint,
si serenum sit coelum , hieines; si hiems adsit,
serenitatem pollicentur. Ut autem haec conclu-
dantur, sciendum generalia visa aeris certis tem-
poribus eadem portendere, quae sunt in superio-
ribus de suis quaeque accidentibus 1T) explicata.
Atque hactenus placuit de generali inspectione
universalium et particulariuin signorum breviter
disserere. Quod superest, geniturarum indicia,
sicut et ordo postulat, nunc deinceps exequemur.

17) de suis quaeque accidentibus] sic a Melanthoue et Ca-
merario vertuntur Ptolemaei verba: vno t(ov olxtiwv

GVfXl7lT<af*ttT(OV.

LIBER TERTIUS.

De conceptu, ct edito foetu.

Cum hactenus tractata sit consideratio uni-
versalium eventuum , quae et prior esse dicitur,
et saepe vincit particulares significationes in na-
turis singulorum hominum, quarum praedictio-
nes vocamus Genethliacas : sciendum est, in utro-
que genere similem esse considerationem et mo-
tuum et effectuum. Nam et universalium even-
tuum et particularium, in singulis hominibus,
causa est motus planetarum, et Solis ac Lunae.
Sed artificiosa observatio motuum praemonstrat
corporum mutationes, si conferantur ad ea, quae
fiunt iuxta transitus siderum habentium similes
effectus in aere nos circumdante. Verum univer-
sales causae efficaciores sunt, particulares non
tam sunt efficaces. In utroque genere autem sunt
varia initia, ex quibus praedicimus iuxta astro-
rum positus , ea quae significantur. Ac univer-
saliuin multa sunt initia. Non est eniin unum
urbium ac regnorum principium, et haec initia
accipimus non semper ab iisdem causis, sed inter-
duin etiam a circumstantiis, et aliis, quae augent
causas. Ac fere in omnibus testimonio utimur
eclipsium , quae sunt maiores et magnarum con-
iunctionum. Singulorum vero hominurn habe-

mus initium unum et multa. Unum enim , cum
principio nascitur homo; id enim habemus. Ac-
cedunt autem deinceps ordine , per gradus aeta-
tis, ad primum initium multae significationes
aliae; sed primum initium praestantius est; pro-
prie enim efficit et corpus et reliqua initia. Haec
cum ita se habeant, a primo initio considerantur
universaliter qualitates corporis ; a reliquis initiis
sumuntur pro teinpore accidentia, secundum ma-
gis et minus, secundum distinctiones aetatis, per
gradus.

Initium nascentis hominis aut est naturale,
quo concipitur; aut est praecipuum potentia, quo
editur foetus ex utero.

Si tempus conceptus deprehensum est seu
casu seu observatione, rnagis convenit positum
siderum, quituncfuit, considerare in iudican-
dis corporis et animae qualitatibus. Postquam
enim initio semen consequitur aliquod tempera-
rnentum ex circumfuso coelo , etiamsi paulatim,
cuin formatur corpus, fiunt alterationes: tamen,
quia semen adiungit sibi nutrimentum conveniens
in augmentatione, idque naturaliter commiscet,
et sibi attemperat, retinet similitudinern prioris
qualitatis.

61 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. III. 62

Si autem tempus illud ignoretur, ut plerum-
que fit , initium erit egressus ex utero. Nam et
hoc tempus potissimum est , et hac tantum ra-
tione ab altero initio differt, quod animadverso
conceptu, praedici possunt ea, quae praecedunt
egressum ex utero. Ac conceptus quidem in-
choatio esse aliqua potest ; sed egressus ex utero
est principale exordium vitae, tempore posterius;
potentia vero, aequale et praestantius. Et pro-
pemodum conceptus dici posset seminis genera-
tio ; egressus autem ex utero , generatio hominis.
Multa enim tunc foetus adipiscitur, quae antea
in alvo nondum ei aderant, ac propria quidem
humanae naturae, ut sensuum actiones et corpo-
ris motus.

Etsi autem positus coeli in partu non videa-
tur primum condere naturam: tamen conducit ad
hoc , ut foetus exeat in lucem , postquam conve-
niente coeli actione maturuit.

Natura enim, postquam foetus perfectus est,
movet eum , ut exeat ex utero , tali positu coeli,
qui respondet illi constitutioni, quae fuit initio
conceptus. Itaque coeli positus in partu , merito
existimabitur taiia significare: non quia efficiat
talem naturam , sed quia necessitate quadam na-
turali congruit, et similem vim habet.

Cum igitur instituerim et hanc partem com-
pendio absolvere , iuxta eum ordinem , quem
hactenus secutus sum , quantum praedictio possi-
bilisest, declinabimus veterem modum, qui stel-
larum mixturas tradit, cum ea ratio confusanea,
et propemodum infinita sit, si quis singulas exa-
minet, et magis ad coniecturas singularium per-
tineat, quam ad praecepta universalia. Cum igi-
tur illa inquisitio paene infinita sit et difficilis,
omittenda erit. Sed tradam praecepta generalia,
ex quibus coniecturae de singulis sumi pote-
runt; et exponam effectrices qualitates praeci-
puas, quanturn potero, accoinmodatas ad pfay-
sicam rationem. Et coeli locuin , iuxta quem
humani eventus considerantur, tanquain rnetam
proponam, ad quam dirigantur qualitates effectri-
ces, ac praecipue iuxta cognationem corporum,
velut sagittae.

Caeterum quid iudicandurn sit, cum rnulta-
rum steliarum lurnen rniscetur, relinquemus pru-
dentiae artificis, tanquam periti sagittarii.

Primum autem de universalibus, quae con-
sideranda sunt in partu, dicam convenienti or-
dine, cum quidem ex partu cognosci omnia pos-

sint, quae naturales causas habent. Conducet
autem et tempus conceptus cognoscere , ad quali-
tates temperamenti, ex consideratione conceptus,
si quem curiosior scrutatio delectat.

De gradu ascendentis.

Cum autem saepe dubitetur de prima et
praecipua parte , videlicet de hora , qua foetus ex
utero egressus est (nam solius astrolabii inspectio
potest minutum horae ostendere) , reliqua hora-
rum signandarum instrumenta , quibus plurimi
utuntur, saepe fallunt. Nam Solaria errant, vel
quia non sunt rite posita, vel quia gnoinones non
recte ad meridianam lineam quadrant. Aquatica
vero non constant sibi, propter dissimiles aqua-
rum naturas. Eaque dissimilitudo varias habet
causas. Interdum etiam casu cohibentur et resi-
stunt. Necesse est igitur tradi rationem , qua in-
veniri debeat gradus ascendensZodiaci, secundum
physicam et consentaneam rationem.

Posita igitur hora natalicia , inventa per
ascensiones , adiunge coniunctionem aut opposi-
tionem proxime praecedentem. Et diligenter
quaere gradum seu coniunctionis, seu in opposi-
tione eius luminis, quod supra terram est, cum
editur partus. Deinde videndum , quis planeta
sit dominator illius gradus, iuxta eas praeroga-
tivas, quas supra commemoravimus: videlicet
trigonum , domum , exaltationem , fines, fulgo-
rem aut configurationem , hoc est, quando gra-
dus ille unam aut plures praerogativas habet,
propter quas ei attribuendus sit dominator. Cum
igitur planetam aliquem reperimus familiarem
illi gradui, propter unam aut plures praerogati-
vas: videndum est deinde, quern gradum tenuerit
planeta partus tempore; et quotus gradus erit,
iudicabimus parem gradum in exortu ascendentis
signi ascendere. Sin autem duo vel plures parti-
cipes sint dominationis, ille eligendus erit, cuius
gradus tempore partus propius accesserit ad gra-
dum signi ascendentis, ad huius planetae gradum
ascendens constituendum erit.

Si vero duo aut plures planetae in hac pro-
pinquitate pares erunt, eligemus eum, qui pro-
pter cardines et conditionem familiarior est ascen-
denti. Cum autein longius distant gradus huius
dominatoris ab boroscopo , quam a medio coeli,
utemur eo nuinero ad constituendum medium
coeli. Hoc constituto, et reliquos cardines mu-
tabimus.

63

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

64

Distributio doctrinae de nativitatibus.

His expositis, si quis universam doctrinam
de nativitatibus distribuat, inveniet de accidenti-
bus, quae secimdum naturam eveniunt, et prae-
videri possunt, tradi praecepta vel de praece-
dentibus nativitatem , ut de parentibus; vel de
praecedentibus et sequentibus, ut de fratribus;
veldehis, quae in ipso partu accidunt, quorum
ratio non est una et simplex; vel de his, quae
post nativitatem secutura sunt, quorum ratio
magis multiplex est. De his, quae a partu indi-
cantur, quaeritur, an sit mas vel femina, an sint
gemini aut plures nati, an sit foetus monstrosus,
an sit durabilis. Postea de his, quae secutura
sunt nativitatem , quaeritur de vitae spatio et
diuturnitate, si quidern haec quaestio discernenda
erit a priore , an recens foetus nutriri possit.
Deinde de figura corporis, de morbis et laesioni-
bus corporis, de qualitatibus et inclinationibus
animi, de re familiari, de dignitatibus, de studiis
et aclionibus, deconiugio, de liberis, de arnici-
tiis, de peregrinationibus. Postrema de genere
mortis quaestio est vicina superiori quaestioni
de spatio vitae. Sed post caeteras quaestiones
hoc tradi solet.

De his summatim dicam , exponamque nu-
das qualitates effectrices, ac omittam ea, quae
non habent ex natura causam probabilem, quae
tamen multi curiose ac praeter rem scrutantur;
nec accersam divinationes, quae ex sortibus aut
numeris sumuntur, quae nullam habent ratio-
nem ; sed ea tradam, quae habent exploratam
certitudinem propter astrorum positus et locorum
propriet;ttes ; eruntque praecepta universalia.
Nam si quis de singulis velit praecipere, eadein
subinde repetenda essent.

Primum praeceptum.

Primum autem quaerendus est Zodiaci lo-
cus, qui significat aliquid de nati conditionibus.
Ut exernpli causa, de dignitate actionum consu-
lendum est rnediuin coeli; de patre, locus Solis
adspiciendus est. Deinde videndurn , quis pla-
neta dominetur illi loco, iuxta quinque praero-
gativas, ex quibus planetarum dominium aesti-
matur. Quod si unus habet omnes praerogativas,
huic tribuendum erit dominium; sin autem plu-
res planetae concurrent, praeferendus est is, qui
habet plurimas praerogativas.

Deinde considerandae sunt et planetae do-
minatoris, et signorum naturae, in quibus sunt
planetae et locus dorninans. Ac potentia plane-
taefitmaior, cum positus est efficacior, vel pro-
pter positum, quem in rnundo habent, vel pro-
pter positum , qui contingit eis in locis nativitatis.
Sunt enim efficaciores propter positum, quem in
mundo habent, quando sunt in propriis signis et
propriis locis, et quando sunt orientales et aucti
cursu. Praeterea plus valent propter positum in
nativitate, quando sunt> in cardinibus, quam in
domibus succedentibus. Praecipua vero loca
sunt, ascendens et medium coeli.

Imbecilliores vero sunt, propter positum in
mundo, quando in locis alienis et non cognatis,
et curn sunt occidentales et diminuti cursu. Sed
imbecilliores sunt propter positum in nativitate,
quando cadunt a cardinibus.

Porro ad iudicandum tempus eventuum con-
sideretur, an sint matutini, aut vespertini, ad
Solem et horoscopum. ISarn quadrantes, qui
Solem aut horoscopum praecedunt, et his oppo-
siti e regione matutini surrt, reliqua loca et se-
quentia sunt vespertina ; et an sint in cardinibus,
aut succedentibus domibus. Nam cum sunt ma-
tutini , aut in cardinibus, habent initia celeriora ;
vespertini vero, aut in succedentibus domibus
habent tardiores effectus.

De parentibus.

Cuiuslibet loci praestantia , quam in speciali
consideratione semper attendere convenit, ita se
habet. INunc vero incipiemus a primo capite,
iuxta institutum ordinern , dicturi videlicet de pa-
rentibus. Sol et Saturnus conveniunt patri se-
cundurn naturam , Luna et Venus matri. Harum
stellarum conditio inter sese et erga alias , signi-
ficat accidentia parentum. Et de fortuna ac divi-
tiis eorurn iudicatur ex comitatu, qui circumdat
lumina. Significatur enim illustris et splendida
fortuna, cum benefici planetae circumdant lumina
in iisdem signis, aut sequentibus conditionis eius-
dem , ac praecipue cum prope Solern sunt matu-
tini, prope Lunam vespertini, fausti et non im-
pediti. Curn autem Saturnus etVenus sunt orien-
tales et in proprio fulgore, aut in cardine, signi-
ficant utriusque parentis manifestam felicitatem,
iuxta cuiusque proprietatem.

Sed si luniina nec iunguntur aliis planetis,
nec comitatum habent, significant abiectos et in-

65 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. III. 66

glorios parentes, ac praecipue, cum Venus et
Saturnus infeliciter positi sunt.

Sin autem habent comites, non quidem suae
naturae, ut cum Mars ascendit post Solem , aut
Saturnus post Lunam ; aut si beneficae stellae , et
quae sunt eiusdem conditionis, non sunt bene po-
sitae, indicio sunt, parentum vitam esse medio-
crem et inaequalem. Sed si pars fortunae, de
qua postea dicam , convenit cuin his stellis , quae
comitantur Solem aut Venerem , recipient salva
patrimonia. Sin autem non congruit, aut con-
traria est, aut nullae sunt comites, aut sunt ma-
leficae, patrimonium parentum non erit eis utile,
aut etiam damnosum.

De aetate parentum iudicium faciendum est
ex positu planetarum.

Cum enim Iupiter aut Venus intuentur fau-
sto adspectu Solem aut Saturnum , aut Saturnus
Solem feliciter adspicit, seu coniunctus ei, seu
sextili adspectu, seu trigono , cum non sunt ab-
iecti in locis infaustis: coniectura est, parentes
fore longaevos. Secus est autem , si fuerint in-
firmi , abiecti in locis infaustis. Neque tamen ad-
modum cito extinguentur parentes.

Sed si secus erit et Mars elevabitur supra So-
lem aut Saturnum , aut ascendet post eos; aut
Saturnus non congruet cum Sole, sed aut oppo-
situs est, aut quadrato adspectu eum adspicit , et
sunt in locis cadentibus, significant parentes de-
biles.

Sed si sint in cardinibus, aut in succedenti-
bus domibus, significant parentes fore brevis vi-
tae, aut certis morbis conflictantes. Si sint in
primis cardinibus, videlicet in horoscopo et me-
dio coeli et locis succedentibus, erunt brevis
vitae.

ISam Mars adspiciens Solem, ut diximus,
cilo necat parentcs, aut laedit oculos. Sed cum
Saturnum adspicit, aut in mortem, aut in putri-
dasfebres, aut in laesiones per vulnera et ustio-
nes coniicit. Sed cuin Saturnus adspicit infelici-
ter Solem , adfert mortem patri per morbos , aut
per malorum humorum collectiones.

De matre vero , si Iupiter Lunam aut Vene-
rem aliquo modo adspexerit, aut Venus adspicit
Lunam sextili aut trigono adspectu, aut est ei
iuncta, curn sunt in locis faustis, significant ma-
trem fore longaevam. Sed si Mars adspicit Lu-
Melakth. Oper. Vol. XVIII.

nam aut Venerem , succedens ei, aut quadrato
adspectu intuens , vel oppositus; aut Saturnus
sotam Lunam sic adspicit, curn sunt diminuti
cursu, aut in domibus cadentibus, coniiciunt ma-
trein in morbos tantuin et iinbecillitates. Sed
cum sunt aucti cursu , vel in cardinibus , signifi-
cant brevem vitarn matribus, aut significant ob-
noxias fore sonticis morbis. Tunc enim porten-
dunt brevem vitam , cum sunt in oriente , aut in
succedentibus domibus; sed sontici morbi porten-
duntur, cum illi sunt in occidente. Nam Mars
sic adspiciens Lunam positam in Oriente, signifi-
cat subitas mortes matrum et vulnera in facie.
Sed si adspexerit Lunam occidentalem, mortes
adfert per abortus et talia , et lacerationes aut
ustiones corporis. Cum autem adspicit Venerem,
adfert letales febres , et morbos ex obscuris cau-
sis, et caligines et subitas aegritudines.

Cum autemSaturnus adspicitLunam , signifi-
cat mortem et morbos. Cum enim Luna est in
Oriente, significat putridas iebres; cum Luna est
in occasu, significat inorbos uteri et arrodentes
fluxus.

Sed ad singularium praedictiones de morbis
assumi etiam debet signorum qualitas, in quibus
sunt planetae, qui sunt autores morborum : quae
in ipsa nativitate comrnodiusinquiri potest. Prae-
terea die magis Solem et \ enerem , nocte vero
Saturnum et Lunam magis observabimus.

Reliquum est autem in particulari inquisi-
tione , ut sumatur significator proprius matris aut
patris, et ponatur in horoscopo tanquam in ge-
nesi parentum , et inde reliquae domus et praeci-
puae significationes constituantur.

Caeterum et hic et alibi semper regula te-
nenda est de planetarum rnixtione. Si plures sunt
planetae et diversae naturae in loco significante,
quaerendum est, cuius virtus plura habeat suffra-
gia ; aut si sunt aequalia suffragia , mixtas ex
ipsis qualitates convenienter ratiocinemur.

Sed si distant, attribuamus singulis certo-
rum temporum eventus: priores matutinis, tar-
diores vespertinis. Necesse est autem, statim ab
initio congruere stellas loci quaesiti , et caeteras,
quae principalem vim habent. Et quae non ab
initio congruit, nullam vim habet. Quo vero
tempore eventus futurus sit, non solum exsignifi-
catore sciemus, sed etiam ex positu ad Solein et
angulis rnundi.

5

67

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

68

De fratribus.

Ex quo loco coniecturae de parentihus su-
mantur, dicturn est. De fratribus vero , si qtiis
generali investigatione contentus erit, nec supra
quani possibile est, numerum et particularia ex-
actequaeret, physica ratione de germanis et ex
eadern matre natis sumet iudicium ex signo medii
coeli18) et materno loco, hoc est, excipiente Ve-
nerem interdiu , et noctu Lunam. Cum enim id
signum et succedens significent matrem et eius li-
heros, erit idem fratrum locus. Si igitur benefi-
cae illum locum adspiciunt, inultos fratres prae-
dicemus, coniecturam facientes a multitudine stel-
larum , et ex signis ; refert enim , utrum sit una
figura , an bicorporea.

Sin auteni maleficae stellae supra hunc lo-
cum elevatae fuerint, aut fuerint oppositae ex dia-
metro, significabunt paucos fratres. Adsumunt
autem et Solem. Praeterea si in cardinibus fit
oppositio, et maxime si in ascendente sit Satur-
nus, significat primogenitis; sin autem Mars ibi
erit, reliquis mortem minatur.

Sed planetae datores fratrum, si iuxta mundi
positum bene se habebunt, fratres dabunt forma
et gloria praestantes; econtra vero, sordidos et
obscuros. Sin autern maleficae stellae supra da-
trices elevatae fuerint, aut succedent eis, dabunt
non durabiles , masculae iuxta positum mundi
fratres, feminae vero sorores. Ac sitae in ortu,
significant prioribus; sitae vero in occasu , signifi-
cant posterioribus. Praeterea si datrices stellae
feliciter aspiciunt signum , quod dominatur fra-
tribus, concordiam fratrum significat. Sin au-
tem congruit cum parte fortunae, significat socie-
tatem facultatum. Sed si nullis adspectibus con-
iunctae fuerint, aut oppositae , significant odia
mutua, aemulationem et universaliter insidias.

Caeterum si quis particularia curiosius scru-
tari volet, datricem stellam collocet in horoscopo,
tacto themate, ut in genesi.

De masculis et femellis.

Cum iuxta ordinem nostrae considerationis
tradita iam sit doctrina de fratribus convenienti

18) ex signo medii coeli] Ed. 1553. ex signo M. C. (Pto-
lem. dno rov f^taovQicrovi'rog dunftxccTij/uoQiov , quae etiatn
ab Aegidio Tebaldino L^onf. supra p. 5 sq.J transferun-
tur iisdem verbis : ,,cx signo medii coeli", ab Antonio
Gogava Lconf. supra p. 7 sq.] autem sic: ,,ex eo qni
coeli inedium occupat signiferi loco.").

et naturali modo, reliquum fuerit ordiri ea , quae
accidunt in ipsa generatione. Ac primum tra-
dam brevia praecepta de rnasculis et feminis.

Sumitur autem iudicium non ab una re , sed
ab utroque luminari et ab horoscopo, et stellis
habentibus cognationem cum horoscopo, praeci-
pue in figura conceptus ; obscurius autem in figura
editi partus.

In summa vero observandum est, utrum
praedicta tria loca et stellae dominatrices, seu
plures, seu omnes, sint natura masculae, an vero
femineae. Inde iudicandum est. Sunt enim dis-
cernendae stellae, quemadmodurn in primis ele-
mentis huius artis dixi, masculas aut femineas ex
natura signorum , aut ex planetarum natura , aut
ex positu mundano iudicari.

Narn in ortu sunt masculae, in occasu femi-
neae. Praeterea cum Soleni antecedunt, sunt
masculae; cum sequuntur, femineae sunt. Per
haec omnia , facienda est coniectura , quae stel-
lae vim praecipuam habeant ad significandum
sexum.

De geminis.

Et cum nascuntur gemini, aut plures, ad
eundem modum observanda sunt duo lumina et
horoscopus. Nascuntur enim plures , propter
commixtiones, cum duobus aut tribus locis in-
signibus sunt signa bicorporea ; et maxime, quo-
niam planetae dominatores eundem locurn adspi-
ciunt, aut duo sunt in signis bicorporeis, aut duo
pluresve planetae coniuncti sunt. Quando au-
tem in locis insignibus sunt bicorporea signa , et
plures planetae ea adspiciunt, tunc nascuntur
etiam plures duobus. Ac numerus quidem sumi-
tur a planeta dominante, collata numeri ratione.
Sed sexus iudicatur ex planetis intuentibusSolem,
aut Lunam , aut horoscopum , qui quando mas-
culos , quando feminas significent , anlea di-
ctum est.

Cum autem talis dispositio non adiungit ad
lumina cardinem horoscopi, talis in matre dispo-
sitio plerumque geminos aut etiam plures pro-
creat. Ac peculiariter tres rnares, qualis est ter-
geminorum generatio , gignunt positi in bicorpo-
reis, in locis dictis, Saturnus, Iupiter et Mars;
tres femellas, qualis est Charitum generatio, pa-
riunt Venus, Luna et Mercurius effeminatus;
duos mares et unam femellam , qualis fuit genera-

m XLVII. IISTERPRETATIO OPEPJS QUADRIPAFvTITI PTOLEiMAEI LIB. III. 70

tio Castoris, Pollucis et Helenae, gignunt Sa- loco gignit vnutos ac surdos, interdum etiam

turnus, lupiter et Venus; duas femellas et unuin
marein, qualis est generatio Cereris, Proserpi-
nae et Bacchi, gignunt Venus, Luna et Mars.

Sed hi foetus plerumque immaturi eduntur,
et saepe membra monstrosa adferunt. Et qui-
dam eduntur inusitato more, propter talium ac-
cidentiuin concursum.

De monstris.

Non aliena est doctrina de monstris ab hoc
loco. Primurn enim in liis lumina reperientur
procul remota , et nullo modo adspicientia horo-
scopum , etcardines occupati a inaleficis stellis.

Cum igitur talis dispositio se ofFeret, ut fit
saepe etiam in nativitatibus aliis sordidis et infau-
stis, ut maxime non sint monstrosae, conside-
randa est praecedens coniunctio aut oppositio, et
dominatores earum et nativitatis dominator. Si
igitur nativitatis significator et Luna et horosco-
pus, aut plures, nullam habent cognationem cum
dominatore praecedentis coniunctionis aut oppo-
sitionis, nascitur foetus perplexae naturae, seu
monstrosus.

His ita se hahentibus, cum lumina sunt in
signis bestialibus et in c».rdinibus duo malefici,
quod nascitur, non habebit humanam naturam.
Curnque nulla benefica stella adspiciet iumina, sed
tantum maleficae, quod nascitur, prorsus erit im-
mane, et habens ferain naturam et nocendi cu-
pidam. Sed si adspiciunt Iupiter aut Venus, na-
scetur quiddam, quod superstitione vertetur in
oinen, eritque simile cani, aut fidi , aut simiae.
Sin adspexerit Mercurius, imitabitur naturam eo-
rum , quae sunt usui hominibus : ut volucrum,
aut porcorum , aut caprarum , aut boum , aut
sirnile quiddam. Sln autem Jumina fuerint in
signis humanis, nec tamen caeterae stellae cogna-
tionem cum illis habebunt, nascentur monstra
hoininuni iuxta qualilatem et figuram signorum,
in quibus sunt maleficae gubernantes lumina aut
cardines. Si nulla benetica adspicit illa loca, na-
scuntur prorsus fatua et monstrosa. Sin autem
ea Iupiter aut Venus adspiciunt, nascetur inon-
strum speciosius. ut hermaphroditi , aut balbu-
tientes. Si aulein adspicit ea Mercurius, signifi-
cat diviuatores, et qui ad quaestum conferunt
divinatioues. Solus autem Mercurius infausto

astutos et veteratores.

De natis, qui nutriri non possunt, sed mox extin-

guuntur.

Reliqua est inter ea , quae in ipso partu spe-
ctantur, consideratio de nutricatione, quam di-
stingui oportet. Interdum enim Iiaec quaestio
pertinet ad doctrinam de longitudine vitae, quia
hoc, de quo agimus, utrique quaestioni adfine
est. Aliquando vero seiuncta est, quia differunt
spatia, de quibus hic disseritur. Cum enim de
longitudine vitae quaeritur, de his agitur, quos
sensibili tempore duraturos esse existimamus, hoc
est, annuo circuitu; tale enirn teinpus est annus.
Teinpus vero rnagis iinbecillium sunt menses, dies
et horae. Doctrina vero de iis, quibus non pro-
dest nutricatio, intelligitur de nato non prove-
niente ad illud tempus, sed propter excellens de-
trimentum statim moriente a parlu.

Altera igitur quaestio subtiliorem habct con-
siderationem , haec crassiorein.

Cum enim alterum lumen est in cardine, et
simul est planeta maleficus, aut distat longitu-
dine, exacte efficiens trigonum duorum aequa-
lium laterum , nec adspectus interveniat benefici
planetae, et dorninator luminum sit in locis ma-
leficorum , nutricatio destituet natum , et mox
morietur.

Sin autem non efficiet hic positus triangu-
hun duorum acqualium laterum; seil succedcnt
luminibus radii maleficorum et duo fuerint, lae-
dantque vel alteruni lumen, vel ambo, vel suc-
cedendo vel in oppositione vel per vices, altera
malefica alterum lumen; vel altera sit opposita,
altera vero succedens: deerit nulricatio , quia
multitudo detriinentorum irnpedit utilitatern, quae
erat ex distantia succedentis, ad durationern vitae.

Maxime vero Mars laedit Solem succedens,
Lunam vero Saturnus. Econtra vero in opposi-
tione, aut cum superiore loco ponuntur malefi-
cae, Solem maxime laedit Saturnus, Lunani vero
Mars, maxime si occupent loca luminum aut
dominatoris horoscopi. Si autem duae fuerint
oppositiones , ita ut in cardinibus sint lumina , et
maleficae efficiant trigonum duorum aequalium
laterum , nascuntur vel mortua vel semiviva.

Cum autem hnnina discedunt ab aliqua con-
iunctione beneficarum , aut alioqui eas feliciter

71

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

72

adspiciunt, et radios spargunt in praecedentia
loca , vivet natum tanto spatio , quantus est nu-
merus graduum inter prorogatorem et proximam
maleficam, tot videlicet menses, dies vel horas,
pro modo et viribus causarum nocentium.

Cum autem maleficae spargunt radios in loca
priora luminibus, et beneficae in sequentia, na-
tus durabit et vivet.

Rursus cum maleficae elevantur supra be-
neficas, signum est detrimenti et subiectionis.
Cum autem beneficae superant, natus vivet qui-
dem , sed alienis parentibus subditus erit.

Cum autem benefica aliqua aut ortum aut
adplicationem aliquam habet ad Lunam , et ma-
lefica est in occasu , natus nutrietur a parenti-
bus suis.

Eodem modo iudicetur, si multi simul na-
scentur. Cum aliquod lumen, quod adspicit
caeteras stellas, in occasu est, nascetur semivi-
vum , aut informis caro et immatura. Cum au-
tem maleficae elevantur supra lumen , natum nec
nutrietur, nec vivet, obnoxium causis, quas dixi.

De vitae spatio.

Inter ea, quae considerantur post partum,
praecipua quaestio est de vitae spatio. Ridicu-
lum est enim pronuntiare de moribus atque actio-
nibus nati, qui non perventurus est ad annos,
quibus actiones illae congruunt. Sed haec do-
ctrina non est simplex, nec facilis; sed sumitur
varie a stellarum dominantium praerogativis.

Modus autem maxime consentaneus natura-
libus rationibus est, qui sumitur ex prorogatore
et ex dominatore prorogatoris, ac rursus ex locis
et stellis interficientibvis.

De loco prorogatore.

Priinum quidem existimandum est, locos
prorogatores esse, in quibus est stella acceptura
dominium prorogationis: horoscopum , a quin-
que partibus supra horizontem , usque ad reli-
quas quinque et viginti sequentes , et domum
undecimam, cui nomen est Bonus genins; et in
dextra parte adspicit hexagono adspectu ascen-
dens; itern medinm coeli , quod quadrato ad-
spectu ascendens intuetur; item nonam domum,
cui nomen est Dens, ac trigono adspectu horo-
scopurn adspicit; item occasum , qui oppositus est
horoscopo.

Cum autem quaerimus in his locis potentis-
simum , primus erit medium coeli; deinde ho-
roscopus; postea undecima domus, succedens
mediocoeli; deinde occasus; postea nona domus
antecedens medium coeli.

INam omnia loca sub terra probabiliter reii-
cimus, quod ad hanc potestatem attinet; nec pro-
bamus, nisi ea , quae supra terram ascenderunt
atque apparent. Imo nec locum supra terram,
qui non adspicit ascendens, sed otiosus dicitur,
assumere prodest; nec duodecimam, quae voca-
turMalus genius, quia stellas, quae ab horizonte
processerunt, turbidas reddit, et ab angulo ca-
dit; et cum exhalent in eum ex terra vapores hu-
midi, densi et caliginosi, propter quos nec color
nec magnitudo stellarum conspici potest. Deinde
vero ad prorogatorem adsumenda sunt quatuor
praecipua loca , videlicet Solis, Lunae, horosco-
pus, pars fortunae, et horum dominatores.

De parte fortunae.

Sumes autem partem fortunae a nuinero
graduum die etnocte, a Sole ad Lunam, sic vi-
delicet, ut, quantum distant Sol etLuna, tan-
tum constituas intervallum inter horoscopum et
partem fortunae, iuxta successionem signorum ;
ac ubi finis erit eius computationis, is gradus eius
signi, et is locus erit pars fortunae. Quem igi-
tur positum habetSol ad horizontem, hunc habet
et Luna ad partem fortunae, et erit pars fortu-
nae Lunaris horoscopus. Considerari autem de-
bet, quod lumen sequatur alterum in successione
signorum. Si enim Luna sequitur Solem secun-
dum successionem signorum, numeretur et pars
fortunae ab horoscopo , secundum successionem
signorum. Sed si Luna antecedit Solem , nume-
retur et pars fortunae ab horoscopo, contra suc-
cessionem signorurn.

Fortassis autem idem hoc valet apud scri-
ptorem, noctu natis a Luna ad Solern numeran-
dum esse, et econtra ab horoscopo contra suc-
cessionern signorurn : sic idern erit locus partis
fortunae , et eadem ratio positus invenietur.

Quot sint prorogatores.

lnterdiu Sol anteferendus est, si tamen erit
in locis prorogatoriis. Sed si non erit in locis
prorogatoriis, Luna sumatur. Sin autem neque
hanc sumere possumus, planetas sumito, qui po-
tiorem habent rationem dominii , collatos ad po-

73 XLVII. UNTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. III. 74

situm Solis et praecedentem coniunctionem , et
horoscopum , hoc est, cum sint quinque modi
dignitatum, planeta eligatur, qui plures hahet
dignitates. Sin autem illis modis uti non poteris,
tandem sumatur horoscopus.

In nocte primum eligito Lunam , deinde So-
lem , postea planetas antecellentes dignitate, in
ratione dominii collatos ad Lunam et praeceden-
tem oppositionem, et ad partem fortunae. Sin au-
tem proxime antecessit coniunctio, sumatur horo-
scopus. Sed si oppositio praecessit, sumatur pars
fortunae, aut certe horoscopus erit prorogator.

Sed si ambo lumina et dominator erit in lo-
cis prorogatoriis, sumatur lumen , quod maiorem
habet potestatem. Dominator vero tunc tantum
antefertur utrique lumini , quando loci dignitate
praepollet, et rationem dominii habet, iuxta am-
bas electiones.

De modis prorogationis.

Invento prorogatore, duo modi sumendi
sunt: alter secundum ordinein signorum , qui vo-
catur proiectio radiorum , cum videlicet proroga-
tor est in locis orientalibus, a medio coeli usque
ad ascendens19) ; alter vero et secundum ordinem
signorum, et contra , iuxta rationem horalem,
cum videlicet prorogator est in locis cadentibus a
medio coeli.

Sunt autem interficientes gradus, qui con-
tra ordinem signorum inveniuntur, in solius oc-
casus horizonte, quia dominuin vitae abscondunt.
Stellae vero vel occurrentes vel adiuvantes, tan-
tum auferunt aut addunt aliquos annos iis, qui
per prorogatorem collecti sunt, usque ad occa-
sum prorogatoris. Eo autem non occidunt, quia
non ipsae vadunt ad prorogatorem , sed proroga-
tor ad eas. Ac beneficae addunt annos, male-
ficae diminuunt; Mercurius vero utris adiunctus
fuerit, hos adiuvabit.

De numero vero additionis aut subtractionis,
considerandus est gradus prorogatoris. Quot
enim partes horales erunt illius gradus, interdiu
diurnae, noctu vero nocturnae, tanta erit anno-
rum integra summa. Id autem ita intelligendum
est, quasi sit in ortu gradus ille. Sed si non est
in ortu, pro proportione fiat distantiae subtra-
ctio, ita ut in occasu haec summa in nihilum
desinat.

19) usque ad ascendens] Pioleroaei verba sunt:
woocxonov.

M

Tor

Sed secundum successionem signorum inter-
ficiunt loca maleficarum stellarum Saturni etMar-
tis, sive corporibus occurrant, sive quadrato ad-
spectu, aut ex opposito intueantur prorogatorem.
Interdum et sexangulns adspectus idem valet, ab
obedientibus aut videntibus signis proficiscens.
Et quadratus ad locum prorogatorem secundum
ordinem signorum idem valet. Interdum et
sexangulus interficit, adflictus a tardis ascensio-
nibus ; trigonus vero , adflictus a brevioribus
ascensionibus. Et cum Luna est prorogatrix, So-
lis locus fit interfector. Nam occursus eorum
contrarii interficiunt, ut convenientes servant,
cum ad prorogatorem accedunt. ISeque tamen
semper occidunt, sed cum sunt adflicti. Impe-
diuntur enim , cum in fines beneficarum incur-
runt; aut cum benefica adspexerit quadrato ad-
spectu, auttrigono, aut opposito gradu , inter-
fectorem ; aut cum Iupiter vicinus est secundum
ordinem signorum citra duodecim gradus, aut
Venus citra octo.

Et cum prorogator et interfector in uno
gradu sunt, sed non in eadem latitudine, cum
utrinque sunt iuvantia , aut interficientia , viden-
dum est, quae pars habeat fortiores opitulatores,
velnumero, vel potentia. JNumero praestat ea
pars, in qua plures sensibiliter coniuncti sunt;
sed viribus praestat illa , in qua planetae sunt aut
iuvantes in propriis signis, aut interficientes in
alienis. Maxirne vero, quando iuvantes sunt
orientales , interficientes vero sunt occidentales.

Universaliter autem nulli adsumendi sunt,
qui sunt sub radiis, neque ad interfectionem, ne-
que ad auxilium : nisi cum Luna est prorogatrix,
et Sol fit interfector. Hic a malefica depravatur,
praesertim si benefica non adiuvet, aut mitiget
malum.

De numero annorum nati.

Numerus annorum sumitur ex intervallo in-
ter locum prorogantem et interfectorem : non
simpliciter, nec temere , ut multi tradiderunt ex
ascensionibus quibuscunque et quolibet gradu.
Id enim tunc valet, cum ipse horizon ascendens
fuerit prorogator, aut aliqua stella simul exoriens,
aut aliquis locus, qui est in ortu , secundum hoc
ascendens.

Unus enim hic modus physice consideranti
propositus est, observare, quot graduum ex

75

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

76

aequinoctialis circuli gradibus sit locus stellae vel
figurae sequentis in gencsi , ad praecedentem.
Nam circnli aequinoctionalis tempora aeqnaliter
horizontern et meridianum percurrunt, et ab his
aequaliter surni possnnt elongationes. Convenien-
ter autem pro quolibet gradu sumesunum annum.

Quando igitur in ipso orientis carcline fuerit
prorogator et locus praecedens, convenit accipere
tempora aequinoctialis coorientia cum toto arcu
Zodiaci, qni prorogatori el interfectori intercedit.
Tot enim ubi praeterierint tempora aequinoctia-
lis, interfector ad locum prorogatoris, hoc est,
ad cardinem orientis pervenit. Quando in meri-
dianum prorogator inciderit, ex ascensionibus
sphaerae rectae eruenda snnt tempora aequino-
ctialis, quae cum confrni Zodiaci arcu meridia-
iiuin praetervebuntur. Si vero cardinem occi-
duuin tenuerit, ea sumenda tempora sunt, quae
cum arcu distantiae prorogatoris et interfectoris
nierguntur, hoc cst , quae cum opposito eve-
huntnr.

At si locus praeccdens in his tribns cardini-
bns non extiterit, sed in spatia media inciderit,
non teinpora ascendentibus arcubus, aut descen-
dentibus, aut coeli culrnen praetereuntibus con-
gruentia , sequentern locuin ad praecedentem de-
ducent, sed diversa. Siinilis enim et idem locus
est, qui siinilem et in iisdem partibus situm ha-
bet, et ad horizontem et ad meridianum. Hoc
vero proxime accidit his, qui cadunt in unum he-
micyclium , ex gencre eorurn , quae per commu-
nes horizontis et meridiani sectiones dncuntur:
quae hemicyclia aequali inter se distantia , horae
nimirum aequalis spatio dissident. Perpetuo au-
tern ad iilorum hemicycliorum quodcunque , et
horizontem ad meridianum. Aequator eodem
modo inclinatur, perinde ac si circa illas sectio-
nes converteretur -°). Zodiaci partes contra et
mutant suam ad quodcunque hernicyclium habi-

20) Perpetuo auteiii ad illoruin — converteretur.] sic Ed.
1553. Hic locus corruptus esse milii videtur. Ptolemaei
verba Jiaec suut: cijgntQ av ntQiccytjTcct tkqI t«? tiQtjutvccg
TO/Acii; , ?o%ixui yiv tnl rrjf ctvTtjV 9-tGiv , xal iw 6qi'l,ovti
xcti 7w f.itatjfijjotvip. Aejj,iilii Tebaldini versio li. 1. haec
habet : ,, Quiiiii autcin hic semicirculus |iraefatuin locuni
coimiiuiiem circumrotaverit, erit eius positio quaiidoque
sicut positio Jiemisplierii, quandoque vero sicut positio
circuli medii diei." Gogava hunc locum sic vertit: „cum-
que circumducitur circa dictas sectiones, in eundein qui-
dem situm incidit cum finitore et meridiano." Fortasse
hlc interpretationis Alel. locus sic cst mutandus : Perpe-
tuo aiiteni illorum Jiemicyclioruin quodcunque ad Jiori-
zontem ct ad meridianum aequaliter eodem modo incli-
natur, perinde ac si circa illas sectiones converterettir.

. tudinem , et inaequalibus temporibus utrobique
transeunt. Eodemque modo in quemcunque par-
tem a cardinibus prorogator distet, tempore non
aequali haec praetervehitur. Unam tamen con-
stitnernus viarn, qua sive ortum tenuerit locus
praecedens, sive occasum , sive coeli medium,
sive alium quemcunque his cardinibus interiectum,
numerus temporum aequinoctialis , qui praece-
dentem locuin ad sequentem deducat, propor-
tione confici possit. Assumpta enim Zodiaci par-
te, quae in rnedio coeli est, locoque praecedente
etsequente: prirnum considerabimus, quot horis
inaeqrudibus absit a meridiano locus praecedens.
Has colligemus, si partium , quae loco praece-
denti et medio coeli supra vel infra terram inter-
cedunt, ascensiones rectas eruemus, et has distri-
buemus in tcmpora Aequinoctialis , quae unarn
horam inaequalem metiuntur, et constituunt diur-
narn , si supra terrarn fuerit locus praecedens;
nocturnam, si infra horaria tempora ex arcu
loci praecedentis cognoscemus. Dcinde quoniain
Signiferi arcus, qui iisdem inaequalibus horis di-
stant a meridiano , sub uno eodemque continen-
tur praedictorum circulorum, scrutari oportet,
quot requirantur tempora Aequinoctialis, de arcu,
qui succedit meridiano, ut tot conficiantur horae
inaequales, quot horis praecedens locus meridia-
num antecedit; tanturnque sit intervallum loci se-
quentis a meridiano, quantum praecedentis. His
comprehensis, investigabirnus rursus ex ascensio-
niims sphaerae rectae, quot ternporibus Aequi-
noctialis pars sequens secundum verum et pri-
murn situm, ab eodem meridiano distet, et quot
haec horas inaequales prioribus horis partis prae-
cedentis aequales constituant. Tandem multi-
plicabirnus lias ipsas horas quoque in horaria
tempora partis sequentis, (assumptis horis diur-
nis, quando fit collatio ad rnedium coeli; noctur-
nis, quando ad iinum coeli) ditterentia tempo-
rurn utriusque distantiae ostendet quaesitam an-
norurn multitudinem.

Exemphim.

Ut, quod diximus, fiat evidentius, sit exem-
pli causa locus praecedens principium Arietis, se-
quens principium Geminorum, regio , in qua
dies maximus est horarum quatuordecim. Hora-
ria ergo inagnitudo principii Geminorurn est
septendecim graduum , octo scrupulorum. Oria-
tur autern primo initium Arietis , ut coeli culm^n

77 XLVII. LNTEUPRETATIO OPEUIS QUADUIPAUTITI PTOLEMAEI LIB. III. 78

principium Capricorni obsideat. Et distet a coeli
culmine principium Geminorum , temporibus
aequalibus centum quadraginta septem , scrupu-
lis quadraginta octo. Quoniam igitur Arietis
principium a coeli supremo fastigio sex boris in-
aequalibus dissidet, idcirco bas si ducamus in
septendeciin tempora Aequinoctialis et octo scru-
pula , (tot enim uni borae inaequali congruunt,
aestimata diei quantitate ab initio Geminorum, et
sumitur distantia principii Geminorum a coeli
culmine) conficiemus et huius distantiae centum
et duo tempora , scrupula quadraginta octo. Ex-
cessus, quo illa superant baec, temporum est
quadraginta quinque, quibus exactis, sequens
locus devolvetur ad praecedentem. Tot vero sunt
etiam tempora ascensionurn Arietis et Tauri,
posteaquam locus prorogator collocatur in horo-
scopo. Similiter consistat in coeli cubnine prin-
cipiuin Arietis, ut secundum primum situm a
meridiano supra terram absit initium Gemino-
ruin quinquaginta octo temporibus Aequinoctialis.
Quoniain igitur, ut secundo posuimus, locus
prorogator coeli fastigium obtinet, habemus prio-
ris distantiae eum ipsurn excessum quinquaginta
octo temporum : quibuscum 421) , eo quod in coeli
medio sit locus prorogator , meridianum praeter-
vehuntur Aries et Taurus.

Uursus transferatur principium Arietis in
occasum , ut in medium coeli redigatur initium
Cancri. Dissideat vero a coeli cuhnine initium
Geminorum, in praecedentia temporibus Aequi-
noctialis triginta duobus, scrupulis duodecim.
Quoniam igitur rursus iutervallum principii Arie-
tis in cardine occiduo consistentis et culminis
coeli , est horarum sex inaequalium, si decies-
septies has auxerimus, comparabimus tempora
Aequinoctialis centum duo , scrupula quadraginta
octo , quibus aberit a meridiano principium Ge-
minoruin , quando occiderit. Sed situ priino ab
eodem in eandem partem abfuit temporibus tri-
ginta duobus, scrupulis duodecim. ln tempori-
bus igitur septuaginta, scrupulis triginta sex supra
terram in occasum feretur, quibus temporibus de-
cumbunt sub occasum Aries et Taurus; et e re-
gione efferuntur opposita signa Librae etScorpii.

Nunc removeatur a cardinibus principium
Arietis, statuaturque in medio aliquo spatio.
Exempli gratia , distet in praecedentia a meri-

diano horis inaequalibus tribus, ut coeli culmen
occupet Tauri pars decima octava. Distet vero
primo situ initium Geminorum a coeli fastigio, in
consequentia temporibus Aequinoctialis tredecim.
Si igitur rursus horas tres amplificaverimus
septeindecim temporibus, octo scrupulis, dista-
bit secundo positu principium Geminorum a me-
ridiano in praecedentia temporibus quinquaginta
et uno , scrupulis viginti quatuor, quibus trede-
cim iuncta , conficiunt sexaginta quatuor tem-
pora , viginti quatuor scrupula. Absolverat au-
tem, cum oriretur locus prorogator, quadraginta
quinque tempora ; cum coeli culmen adiret, quin-
quaginta octo , in occasu septuaginta. Ergo ra-
tione loci , quem inter coeli medium et occasum
ei assignavimus21a), discrepat numerus temporum
ab utriusque cardinis temporibus. Est enim sexa-
ginta quatuor temporum. Differt vero secundum
rationem excessus trium horarum ; et si quidem
in integris quadrantibus secunduin cardines ac-
ceptis, duodecim est temporum differentia , in
distantia trium horarum , erit temporum sex.

Quia vero eadem fere ratio in oinnibus ser-
vatur, alia ad eundem modum simpliciore via uti
possumus. Etenim rursus cum oritur pars prae-
cedens, ascensionibus utemur usque ad partem
sequentem ; cum in occasu est, descensionibus;
cum in coeli culmine eminet, sphaerae rectae
ascensiones assumemus. Quando vero in mediis
horum interstitiis haeserit, qualis est in exemplo
priori situs Arietis, primum capiemus tempora
utrique angulo , intra quos consistit prorogator,
congruentia , ac si in ipsis versaretur cardinibus.
Inveniemus autem, si post culmen coeli supra
terram posuerimus initium Arietis, intra medium
coeli et occidentem congruentia ad hunc situm
tempora sexaginta quatuor. At convenientia ad
situm prorogatoris in coeli culmine tempora quin-
quaginta octo, ad positum eiusdem in occasu
septuaginta reperiemus. Deinde inquiremus, quot
horis inaequalibus ab alterutro cardine praece-
dens pars distet. Quanta enim horae illae fuerint
pars integri quadrantis, qui sex horis constat:
tantam partem detractam a differentia , qua car-
dinis utriusque tempora inter se discrepant, vel
adiiciemus, vel auferemus a cardine , ad quem
locus praecedens refertur. Ut in exemplo priore,
quoniam cardinum propositorum differentia est

21) qaibuseam] Ed. 1553. quibus cum (Ptol. iv olg).

21 ») assignavimus] Ed. 1553. errore typogr. : assigavinius.

79

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

80

temporum duodecim, et locus praecedens tribus
horis inaequalibus ab utroque cardine dissidet,
quae sunt dimidia pars de sex horis: detracto igi-
tur dimidio etiam de cardinum differentia , nimi-
rum ex duodecim, eoque vel accommodato ad
quinquaginta octo , vel subducto ex septuaginta,
excessum sexaginta quatuor temporurn collige-
mus. Si vero duabus inaequalibus horis ab al-
terutro cardinum abesset, cum duae horac sint
triens horarum sex , triente ex duodecim (quanta
est diflerentia angulorum) deducto, eoque vel ad-
iecto quinquaginta octo temporibus , si distantia
a medio coelo aestimetur; vel adeinpto ex septua-
ginta temporibus, si ab occasu intervallum con-
sideretur : congruentem illi situi numerum con-
ficiemus. Hoc modo interiectorum temporum
magnitudo convenienter pervestiganda est.

Discernemus vero deinceps ab unaquaque
praedictarum obviationum aut demersionum in-
terfectrices aut climactericas aliasve transitiones
ordine, sumpto initio ab iis, quae brevissimo
tempore finiuntur, propterea quod his obviatio-
nes vel affliguntur, vel iuvantur, adeum, quem
diximus, modum; tum propter exitum temporum
qualibet obviatione significatorum. Afflictis enim
locis et in annorum exitu stellis inficientibus prae-
cipua loca , mortem certam ; si vero alterutrum
horum22) opituletur naturae humanae laboranti,
magnos assultus et periculosos; si utrumque iu-
vet, languores tantum , aut nocumenta , vel eva-
cuationes, quae desinunt, expectare oportet. Sed
qualia haec futura sint, ex locorum occurrentium
habitudine atque convenientia ad geniturae posi-
tus colligendurn. Nihil vero prohibet, quin in-
terdum dissidentibus iis, penes quos est facultas
interimendi, eventuum vehementiam aut imbe-
cillitatem coniectari possimus, aut singulis ob-
viationibus observatis et aestimatis, aut iis maxi-
me , quae vel ad eventus, eaque , quae sequutura
sunt, plurimurn pro viriurn magnitudine con-
ferunt, vel in caeteris obviationibus omnibus vim
praecipuarn habent.

De forma et temperamento corporis.

Absoluta de vitae spatio tractatione, nunc
particularem reliquorum explicationem ordine

22) alterutrum horum] Kd. 1553. alterutrum harum (Ptol.
rov J* higov roitbjy; Tebaldinus haec vertit: alterum
istorum duorum; Gogava: alterutrum horum).

convenienti ordiemur a figura et conformatione
corporis , propterea quod natura prius fingitur et
formatur corpore, quain anima et corpus, quia
densius est, congenitas a prima origine statim
suae mixturae notas habet. Anima non nisi post
aliquanto et obscure , impressas sibi a prima
causa vires profert. Quae vero extra nos sunt,
progressu temporis deinum accidunt.

Contemplari autem oportet cardinem orien-
tis et succedentes, aut planetas, qui horoscopo
praesident, eo quo diximus modo, aliqua ex
parte et Lunam. Etenim ex vi formatrice, et ad
alterutram speciem seu pukhram seu deformem
efficiendam proprietate , cum horum duorum lo-
coruin , tum dominantium utrisque planetarum,
insuper ex figuris stellarum inerrantium, quae
his cooriuntur, qualis sit forma corporum, erui-
tur, hoc observato, ut vis praecipua tribuatur
planetis dominantibus; secundo loco adiungatur
illis tanquam causa adiuvans , locorum pro-
prietas.

Primum ergo , si quis singula simplici ra-
tione prosequi velit , his utatur.

Inter planetas, Saturnus, cum orientalis est,
colore flavos efficit, pleniore corpore, capillitio
nigro et crispo , oculis magnis, statura mediocri,
temperamento humidiore et frigidiore; occiden-
talis, nigros colore, raris corporibus , parvos,
simplici et plano capillitio , reliquo corpore gla-
bros et debiles, mediocri membrorum propor-
tione, oculis nigricantibus, temperamento frigi-
diore et sicciore.

Iupiter praedictis locis praesidens, cuin orien-
talis est, candido colore corpora tingit, sed ele-
ganti et florido, capillitio ornat mediocri, oculos
efficit nigricantes, et venusta magnitudine gran-
diusculos, gravitatem cum quadam coniunctam
dignitate moribus inducit, crases 2S) calido huvni-
doque temperat. Occidentalis candido quidem,
sed non eleganti colore inficit, capillitio rigido,
aut calvitie vel anteriorem partem , vel tantum
sinciput deformat, mediocrem staturam et tem-
peramenta humido redundantia procreat.

Mars cum dominatur et orientalis est, vali-
dosgignit, rubedine albicante, decente corporis
proceritate, oculis caeruleis , hirsutos, mediocri
capillitio, crasi calidiore et sicciore; occidentalis

23) crases] Ed. 1553. errore t vpogr. : rcases.

81 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEl LIB. III. 82

rubicundos, statura mediocres, pusillis capitibus,
nudo corpore et pilis carente, flavo capillitio et
rigido , crasi sicciore.

Venus similia iis efficit, quae Iupiter, nisi
quod pulchriora , gratiora , venustiora , ad mu-
liebrem elegantiam propius accedentia , succulen-
tiora et teneriora ac delicatoria omnia praestat;
peculiariter autem oculos colore fulvo, cum qua-
dam venustate imbuit.

Mercurius cum orientalis est, efficit colore
flavos, magnitudine moderata, proportione mem-
brorum convenienti, oculis parvis, capillitio nie-
diocri, crasi calidiore; occidentalis flavos, raris
corporibus, gracilibus membris, oculis concavis
et claris, subrubentibus crasi sicciore. His con-
figurata lumina plurimum addunt.

Sol et exornat omnia magnificentius, et cor-
porum habitum firmat.

Luna universaliter moderatoria omnia , fir-
miora et crasin humidiorem efficit; particulatim
vero variat effectus ratione incrementi et decre-
menti luminis , ut initio ostendimus.

Rursus universaliter cum mane Solem ante-
cedunt et conspiciuntur , grandia ; cum primum
insistunt, robusta et valida ; cum in praecedentia
feruntur, non apta proportione conformata ; cum
secundo insistunt, imbecilliora ; cum occidunt,
dignitate carentia et vitiorum foecunda corpora
pariunt.

Porro loca quoque formationem corporum
et constitutionem temperamentorum adiuvant.
Universaliter enim quadrans ab aequinoctio ver-
no usque ad solstitium, bene coloratos efficit,
eleganti proportione, magnos, firmos , oculis
pulchris, temperamento humido et calido. Alter
quadrans a solstitio ad autumnale aequinoctium,
colore mediocres, magnitudine iusta et apta, fir-
mos, oculis nigricantibus, hirsutos, capillitio
crispo , temperamento sicciore et calidiore. Ter-
tius quadrans ab autumnali aequinoctio ad bru-
mam, flavescentes , graciles, raros, capillitio
mediocri , venustis oculis , exuberantes frigido et
sicco. Quartus a bruma ad aequinoctium ver-
num, flavescentes , iusta magnitudine et decenti,
capillitio rigido , nudo corpore et depili , affluen-
tes humore frigido producit.

Particulatim vero figuris describuntur huma-
nis, sive in Zodiaco consistant, sive extra Zodia-
cum versentur, eleganti et iusta proportione cor-
Melanth. Opek. Vol. XVIII.

pora aptant et componunt. At signa alienarum
figurarum vitiant et deformant ea , pro sua qua-
libet nativa vi et proprietate. Et aliqua ex parte
eamembra, quibus praesident, sibi conformant,
vel magnitudine, vel parvitate , vel robore, vel
imbecillitate, vel elegantia : magnitudine quidem,
ut exempli gratia Leo, Virgo et Sagittarius; par-
vitate, Pisces , Cancer et Capricornus. Sic an-
teriores et superiores partes Arietis, Capricorni
etLeonis, firmiora ; inferiores et posteriores eo-
rundem signorum , imbecilliora. Contra Sagit-
tarii, Scorpii et Geminorum anteriores partes im-
becilliora , posteriores validiora efficiunt corpora.
Eodem modo Virgo, Libra , Sagittarius, mode-
rata compage et venusta compositione fingunt et
conformant corpora; Scorpius contra , Pisces et
Capricornus, eadem deformant immoderata , et
non congruente sibi structura. Sic de caeteris:
quae quidem omnia eum , qui propriam et ex-
actam figurae corporis ac temperamenti rationem
exquirit, contemplari ac commiscere oportet.

De laesionibus et morbis corporum.

Cum sequatur doctrina de lcorporis laesioni-
bus et morbis, adiungemus institutam de ea re
considerationem. Universalis vero regula haec
est. Duo cardines Horizontis inspiciantur, vide-
licet is, qui est in ortu , et alter, qui est in oc-
casu.

Praecipue vero consideretur is, qui est in
occasu, et locus antecedens, qui prorsus non est
copulatus ascendenti. Et observetur, quomodo
malefici planetae ea loca adspiciant. Si enim gra-
dibus, qui ascendunt in dictis locis, iuncti sunt
corpore, aut adspiciunt eos quadrato adspectu,
vel ex opposito , seu alter planeta maleficus , seu
uterque: laesiones et morbi natis accident, ma-
xime si alterum luminare, vel ambo sint in car-
dinibus iuncta maleficis , aut sint eis opposita.

Tunc enim , sive post lumen ascendit pla-
neta maleficus, sive praecedit in cardine, adferre
potest talem morbum , qualem horizon , signa,
naturae maleficorum planetarum et adspicientium
eos minantur.

Nam gradus cuiuslibet signi infortunatus in
horizonte, minabitur membro corporis, cui prae-
est; et quali laesione aut morbo, aut an utroque
adfici membrum illud possit, indicabit. Causas
vero , et species laesionum seu morborum , pla-
netae indicabuni.

6

83

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

84

Saturnns enlm praecipue praeest aurl dex-
trae, veslcae, spleni, pituitae et ossibus ; Iupl-
ter tactui , pulrnonl, arteriis et semini ; Mars
auri sinistrae, renibus, venis, mernbris vlrill-
bus ; Sol oculis , cerebro , cordl , nervis et dex-
trae partl universae; Venus olfactui, hepati24),
carni; Mercurius orationl , menti, linguae, bili
etsedi; Lunagustui, gulae, stomacho , ventri-
cnlo, matrici et slnistrae parti universae.

Laesiones autem generaliter plerumque acci-
dunt, cum maleficae stellae, quae causam prae-
bent, sunt orientales. Morbi vero accidunt econ-
tra , cum causae sunt occidentales.

Differunt enim haec inter se. Laeslo semel
corrumpit membrum aliquod , nec adfert postea
cruciatus intenslonem ; morbus vero aut assidue,
aut per intervalla , correptos excruciat.

Sed ad particularem coniecturam quaedam
requirunt observationem singularem , quorum
membrorum et qualis laesio futura sit, aut qualis
morbus; sequuntur enim accidentia plerumque
similes positus stellarum.

Caecitas alterius oculi fit, cum Luna edito
partu est in altero cardinum, aut in coniunctione,
aut in oppositione; seu quando est in alterutro
loco , ubi Solem adspectu aliquo adspicit, et
quando copulata est alicui nebulosarum stellarum
in Zodiaco , utCancri, autPleiadum, aut cuspi-
disSagittarii, aut aculeiScorpii, aut comae Bere-
nices, supra Leonem , aut urnae Aquarii. Et
quando Mars aut Saturnus, Luna existente in
cardine ac infortunata succedunt, aut quando
ante Solem ipsi in cardine ascendunt; quando
vero utrique lumini, vel in eodem signo, vel op-
positis, sunt familiares matutini Soli, vespertini
Lunae , utrique oculo perniciem adferunt. Mars
ab ictu , aut pulsatione , aut a ferro , aut ab
ustione, cum Mercurio iunctus nocet in palae-
stris, aut gymnasiis, aut insidiis latronum. Sa-
turnus vero per sufTnsiones, aut frigus, aut albu-
ginern, aut simllia.

Puirsus quando Venus est in cardinibus di-
ctis, maxirne in occidente, iuncta Saturno , aut
eum adspiciens, aut domicilia mutarunt ; Mars
vero super eam elevatur, aut oppositus est: vlrl
erunt steriles, mulieres vero edent abortus et foe-
tus immaturos, aut secando foetus ex utero peri-

24) hepati] Ed. 1553. epati.

clltabuntur, maxlme InCancro, Virgine et Ca-
pricorno. Et iuncta nebulosis Luna , oculos lae-
det et cum Luna in ortu Marti iuncta est.

Sin autem adspiciet Mercurium eodem loco
cum Saturno , et Mars erit elevatus super eam,
aut oppositus, spadones erunt, aut hermaphro-
dlti , aut obstructis meatibus genltallum.

His sic se habentibus, curn Solem etiam cae-
teri planetae adsplciunt, et luminaria ac Venus
sunt in signis rnasculis, Luna vero est in occasu
et malefici planetae sunt ingradibussuccedentibus,
virilia praecidentur viris, et erunt in eis insignes
laesiones, maxlme si in Ariete aut Aquario Venus
sita est. Mulleres vero erunt steriles, interdum
et in facie laedentur. Et erunt balbi aut muti,
qul Saturnum et Mercurium in cardlnibus cum
Sole coniunctos habent, praecipue si Mercurius
sit occidentalis, et amboLunam adspiciant. Mars
vero adiunctus, plerumque linguae impedimen-
tum solvit.

Quod si Luna occurrit Marti , et luminaria
succedunt maleficis tenentibus cardines ; aut ma-
lefici sunt oppositi luminaribus, maxime si Luna
sit in nodis aut flexibus , et in signis noxiis , aut
Ariete, Tauro, Cancro, Scorpio , Capricorno:
fiunt glbbi , aut mutilationes , aut claudicationes
aut paralyses. Ac si cum luminibus sint malefici
planetae, statim a nativitate has laesiones ad-
ferunt.

Sln autem sint malefici in medio coeli , su-
pra lurninaria, et longitudine inter se distent:
accident laesiones a magnis periculis lapsuum ex
alto, aut latrociniis, aut ferarum morsibus.

Narn cum Mars dominatur, accident laesio-
nes per ignem , aut fient vulnera in rixis , aut in-
ter latrones. Cum Saturnus dominatur, fient
lapsus, naufragia , spasmi.

Plerumque vero fiunt laesiones, cum Luna
est in signis tropicls, aut aequinoctialibus. In
vere vltiligo , in aestate impetlgines, in autumno
lepra , in hieme lenticulae.

Haec accidunt, cuin in dlcto positu malefici
adspiciunt contrario adspectu, vespertini Solem,
matutlni Lunam.

Et universaliter Saturnus ventres frigldos fa-
cit, et auget pitultarn ac fluxus, et efficit maci-
lentos, et imbecilles, olmoxios dysenterils , -tussi,
difficulter exspuentes, dolorlbus crassloris intestini
conflictantes, elephantiasi laborantes; in mulie-
ribus vero , matricis pericula.

85

XLVII. INTERPKETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEl LIK. III.

86

Mars efficit cruentum sputum, inflammatio-
nes pulmonis, scabiem , sectiones, ustiones, ve-
xationes continuas abditorum membrorum, pro-
pter fistulas, haemorrhoidas, inflammationes,
ulcera urentia , depascentia carnem ; in mulieri-
bus vero abortus , evulsiones foetus , aut arrosio-
nes. Haec ita magis fiunt, cum planetarum po-
situs, qui illa mala excitant, convenit ad illas
corporis partes. Et auget niala Mercurius, Sa-
turno iunctus , ad frigiditatem inclinans, et fa-
ciens assiduam agitationem et conturbationem hu-
morurn , praecipue circa thoracem , stomachum
et fauces. Marti vero iunctus, siccitatem auget:
ut in exulcerationibus, depilatione, crustulis,
apostematibus, erisypela, impetigine saeva, atra
bile, comitiali, aut similibus.

Et fiunt qualitates morborum aut laesionum
variae , iuxta signorum rationem , quae sunt in
duobus cardinibus. Proprie enim Cancer et Ca-
pricornus , Pisces et caetera , quae figuras refe-
runt animantium terrestrium , aut piscium , fa-
ciunt morbos, quibus depascitur caro, et impe-
tigines, scrophulas, fistulas, elephantiasim et
similia.

Sagittarius et Gemini adferunt lapsus et co-
mitialem; cumque in postremis signorum parti-
bus erunt maleficae , efficiunt laesiones aut mor-
bos in extremis partibus membrorum, ex laesione
autfluxu, qui elephantiasim , aut podagras, aut
chiragram gignit.

Haec cum ita sint, si beneficae non fausto
adspectu mitigant maleficas, morbi causas; aut
si non adspiciunt lumina in cardinibus, malum
est atrox et insanabile.

Idem fiet, si, quamvis adspiciant maleficas,
superantur tamen, quia maleficae sunt in locis
potentioribus.

Sed cum beneficae in locis convenientibus
sunt, et superant maleficas, mali causas, tunc
laesiones minus deformes , et non foedae erunt ;
et morbi erunt mediocres et non atroces, in-
terdum et facile sanabiles, cum beneficae sunt
orientales.

Iupiler enim significat hominum auxilia , et
solet laesiones opulentia aut dignitate minuere,
et morbos lenire. Cum Mercurio autem , phar-
maca et medicorum opem significat; cum Venere
occasiones divinitus oblatas, aut oracula , ut lae-
siones minus deformes et minus odiosae sint.
Morborum vero curationes efticit divina ope.

Et si cum Venere erit Saturnus, infamiam
et divulgationem significat. Si vero iuncta erit
Mercurio , significat auxiliuin cum lucro, quod
accedet propter laesionem aut rnorbum.

De qualitatibus animae,

De corporum accidentibus haec sit doctrina
compendio tradita. Sed qualitates anirnae, quae
propriae sunt mentis et ratiocinationis , sumun-
tur in singulis ex Mercurii conditione. Quae
vero propriae sunt moralis partis et virium infe-
riorurn , sumuntur a luminibus crassiorum cor-
poruin , hoc est, a Luna et a stellis ad eaiu am-
plificationem coniunctione aut adspectu configu-
ratis.

Cumque magna varietas sit inclinationum et
motuum animae, haec consideratio non unius est
modi, nec temere facienda sine discrimine; sed
multis et variis coniecturis opus est.

Multum enim ad animae proprietates signa
conferunt, in quibus Mercurius et Luna versan-
tur multum , et stellarum adspectus ad Solem et
ad cardines , et natura cuiuslibet planetae con-
gruens certis inclinationibus animae.

Plerumque autem signa tropica faciunt in-
genia magis popularia, cupida turbulentorum et
civilium negotiorum , gloriae cupidos , cultores
numinis coelestis, ingeniosos, mobiles, diligen-
tes in inquisitione et examinatione rerum , soler-
tes in inventione et coniecturis, et excogitandis
excusationibus fatidicos.

Signa vero bicorporea laciunt varios, incon-
stantes , non sinentes se facile deprehendi , leves,
instabiles, duplices, amatorios , versipelles, stu-
diosos musices, ignavos, subito paratos, cito
mutantes institutum.

Fixa vero , iustos , non amantes assentatio-
num, stabiles, firmos, intelligentes , tolerantes,
laboris cupidos , duros , continentes , tenaces
simultatum , pertinaciter instantes , contentiosos,
honorum cupidos, seditiosos, avaros, asperos,
inflexibiles.

Positus vero orientales et horoscopus , faciei
contuitus significant, liberales, simplices, sibi
placentes, fortes, ingeniosos, veloces et apertos.

Matutinae stationes et in medio coelo, con-
sultos, perseverantes, magnanimos, fideli me-
moria praedilos, perfectores eorum quae susci-
piunt, immotos, robustos , non sinentes se facile

6*

87

PHIL. MEL. SCFUPTA PHILOLOGICA.

88

ilecipi, firmos, prudentes, saevos, circumspectos, .
agentes aliquid, punientes, scientiis deditos.

Antecessiones vero et occasus, significant
instabiles, mobiles, imbecilles, impatientes labo-
rum, facile concipientes subitos affectus, humiles,
meticulosos, ambiguos, minaces et timidos, he-
betes , fatuos , difficiles.

Vespertinae vero stationes et positus medii
infra terram, et Mercurii ac Veneris occasus, in-
terdiu vespertini , nocte vero matutini, significant
ingeniosos, prudentes, non satis memores, non
laborum patientes, sed tamen scrutantes arcana :
ut magica sacra, causas eorum quae fiunt in subli-
mi aere, mechanica , motus et effectus siderum,
praestigiatores, philosophos, augures , somnio-
rum interpretes et similes.

Cum autem sunt in propriis aut familiaribus
locis et dignitatibus planetae gubernantes animi
inclinationes , ut supra distribuimus , qualitates
faciunt excitatas, non impeditas, spontaneas et
efficaces; ac praecipue cum iidern duos modos ob-
tinent , et Mercurium feliciter adspiciunt, et Luna
recte adplicata est. Cum vero non sunt in fami-
liaribus locis , qualitates fiunt obscurae, imbecil-
les, languidae, nihil proficientes.

Magna autem vis est planetarum potentio-
rum et elevatorum super Mercurium et Lunam.
Quando enim cum maleficis est familiaritas, fiunt
naturae iniustae et pravae. Cumque Mercurius
aut Luna sunt potentiores, indunt impetus faci-
liores, non impeditos, non periculosos, et ad
benefaciendum incitatos.

Sed cum vincuntur a contraria conditione,
sunt praecipites, habent irritos impetus, et facile
incurrunt in offensiones.

Cum vero familiaritas est cum bonis, bonos
et iustos mores significant; cumque non sunt alii
super eos elevati, benefacere caeteris et ipsi gau-
dent, et laudantur propter benefacta; nec ad-
ficiuntur iniuriis, sed fruuntur iustitia, quae et
ipsis prodest. Sed si potentiores sunt contrarii,
minus habent tranquillitatis , suntque propter
mansuetudinem et bonitatem et veritatem de-
specti, criminationi et iniuriis expositi.

Haec sit generalis consideratio. Qualitates
vero particulares, a singulis planetis ortas, pro
cuiusque dominio, deinceps compendio recitabo,
et mixturas eorum in genere describam.

Saturmts.

Saturnus cum solus nactus est dominium, et
plus valet quam Mercurius et Luna , ac praeclare
se habet, quod ad mundi positum attinet, et ad
cardines, facit corporis sui curam gerentes, gra-
ves, profunda cogitantes, tetricos, solitarios, la-
boriosos, imperiosos, punientes indigna , cumu-
latoresopum, parcos, cupidos pecuniae, violen-
tos, colligentes thesauros, invidos.

Sed infeliciter positus, facit squalidos, hu-
milia cogitantes, negligentes, solitarios, lividos,
tirnidos, fugitantes lucem , obtrectatores, aman-
tes solitudinurn , lugubrium sermonum querulos,
impudentes, superstitiosos, laboriosos, mites,
insidiantes suis, tristes, incultos.

Saturnus eum love.

Saturni autem et Iovis familiaritas in locis
bonis, facit bonos, senes singulari reverentia co-
lentes, placidos, honeste sentientes, opitulatores,
sine malevolentia, cautos, parcos, magnanimos,
officiosos, cordatos, amantes suorum, mites, in-
telligentes, tolerantes, sapientia quadam mode-
rantes officia. In contrariis locis, ineptos, fu-
riosos, metuentes turbam, superstitiosos, sacri-
ficulos, occulta prodentes, suspicaces, negligen-
tes liberorum etamicorum, latebrarum amantes,
hebetes, diffidentes, inepte splendidos, virulen-
tos, simulatores, frustra conantes, ambitiosos,
mutabiles , stolidos et serviles.

Satumus cum Marte.

Familiaritas vero curn Marte in locis minus
vituperandis, facit negligentes, laboriosos, libere
loquentes, turbulentos, audaciam prae se feren-
tes, et tamen timidos, tetricos, immisericordes,
despicientes alios, asperos, bellicosos, periculo-
rum contemptores , tumultuosos, dolosos, insi-
diatores, tenaces simultatum , nemini supplices,
seditiosos, tyrannicos, avaros, infestos civibus
rixatores, memores offensionum , ex abdito mala
struentes, invasores, impatientes, torvos, mo-
lestos, gloriosos, maleficos, iniustos, non ce-
dentes aliorum iudiciis, immanes, inflexibiles, per-
tinaces, non se ingerentes, caute etiam se reci-
pientes, industrios, non cedentes, non habentes
irritos impetus. In distortis locis, raptores, prae-
dones, adulteratores, aerumnosos, turpia lucra
sectantes, nefarios, inhumanos, contumeliosos,

89

XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. III. 90

insidiatores, fures, periuros, homicidia molien-
tes, inconcessa vorantes, maleficos, homicidas,
veneficos, impios, sacrilegos, sepulchrorum ef-
fossores et omnino sceleratos.

Satumus cum Venere.

Familiaritas cum Venere in locis minus vitu-
perandis, facit osores mulierum, cupidos domi-
nationis, amantes solitudinum , insuaves in con-
gressibus , amhitiosos , apparatus aspernantes,
negligentes elegantiae, invidos, tetricos, insua-
ves ad Venerem , nou aggregantes se communibus
opinionibus, peculiares sibi opiniones excogitan-
tes, fatidicos, superstitiosos, sacrificiis deditos,
sacrificulos, fanaticos, sacris servientes, castos,
verecundos, reverentes alios, studiosos, fidos in
amicitia , stabiles, continentes, sagaces, cautos,
querulos, male suspicantes de mulieribus et ze-
lotypos.

ln locis vero distortis, salaces, impudicos,
contaminantes se flagitiosis libidinibus, negligen-
tes, immundos in concubitu, libidinosos, insidian-
tes mulieribus et maxime cognatis; petulantes,
infames, furenter ruentes in Venerem, osores
munditiei , subsannatores, obtrectatores, ebrio-
sos, superstitiosos, adulteros, incitantes et inci-
tati ad incestos concubitus , non solum naturales,
sed etiam contra naturam; appetentes, seniles,
flagitiosos et inconcessos ferinos concubitus; im-
pios, Dei contemptores, sacrorum derisores, in-
fidos, calumniosos, veneficos, impostores.

Saturnus cum Mercurio.

Familiaritas cum Mercurio in locis laudatis,
facit curiosos scrutatores, disserentes de legibus
etdenatura, arcanorum conscios, miracula fa-
cientes, deceptores, in diem viventes, sagaces,
industrios, solertes, acerbos, diligentes, sobrios,
sedulos, laborum cupidos, feliciter conantes. In
locis vero distortis, hallucinantes, nugatores,
tenaces simultatum , immisericordes, aerumno-
sos, infestos suis , invidos, tristes, noctu vagan-
tes, insidiatores, proditores, crudeles, fures,
magos, veneficos, falsarios, praestigiatores, non
habentes prosperos successus, sed frustra co-
nantes.

Iupiter.

Iupiter solus dominus in locis laudatis , facit
magnanimos, beneficos, religiosos, honorem

aliis tribuentes, fruentes bonis, humanos, splen-
didos, liberales , iustos, magna curantes, gra-
ves, sua agentes, misericordes, foecundos, pru-
dentes, amantes cognatorum , gubernatores.

In locis vero distortis ac sordidioribus simi-
lem speciem efficit; sed sordidius et obscurius et
dilutius, ut pro magnitudine animi fastum , pro
religione superstitionem, pro verecundia timidita-
tem , pro gravitate tumorem, pro candore stoli-
ditatem , pro nitore voluptates, pro cura magna-
rum rerum , stuporem , pro liberalitate negligen-
tiam , sic et caetera degenerant.

lupiter cum Marte.

Familiaritas vero cum Marte in locis lauda-
tis, facit asperos, pugnaces, militares, idoneos
gubernationi , concitatos, impatientes servitutis,
fervidos, periculis se obiicientes, industrios, lin-
guae libertate utentes, redarguentes alios, ef-
fectores eorum quae suscipiunt , contentiosos,
gnavos in imperiis, acres, insidiatores, aequi-
tatis amantes, viriles, aegre credentes, magna-
nimos, honorum cupidos , iracundos, dextre iu-
dicantes et non aberrantes.

Sed in locis distortis, contumeliosos, sui
negligentes, crudeles, implacabiles, seditiosos,
rixatores, non aggregantes se communibus mori-
bus, calumniatores, suspicaces, praerogativas
quaerentes, rapaces, instabiles, leves, cito mu-
tantes proposita , praecipites, inconstantes, in-
circumspectos, ingratos, turbulentos, attonitos,
non frustra conantes, percussores, querulos,
profusionum amantes, fatuos, inaequabiliter et
sine regula viventes , et furiosos.

Iupiter cum Venere.

Familiaritas vero cum Venere in locis lau-
datis, facit amantes munditiem, suaviter fruen-
tes bonis, nitidos; artium, spectaculorum , stu-
diorum , musices studiosos ; delicatos, simplices,
beneficos, redarguentes alios, non astutos , reli-
giosos, deditos caeremoniis et choris, prudentes,
propensos ad amorem et honestam Venerem,
splendidos, gratos, liberales, studiosos littera-
rum , dextre iudicantes, moderatos, modeste ve-
nereos, contentiosos, pios, iustos, honorum et
gloriae cupidos, et in summa, honestos et lau-
datos.

At in locis disto is, epuarum amantes, de-
licatos, effeminatos, saltatores, muliebri iinpo-

91

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

92

tentia praeditos, sumptuosos, muliebres, ama-
torios, salaces, pronos ad libidinem , moechos,
ornatum ostentantes, molles , ignavos, profusio-
num amantes, subsannatores, fatuos, vehemen-
tes, comptos, muliebria consilia instituentes, su-
perstitiosos, lenones, observantes arcanarum
caeremoniarum , fideles , et non nocendi cupidos,
festivos, faciles, hilares, et ad praemia cumula-
tius danda liberales.

Iupiter cum Mercurio.

Familiaritas Iovis cum Mercurio in locis lau-
datis, facit amantes litterarum , facundos, dedi-
tos geometriae, disciplinis, poeticae , eloquen-
tiae, ingeniosos, modestos, humanos, honesta
consilia quaerentes, politicos, beneticos, aliena
negotia administrantes, comes, liberales, aman-
tes coetuum, callide observantes alios, non ha-
bentes irritos impetus , idoneos gubernationi,
pios, studiosos rerum divinarum , pecuniam bo-
nis artibus augentes, erga cognatos naturali be-
nevolentia praeditos, amantes suorum , idoneos
disciplinae, philosophos , dignitatem magni fa-
cientes.

At in locis contrariis, stolidos, hallucinan-
tes, aberrantes, despectos, attonitos, fanaticos,
nugatores, lividos, arrogantes sibi sapientiam,
incircumspectos, iactabundos, artium exercitia
tentantes , magos , trepidantes , consternatos,
multa inquirentes, memores, doctrinis deditos,
in voluptatibus munditiem amantes.

Mars.

Mars cum solus dominatur moribus in locis
laudatis, facit generosos, gubernationi idoneos,
iracundos, divitias appetentes, vorantes, ro-
bustos , periculis se obiicientes, pericula spernen-
tes, non patientes servitutis, negligentes sui, per-
vicaces, vehementes, morosos, contemptores,
tyrannicos, manu promptos, iracundos, guber-
natores.

At in locis contrariis , crudeles , iniustos,
sanguinis avidos, turbulentos, sumptuosos, cla-
matores percussores, praecipites, ebriosos, ra-
ptores, facinorosos, truculentos, mota mente,
furiosos, suis inimicos, impios.

Mars cum Venere.

Familiaritas cum Venere in laudatis locis fa-
cithilares, faciles, sodalitiorum amantes, deli-

ciis fruentes , laetos, iocosos, incautos, musicos,
saltatores, amatorios, amantes liberorum , hi-
striones, fruentes voluptatibus, facientes magnos
apparatus, salaces; pronos quidem ad libidines,
sed tamen prosperos, et sibi caventes, circum-
spectos, non committentes, ut deprehendantur
ac notentur, adpetentes iuvenilia corpora ado-
lescentum et puellarum, sumptuosos, iracundos,
zelotypos.

At in locis distortis, circumspectantes libi-
dinose, molles, furenter ruentes in libidines, ne-
gligentes sui, maledicos, moechos, contumelio-
sos, mendaces, fraudulentos, stupra suis et alie-
nis offerentes , pronos et vehementes ad volupta-
tes, corruptores mulierum et virginum , temere
se in pericula coniicientes , flagrantes, indecoris
gestibus monstrosis, insidiatores, periuros, facile
impingentes, stultos, amantes ornatus, feroces,
turpia paciscen.es et impudicos.

Mars cum Mercurio.

Familiaritas cum Mercurio in laudatis locis,
facit callidos in excogitandis stratagematis, timi-
dos, violentos, inconstantes, praemetientes peri-
cula , versutos, gnavos, sophisticos, laboriosos,
loquaces, invasores, dolosos, mobiles, captio-
sos, malis artificiis circumvenientes alios, celeri-
ter invenientes consilia , deceptores, simulatores,
insidiatores, malitiosos, curiosos, sedulos, non
habentes irritos iinpetus, facile similium bene-
volentiam conciliantes et tuentes, inimicis nocen-
tes , amicis benefacientes.

At in locis distorlis, sumptuosos, avaros,
crudeles, pericula temere adeuntes, audaces, mu-
tantes propositum, perculsos, consternatos, men-
daces, fures, impios, periuros, invasores, sedi-
tiosos , incendiarios , in theatris seditiones mo-
ventes, contumeliosos, latrones, fures, homici-
das, falsarios, proditores, praestigiatores, ma-
gos , veneficos, homicidas.

Venus.

Venus cum sola dominatur in locis laudatis,
facit blandos , bonos, deliciarum amantes, ido-
neos ad concilianda studia hominum, facundos,
munditiei et choreis deditos, zelotypos, hilares,
impatientes laborum , artium capaces , venustos
ingestu, religiosos, bono habitu corporis, certa
somniantes , naturali erga suos benevolentia , be-

93 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIR. III. 94

neficos, misericordes, facile reconciliabiles, non
habentes irritos impetus, denique voluptatibus
venereis deditos.

In contrariis vero locis, ignavos, amatores,
effeminatos, mulierosos, timidos, negligentes
discrimina actionum, pronos ad libidinein, infa-
miae negligentes, obscuros.

Venus cum Mercurio.

At Mercurio familiaris in locis laudatis, fa-
cit artifices manuarios, studiosos, doctrinarum
capaces, ingeniosos, poeticos, musicos, elegan-
tiamamantes, placidos, suaviter victitantes, de-
liciarum amantes, hilares, amicis fidos, pios, in-
telligentes, vafros, solertes, bene coniectantes,
cum dexteritate omnia facienles, celeriter discen-
tes , discendi cupidos, sine doctore multa discen-
tes, ardentes studio optima imitandi, formosos,
comes, suaves, moribus bene compositis, stu-
diosos, ludorum cupidos, dextre iudicantes34),
inagnanimos, cautos in venereis, zelotypos.

In contrariis locis, invasores, vafros, de-
formes, instabiles, malevolos, impostores , tur-
batores, mendaces, calumniatores , periuros,
clam struentes fraudem , veteratores, pactorum
violatores, perfidos, non reconciliabiles, stupra-
tores, comptos, molles, infaines, criminibus pu-
blicis obnoxios , ubique se ingerentes, interdum
sua quadam natura incitatos, turpia agentes, et
variis vitiis dedecoratos.

Mercurius.

Mercurii stella sola dominium animae nacta,
in locis laudatis, facit intelligentes, sagaces, do-
ciles, multa inquirentes, acutos ad inveniendum,
multa experientes, ratiocinatores, recte con-
iectantes, naturam rerum inquirentes , ingenio-
sos, imitatores, beneficos, cornputatores, spe-
culativos, mathematicos, mysteriis deditos, non
habentes irritos impetus.

Econtra vero, in locis distortis, versutos,
praecipites, obliviosos, habentes celeres impetus,
leves, mutabiles, propositum mutantes, fatuos,
nocendi cupidos, stultos, hallucinantes, menda-
ces, negligentes discrimina rerum et personarum,
instabiles, infidos, defraudiitores, iniustos, de-

24) iudicantes] Ed. 1553. corrnpte: iudicteans.

nique periculosa consilia struentes, et audacter
ac temere scelera suscipientes.

Luna.

Magnurn vero mornentum habet Lunae po-
situs, quae si vagatur in latitudine meridiana, aut
arctoa , conducit animae ad efficiendarn varieta-
tem morum , et calliditatern consiliorum et muta-
bilitatem. At in nodis adiuvat acumen ac celeri-
tatem inventionis, industriam ac festinantiam.
In ortu et cresccnte lumine, facit generosiores,
magis apertos, firmiores et liberiores. In con-
iunctione vero et occultationc, facit languidiores,
hebetiores, facilius desistentes a proposito, timi-
diores, obscuriores.

Sol

Sol autem si in locis faustis familiaris erit
gubernanti mores animae, efficit iustiores, magis
industrios , graviores , religiosiores. At in locis
infaustis et non congruentibus cum dominatore,
facit sordidiores, difficilioribus negotiis implici-
tos, minus observantes decori, pervicaces, duros,
crudeles, intractabiles, denique minus flexibiles
ad virtutem.

De morbis animae.

Quia proprietates animae sequitur aliquo
modo narratio insignium morborum eius, con-
venit universaliter notare et observare Mercurium
et Lunam, quomodo se mutuo adspiciant aut car-
dines, aut maleficas stellas.

Cum enim non sunt colligati Mercurius et
Luna inter sese, aut cum in orientali horizonte
superantur, aut sunt circumsessi , aut maleficae
oppositae sunt, et adspectu pernicioso collocatae,
causae sunt multorum morboruin, qui accidunt
animae. Et temperamenti confusio sumitur a
qualitatibus stellarurn pro loci natura. Ac rne-
diocris labes ex proprietatibus planetarum prius
dictis sumi potest, incrementa vero conspiciuntur
ex maleficarum exsuperantia. Convenienter enim
dici hibes potest excessus aut defectus in mori-
bus, recedens a mediocritate.

Caeterum maiores furores, qui tanquam per-
petui morbi in natura haerent, et laedunt totain
partem rationalem et adpetentem, tali observa-
tione in genere ita iudicare licet.

Epileptici enim plerumque fiunt , quibus
Luna et Mercurius non sunt colligati inter sese,

95

PHIL. MEL. SCPJPTA PHILOLOGICA.

96

nec cum orientali horizonte, ac interdiu Satur-
num , noctu Martem habent in cardine dominan-
tem in hoc positu.

Furiosi vero fiunt, cum econtra Saturnus
noctu, Mars interdiu dominatur, maxime in Can-
cro , Virgine et Piscibus.

Vexantur daemoniis, et sunt nimis hurnido
cerebro, quibus maleficae adspiciunt Lunam, Sa-
turnus discedentem a radiis Solis, Mars vero op-
positam Soli, maxime in Sagittario et Piscibus.

Cum autem solae sunt maleficae, eo modo,
utdixi, ac dominantur, efficiunt insanabiles mor-
bos, latentes tamen et non prodigii similes, in
parte animae rationalis.

Si vero beneficae , Iupiter aut Venus , farni-
liaritate aliqua illas adspicient, et maleficae fue-
rint in occidente, et beneficae inoriente, sana-
biles morbos faciunt, nec similes prodigiis.

Curabuntur autem medicando, cum favet
Iupiter, aut subducendo, aut ope medicamenti.
Sin autem Venus opitulatur, sanat oraculis, et
divina ope.

Cum autem maleficae erunt in oriente, be-
neficae vero in occidente , morbi sunt insanabiles
et passim celebrati et manifesti, et in comitiali
erit assuiditas et famae late vagantis celebritas et
letale periculum. In furore vero et mentis con-
sternatione non poterunt coherceri, et familiares
alienabunt, nudabunt corpora , et dicent execra-
tiones et alia huiusmodi.

Cum autem a daemonibus vexabuntur, aut
hurnorum conturbationes erunt, fient afflatus,
arcanarum rerum enuntiationes , convicia et alia,
quae pro prodigiis habentur.

In singulis vero locorum continentium figura
multum adfert momenti. Nam Solis et Martis
loca ad insaniam maxime conferunt, Iovis etMer-
curii ad comitialem , Veneris ad afflatus et vatici-
nia; Saturnus et Luna ad humorum conturbatio-
nes et daemonum vexationes.

Ac in rationali anima et parte actrice, morbi
accidunt fere iuxta has species, quas recensui, et
tali stellarum positu.

In parte vero altera, videlicet patiente, nem-
pe in concupiscente deprehenditur excessus et de-
fectus in masculo et femineo genere.

Et sumi potest consideratio , ut antea , vide-
licet Solis et Lunae pro Mercurio , et sumantur
Martis acVeneris adspectus. Haec cum ita erunt
oculis subiecta , si lumina erunt in signis mascu-
lis sola, viri excellunt magis quam pro sua natura,
mulieres vero praeter naturam suam erunt viri-
liores et excitatiores ad agendum aliquid. Et si
Mars ac Venus , seu alteruter , seu ambo erunt in
masculis locis positi, viri erunt proni ad concu-
bitus secundum naturam ; sed tamen ruent in
adulteria , et erunt incontinentes , et quavis oc-
casione exercebunt turpes et vagas libidines.

Mulieres vero erunt pronae ad libidines con-
tranaturam, salaces et oculis vagantibus. Nam
talis positus stellarum incendit mulieres, ut viro-
rum actiones faciant.

Etsi sola \enus fuerit in locis masculis, clam
et non palam ista flagitia fient. Sed si Mars
etiam accesserit, palam et impudenter fient, adeo
ut interdum illae ipsae alias mulieres familiares
tanquam coniuges habeant.

Econtra vero si luminum positus sint tan-
tum in femineis signis, mulieres nimis salaces
erunt, et viri contra naturam suam molles et ef-
feininati.

Et cum Venus est in locis femineis, mulie-
res erunt pronae ad libidinem , adulterae et sala-
ces, etiam contra naturam et leges; viri autem
molles et impudenter libidinosi et muliebria pa-
tientes , idque clam faciunt.

Sed si Mars est etiam femineus, palam im-
pudenter polluent se omni genere libidinum, adeo
ut infamiam , probra et contumelias propter sce-
lerum turpitudinem subeant.

Conducunt autem orientales et matutini po-
situs Martis et Veneris ad audaciam et impuden-
tiam; occidentales vero et vespertini, naturam
faciunt magis effeminatam, et quae facilius com-
pescitur. Cum vero Saturnus accedit, coniuncta
erit impudicitia cum illuvie et infamia.

Iupiter facit modestiores, verecundiores et
cautiores; Mercurius famosiores, et crebras mo-
rum mutationes et maiora damna.

97 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. IV. 98

LIBER QUARTUS.

De eventuum significationibus vel causis.

Exposui ea , quae ante editionem partus
spectantur, quaeque partu edito statim insunt,
et quae postea sequuntur, quae tamen tempera-
menti propria sunt, et qualitatem rnixti referunt.
ISunc ea recitabo, quae extra corpus sunt, et
aliunde accedunt. In qua narratione primum di-
catur de facultatibus et dignitatibus.

Ut autem facultates ad corporis proprietates
congruunt, ita dignitas ad animae praestantiam.

De facultatibus.

Facultates quales futurae sint, a parte for-
tunae sumendum est, quae sic colligitur, ut,
quanta est Solis et Lunae distantia, tanta inde
usque ab horoscopo eiiciatur, sive diurna sive
nocturna sit, nativitas.

Considerentur ergo planetae tenentes domi-
nium signi occupantis eum locum , et quae sit ho-
rum vis et familiaritas iuxta modos supra dictos.
Considerentur et alii fausti planetarurn adspectus
adhos, etilli, qui elevantur super hos, ex ea-
dem vel contraria qualitate.

Cum enim hi, qui dominantur parti fortu-
nae, sunt validiores , augent divitias et maxime
cum a luminibus adiuvantur, Saturnus ex aedi-
ficiis, re nautica , aut agricultura ; Iupiter per
fidelitatem, praefecturas et sacerdotia ; Mars ex
militia et gubernatione exercituum ; Venus per
amicos, aut mulierum donationes ; Mercurius per
eloquentiam et mercatus.

Cum autem peculiariter Saturnum dominan-
tem parti fortunae , Iupiter fausto adspectu adspi-
cit, haereditates adquirit, maxime cum id accidit
in superioribus cardinibus, aut Iupiter in signo
bicorporeo occidit , aut Luna feliciter adplicata
est. Tunc enim et adoptionibus adsciti, haere-
des erunt alienorum bonorum.

Erunt autem facultates durabiles, si plane-
tae eiusdem conditionis adiuvent dominatores.
Sin autem malefici superant loca principalia , aut
ascendunt ad ea , facultatum eversiones efficient.

Tempus vero universaliter accipi potest, pro
accessu stellarum ad cardines et loca succe-
dentia.

Melantii. Oper. Vol. XVIII.

De dignitate.

Dignitas a luminum positu sumenda est, et
a stellis circumdantibus, si congruant cum eorum
qualitate.

Nam cum ambo lumina sunt in signis mascu-
lis et in cardinibus , aut cum ambo seu alterum
praecipuae qualitatis est in cardine, et quinque
planetas stipatores habet, Eoos ad Solem, ad
Lunam vero vespertinos, nascentur reges. Et
cum stipatores planetae sunt in cardinibus, aut
fausto adspectu intuentur culmen coeli, magnam
potentiam et imperia et opes nati adsequentur.

Sin autem caeteris ita positis, Sol erit in
signo masculo, Luna vero in femineo , et alterum
lumen erit in cardine, potestatem habebunt vitae
et necis in alios.

Sin autem tali luminum positu in cardine,
stipatores non sint in cardinibus, nec eos adspi-
ciant, dignitates quidem habebunt, sed aliqua
tantum parte gubernationis antecellentes , ut ge-
statores ornamentorum, aut procuratores, ca-
strorum praesides , non duces.

Sin autem lumina non erunt in cardinibus,
stipatorum vero plures aut in cardinibus sunt,
aut fausto adspectu eos intuentur, non habebunt
illi quidem dignitates, sed benevolentiam inter
cives et mediocritatem in vitae incrementis.

Cum vero nec stipatores sunt in cardinibus,
erunt obscuri et impediti; ac prorsus abiecti et
miseri erunt, si nec cardines tenent lumina , nec
alterum est in signo masculo , neque cingitur
a beneficis. Universalis igitur consideratio hoc
modo indicat tum eximiam praestantiam digni-
tatis , tum valde humile vitae genus.

Sed medii flatus, qui sunt multiplices, con-
iectura aestimandi sunt ex speciali luminum et
stipatorum varietate , et a stipatorum dominio.

Nam cum benefici superant, et qualitates
congruunt, plus autoritatis habent, et minus of-
fensionum adferunt.

Econtra vero, contrarii et malefici positus
adversantur et augent pericula; qualitas vero
dignitatis sumitur a proprietate stipatorum.

Saturnus propter haereditates et pecuniam
auget autoritatem.

7

99

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

100

Iupiter et Venus cum favore , donis , hono-
ribus, augent animi magnificentiam.

Mars dignitatem significat ducendis exerciti-
bus, aut victoriis , aut terrore subditorum.

Mercurius prudentia , doctrina, procura-
tione oeconomica acquirit dignitatem.

.

De magisterio.

Magisterii dominus sumitur ex duobus mo-
dis, a Sole et signo medii coeli. Consideranda
est enim stella , quae proxime ante Solem mane
oritur, et stella medii coeli , si Lunarn adspexerit.
Ac si uni planetae utrumque accidet, ut Solem
praecedat et teneat culmen , hic erit actionum et
artium magister. Sic quando alteri planetae neu-
trum horum accidet, anteferendus est alter, cui
alterum accidit.

Sin autem inter duos alter a Sole digressus
prius oritur, et alter tenet culmen, et Lunam
fausto adspectu intuetur, uterque adsumendus
est. Sed partes potiores tribuendae sunt isti, qui
plures habet calculos ad dominii attributionem,
iuxta praerogativas snpra expositas.

Sin autem nullus planeta praecedit, et nul-
lus est in culmine, dominum accipe medii coeli
ad quaerendas artes pro tempore nati. Sed hi
plerumque sunt inefficaces.

Magisterii dominus igitur sic diiudicabitur.
Sed artis genus ex proprietate trium stellarum,
Martis , Veneris et Mercurii , et ex signis , quae
peragrant , sumetur.

Mercurius artis magister, ut in summa di-
cam, efficit scribas , grammaticos, computatores,
doctores, negotiatores, mensarios, vates, astro-
logos, sacrificulos, denique tales, qui exerceant
litterarum interpretationem et contractus. Et si
Saturnus fausto adspectu eum adspicit, efficiet
alienarum opum procuratores, interpretes somnio-
rum, aut versantes in sacris, propter vaticinia
et adflatus.

Sin autem Iupiter eum adspexerit , efficiet
oratores, doctores, cum potentibus viris familia-
ritatem habentes.

Sin autem Venus praeerit magisterio , facit
artifices, qui odores, unguenta 25) , vina, colo-
res, tincturas, aromata, ornatus adparant: ut

myropolas, coronarios, caupones, negotiatores,
pharmacopolas, textores, aromatarios, pictores,
vestiarios. Et cum Saturnus Venerem adspicit,
facit negotiatores rerum accommodatarum ad vo-
luptates , ad ornatum ; ac insuper praestigiatores,
veneficos, lenones, et ex similibus rebus quae-
stum facientes. Si Iupiter eam adspiciet, faciet
athletas , coronaruin gestatores , auctos honori-
bus, muliebri favore evectos.

Si vero Mars erit magisterii dominus, ac
Sol eum adspiciet, artifices faciet, qui operas
suas igne adhibito faciunt: ut coquos, fusores,
cauteria exercentes, fabros aerarios.

Sed sine Sole, ut casus feret, ferrarios, aut
navium architectos, fabros, lapicidas, politores,
lignorum sectores.

Si vero Saturnus eum adspiciet, nautas,
aquaeductus facientes, cuniculos agentes, licto-
res , coquos , balneatores.

Sin autem Iupiter, milites, ministros, vecti-
galium praefectos, caupones, portitores, victi-
marios.

Rursus si duo praesint magisterio , si domi-
nentur Mercurius et Venus, erunt artifices mu-
sici, aut organici, autcantores, autpoetae, aut
rhythmici. Et cum loca permutant , faciunt arti-
fices scenicos, histriones, mangones, organorum
fabros, fidium factores, saltatores, textores,
aerearum imaginum fictores, pictores. Et cum
a Saturno adiuvantur, exercent easdem artes,
quas dixi, et negotiantur mundo muliebri. Et
cum a Iove adiuvantur, efficiunt iudices, praesi-
des rationum , magistratus, negotiosos, erudien-
tes pueritiam , tribunos populi.

Si Mercurius et Mars dominantur, faciunt
statuarios, armorum artifices, sculptores, fuso-
res, luctatores, medicos, chirurgos, accusato-
res, adulteros, insidiatores , falsarios. Et cum
adiuvat eos Saturnus, facit homicidas, grassato-
res, raptores, latrones, abactores, praestigia-
tores. Si autem a Iove adiuvantur, fiunt patien-
tes laborum , audaces, acres, ingerentes se ne-
gotiis , aliena curantes, et inde lucrantes.

Sin autem Venus et Mars dominantur, fa-
ciunt tinctores, unguentarios19), stannum, plum-
burn, argentum, aurum fundentes, saltatores
armatos, venena miscentes et curantes. Sin au-

25) unguenta] £d. 1553. ungenta.

26) unguentarios] Ed. 1553. nngentarios.

101 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIR. IV. 102

tem a Saturno adiuvantur, erunt cultores bestia-
rum, vespillones, praeficae, lugubria canentes,
fanatici, versantes in locis, ubi fiunt sacra, la-
mentationes , lacerationes corporum. Sin autem
a Iove adiuvantur, erunt sacrificuli, aruspices,
sacrorum baiuli, mulieribus praefecti, nuptia-
rum conciliatores , et inde victitantes, fruentes
voluptatibus , sine metu ullius periculi.

Signorum autem proprietas, in quibus sunt
planetae magisterii datores, ad varietatem artium
conducit.

Signa, quorum figurae sunt hurnanae, con-
ducunt ad scientias et ad artes , ad usum huma-
num accommodatas.

Quadrupedum figurae conducunt ad metal-
lica, ad negotiationes , aedificationes et fabrica-
tiones; aequinoctialia et solstitialia ad com-
mutationes , interpretationes , geometriam , agri-
culturam et caeremonias. Terrestria vero et
aquatica conducunt ad tractandas res nascentes
in aquis, item ad herbas , et naves fabricandas,
item ad sepulturas , ad condimenta , salsamenta,
vel herbas condiendas.

Si vero Luna adspicit datores magisterii a
coniunctione discedens, cumMercurio, inTauro,
Capricorno etCancro, efficiet ,vates , sacrificulos
et vaticinantes ex pelvi; in Sagittario et Piscibus
efficiunt vaticinantes ex mortuorum et daemo-
num colloquio; in Virgine et Scorpio, magos,
astrologos, occulta proferentes et futura praedi-
centes ; in Libra , Ariete et Leone , adflatos divi-
nitus, somniatores, adiuratores.

Ac de specie actionum hoc modo considera-
tis mixtionibus coniectura fiat.

Sed magnitudinem ostendet dignitas domi-
nantium stellarum.

Cum sunt orientales, aut in cardinibus fa-
ciunt antecellentes aliis; sed cum sunt occiden-
tales, aut cadentes a cardinibus, faciunt sub-
iectos aliis.

Et cuin beneficae stellae sunt elevatae super
dominantes, faciunt magnos, gloriosos, lucran-
tes, non offendentes, gratiosos. Econtra cum
maleficae elevatae sunt super dominatores, faciunt
submissos, ignobiles, nihil lucrantes et periculis
implicitos.

Si Saturnus adversabitur, faciet frigora, et
colorum mixturas. Si Mars adversabitur, faciet
temeritates et infamias. Cum autem ambo adver-
santur , significant ingentes perturbationes. ^jdffi,

Tempus autem incrementi vel decrementi
harum effectionum, sumatur a positu ad cardinem
orientalem et occidentalem.

De coniugiis.

Coniugiorum considerationem ordo offert.
Est autem de legitirna viri et mulieris coniunctio-
ne hoc modo coniectandum. In virorum coniu-
giis Lunae positum, et quomodo ipsa affecta sit,
considerare oportet. Etenim in orientalibus con-
stituta quadrantibus, aut in prirna adolescentia,
viros coniugiis implicat, aut post maturam aeta-
tem iisdem iuvenculas decernit. In occidentali-
bus contra, vel tardius contracturos matrimo-
nium, vel natu grandiusculas ducturos denotat.
Si praeter haec etiam Saturno fuerit configurata,
coniugium negat, et viros caelibes reddit.

Deinde videndum, quod ipsa signurn teneat.
Si enim in unius figurae signo extiterit, aut uni
alicui planetarum applicarit, unam tantum uxo-
rem designat. Si vero bicorporeum aut ex figuris
pluribus conflatum signum possederit, vel etiam
ex eodem signo pluribus iuncta fuerit, uxores plu-
res pollicetur. Quod si planetae adiuncti Lunae,
vel vicino situ adspectuve, vel testimonio ac suf-
fragiis fuerint boni, honestas uxores; si malefici,
contrarias tribuunt.

Saturnus Lunae applicans, uxores promittit
tetricas et laboriosas ; Iupiter honestas et indu-
strias, praesertim in oeconomica administratione;
Mars audaces et contumaces; Venus formosas,
suaves, hilares; Mercurius sagaces et argutas.
Insuper Venus cum Iove, vel Saturnus cum Mer-
curio, victui parando idoneas, amantes coniu-
gum et liberorum; cum Marte, iracundas, insta-
biles , mutabiles dat uxores.

De mulierum coniugiis Solem contemplari
oportet. Etenim in orientalibus collocatus qua-
drantibus , significat eas, quibus hoc modo posi-
tus est, vel puellas admodum elocandas, vel post-
quam aetas defloruerit, adolescentibus nupturas
esse. In occidentalibus, aut tarde elocandas, aut
post florem aetatis natu grandioribus coniungen-
das significat. Et si unius figurae signum tenue-
rit, aut uni alicui planetarum matutino ortu prae-
cedentium applicarit, unum rnaritum ; si bicorpo-
reum , vel ex pluribus figuris compositum signum
habuerit, aut pluribus matutino ortu se ante-
vertentibus configuratus fuerit, plures maritos
spondet.

105

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

104

Saturnus Soli aliquo adspectu copulatus, vi-
ros modestos, commodos et sedulos largitur; Iu-
piter honestos et magnis animis praeditos ; Mars
strenuos , alienos a communibus hominum affecti-
bus, impatientes ordinis et legum ; Venus, ele-
gantes et formosos; Mercurius victui parando
idoneos ; Venus cum Saturno , ignavos et ad con-
suetudinem coniugalem imbecilliores; cum Marte
fervidos, in Venerem pronos, adulteros; cum
Mercurio , liberorum amantes.

Quadrantes autem orientales intelligimus
in Sole eos duos, qui horoscopum et cardinem
occiduum antecedunt; in Luna vero , quadran-
tes duos novilunio et plenilunio proximisque qua-
draturis interiectos, id est, unum, in quo Luna
a congressu cum Sole crescit usque ad figuram di-
midiatam ; alterum , in quo post plenum orbem
marcescit rursus usque ad effigiem dimidiatam.
Occidentales quadrantes intelligimus eos , qui his
opponuntur.

Firma autem , ut plurimum fiunt, et dura-
bilia coniugia , quando in genituris utriusque lu-
mina amicis se mutuo radiis intuentur: utpote
triquetris, vel sexangulis; tumque vel maxime,
quando ex suis locis vicissitudine quadam permu-
tatis se mutuo receperint; multo etiam magis,
quando viri Lunae, mulieris Soli hoc modo con-
gruerit. Dissolvuntur autem levi occasione ma-
trimonia , et alienati a se mutuo prorsus dissi-
dent coniuges, quando positus luminum iam com-
memorati incidunt in signa inconiuncta et aliena,
vel ipsa oppositis quadratisve se mutuo feriunt
radiis. Porro si lumina ex convenientibus locis
sociata , benefici quoque aliquo foverint adspectu,
totam vitae in coniugio consuetudinem suavem,
plenam mutuae et perpetuae benevolentiae, et
utrisque commodatam efficient et conservabunt;
malefici contra et discordias serent, contentiones-
que et inverecundam vitae consuetudinem atque
utrisque noxiam et damnosam reddent. Eadem
ratione si luminibus collocatis in statu inconve-
nienti, benefici consenserint aliquo suffragio, non
prorsus vitae consuetudinem dirimunt, sed sa-
nant offensas, alienatosque reconciliant , et ad
pristinam consuetudinem reducunt, tuenturque
mutuum inter eos amorem et benevolentiam. Ma-
lefici vero divellunt coniugium , et fere cum vio-
lentia aliqua, aut infamia. Mercurius solus illis
adiunctus, notoriam atque in ore vulgi versan-
tem ignominiae labem adspergit, et actionibus

iudiciariis implicat. Idem cum assidente sibi Ve-
nere, adulterii aut veneficii criminibus, vel aliis
huiusmodi notat.

Reliquas coniugiorum differentias ex Venere,
Marte et Saturno iudicare oportet. Congruen-
tes enim hi cum luminibus, domesticas et legiti-
mas coniunctiones decernunt; eritque coniunctio
talis , qualis Veneris erga alterutrum habitudo at-
que affectio. Marti copulata , iuvenculam spon-
det uxorem. Altitudines enim utriusque permu-
tatim in alterius trigonis existunt. Saturno iun-
cta, aetate grandiusculam, quod domicilia utrius-
que permutatim in alterius trigonos incidunt.
Quare cum Marte ipsa absolute venereas naturas
efficit, quibus si adfueritMercurius, prodet, quae
facient, et pervulgabit. Quod si ex signis pro-
miscuis et utrique cognatis ac familiaribus sibi in-
vicem applicuerint , ut Capricorno et Piscibus,
illegitimas cum sororibus aut consanguineis copu-
lationes designant. In virorum vero genituris, si
Luna etiam adstiterit , cum duabus sororibus aut
consanguineis ; in mulierum , si Iupiter assederit,
cum fratribus duobus aliisve sanguine iunctis tales
commiscebuntur.

Saturno iuncta Venus suavem omnino et
stabilem consuetudinem vitae in coniugio prae-
stat. Mercurius si accesserit, etiam commoda
confert. At si Mars se miscuerit , instabilis erit
vitae consuetudo, damnisque et nocumentis ob-
noxia , et certabunt ipsi inter se coniuges aemula-
tione atque invidentia. Quod si adspectu felici,
vel ex convenientibus signis locisve Mars se illis
insinuaverit, aequales despondet. Si tamen orien-
talior fuerit utroque , natu minores ; si occidenta-
lior, natu grandiores demonstrat. Si vero co-
gnata naturae suae signa simul vel permutatim
obsederint Venus et Saturnus, ut Capricornum
aut Libram , commixtiones cum consanguineis
portendunt. Quod si hoc positu in horoscopum
inciderint, aut coeli culmen, et Luna accesserit,
mares cum matribus, vel materteris, aut nover-
cis rem habituros; femellas filios, aut privignos,
aut filiarum maritos admissuros designant. Quod
si Sol concurrerit, fuerintque planetae occidenta-
les, mares filias, vel privignas, vel nurus, id
est , filiorum uxores incesta consuetudine pollutu-
ros; femellis eandem consuetudinem cum patri-
bus, autpatruis, aut vitricis minantur.

At si congressus hi configurationesque , non
cognata atque convenientia signa, sed feminea

105 XLVII. IJNTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. IV. 106

occuparint, incendent in natis irnmoderatas tur-
pissirnarum libidinum flammas, et pronos para-
tosque ad quemvis concubitum , sine discrimine,
sive agant ipsi , sive patiantur, efficient. In cer-
tis vero figuris , etiam flagitiose obscoenos ac foe-
dos, ut in anterioribus et posterioribus Arietis,
prope Suculas; in posterioribus Leonis, in facie
Capricorni. Porro si hoc positu aut in horoscopo
fulserint, aut in coeli fastigio eminuerint, fiet,
ut autores ipsi sua , quae perpetrant, flagitia pro-
ferant, et suis celebrent sermonibus. In extremis
duobus hoc modo collocati cardinibus, occiduo
nimirum et infimo, spadonum et eunuchorum
causa erunt, vel sterilitatem inducent, virgaeve
meatus obturabunt. Mars ubi accesserit, genita-
lia viris amputabit; ex femellis, quas TQlfiadag
vocant, efficiet.

Omnino quam ad venerea affectionem habi-
turi sint viri, Mars ostendet. Etenim a Venere
Saturnoque separatus, et Iovis adiutus suffragio,
elegantes et verecundos in concubitu , et naturali
usu venereorum contentos; soli Saturno adiun-
ctus , segnes et frigidos ad concubitum efficit.
Venere vero et Iove, aliquo annexis sibi adspectu,
promptos quidem et appetentes venereorum red-
dit; sed ita tamen, ut contineant et moderentur
sese, caveantque, ne incurrant in infamiam et
reprehensiones. Cum sola Venere, aut si etiam
Iupiter adsit, Saturno tamen remoto, lascivos,
cupidos rei venereae, intentos in omnes occasio-
nes explendae libidinis parit. Et si alter planeta-
rum vespertinus matutinus alter fuerit, ad mascu-
lam promiscue et femineam Venerem propensos,
neutrius tamen nimio desiderio obnoxios. Si vero
uterque vespertinus fuerit , ad solos concubitus
cum mulieribus ardentissimos praestabit. Quin
etiam si tunc simul in signis planetae femininis
haeserint, nati se foede contaminandos praebe-
bunt aliis. Si contra uterque matutinus fuerit,
masculis amoribus capientur; et si tunc signa
simul masculina tenuerint, erga cuiusvis aetatis
mares afficientur absque discrimine. Denique si
Venus occidentalis fuerit, cum vilibus, famulabus,
aut peregrinis; si ea Martis conditio fuerit, cum
superioribus aut dominabus rem habituros de-
notat.

De mulieribus, Veneris observanda conditio
est. Etenim Iovi configurata et Mercurio , mode-
rato mundoque venereorum usu contentas; soli
iuncta Mercurio , Iove absente, proclives quidem

in Venerem et cupidas concubitus, verecundas
tamen et rnaxima ex parte difficiliores, ac fugi-
tantes turpitudinis; Marti soli assistens aut con-
figurata, salaces quidern et in Venerem pronas,
sed segnes, etiam si tunc Iupiter praesto fuerit,
efficit. Marte radiis Solis occultato, servos, viles,
aut peregrinos admittent; Venere in radios Solis
mersa , cum superioribus, autdominis, pellicum
aut concubinarum more concumbent. Quod si
signa adspectusve planetas effeminarint, ad pa-
tiendum solum habiles et pronas; si masculina
fuerint loca planetarum , ad alias irritandas pro-
clives fore demonstrant. Saturnus, his ita dispo-.
sitis planetis connexus , si fuerit et ipse effemi-
natus , foedae libidinis autor est. Si orientalis
extiterit, et rnasculinus, vituperia conciliat ob
rem veneream, et infamat insigniter. Iupiter con-
tra moderatur talia et componit. Mercurius pu-
blicat, acpervulgat, atque invisa reddit.

De liberis.

Postquam quae de coniugio consideranda
sunt, edocuimus, restat, ut de liberis dissera-
mus. De his consulendi sunt et pensitandi pla-
netae, in coeli culmine vel succedente (cui boni
daemonis appellatio tributa est) consistentes, hisve
configurati. Si tales nulli reperientur, illi, qui
opposita loca obsident vel intuentur, expen-
dendi erunt.

Censentur autem largiri prolem Luna , Iu-
piter et Venus ; contra negare , auferre , vel mi-
nuere Sol, Mars et Saturnus. Mercurius prout
his illisve se corpore vel adspectu insinuat, sic
effectu se quoque et significatione conformat.
Orientalis dat prolem , occidentalis aufert. Hi
igitur planetae, qui prolem pollicentur, soli sic
positi unicam prolem ; in bicorporeis signis , aut
femininis, aut foecundis, qualia sunt Cancer,
Scorpius etPisces, geminam aut numerosiorem.
Masculam conditionem sortiti a signo , in quo
versantur, atque adspectu ad Solem, mares; ef-
feminati, femellos decernunt. Superati a male-
ficis, aut in sterilibus signis collocati, qualia sunt
Leo et Virgo, praebent quidem prolem, sed nec
pulchram , nec durabilem. Sol vero et maiefici
praedicta loca possidentes, si simul vel masculina
tunc, vel sterilia signa teneant, et beneficorum
faustis ac felicibus radiis foveantur, prolem qui-
dem promittunt , sed imbecillam , invaletudine

107

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

108

perpetua conflictantem et vitae brevis. Quando
utriusque conditionis planetae ad signa prolifica
rationem habent aliquam, significantur promisso-
rum liberorum enixus , aut omnium , aut multo-
rum , aut paucorum , prout huius illiusve condi-
tionis planetae vel plures numero, vel fortiores,
vel orientaliores , vel in cardinibus positi dignio-
ribus, aut succedentibus domiciliis, aut elati su-
pra caeteros fuerint.

Si igitur planetae, qui prolificis dominantur
signis, orientales fuerint, donant liberos. Si tunc
quoque in signis propriis haeserint, claritatem
illis et illustre nomen adiungunt. At si occiden-
tales fuerint , aut in loca alienae conditionis con-
clusi, abiectos et obscuros liberos designant.
Quod si horoscopo congruerint et parti fortu-
nae, erunt liberi in amore parentum, venusti,
suaves, et haereditate a parentibus relicta potien-
tur. Sin dissenserint ab iisdem , aut ex adverso
constiterint , contendent liberi et simultates exer-
cebunt cum parentibus, nocebunt eis, nec conse-
quentur ius haereditatis. Sic cum se invicem pla-
netae radiis amicis complectuntur, concordes tri-
bumit liberos, et inter eos fraterno amore de-
vinctos, ac mutuis et coniunctis operis atque offi-
ciis, tuentur et conservant stabilem benevolen-
tiam. Cum dissident, aut oppositis se ac hosti-
libus impetunt radiis , odiis mutuis et studio alen-
darum inimicitiarum atque insidiandi sibi invi-
cem liberos incendunt. Quae minutiora sunt,
scrutari et eruere quispiam singillatim poterit, si
horoscopum assumpserit cuiusvis planetae , qui
liberos pollicetur, atque ex reliquo schemate non
secus atque ex themate geneseos generalem insti-
tuerit considerationem.

De amicis et inimicis.

Amicitias et inimicitias maiores et durabilio-
res vocamus naturarum societatem et odia. Mi-
nores vero et breviores vocamus familiaritates
et lites. Taiis autem erit harum rerum consi-
deratio.

De praecipuis causis mutuae benevolentiae
aut dissidiorum considerentur loca dominantia
in nativitate , locus Solis, Lunae, horoscopus et
pars fortunae. Cum enim sunt in signis iisdem,
aut permutatis, seu omnes, seuplurimi, et ma-
xime cum ascendentes distant septemdecim gradi-
bus, orunt naturarum societates firmae, indisso-
lubiles, et in quibus nullae accidunt iniuriae.

Sed si illi sunt in locis nullo inter se adspe-
ctu copulatis aut oppositis, erunt inimicitiae et
dissidia diuturna.

Si neutri sint positus, quos dixi, vel amici-
tiam vel inimicitiam significantes , sed sint ad-
spectus ut trigoni aut hexagoni, benevolentia erit,
sed minor. Quadrati vero faciunt minora odia,
ut existunt inter arnicos simultates et querelae
tunc, cum maleficae stellae ad ea loca venerint,
quae amicitias significant.

Rursus vero inter inimicos inducias et re-
conciliationes , cum boni adspectus incurrunt.

Postquain autem tria sunt amicitiarum ge-
nera ; aut enim coniunguntur homines consilio,
aut propter utilitatem, aut propter voluptatem
et dolorem : concurrunt igitur in amicitia haec
tria, cum omnes positus, aut plures, ita inter
se congruunt. Rursus inimicitiae erunt omnium
generum , cum prorsus non congruunt positus.

Cum vero lumina congruunt, erit amicitia
adiuncta consilio optima et tutissima; aut cum
non congruunt, erit [amicitia pessima et infida.
Cum pars fortunae congruit, erit amicitia con-
tracta utilitatis causa. Cum vero ascendens con-
gruit, erit amicitia voluptatis causa contracta.

Conferendae autem sunt geneses ad viden-
dum, in utra sint exaltati planetae, et in utra alii
alios intueantur.

In qua igitur erit exaltatio , aut si idem
signum proxime erit succedens, id amicitiam vel
inimicitiam maxiine reget. Ubi autem alii alios
feliciter adspiciunt, ad beneficentiam amicitia
erit utilior, et ad corrigendas simultates accom-
modatior.

In subitis vero familiaritatibus et discordiis,
motus planetarum in utraque genesi considerandi
sunt, hoc est, quando prorogator temporis in
una , venit ad prorogatorem temporis in altera.
Ita enim fiunt breves amicitiae et durantes exiguo
tempore, usque ad dissolutionem. Diutius vero
durant, si accedat aliquis planeta succedens.

Cum igitur Saturnus et Iupiter ita congruent,
ut alter ad alterius loca perveniat, faciunt amici-
tias aut civilis consilii societate, aut propter agri-
culturam , aut haereditatem.

Saturnus et Mars significant pugnas et in-
sidias consulto instructas.

Saturnus et Venus, coniunctionem propter
cognatas personas , sed quae cito frigescit.

109 XLVII. INTERPRETATIOOPERISQUADRIPARTITIPTOLEMAEILIB.lv. 110

Saturnus et Mercurius cognationes, familia-
ritates, societatem commerciorum , contractuum
et sacrorum efficit.

Iupiter et Mars , sodalitia per rnagistratus,
aut alias gubernationes.

Iupiter et Venus, amicitias per publicas per-
sonas , quae sacrificiis aut vaticiniis occupatae
sunt.

Iupiter etMercurius, conversationes propter
studia doctrinae et artium.

Mars et Venus faciunt conversationes per
amores, adulteria et scortationes: quae tamen et
periculosae sunt, et non diu sunt laetae.

Mars et Mercurius inimicitias, infamias et
rixas significant litteris mandatas et veneficia.
Venus et Mercurius significant farniliaritates ex
artibus, studiis et commercio litterarum, aut a
mulieribus ortas.

Incrementa vero et decrementa brevium so-
dalitatum iudicanda sunt ex congruentia qua-
tuor praecipuorum locorum. Nam in cardinibus,
parte fortunae, ac luminum locis, accessio erit
illustrior; sed cum ab illis locis aberunt stellae
significantes , effectio erit imbecillior.

Sed quando boni eventus, quando mali ab
amicis impendeant, ex qualitate stellarum con-
gruentium, bona velmala, sumendum est.

De servis.

Servorum et dominorum concordiae vel dis-
cordiae sumuntur ex XII. domo , et a congruentia
stellarum eius loci in genesi , seu cum in eundem
locum insistent, seu cum erunt oppositae; ma-
xime vero , cum dominator signi eius loci , cum
dominatore nativitatis consentit aut dissentit.

De peregrinatione.

Locus peregrinationis sumitur a luminum
positu ad centra, amborum quidem, sed magis
Lunae ; nam in occasu, aut cadentibus locis a
cardinibus peregrinationes et locorum mutationes
significat. Idem significat et Mars, sive in oc-
casu, sive in domo cadente a culmine, cum lu-
minibus aut oppositus est, aut tetragonus.

Si autem et pars fortunae erit in signis signi-
ficantibus peregrinationem , tota vita , conversa-
tio et actiones erunt apud exteros.

Et cum benefici planetae adspiciunt significa-
torem itinerum, aut succedunt ei, erunt clarae

et faustae actiones apud exteros et reditus maturi,
ac non impediti. Cum vero malefici planetae
significatorem itinerum adspiciunt, erunt difficilia,
damnosa et periculosa itinera. Sumatur autem
consideratio commixtionis, ubique iuxta domi-
niurn eorum, qui eundem locum adspiciunt, ut
supra diximus.

Cum lumina sunt in orientali quadrante,
peregrinatio erit versus orientem , aut meridiem.
Sed cum sunt in occidentali quadrante, aut ipso
occasu, erit peregrinatio versus septentrionem et
occasum.

Et cum signum significans iter erit uniforme,
aut cum dominantes stellae erunt uniformes, per
intervalla et non assidua itinera suscipientur. Sed
cum erunt duarum figurarum , assiduae et longin-
quae peregrinationes erunt.

lupiter autem et Venus cum praesunt signis
etluminibus, praebent secura et grata itinera et
comitatus seu per praesides regionum , per quas
proficiscendum erit, seu per amieos; et accedent
bonae tempestates et copia commeatuum.

Si etiam Mercurius adiuvat hanc significa-
tionem , erit occasio utilitatum, accessionum et
donorum.

Cum vero Saturnus et Mars dominantur lu-
rninibus, et maximesi sint oppositi secundum Ion-
gitudinem , corrumpunt ea bona, quae adsunt,
et implicant magnis periculis eos, qui iter faciunt.
Cum erunt in signis humidis, navigationes27) in-
faustas, aut reditus per loca invia aut deserta
significant; infixis, lapsus per loca ardua , vel
flatus ventorum ; in solstitialibus et aequinoctia-
libus, defectus commeatuum et morbos; in signis
humanam figuram habentibus, latrocinia , insi-
dias, crudelitates.

ln terrestribus, lacerationes metuendae erunt
a bestiis et terrae motus. Et cum adest una Mer-
curius, pericula erunt a fulminibus, a periculosis
criminationibus, a serpentibus et venenatorum
ictibus. Sumenda est enim qualitas eventuum,
tum fausta, tum infausta, ex diversitate circa cau-
sam et ex locis causae actionis, aut facultatum,
aut corporis , aut dignitatis iuxta dispositionem,
quae dominatur.

Quibus vero articulis temporum hi eventus
accidant, sumendum est ex qualitate temporum,
quibus planetae ad loca significantia pervenerint.

27) navigationes] Ed. 1553. errore typogr. : navigatine

111

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

112

Haec sint hactenus breviter exposita et de-
lineata.

De genere mortis.

Reliqua est de genere mortis consideratio,
in qua repetenda est doctrina supra tradita de vi-
tae longitudine, utrum fiet interfectio proiectione
radii , an vero delapsu significatoris ad cardinem
occidentalem.

Si enim fiet interfectio propter proiectionem
aut occursum radiorum , consulatur de morte lo-
cus, in quo fit occursus. Sed si delapsus ad car-
dinem occidentalem mortis causa est, ipse occa-
sus consulatur.

Quales eniin erunt insidentes iis locis, aut
si non insident, primi succedentium , tales mor-
tes impendent, ut planetarum naturae genera
eventuum variant, et stellae adspicientes et qua-
litas loci interfectoris , et naturae finium in signis
Zodiaci.

Saturnus igitur dominans , morti adfert exi-
tium per morbos diuturnos, tabem , catarrhos,
febres putridas , lienis labefactationem , hydro-
pem , crassioris intestini aut matricis dolores , et
alia mala , quae ex frigidis causis superantibus
oriuntur.

lupiter significat mortem ex angina, pulmo-
num apostemate , apoplexia , spasmo , capitis do-
loribus et orificii ventriculi offensionibus , et iis,
quae accidunt ex anhelitu vehementiore, aut ex
foetore.

Mars adfert exitium per febres continuas, vel
compositas, ictus subitos, renum obstructiones,
cruorem sputi, sanguinis effluxus per intestina,
abortus, infelicitatem in partu, carbunculos, ne-
ces violentas ; denique per omnia , quae faciunt
inflammationes et excessum caloris.

Venus necat per stomachi et hepatis28) mor-
bos , mentagras, dysenterias, per cancros, fistu-
las, venena , denique per humoris redundantiam,
aut corruptionem.

Mercurius necat per furores, animi conster-
nationes , melancholica deliria , morbum comitia-
lem, tusses, angustias pectoris, et morbos, qui
ex immodica siccitate , aut corruptione sicca
oriuntur.

Moriuntur ergo naturali morte, qui disce-
dunt ex vita, cum stellae, quae dominantur morti,

28) hepatis] Ed. 1553. epatis.

retinent suas aut familiares qualitates, non im-
peditae a maleficis levatis super eas, quae gra-
vius laedere et insigniorem exitum facere possunt.

Erunt autem mortes violentae et insignes,
quando aut ambae maleficae dominantur loco in-
terfectori seu coniuncti, seu ex quadrato se ad-
spicientes, aut oppositi secundum longitudinem;
aut cum alteruter , velambo, Solein aut Lunam
adfligunt. Genus enim mortis horurn coniunctio,
sed claritatem et magnitudinem lumina signifi-
cant. Praeterea qualitas iudicanda est ex aliarum
stellarum adplicatione, et ex signis, in quibus
sunt maleficae.

Saturnus enim aut quadrato adspectu , aut
ex opposito adspiciens Solem, vitae minitans, in
signis fixis, necat per prehensiones turbae, aut
per anginas , aut strangulationem. -

Idem minatur Saturnus occidens sequente
Luna. Et cum est in signis ferinis , significat la-
cerationem a bestiis.

Et cum Iupiter adflictus adspicit Saturnum,
natus obiicietur bestiis, in publico coetu, aut
spectaculo.

Cum vero oppositus est Saturnus alteri lumi-
num, ascendenti in horoscopo, significat mortem
in carcere.

Cum Mercurium adspicit Saturnus maxime
circa loca serpentum in coelo, aut circa ferinas
figuras: significat mortem a venenatis animalibus.

Sed cum simul est Venus, significat vene-
ficia et insidias muliebres.

Cum vero Luna in Virgine, Piscibus, aut
humidis signis adspicitSaturnum , mergitur natus
in undas. Et circa navim Argo significantur nau-
fragia.

Iunctus autem Saturnus Soli in solstitiali
signo , aut oppositus , aut vice Solis Marti oppo-
situs, significat natum opprimi ruina.

Sin autem illi tenebunt medium coeli, ex
arduo loco praeceps cadet.

Mars autem cum Solem infaustum , aut Lu-
nam quadrato adspectu aut opposito adspicit , in
signis humanis significat neces in seditionibus civi-
libus, aut interficiendos ab hostibus, aut sua
manu. Cumque Venus Martem adspicit , signi-
ficat mulieres aut causam necis praebere, aut
ipsas natum interfecturas esse. Cum vero Mer-
curius Martem adspicit , natus interficietur a pira-
tis , aut latronibus , aut grassatoribus.

113 XLVII. INTERPRETATIO OPERIS QUADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. IV. 114

In signis mutilis, aut quorum figurae sunt
imperfectae, aut circa caputMedusae, Mars signi-
ficat capite truncandos, aut membris mutilandos.

In Scorpio vero, aut Centauro , significat
morituros ustionibus, aut sectionibus rnedicorum,
aut spasrnis.

Cum vero Mars culmen coeli, aut oppositum
locumtenet, significat necem in cruce, maxime
si Mars prope Cepheum aut Andromedam erit.

Sed in occasu et opposito horoscopi, signi-
ficat comburi vivos.

In signis autem ferinis, significanlur neces
ex lapsu aut tractione.

Et cum Iupiter adspicit Martem adflictus,
erunt neces insigniores, ex iudiciis, aut ira du-
cum aut regum.

Et cum simul sunt malefici aut oppositi inter
se secundum longitudinem , in locis lethahbus,
plus conferunt ad necis atrocitatem , ut fert domi-
nium eius, qui est in loco interfectore. Et erit
duplicatum malum , aut maius qualitate et quan-
titate , cum ambo malefici rationem habent ad
locum interfectorem.

Tales et insepulti relinquentur et laniabun-
tur a bestiis et volucribus, si malefici in ferinis
signis erunt, nec adspicit locum interfectorem ali-
quis beneficus. Et erunt neces in peregrinis re-
gionibus, cum stellae significantes venient ad illo-
rum itinerum tempora , maxime cum ibi Luna
erit, aut quadrato adspectu, aut ex opposito illa
loca adspiciet.

De temporum divisione.

Pertractatis singulis partibus in summa, quae
de corpore, moribus et fortuna quaeruntur, ut
initio instituimus, cum quidem consideratio tan-
tum de praecipuis et crassioribus partibus loqua-
tur : nunc addenda est consideratio de temporum
divisione, physica et conveniens superiori do-
ctrinae.

Ut igitur in omnibus praedictionibus fatum
commune potentius particularibus respici primum
solet: ita regio attendatur, qua particularia multa
iudicantur, vidclicet circa formas corporum, mo-
res animi, legum varietates. Et physice conside-
rans semper potentiorem causam anteferet , ne
propter similitudinem nativitaturn , de forma
dicat Aethiopein album iore, aut prolixa et de-
missa caesarie; Germanum vero fnscum et cri-
Melanth. Oper. Vol. XVIII.

spum; aut hos placidos fore, et amantes artium
et spectaculorum ; econtra vero Graecos, feros
et ineruditos. Neve de legibus et vivendi consue-
tudine aberret a gentis moribus: ut si quis Italo
proinittat sororis connubium , quod Aegyptiis usi-
tatuin est; aut Aegyptio matris connubium , quod
Persis usitatum est. Denique semper universale
fatum anteferendum est, deinde particularia se-
cundum magis et minus accornmodanda.

Eodem modo et in divisione temporum , ad
differentias aetalum accommodandi sunt eventus,
lie hallucinantes infanti tribuamus actionem , aut
nuptias, aut aliud conveniens adultis ; aut effoeto
seni generationem , aut aliud iuventuti proprium.
Sed pro temporum ratione aetatibus congruentia
et possibilia accommodemus.

Una est enim coniectura de universali homi-
nuin natura , iuxta collationem ordinis planeta-
rum , incipiens a prima aetate et orbe nobis pro-
ximo, videlicet Lunari; et desinens in ultima
aetate, et supremo orbe planetarum, scilicet Sa-
turni.

Et accidunt cuilibet aetati congruentia natu-
rae sui planetae, quae tamen generaliter sumenda
sunt; et differentiae particulares sumantur ex
proprietatibus inventis in cuiusque genesi.

Primos igitur quatuor annos , secundum
propriuin numerum quadriennii, Luna gubernat
infantis aetatem et humiditatem ac fluxus corpo-
ris et celeritatem incrementi et aquosum nutri-
mentum et mutabilitatem temperamenti et hebe-
tem virn rationalis partis, regit pro suae naturae
qualitate et efficacia.

Sequens decennium aetatis puerilis, regit
Mercurius iuxta dimidium viginti annorum , quo
spatio partem rationalem format et fingit, ut se-
mina disciplinarum inserantur, et morum ac stu-
diorum proprietates conspiciantur , et exuscitat
animos doctrina , assuefactione et primis exer-
citiis.

Tertiam aetatem , videlicet adolescentiam,
regit Venus, sequentibus octo annis, qui nume-
rus congruit cum proprio ipsius circuitu. Incipit
enim tunc motus ciere seminalium meatuum et
eorum impletionem et adpetitionem ad venerea.
Tunc enim maximi sunt stimuli et ardores libidi-
nis , amor, error et incogitantia in eo ipso, quod
oculis cernitur.

Quartam vero et mediam aetatem iuvenilem
Sol regit, qui mediam sphaeram tenet, ac do-

8

115

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

116

minatur annis undeviginti, et addit animae quid-
dam lierile, et autoritatem et gravitatern actio-
num, et cupiditatem gloriae et honesti status, et
transitum a ludis et incompositis29) moribus et
accersitis vitiis, ad severitatem, modestiam et ap-
petitionem honorum, ■

Quintus vero Mars. virilem aetatem regit an-
nos quindecim , iuxta suam periodum ; et facit
animos acriores et laborum tolerantiores, et au-
get sollicitudines et molestias animi et corporis,
ac sensum indit et cogitationem , qualis est in
aetate egressa iam praecipuiim vigorem, et acuen,s
ad gerendum aliquid memoratu dignum, et cum
labore suscipiendurn , antequam propius accedit
finis.

Sextus Iupiter regit senectam annos duode-
cim, iuxta suum circuitum , ac facit aversari la-
bores propriarum manuum, difficiles, molestos
et periculosos ; et adducit gravitatem , providen-
tiam , amorem successuum , diligentiam in con-
silio capiendo, in admonitionibus et consolatio-
nibus , curam tuendi honoris et laudis , liberalita-
tem , reverentiam et sanctitatem.

Postremus est Saturnus, qui ultimam se-
nectam regit, cum iam nimio frigore corporis et
animae motus impediuntur, in audacia , volu-
ptate ciborum • et libidine. Postquam natura
amisso vigore tam ceferiter deficit, et arescit cor-
pus, et accedit tristitia, et facilis est offensio et
magna morositas, propter motuum imbecillita-
tem , propriam illi aetati. Haec sunt aetatum
discrimina, in genere considerata.

Particulares vero significationes sumendae
sunt secundum suam cuiusque genesin, ut supra
de singulis vitae gradibus et accidentibus dixi, ex
loco dimissionis radiorum , ut de vitae tempore
dicturn est. Spectandum videlicet, quando signi-
ficator ad eum locum perveniat.

Ac ex horoscopo de valetudine et peregrina-
tione iudicandum erit ; de facultatibus, ex parte.
fortiinae ; ex Lunae positu , de animae moribus
et conversatione; ex Solis positu, de dignitate et
gloria ; at ex medio coeli, de caeteris vitae actio-
nibus, de amicitiis, de procreatione liberorum.

Non enim erit una benefica stella dominatrix
eodem tempore, curn multa concurrant simul
contraria accidentia. Ut quando aliquis amittens
cognatum , . accipit haereditatem ; aut aegrotans

29) incooipositis) sic scripsimus = Ptolem. KXKTuaxaTcou ;
Ed. 1553. errore typogr. : incompotis.

ad dignitatem evehitur; aut cum amanti otium
nascuntur liberi ; aut concurrunt alia , ut multa
accidere solent. Non enirn pariter fausti sunt,
aut infausti eventus corporurn , animae, faculta-
tum , dignitatis, amicorum aut inirnicorum ; sed
accidit fortasse tale quiddam in summa felicitate
aut summa calamitate, quando concurrunt aut
beneficae omni radiorum dimissione, aut contra
maleficae. Sedidrarofit, propterea quod haec
infirma hominum natura raro ad alterutrum ex-
tremorum accedit, sed prona est ad mixturam
bonorum et malorum.-

Loca igitur prorogatoris, dicto modo sume-
mus, stellas occurrentes sibi in locis , ad quae ra-
dii dimittuntur; nec solum sumemus interfecto-
res, ut de vitae temporibus dixi, sed omnino
omnes; nec tantum corporibiis coniunctos, aUt
oppositos, aut ex quadrato se adspicientes, sed
etiam ex trigono aut sexangulo se adspicientes.

Et primum quidem danda sunt tempora cu-
iuslibet prorogationis illi planetae, qui tenet gra-
dum loci aphetici, aut alteri illum adspicienti30).

Si autem deest, demus ei planetae , qui pro-
xime antecessit, donec perveniemus ad alium,
qui adplicatur ad sequentem gradum iuxta ordi-
nem signorum.

Deinde huic tribuemus' tempora usque ad
sequentem , et in caeteris similiter; et simul ad-
sumantur planetae, ut sunt dispositores, qui sunt
in suis finibus.

Cum autem prorogatio sumitur ab horosco-
po, dentur anni gradibus longitudinis, aequales
ascensionibus cuiusque clirnatis. Sin autem su-
mitur prorogatio a medio coeli , dentur anni
aequales ascensioriibus medii coeli. Ac usque ad
cardinem simili modo dentur anni aequales pro
proportione collati ad ascensiones, aut descensio-
nes, aut transitum in medio coeli; sicut et supra
dictum est de vitae temporibus.

Constituemus ergo praecipuos ac universales
temporum datores, hocmodo, quem recensui.
Annos vero constituernus hoc raodo, computantes
secundum signorum successionem a loco proroga-
tore numerum annorum nati , et singulis gradi-
bus annum tribuentes , ac sumentes postremum
tanquam dispositorem. Sic et de mensibus facie-
mus, computantes numerum mensium a nativi-
tate, a loco, qui dominatur ei anno, quem com-

30) adspicienti] -Ed. 1553. errore typogr. : adspicenti.

117 XLVIL UNTERPRETATIO OPERIS QU ADRIPARTITI PTOLEMAEI LIB. IV. 118

putas; ac tribuemus singulis signis dles viginti
octo. Itemque dles post natalem dlem numera-
bimus a locis mensiuni , tribuentes cuilibet signo,
ordine dies duos et dimidium.

Animadvertendum etiam, quae stellaepo-
tissimum generales locos transeant. Non enim
parum ad deprehendenda tempora eventuum mo-.
menti adferunt. In generalibus autem locis prae-
cipua vis est Saturni , Iovis in annuis ; Martis et
Solis, Veneris et Mercurii , in menstruis; Lunae
vero transitus in diurnis. Notandum et hoc,
quod generales temporuin arbitri praecipue even-
tus producunt et gubernant; particulares vero
vel adiuvant illorum actiones, vel impediunt, pro
naturae suae convenlentla aut diversitate. Trans-
itus stellarum vel augent intenduntque , vel re-
laxant et minuunt accidentia. * Eteniin generali-
ter prorogatoris locus et generaliuni temporum
domlnus, assumpto etlam participe finium domi-
no, accidentium qualitatem et durationem signi-
ficant. Retinent enim singulae stellae convenien-
tiam cum illls geniturae locis, quorum.dominium
initio acquisiverunt. Utrum prospera futura sint
accidentia , vel adversa , deprehendetur ex pro-
prietate naturali et acquisita , benefica vel male-
fica arbitrorum temporis; itemque ex eorundem
a principio cum locis, quae obsederunt, conv.e-
nientia aut discrepantla.

Quo tempore se decretorum vis praecipue
ostensura sit, cognoscetur ex configuratione slgno-
rum annuorum et menstruorum ad illa loca, quae

earum effectionum causae s\mt, itemque ex habi-
tudine ad annua et menstrua slgna illorum loco-
rum, per quae planetae transitus faciunt, et ex
quibus Sol Lunaque eadem intuentur. Si enim
fuerit a principio. in genitura horum cuvn locis,
quos afficiunt, congruentia , et accesserit postea
in transitu conveniens ad eadem configuratio,
pro re nata bonum ; si contraria-illis , imbecillia
omnia. At si convenlentia nillla sit, sique diver-
sitas conditionis simul incidat, aut in transitu op-
positis quadratisve radiis. loca illa infestent plane-
tae, malum adferunt. Idque in reliquis configu-
rationibus fieri non solet.

Cum iidem domini extiterint et temporum et
transitus; ingentia et rnediocre nihil decernunt in
utramque partem, multoque magis etiamsi non
solum ideo , quod temporum arbitri, sed quod a

. prlnclpio dominium in genitura sortiti sunt, cau-
sas rerum cornplexi fuerint. Prorsus autem feli-
cesfiunt, quorum unus idernque locus in omnes
aut plures prorogationes inciderit; aut si hae di-
versae fuerint, cum iisdem temporibus omnes
pluresve occursus beneficorum aut maleficorum
concurrerint. . '

Haec de consideratione temporum hoc loco
dixisse sufficiat. Genera eventuum in quibusque
temporibus non attexam, eo quod, ut inltio pro-

. posuimus, universali stellarum efficacia cognita,
particularia consequenter accommodari possunt,
si apte cum mathematici causa iuncta fuerit
etiam causa mixtionls.

8

/»b illis solutae orationis scriptoribus graecis et latinis nunc transimus ad

PHIL. MELANTHONIS INTERPRETATIONES LATINAS AC
ENARRATIONES POETARUM GRAECORUM.

Poetae graeci, quorura :carmina aut integra aut singulos eorum locos Melanthon vel interpretatus est vel
enarravit, varii generis sunt *):

A. epici: 1. Horaerus, 2. Hesiodus.

B. dramatici:

a. tragoediarum scriptores: 1. Sophocles, 2. Euripides; •

b. comoediarura scriptores: 1. Aristopbanes, 2. Menander;

c. bucolicus: Theocritus,

C. elegici: 1. Tyrtaeus, 2. Solon, 3. Phocylides, 4. Theognis, 5. Callimachus, quibus Eu-
clidis carmen et duorum Platonis locorum poeticam paraphrasin Melanthonis tanquam -appendicem ad-

lungemus.

D. melici: 1. Simonides Ceus, 2. Pindarus, 3. Bacchylides.

E. didactici: 1. Empedocles, 2. Aratus, 3. Oppianus.

F. varia carmina, quorum auctores ignoti sunt.

") Iti hac poetarum partitione sequimur Bernhardyi librnm : Grundriss der Griechischen Litteratur Pars II. (Halle
1845. 8.).

XLVIII. PHIL. MEL. INTERPRETATIO ALIQUOT LOCORUM

ILIADOS HOMERI.

J»-b epicis poetis ordientes priino loco ponimus Melanthonis interpretationera aliquot locoruin lliados Homeri,
nempe horum:

lib. II. v. 1 — 13.*), 185 — 206., 212 — 220.;
lib. III. v. 209 — 224., 216 — 223.;
. lib. VI. v. 476— 481.;

lib. IX. v. 32 — 49., 63. 64., 1S6— 189., 252 — 258., 438 — 413.;
lib. XV. v. 494 — 499.;
lib. XVIII. v. 107.;
lib. XXII. v. 25 — 31.

Maxima quidem horum locorum pars iam inter Melanthonis epigrammata in huius Corp. Reform. Vol. X.
recusa est, tamen minime dubitamus hanc etiam hoc loco iterum aflerre eam ob causam, ut lector locos illic di-
spersos uno obtutu conspiciat et lliados locos, quos Melanthon interpretatus est, accuratius cognoscat, cum illic
tantummodo librorum , non autem \ersuum numeri sint adscripti **).

#) Vcrsus omnium carminum Homeri adscripsimus ex editione, quae secundum recensionem Wolfii cum praefatione Go-

dofr. Hermanni, Lipsiae apud Tauchnitium 1825. 8. min. prodiit. '
**) Iisdem rationibus commoti etiam aliorum auctorum classicorum versus, qui inter Mel. carmina in hoc Vol, X. inve-

niuntur , hic iterum dabimus , iis exceptis , qui iam in Vol. XVII. recusi sunt.

a. EX ILIADOS LIBRO II. LOCI TRES

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

1. Iliados II, 1 — 13.
Huius loci interpretatio Melanthonis in eius Ope-

rura Basileae 1541. editorum (5 Tomi Fol.) Tom. V.
p. 332. invenitur, textu graeco praemisso.

Nox erat, et placido defessvts corpora somno
Curabat miles cauda cristatus equina.
Mulcebatque quies superos; sed pervigil unus
Iuppiter in multarn volvebat plurima noctem,
Qua tandem fastus Agamemnonis arte superbos
Mulctet, et digne spretum ulciscatur Acbillcm.
Dumque haec divinae sedet sententia menti,
Fallaci regem deludere somno Acbivum.
Ergo deum affatur, verbisque volucribus infit:
Vade age curarum nate, et delabere Graias
Ad naves, perferre duci coelestia iussa ,
Et nil obscura monefac Agamemnona voce,

Ut belli signum det classi atque imperet arma,
Agminaque ad muros effundat ferrea Troiae.

2. Iliados II, 185 — 206.

Huius loci interpretatio Melanthonis inscripta:
secundo Iliados. " exstat in liisce libris :

>">

Ex

336.

a. Melanthonis Operuin Basileens. Tom. V. p.
textu graeco praemisso.

i Farrago dliquot Epigrammatum Philippi Me-
lanthonis , et aliorum quorundam eruditorum
Opusculum sane clegans et novum. Haganoac
per Ioannem Secerium. An. M.D. J[XVlIl.y
Mense Ianuario. 8. 11 plagg. J)

Philippi Melanthonis Epigrammatum lihri
tres collecti ab Hiibrando Grathusio Vffle-

c.

' 1) Hancce Farraginem in manibus non habeo.

123

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

124

niensi. Vitebergae c.r-cudebat Petrus Seitz.
Anno M. D. LX. 8. 12*/*. P*a?g- Utt- A~ N
(N l/a pl.) sign., 100 foll. noii mim.2) — Haec
interpretatio legitur in hoc libro fol. L 3*.

d. Reverendi et clariss. viri Philippi Meian-
tkonis Epigranimatum libri sejc recens ed.iti
studio et operu Petri Vincentij Vratislauicn-
sis. Witebergae Anno M. D. LXIU. 8.
20!Aj plagg. , quanim duae priores asterisco et
tritofio, 18 '/2 posteriores litt. A — T (T V»J?V)
sisjnatae sunt, 164 foll. non niun.3) — Haec
interpretatio inveuitur h. 1. fol. K 51'.

e. Huius Corp. Reform. Vol. X.,- in quo p. 484.
nr. 16. haec interpretatio recusa est.

Ad naves Ithacus propcre contendit Achivas,
Et sceptro armatus perfert inandata Minervae.
Hic uhi forte aliqueiu procerum virtute videbat
Praestantem, hlando revocahat comiter ore:
JNon haec, non decet haec fortes fuga , siste

pudendum,
Siste gradum , incautumque siinul coinpescito

vulgus.
Atridae quae sit nonduin sententia nosti.
Ille animos tantum vafer explorahat inertes,
Ecquid adhuc salva pudeat discedere Troia.
Forsitan et turbae dabit huic insania poenas.
Non est, crede mihi, regum placabilis ira,
Maiestate, potens renim quos Iuppiter auxit.
Huic etiamGraecaedux curaeestgentis Atrides,
Yerum ex plebe aliquem nil magnae laudis

egentem,
Tunc etiam stolido tantum clamore ferocem
Deprendens, dure 4) increpitat, sceptrumque

minatur :
Quo vesane ruis, mentemque quis impulit

error ?
Quin ades, et melior quae sit sententia disce
Principibus, quibus est solis res publica curae,
Quam neque consilio, neque possis Marte

iuvare.
Omnibus hic nunquam simul imperitare licebit.
Nam multos regnare malum est, rex unicus

esto,

2) Haec Ed. in meis libris est. Aliam luiius collectionis
editionem Witeb. excud. Io. Crato. 1556. 8. 12'/, plasgi
quae in Iniius Corp. Retorm. Vol. X. p. 465 sq. mcmora-
tur, noudum vidi.

3) Hacc Ed. in Bibliotli. acad. Halensi est. — Practer has
etiam aliae lioruin Epigrainmatura collectiones iu Vol. X.
p. 667 sq. afferuntur, quas conterendi tacultas milii non
data est.

4) durc] sic Grathus. , Vinccnt. et Corp. Rcf. X. ; Opp.
Basil. durae.

Cui sceptrum, cui iura dedit Saturnius uni, .
Huic debes parere duci, atque audire mo-

nentem.

3. Iliados II, 212 — 220.

Hunc locum „Thersita e Secundo Iliados Homeri-
cae" inscriptuui graece cuin latina interpretatione et scho-
lio Melanthon edidit in hoc libro:

Institutiones Graccae Grammaticae. Acccntuum
ejcquisita ratio. Etymologia. E.r Homcro,
Thersita et Chelijs cum scholiis. Phiiip.
Melancht. Proderunt haec non solum graeca
discentibus scd iis etiam qui non turpissime
iatina tractare conantur. Tubingae. — (In
fine:). Hagnoae coc Academia Anshelmianay
Anno M. D. XVIII. Mense Maio. (infra hanc
clausulam duorum angelorum figurae, duas tae-
nias sursum tenentium, in qnarum- altera vox
IH20Y2, in altera nr^n"1 [sic] legitur). 4.
15'/2 plagg. litt. a — p,(p lVap'-) sign. "(62 folt.
non nuui.: fol. a l1' De dialectis ling. graec. ad-
monitio; fol. a 2. Melanthonis epist. nuncup. ad
Bernardum Mauruin Hagenoae Francorum 1518.
scripta; fol a 3a — p la Mel. grainmatica graeca;
fol. p 1* — 31' Thersita e Secundo lliados Home-
ricae, graece et latine cum scholiis; fol. p 3b — 4b
Chelys Mercurii ex Homericis Hyinnis, gr. et lat.
cum scholio ; fol. p5a Admonitio extrema; fol. p5b
Clausula cum effigie descripta; ult. fol. vac.) 5).
— Hic locus invenitur fol. p lb — 3b.

Thersita vero solus immoderatiloquus gar-

riebat,
Qui sermones mente sua inornataque multa-

que novit
Frustra , ac citra decorum iurgari cum regibus
Iam et quod ei videbatur ridiculum apud Ar-

givos
Esse. Turpissimus vir ad Ilion venit,
Strabus erat, claudus alterum pedem. Hu-

meri ei
Angusti, in pectus contracti, sed desuper
Acuminatus erat capite , rarusautem defloruit

capillus.
Infensus vero Achilli maxime erat ac Ulyssi.

Scholion.

Qui mos estmeus, delegi e poeta non tam
grammaticae exercitationis, quam morum exem-
plum, quo intelligas, qui sit genuinus poema-
tum usus. Longe enim dissentio ah iis, qtti in
poetis propterverba nihil spect;re solent, auribus
quam animi iudicio indulgentiores. Scin', quam

5) Hic liber iu Biblioth. acad. Halensi est

125

XLVIII. INTEPtPPvETATIO ALIQUOT LOCORUM ILIADOS HOMERI.

126

belle rltleantur illi ipsi a Plutarcho sv T(p tisqI
naidu)V aycayrjg6). Ratio vero, qua involucra
illa explicamus, juv&oXoyia dicitur, quae, ut
variae res a poetis aguntur, multiplex est, alia
ad naturae scientiarn y.al (pvoioXoyiav , alia ad
historiam reruni gestarum pertlnet, alia mores
format. Atque adeo libuit haec sapientibus
quondam hominibus tractare fabulls, ut Maxi-
musTyrius inquit, cum ob plerasque causas alias,
tum ob hanc potissimum , quod y^si^ayo)ys"t tt)v
ipv/jjv juv&og enl to &av,ua'Qso&ai y.al tyjxeiv?).
Quare opinor a Plutarcho commode dictum esse,
ToyXvzvTOjv noir\uo.TO)v ovy. a(piXooo(pov elvai1*),
et apposite Horatius7b):

Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci.
Quod artificium sive Homero autore coepit, sive
aliis conditoribus, qui annis Homerum superant,
sunt enim plerique, profecto quantum intelllgo,
universum Homero debemus. Neque est, quod
dubites, si vel Heraclidae cornmentariis, vel Ho-
ratiano carmini fidis. Itaque Thersiten Home-
ricum interpretor, quern is factiosum ac scelera-
tuin a consiliis prlncipurn Graeciae finxit, ma-
gnam universo exercitui pestem. Qui enim igno-
rat, quid ex malo consultore ac factionlbus damni
sit rebus publicis. Fortasse, quoniam exempla
morum statuimus, licebit hodie quoque Thersi-
tae tibi passim multi , consultores videlicet ini-
qui audiantur. Astarothae, Pepericorni8) , et

6) Hic libellus moralinm Plutarclii primus est; verosimiliter
autem luiius loco, seciuidus moralium libellus ncog 6tl
tov vtov nonj/uciTcov cc/.ovtiv, ubi de hac re disseritur, h. I.
intelligendus est.

7) Vid, Maxiini Tyrii dissertat. X. §. 6. pag. 37. ed. Diibner
(Tbeoplirasti cbaracteres , Marci Antoniiii coinmentarii,
Epicteti dissertatioues , frajsmeiita et encbiridion cum
Commentario Simplicii, Cebetis tabula, Maximi Tyrii
dissertationes. Graece et latine. Emend. Fred. Diibner.
Paris. 1840. 8 mai.), Tom. I. p. 176 sqq. ed. Reiske.

7a) Conf. Plutarcb. ncog 6tl rov vtov noirjuccrwv cr/.ovtiv c. 1.
7b ) Horat. ars poet. 343.

8) Pepericornus, alias Peperigraniun i. e PfefFerkorn, cog-
nomen lobanuis cuiusdam ludaei baptizati, qui particeps

illorum complices, gigantea moles, terra nuper
editi. At vero ut bonus considtor INestor, sua-
viloquens, Ulysses itern sapientissimus Graeciae
principum, silentii studiosus praedicatur: ita
Thersites loquax, vanus, ac importunus et lin-
guae prodigus fingitur , unde facile est conilcere
ornnem vltae habltum a poeta sceleribus obnoxlum
significatum iri. Est enirn sXdiolov tov (3iov
y.ai %aQay.Tr)Q 6 Xoyog. Et ne (juld deesset, quod
ad rem faceret, corporis a^uoviav cum animi
vitiis finxit concordem. Est enim mentis nota,
facies, ut probant, qui rationes tov (pvoioyvu)-
/Liorslv9) persequuntur, et Marinus JNeapolitanus
in Proclo 10), forsan idem volebat Plato signlficari
scholae suaeinscrlptlone : ur]Tiguysa)jusT/]TQoglo&)
slgiTO). Ne quis ageometros ingreditor, hoc est,
]Ne quis habitudine ac lineamentis corporis male
cohaerentibus ingredltor. Secutum enim in hac
re Pythagorae instituturn crediderim. Nunc ad
rem , si cui lubet oratione argumentum latius
persequi, habeblt hoc loco , ubi se non incom-
mode exerceat11).

erat litis, quam Iobannes Reuchlinus c. a. 1518. cum
monacbis babebat de libris bebraicis comburendis , vide
Seckendorfii Commentar. de Lutlieranismo lib. I. sect. 27.
§. LXX. Add. i. a. (Ed. 2. Lips. 1694. Fol. pa;>. 103.) et
E. Tb. Mayerboff: Iobanu Reuchlin u. seine Zeit (Berliu
1830. 8.) p. 114 sqq.

9) (f>v(Tioyvco:uovtivli Ed. 1518. errore typogr. : cpvcrioyvo-
/uovtiv.

10) Marinus, Flavia Neapoli oppido Samariae s. Palaestinae
jirope montem Garizim natus , Procli discipulus eiusque
in scbola Atbeuiensi a. 485. p. Cbr. successor , praeter
alios libros etiaiu Procli vitam versibus et prosa com-
posuit. Sed versibus scripta vita pridem intercidit; pro-
saria autem, ciii tituluili fecit TlQoxlog rj ntQi tvdcci/uovicxg,
tulit aetatem. Conf. Bruckeri Hist. crit. philos. T. II.
p. 318 sqq. 337 sqq. Fabricii Bibliotb. Graec. ed. Harles.
Vol. IX. p. 363 sq. 370 sq. Pauly: Real -Encyclop. der
class. Altertbumswiss. T. IV. p. 1571.

lOa) uytcocitTQyzoq] Ed. 1518. ctytcocttTQog.

11) Hanc annotationem in illis lnstitutt. gr; gr. fol. p. 2l> —
3b sequitur ,,Examen" discipuli desinsnlis buius loci Ho-
merici verbis et formis, quod boc quidem loco omittimus,
serius autem Melautbonis Grammaticae addemus.

b. EX ILIADOS LIBRO III. LOCI DUO

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

4. Iliados III, 209 — 224.
Huius loci interpretatio invenitur

a. in Melantlionis Oper. Basil. Tom. V. p. 332. in-
script. „Ex 111. lliados";

b. in Vincentii collectione Epigrainmatum , fol. 03b

c. in huius Corp. Reform. Vol. X.. p. 545 sq. nr. 127.?
ubi aeque ac in praeced. collectione inscripta est:
„De diversis generibiiSj ex 111. lliados Homeri."

Fors et concllio Troianae gentis in ipso
Atriden, dominimique Ithacae conspeximus

olim.

127

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

128

Altior hic gradiens et toto vertice supra
Extahat cunctos; sed erat venerandus Ulysses
Praecipue, medius postquam consederat, oris
Augusta specie, et vultus gravitate verenda.
Quin etiam decus augebat facundia utrique,
Publica consilium cum res poscebat opemque.
Verborum Atrides Menelans12) parcior arctis,
Rem numeris omnem stringens, acerque pre-

mebat,
Et linguam quamvis annis minor arte regebat,
Ne qua ferretur longis ambagibus errans, '
Dicentique13) aderat multo vis nixa13a) lepore.

At surgens procerum in medio consultus

Ulysses
Sollicitus restare diu, fixisque solebat
Luminibus haerere solo, sceptrumque tenere
Immotum tacitus, regum gestamen eburnum.
Interea sensumque animamque a corpore abesse
lndocili credas; sed ubi de pectore vocem
Imo prornpsisset14) facundo largus ab ore,

12) Menclaus] Opp. Basil. errore typogr. : Minelaus.

13) Dicentiquel Opp. Basil. errore typojjr. : Dicenitque.
13a) nixa] sicOpp. Basil. ; Vincent. et Corp. Ref. X. mixta.

14) prompsisset] sic Opp. Basil. et Vincent. ; Corp. Ref.X.:
promisisset.

Ut solet hiberno nix rnulto uberrima coelo,
Serrno ruebat, et insolita mulcere coronam
Sensimus arte Ithacum. Non, qui conten-

deret illi,
Quisquain erat: hoc adeoadmirata14a)estTroia

quondam.
Divinum decus eloquii, non corporis umbram.

5. Iliados III, 216 — 223.

Haec interpretatio praecedenti in .iisdem tribus
libris proxime adiuncta est, in Opp. Basil. inscripta:
„Aliter", in ceteris duobus „Aliter et brevius", quasi
eosdem Homeri versus ac praecedens complectatur, cum
potius versus 216 — 223. contineat aliter conversos.

Scd prudens postqurn in medium processit

Ulysses
Dicturus stetit immotus, terramque rigente
Lumine spectabat, sceptrum non parte sinistra
ISon dextra versans, veluti sine mente tenebat,
Dixisses hoininem furere et rationis egere.
. At15) simul ut vagam dabat imo epectore vocem
Brumalique rnagis vi concita grandine verba,
Cunclos mortales illum superare videres 15a).

14a) admirata] sic Opp. Basi!.; Vincent. et Corp Ref.X. : mirata.
15) At] sic Opp. Basil. et Vincent.; Corp. Ref. X.: Ac.
15a) videres] Corp. Ref. X. errore typogr. : videret.

c. EX ILIADOS LIBRO VI. LOCUS

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

6. Iliados VI, 476 — 481.

Huius loci interpretatio „ Iliados VI. Hector " in-
scripta , textu graeco praemisso , exstat

a. in Melantbonis Oper. Basil. Tom. V. p. 336.,

b. in Secerii farragine,

c. in Gratbusii collectione Epigramm. fol. L 3.,

d. in Vincentii collectione Epigramm. fol. K 6.,

e. in buius Corp. Reform. Vol. X. p. 484. nr. 17.

O superi talem fieri concedite gnatum,
Qualis ego existo , et virtute excellere cives,
Ingens ut patriae sit praesidiumque decusque.
Et si quando redit caeso feliciter hoste,
Et spoiiis auctus , conclament undique Troes:
Hic superat virtutepatrem, quae gloria gnati16)
Soletur tristem matris recreetque senectam.

16) gnati] sic Opp. Basil. , Vincent. et Corp. Ref. X.;
Gratlms. : nati.

d. EX ILIADOS LIBROIX. LOCI QUINQUE

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

7. Iliados IX, 32 — 49.

Huius loci interpretatio reperitur

a. in Melantlionis Oper. Basil. Tom. V. p. 332. in-
scripta „Ex IX. lliad.", textu graeco praemisso >

b. in Vincentii collectioue Epigramin. fol. O 7''.,

c. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 546 sq. nr. 128.,

ubi aeque ac in praeced. collectione sic est in-

scripta: „Oratio Diomedis ad Regem ex IX.

Iliados."

FassitAtrida mihi tuadicta refellereprimum,

Quae modo inopsanimi fudisti incondita, perfer

129

XLVIU. INTERPRETATIO ALIQUOT LOCORUM ILIADOS HOiMERI.

130

Dicentem placide et nostro concede dolori,
3Nam libertatem donat mihi concio fandi.

TunemihiDanaum tota spectante corona17).
Obiicis ignavum pectus foedumque timorem?
Probri huius facio testes iuvenesque senesque.
Non superi cunctis regum te dotibus ornant.
Sceptra dedere tibi, augustum et venerabile

signum,
Non tamen est virtus animi decus addita

maius.
Imbellis ne adeo tibi turba videmur Achivi,
Ut turpem suadere fugam tot regibus ausis?
At si tantus amor patrium te retrahit Argos,
Perge licet tibi, nemo viam, vada caerula,

naves
Intercludit, est hinc comites abducito inertes.

Sunt quibus est pudor infectis discedere rebus,
Et certum est, mecum Sthenelus 17a) si manserit

unus,
Durare et fato ruituram evertere Troiam.
Haud etenim Troiam ventum est sine numine

Divum.

8. Iliados IX, 63. 64.

Horuin versuum interpretatio, textu graeco prae-
misso, exstat

a. in Melanth. Opp. Basil. Tom. V. p. 336.,

b. in Secerii farragine,

c. in Grathusii collect. Epigramm. fol. L 4b,

d. in Vincentii collect. eorum fol. K 7b,

e. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 486. nr. 20

Exulet18)urbe sualongelaribusquedomoque,
Qui cupit in sese cives dira arma parare.

9. Iliados IX, 186 — 189.

Huius loci interpretatio „De Achille lihro IX. Iti
ados" inscripta, textu graeco praemisso, invenitur,

a. in Mel. Opp. Basil. Tom. V. p. 336.,

b. in Secerii farragine,

c. in Grathusii collect. Epigramm. fol. L 3b,

d. in Vincentii collect. eorum fol. K 6b,

e. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 485. nr. 18.

Deprendunt , cithara cum tristes leniit iras,
Peliden; erat autem operi pulcherrima forma,

17) corona] sic Opp. Basil. ; Vincent. et Corp. Ref. X. :
caterva.

17a) Sthenelus] sic recte Opp. Basil. = ^d-tyelog ; Vincent.
et Corp. Ref. X.: Stheneleus.

18) Exulet] sic Opp. Basil. et Corp. Ref. X.; Grathus. et
Vincent. : Exultet.

Melanth. Oper. Vol. XVIII.

Argentoque iugum factum latera alta tegebat,

Eetionea19) spolium hoc avexerat urbe,

Hac aniinum ille aegrum cithara mulcere so-

lebat,
Cum caneret20) laudes maiorum, etfortia facta.

10. Iliados IX, 252 — 258.

Huius loci interpretatio legitur

a. in Mel. Opp. Basil. Tom. V. p. 336. cum textu
graeco,

b. in Secerii farragine,

c. in Grathusii collect. Epigramm. fol. L 4a cum
textu gr.,

d. in Vincentii collect. eorum fol. K 6b — 7a cum
textu gr.,

e. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 485. nr. 19.

in quatuor prioribus libris sic inscripta: „Eodem (IX.)
libro Ulysses recenset mandatum Pelei patris, quo Achil-
lem ad comitatem adhortatus est ", in quinto autem sic:
„Mandatum Pelei patris, quo Achillea ad comitatem ad-
hortatus est, lib. IX. Iliad."

Cum pater ex Phthia comitem te misit Atridae,
Quae dederit mandata tibi suprema, memento
Aeacide21), lachrimans cum multa monetque,

rogatque :
Incertam belli fortunam gnate Deorum
Committe arbitrio et fatis, victoria laeta
Continget, superi si vestra incepta secundent;
Sed iuvenilem animum frenare et vincere, cura
Sit tua , crede mihi , placido ^20*) est nil pectore

maius,
Atque iram furiale malum compesce, meretur
Haec virtus iuxta iuvenumque senumque fa-

vorem.

11. Iliados IX, 438 — 443.1

Horum versuum interpretatio, textu graeco prae-
misso, exhibetur

a. in Mel. Opp. Basil. Tom. V. p. 336.,

b. in Secerii farragine, '

c. in Grathusii collect. Epigramm. fol. L 4.,

d. in Vincentii collect. eorum fol. K 7.,

e. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 485 sq. nr. 20.
in quorum quatuor prioribus sic est inscripta: „Et paulo
post Phoenix dicit se a Peleo patre Achilli iuveni comi-
tem datum esse ad bellum, ut illum efficeret oratorem

19) Eetionea] sic Opp. Basil., Vincent. et Corp. Ref. X. ;
Grathus. : Eetionia.

20) caneret] Grathus. errore typogr. :$cancrer.
20a) placido] Opp. Basil. placito.

21) Aeacide] sic Opp. Basil. , Grathus. et Corp. Ref. X. ;
Vincent. : Aeacidae.

131

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

132

verborum actoremque reruin.", in quinto autem: „Ex Ho-
meri lliad. lib. IX. (Phoenicis oratio)."

Incertos casus dubiique pericula Martis,

Consiliique artes nondum Pelide22) tenebas,

22) Pelide] sic Grathus. , Vincent. et Corp. Ref. X. ; Opp.
Basil. : Pelida.

Quae decus immensum pariunt famamque

perennem.
At tibi me Peleus comitem pater addidit, unde
Dicendi discas rationem et fortia facta.

e. EX ILIADOS L
PHILIPPO MELANTH

12. Iliados XV, 494 — 499.

Horum versuum interpretatio sic inscripta: „ He-
ctor apud Horaerum Iliados 15. adhortatur Troianos , ut
pro patria dimicent.", invenitur

a. in Gratliusii collect. Epigramm. fol. M4%

b. in Vincentii collect. eorum fol. L 7a,

c. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 666. nr. 380.,

d. in Mel. interpretatione orationis Lycurgi contra
Leocratem, in huius Corp. Vol. XVII. p. 964. vi-

IBRO XV. LOCUS

ONE INTERPRETE.

delicet versus: „Conferti naves — in patria
regna.", quapropter integram huius loci interpre-
tationern afferre supersedemus(conf.suprap. 121 sq.
nota**)), et tantummodo versum octavum memo-
ramus, in cuius una voce hi libri inter se differunt.
Grathusius enim etLycurgi oratio eum sic exhibent:

Qui sunt aetatis futurae semina et urbis.

Vincentius autem et Corp. Ref. X. sic:
Qui sunt aetatis venturae semina et urbis.

f. EX ILIADOS LIBRO XVIII. LOCUS

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

13. Iliados XVIII, 107.

Huius versus interpretatio reperitur

a. in Grathusii collect. Epigramm. fol. L 2&. inscri-
pta : „Ex Homero."

b. in Vincentii collect. eorum fol. K 5b, inscripta:
„Ex 18. lliad. Homeri."

Sit procul a Divum et hoininum discordia

rebus 23).

23) et hominum [discordia rebus] sic Grathus. ; Vincent.
atque hominum.discordia coetu.

EX ILIADOS LIBRO XXII. LOCUS

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

14. Iliados XXII, 25 — 31.

Huius loci interpretatio sic inscripta: „Sirii ortus
noxios aestus efficit, ex Homero Iliados 22."

a. in Grathusii collect. Epigramm. fol. L 7b.,

b. in Vincentii collect. eorum fol. L 2.,

c. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 664. nr. 374.

Quem senior Priamus primus conspexit in

armis
Fulgentem veluti sidus, quod sole relicto
Anteit autumnum , nocturnosque eminet inter
Ignes, atque suo vincit splendore tenebras,
Formosique tenet nomen Canis Orionis,
Qui febrim etmorbosmiseris mortalibus adfert.

XLIX. PHIL. MEL. UVTERPRETATIO ALIQUOT LOCORUM

ODYSSEAE HOMERI.

Jtlix Odyssea Hoineri Melanthon tres locos interpretatus est:

lib.II. v. 267 — 277.;
lib. XI. v. 519— 521.;
lib. XVIII. v. 136. 137.;

<juos, quamquain in huius Corp. Refonn. Vol. X. iain sparsim leguntur, tamen easdem ob causas supra p. 121 sq.
nota**) allatas 1). 1. iterum damus.

a. EX ODYSSEAE LIBRO II. LOCUS

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

1. Odysseae II, 267 — 277.

Huius loci interpretatio sic inscripta: „Locus Ho-
meri ex Odyss. /3." invenitur

a. in Melanthonis Operum Basil. Tom. V. p. 333.,

b. in Vincentii collectione Epigrammatum Mel. fol.
O 4l\,

c. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 548. nr. 131.

Pallas adest, vocemque refert, vultusque

seniles
Mentoris, et iuvenem dictis compellat amicis :
jNon tibi consilium , non virtus deerit unquam
Telernache, ipsa tibi mentem natura paternam

Insevit, patremque facundo1) exprimis ore.
Par animi tibi robur adest in rebus agendis,
Non fortuna tuos conatus improba fallet,
Non ingressus iter iustis frustrabere votis,
Ardua deficerent vires, animusque parantem,
Te nisi finxissent talem materque paterque,
Rara tamen soboles aequat virtute parentes,
Plurima degenerat maiorum moribus, atque
Vix ulli cumulant laudesque decusque parentum.

1) patremque facundo] sic Opp. Basil. ; Vincent. et Corp.
Ref. X. : patrem facundoque.

h. EX ODYSSEAE

PHILIPPO MELANT

2. Odysseae XI, 519 — 521.

Horum versuum interpretatio sic inscripta: „Ci-
teos fuisse in locis vicinis Macedoniae, ex Homero ma-
nifestum est, qui sic ait Odyss.", textu graeco praemisso,
legitur

a. in Grathusii collectione Epigrammatum Melanth.
fol. L 6a.,

b. in Vincentii collectione eorum fol. K81' — L 1».,

c. in liuius Corp. Ref. Vol. X. p. 562. nr. 167.

LIBRO XI. LOCUS

HONE INTERPRETE.

Ipse Neoptolemus telo traiecit acuto
Magnanimum Eurypylum, genuit quem Te-

lephus 2)
Ceteosque olim iuxta prostravit, in arma
Coniugium quos promissum traxisse ferebant.

2) genuit quem Telephus] sic (= Hom. xov Ti]),t(piSi\v)
Vincent. ; Grathus. : genuit quem Telephus olim; Corp.
Ref. X. : genuit quem Telcphus ingens.

135

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

136

c. EX ODTSSKAE LIBRO XVIII. LOCUS

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.'

3. Odysseae XVIII, 136. 137.

Huius loci interpretatio falso inscripta j,Ex Hoineri
Odyss. 19.", cum tcxtu graeco exhibetur

a. in Vincentii collect. Epigramm. fol. S 2.,

l\ in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 665. nr. 375.

Talismenshominum est, qualis fortuna dierum,
Quam variis vicibus divina potentia mutat.

L. PHIL. MEL. SCHOLIA IN BATRACHOMYOM ACHIAN

HOMERI.

-Hoc carmen epicum , quod usu recepto Homericis adiungimus, quamquam inter viros doctos nostri aevi constet,
Homerum non eius esse auctorem*), Melanthon in schola quidem enarravit, ipse autem hanc enarrationem non
edidit, sed discipulus quidain ab hoc praeceptore audita calamoque excepta, Mylio teste, a. 1542. primum divul-
gavit**). Huius autem anni duae editiones a S. F. G. Hoffmanno in Lexico bibliographico Tom. II. p. 475. affe-
runtur hae:

Homcri Batrachomyomachia', Graece, cum scholiis Philippi Melanchthonis , a studioso quodam
ex ore ipsius iam olim exceptis. Parisiis, apud Ioannem Lodoicum Tiletanum. 1542. 4.

ralscofivofiaxia. Tragoedia, graece. — BaTQaxofivOfiaxiu , cum scholiis Phil. Melanchthonis. 1542.
8. — In Familiarium colloquiorum formulis. Basil.

Haec vero editio a Fabricio in Bibliothecae graecae Vol. I. (Ed. 4. cur. Harles) p. 339. sic affertur:

Familiarium colloquiorum formulae, gr. et lat. Cebetis TIiva'£. — raXsoj/xvo/jiaxia — Tragoedia
gr. — BaTQa%o[ivofi. cum scholiis Phil. Melanchthonis. Elisii Galentii Amphratensis de bello
Ranarum et Murium libri III. Andr. Guarnae de bello inter grammaticae reges lib. I. Basih
1541. — alia editio, Antwerp. in aedibus lo. Steelsii, 1547. (typis Io. Graphei).

Si igitur hae formulae cum annexis vere a. 1541. editae sunt, Melanthonis scholia non a. 1542., sed a. 1541.
primum prodierunt. lllas editiones secutae sunt hae:

Homeri Batrachomyomachia, graece et latine, a Leonh. Lycio emendatius edita. Accedunt Phil.
Melanchthonis et H. Stephani annotationes, et Sim. Lemnii conversio versibus heroicis. Lipsiae,
in ofjicina E. Voegelini. 1549. 4.***)

(Index ut in Ed. praeced. a. 1549.) Lipsiae, in officina E. Voegelini 1550. 4.

Homeri Batrachomyomachia graece cum scholiis Phil. Melanchthonis. Parisiis 1560. 4.f)

(Index ut in Ed. praeced. a. 1560.) Parisiis, apud. Theod. Richardum. 1562. [4.ff).

BATPAXOMYOMAXIA, Homeri poema perquam festivum et elegans, de ranarum cum muribus
pugna, continens multas vtiles et salutares subiectiones , non solum vitae et morum , sed etiam
prudentiae ac virtutis, opera Leonharti Lycii Multis in locis auctius castigatiusque editum,
atque annotatiunculis illustratum. Addita sunt et Philippi Melanch. scholia quaedam. Synes.
o [ivfrog (ftXoGOcpTjfia itaiSoiv IgtC. Lipsiae in officina Voegeliana. s. a. — (In fine praefationis :)

*) Conf. Bernhardy Grundr. d. Griecli. Litt. P. II. p. 128. 131 sq.

**) Mylius in 1. Chronologia Scriptorum Phil. Melanchtlionis (Gorlicii 1582. 80 fol. E 1 » ad a. 1542. de hac enarratione
Jiaec dicit: ,,Scholia Philippi in Honieri pnTQccxo/uvoiuc<xfav , a studioso quodam ex ore Philippi olim excepta, hoc anno
primum edita.", quibus adscripsit hoc Albani Torini de iis iudicium: ,,Scholia Phil. Melanchthonis in paTQaxo/uvoficcxictv
minime sunt indocta acutaque , nec mirum , si qui in maximis ubique non postremas tenet , in minimis primas tulerit.
Ac sicubi sui dissimilis videatur, cogita eum haec iam olim adolescentem non in lioc, ut ederet, sed discipulis suis pri-
vatim succcssivis temporibus dictitasse , aut ex tempore effudisse verius."

***) Hanc Ed. et subsequentem Fabricius 1. 1. et Hoffmannus 1. 1. memorant; suspicor autem, hanc Ed. et illico afferen-
dam, quae annorum numerum M. D. XLX. habet, unam eandemque esse, quoniam hic numerus errore typogr. aut pro
M. D. LXX. (id quod raihi verisimilius videtur, vide p. 139 sq. notam **)) aut pro M. D. XLIX. typis exscriptus est.

-£-) Hanc Ed. solus Fabricius 1. 1. affert

■ff) Hanc Ed. Fabricius et Hoffmannus 1. 1. afferunt.

139 PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA. 140

M. D. LXVI. 4. 77 pagg. et duo foll. non num. pagiuis 58 et 59 interposita, ult. pag. vac. Sign.
A — E. (pag. 2. Ad Lectorem [epigramma]; p. 3 — 7. Leonharti Lycii praefatio ad Sigismundum et Io-
hannein Badhornios Lipsiae die 31. mens. Quintil. M. D. LXVI. scripta; p. 8. Philip. Melanch. [epi-
gramma lat., 6 disticha]; p. 9. Ioach. Camera. [epigr. graec, 8 disticha]; p. 10 — 31. cO[lt]qov Bu-
TQuyo[ivo[xuyiu cum lat. interpretatione „Homeri poeina de ranarum cum muribus pugna" e regione
apposita; p. 3*2 alba; p. 33 — 50. Leonharti Lycii in Homeri §uTQuyo[ivo[iuyiuv annotationes; p. 51 — 58
et seq. pag. [fol D 6a] non num. Scholia Philippi Melanclit. in Homeri BATPAXOM Fomachian , ab
Adolescente studioso excepta; fol. D 6b Leonharti Lycii [epigr., 2 disticha]; seq. fol. non num. male
D 4 signatum facie 1. cont. duos locos graec. : 1. Plato de rebuspub. lib. secundo, 2. Plutarch. nwg dtt ?6v
veov 7i oirjfiaTiov axoveiv , facie 2. vac. ; pag. 59 — 77. Hoineri Batrachomyoinachia , hoc est, ranarum e
murium pugna: Simone Lemnio Interprete; ult. pag. vac)*)

BATPAXOMYOMAXIA , Homeri poema festivum et elegans de ranarum cum muribus pugna,
a Leonharlo Lycio nuper emendatius cditum, et annotationibus illustratum, nunc ab eodem
recognitum , et perpurgatum. jLccesserunt Philippi Melanchthonis et Heinrici Stcphani anno-
tationes quaedam , et Simonis Lemnii conversio versibus heroicis ejcpressa. Lipsiae. s. a. —
(In fine praefationis:) M. D. XLX. (pro: M. D. LXX.) Mense Aprili. — (In fine libri:) In Of-
jicina Ernesti Voegelini Constantiensis. 4. llVa P'agg« > litt. A — F sign. (A — E octona foll., F
sex foll. cont.), 91 pagg., ult. pag. vac. (pag. 2. Ad scholasticos carmen [13 versus]; p. 3 — 7. Leon-
harti Lycii praefatio ad Noham et Christianum Hieronymi Kysenwetteri Cancellarii filios, Lips. M. D.
XLX.**) Mense Aprili scripta ; p. 8. Philip. Melanch. epigramma lat. 6 disticha cont. ; p. 9. Ioach.
Camera. epigramma graec. 8 disticha cont. ; p. 10 — 31. 0[xt]Qov BuTQayofjbvofiuyiu cum interpretatione
lat. e regione apposita, quae sic inscripta est: Homeri poema de ranarum cum muribus pugna; p. 32.
vacat; p. 33 — 57. Leouharti Lycii in Homeri ^uTQuyo[ivo[iuyiuv annotationes; p. 58 — 67. Scholia Phi-
lip. Melanchthonis in Homeri BuTQuyo/nvofiuyiuv , ab adolescente studioso excepta; p. 68. De Philip.
Melanch. amiotatiunculis epigramma Leouharti Lycii [2 disticha]; p. 69 — 70. Annotationes Heiurici Ste-
phani ; p. 71 — 72. De fabularum nsu tres loci e Platone, Aristot. et Plutarch. ; p. 73 — 91. Hoineri
Batrachomyomachia, hoc est, ranarum et murium pugna: Simone Lemnio Interprete; in cuius fine Clau-
sula legitur supra allata; ult. pag. vac).

Hotneri Batrachomyomachia , graece et latinc , opera Leonh. Lycii, cum notis Ph. Melanchtho-
nis et H. Stephani. Accedit lo. ab Hoeckelshouen disposiiio poematis. Francof 1604. 4.***)

Burouyo[ivo[iuyia , Homcri poema perquam festivum et elegans , de Ranarum cum Muribus pugna,
Continens multas ntiles et salutares subjccfioncs, non solum vitae et 7/iorum, sed etiam pruden-
tiae ac virtutis, Operti Lconharti Lycii Multis in locis auctius castigatiusque editum , atque
annotatiunculis illustratum. Addita sunt et Philippi Meianch. scholia quaedam et Matthaei
Dresseri. Ouibus omnibus praemittitur valde utilis Dom. Ioachimi Camerarii de quinque
Grammaticis singularum dictionum affeclionibus praeceptio. Synes. 6 [iv&oq (piXococprjna Ttai-
d'o>v lcti. Lipsiae , Impensis Christophori Elgeri Bibliop. Ann o 1607. 8. min. 7V2 pla§g' )*( et
A — G (G V2 pL) sign. (fol. )(lb Dedicatio ad Wolfgangum et Christophorum Thomae Lebtcelteri filios ;
fol. )(2a — 8a Praeceptio Dn. Ioachimi Camerarii de quinque Grammaticis singularum dictionum affectioni-
bus; pag. 9. [fol. A la] Philip. Melanch. epigramma lat. et loach. Camera. epigr. graec; p. 10 — 31.
cOfxt]Qov BuTQuyo[ivo[xuyiu cura interpretatione lat. „Homeri poema de ranarum cum muribus pugna"
e regione apposita, cui Dresseri notae in margine adscriptae sunt; p. 32 — 51. Leonharti Lycii in Ho-
meri ^aTQayo/ivofiuyiuv annotationes; p. 52. Leonharti Lycii epigramma lat. [2 disticha] et duo loci
graeci, alter ex Platone, alter ex Plutarcho; p. 53 — 62. Scholia Philippi Melancht. in Homeri Butqu-
yo[xvo[iayiav , ab Adolescente studioso excepta; p. 63 — 65. Matthaei Dresseri argumentum Batrachomyo-
machiae. Oeconomia, seu distributio partium poematis. Mythologia; p. 65 — 92. Scholia grammatica et
ethica; p. 93 — 112. Homeri Batrachomyomachia , hoc est^ ranarum et murium pugna: Simone Lemnio
Interprete -J-).

*) Hanc Ed. , quam Schweigerus in 1. Handbuch d. class. Bibliogr. Tom. I. p. 162. atque Fabricius I. 1. et Hoffmannus 1. I.
p. 476. commemorant , e Biblioth. acad. Lips. et Tubing. iu mauibus habeo.

**) Hunc numerum M.B.XLX. Ioco M.D.LXX. positum esse , ex lioc praefationis exordio cognoscitur: „Cum typogra-
phus noster miper mihi significasset, se in animo habere rursum exprimere Homericum poema, annis ab hinc amplius
tribus emendatum a me, atque annotationibus illustratum, etc." ; haec enim spectant ad editionem a. 1566. Etiam
Schweigerus 1. 1. huic Ed. s. a. adscripsit: (1570.), et Hoffmannus quoque 1. 1. p. 476. suspicatur illum annorum nu-
merum in liuius Ed. praefatione legi fortasse Joco M. D.LXX. — Hanc Ed. ex Biblioth. regia Berolinensi, acad. Gotting.
et senat. Lips. in manibus teneo; etiam in Bibl. acad. Vratislav. asservatur.

***) Sic baec Ed. a Fabricio et Hoffmanno I. 1. affertur , brevissime ctiam a Schweigero 1. 1. memoratur. x

-J-) Haec Ed., quam e Biblioth. acad. Gotting. in manibus habeo. a Fabricio, Schweigero etHoffmanno breviter commemoratur.

141 L. SCHOLIA IN BATRACHOMYOMACHIAN HOMERI. 142

(Index ut in Ed. praeced. a. 1607.) Lipsiae , Impensis Christophori Ellingeri JBibl. Anno

M.DC. XXI. 8. inin. 8ya plagg. )?( et A— H (H »/a pl.) sign. (fol.)(lb Dedicatio ad Leonbardum et
Isaacum Leonhardi Ohlhafens filiosj fol.)(2'' — 8b Praeceptio I. Camerarii etc.j pag. 9 [fol. A la] Me-
lanch. et Camera. epigramm. duo ; p. 10 — 31. Hom. Batrachomyomachia graece et lat. cum Dresseri
nott. margin.j p. 32 — 56. L. Lycii in Hom. (3aTQa%. annotatt. ; p. 57. L. Lycii epigramma et duo loci ex
Platone et Plutarchoj p. 58 — 70. Scholia Philip. Melancht. in Homeri BaTQa%0(Ji,vopuxiav, ab Adole-
scente studioso excepta; p. 71 — 74. M. Dresseri argumentum Batrach. Oeconomia s. distributio partium
poematis. Mythologia; p. 75 — 107. Scholia grammatica et ethica; p. 108 — 127. Homeri Batrachomyoma-
chia, hoc est, ranarum et murium pagna : Simone Lemnio Interprete; ult. pag. vac.) *).

(Index ut in Editt. a. 1607. et 1621.) Lipsiae , Impensis Christophori Ellingeri Bihl. Anno

M. DC. XXII. 8 min. 81/* plagg- )K et A — II (H Va P'*) S1bn- Haec Ed. iisdem paginis eadem con-
tinet ac Ed. praeced. **)
Ex his apparet, Melanthonis in Batrachomyomachian scholia tredecies vel quaterdecies (?) prodiisse, quarum
editionum has quinque in manibus habemus: 1) Ed. Lips. 1566. 4., 2) Ed. Lips. 1570. 4., 3) Ed. Lips. 1607.
8., 4) Ed. Lips. 1621. 8., 5) Ed. Lips. 1622. 8., quas solis annorum numeris significabimus.

Hae Editt. praeter scholia etiam hocce Melanthonis Epigramma continent, quod etiam in Vincentii Ed. Epi-
graramatum Mel. fol. I 5. et in huius Corp. Reforin. Vol. X. p. 661. nr. 367. legitur:

In BazQa^ofjLvofxa^iav Homeri***).

Mus brevis, et saliens in gurgite rana palustri,

Dum nulla causa proelia stulta cient:
Fulmineo pugnas Iovis ira fragore diremit,

Et tandem fugiens agmen utrumque perit.
Sic modo dira serunt ex bellis bella tyranni,

Nec res, sed caecos armat utrinque furor.
Pestiferique magis Thebana Sphinge sophistae

Verba venenato frivola felle linunt.
Adspicit haec vindex oculis Deus omnia iustis,

Nec grave cum sparget fulmen, inermis erit.
Gnate Dei , bonitate tua mala tanta levato,
Et serves coetus , Christe , regasque pios.
Hoc epigramma legitur etiam in titulo huius Ed., quae solum textum graecum continet:

OMHPOY BATPAXOMYOMAXIA. Homeri Ranarum el Murium Pugna. Philip: Melanth.
(Hoc nomen sequuntur eadem illa 6 disticha, in quorum tertio autem pro sed caecos leguntur se coe-
cos.) Witebergae Earcudebat Iohannes Crato. Anno M. D. LVl. 4. l8/4 plagg. litt. A, B sign.,
7 foll. non num., quorum primum indicem, sex seqq. textum graec. exhibent-j-).

*) Hanc Ed. illis viris ignotam e Bibliotheca Homerica, quam Dr. Netto collegit, in manibus teneo.

**) Hanc Ed. ab illts viris breviter memoratam e Biblioth. acad. Gotting. in manibus habeo.

***) Haec inscriptio apud Vincent. et in Corp. Ref. X. exhibetur; in Batrachomyomachiae Editt. solo auctoris noniine hoc

Epigramma est iuscriptura.
■f) Hanc Ed. ex illa Bibliotheca Horaerica, cuius in praeced. nota**) raentionem feci, in manibus habeo.

SCHOLIA PHILIPPI MELANTHONIS IN HOMERI
BATRACHOMYOMACHIAN

AB ADOLESCENTE STUDIOSO EXCEPTA »).

I^uod quidam non indocti2) dubitant, isne Ho-
merus, qui Iliada et Odysseam reliquerit, hoc

1) Sic haec scholia in Editt. 1566., 1570., 1607., 1621.,
1622. sunt inscripta.

2) non indocti] sic Editt. 1566., 1570.; Editt. 1607., 1621.,
1622. indocti.

mellitissirnum carmen scripserit, non est quod
labores. Constat enim ex ipso opere, quendani
eximium etrnulto maximi ingenii hominem fuisse,
a quocunque profectum sit hoc poemation. Quod
si nihil aliud , genus tamen carminis Homerum
autorem testatur. Est autem Homerus unicum

143

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

144

et bene dicendi et bene iudicandi sive sentiendi
exemplum , cuius fabulas si diligenter discusseris,
non oscitantem et minime dormitantem philoso-
phorum sapientiam dixeris. Operi huic a re /?a-
TQaftOfivo/uaxLav nomen indidit, quod significat
ranarum et murium pugnam. BarQa/og enim
ranam , /uvg murem , /udxi] Pugnam Graecis de-
notat. Volebat autem poeta hoc argumento ado-
lescentibus odium turbarum et seditionum inse-
rere. Et quod tandem vincunt ranae auxilio di-
vino, eo significatur, in caput plerumque auto-
rum seditionis verti periculum , quod aliis molie-
bantur.

v. I.3) ^Qxo/usvog 7iqcoxov\ Invocat Musa-
rum coetum , hoc est, Musas universas, ut rem
levem ac ludicram graviorem atrocioremque red-
dat. xoQor^ quidam a %aQa , id est, gaudium
et laetitia , deducunt, quod chorus gaudii et lae-
titiae coetus sit.

v. 2. eX&etv elg e/ubv t]toq] Subire meum
cor. tjtoq quoddam intestinum sub corde situm4),
autore Polluce5).

v. 3. enl yovvaoi &fjxa] Genubus imposui,
hoc est, scribere institui.

v. 4. dfiQW dnetQeoLrjv] Propositio. noXe-
/uoyXovov] Notabilis est eTV/uoXoyLa nominis.
noXe/uog a noXXd y.al oXeo&ai , quasi multa
perdens.

v. 7. yr/yevecov dvdQOJV~\ Amplificatio ab
exemplo Gigantum.

v. 9. juvg nore\ Narratio et amplificatio a
circumstantia , quod fingit murem effugisse felem.

v. 10. nQoge&r/y.e yeveiov] inseruit mentum6).
vnoTvnojoig rhetorica.

v. 11. y.areide] vidit , conspexit. y.aTa
Graecis in compositione eam fere significationem
habet, quam dis Latinorum.

3) Hos versuum numeros ex Hermaimi Ed. Operum Homeri
(Lips. , Tauclmit. 1825. 8.) iam supra p. 121 sq. nota #)
memorata adscripsimus. Illae Editt. 1566 — 1622. numeris
versuum carent. Qln Ed. Witeb. 1556. , quae solum textum
graecum continet , decimo cuique versui adscriptus est
numerus.]

43 situm] sic Editt. 1621., 1622.; Editt. 1566., 1570., 1607.
statim.

5) Pollux in Onomast. lib. II, 170. (Vol. I. p. 117. Ed. Din-
dorf. Lips. 1824. 8.) hanc vim nou voci tjtoq , sed voci
ab illa derivatae ^tqov tribuit; dicit enim h. 1. : To fttv-
toi vno tov o/j.(paX6v nciv cc%Qi tojv vtiIq ctldoict TQI%(0-
CeojV, *)TQOV Tf xnl vnoycio~TQiov.

6) mentum] sic recte (= Hom. y(vtiov) Editt. 1566., 1570. ;
Editt. 1607—1622. errore typogr. : metum.

v. 12. Xi/.iv6%aQig~)~\ tfj XL/uvt] xuLqojv , sta-
gno gaudens , quae palude oblectatur.

v. 13. geive, Tig el;\ Vulgaria haec sunt,
quae Graeci aTe%va vocant, quod nullo artificio
constent.

v. 15. el yaQ oe] Primum hic discas non te-
mere, sed cum delectu faciendos esse amicos.
Deinde observabis summam hospitalitatem et mu-
nificentiam veterum.

v. 17. el/ild1 eyw] A maiestate regni, et a
nativitate et diuturnitate imperii. Nam quorum
imperia modesta sunt, eadem firma et perpetua
sunt. <Pvolyva&og\ anb tov cpvodv Tags) yvd-
&ovg, quod inflet maxillas.

v. 19. ' YdQO/uedovorf] t[j (SaOiXLoorjTOV vda-
Tog> hoc est, reginae aquarum.

v. 20. /ui%&elg ev ipiXoTijci] Hoc sane modo
autor hic concubitus passim suo in carmine de-
scribit. Habuit enim ubique rationem aurium ;
neque ullus est poetarum, qui modestia Homeri
sit prior.

v. 25. TinTe yevog] Responsio est arrogan-
tissimi Psicharpacis musculi , cuius oratione,
quemadmodum Plautus Pyrgopolinicem , Teren-
tius Thrasonem9) finxit: ita Homerus eius gene-
ris fastum , arrogantiam et violentiam in muribus
adumbrat; propterea decoris ratio et oeconomia
argumenti postulabat, ut statim suas laudes pleno
ore mus caneret. In ranis autem poeta medio-
crium hominum conditionem adumbrat.

v. 24. WixaQna^] micarum raptorem sonat.
yi<%av enim micam , ccQnaya rapacem vocant.

v. 28.' TQOj^aQTao 10) ] TQOj^aQTrjg n) dnb
tov TQwyeiv tov ccqtov^ quod voret panem.

v. 29. vlei/o/uvXr/^ dnb tov XeL%eiv Tag /uv-
Xag, hoc est, a12) lainbendis molis. TTteQVO-

7) XifivoyccQig,'] sic Editt. 1566 — 1622.; Ed. Herm. hfxvo-

8) Tcig\ sic recte Editt. 1566., 1570.; Editt. 1607—1622.
male: Tovg.

9) Pyrgopolinices est nomen personae primariae in Plauti
coraoedia ,,Miles gloriosus" inscripta; TJiraso autem per-
sonae in Terentii Eunucho.

10) Hanc Batracliomyomachiae vocem, ad quam hoc scho-
lion pertinet, ei ipse praefixi.

11) TQOi*«QTt}g-] sic recteEditt. 1607— 1622. h. I. et intextu;
Editt. 1566., 1570. in hoc scholio male TQo^ctQTtjg , in textu
autem recte TQajJ-ciQTrjg.

12) a"| in Editt. 1621., 1622. omissum est.

145

L. SCHOLIA IN BATRACHOMYOMACHIAN HOMERI.

146

TQOJXTOV 13) ] 7lTeQVOrQWy.T7}S™) (XJlb TOV TQwyuv

ey. TTjs 7iTSQVf]S ab eo , quod pernas arrodat.

v. 30. yeivaTo d" ev y.aXvpt}] Amplificatio a
victu et educatione regia.

v. 32. nws de opiXov} Comparatio a dissi-
mili; persequitur autem deinceps victum reli-
quum , et inserit nd&os.

v. 35. ccqtos TQisxonaviOTOs~\ panis reco-
ctus seu ter pistus. Laus amplior a ratione victus
splendidissima. Gloriatur autem veluti cupe-
diarius.

v. 36. nXaxovs ravvnenXos] placenta per-
lata, ac cum ampla ora. Quod laciniosum quod-
que peramplum existit, id a similitudine vesti-
menti muliebris nenXov Graeci vocare consueve-
runt. e%ujv noXv O7]Ga/u0TVQ0Vls)'] e%o)V noX-
Xr)v GiOa/Luda, continens plurimum sisami. Sisa-
mumautem, ut vocat Plinius16) , vel ut reliqui
autores sesamum, est leguminis genus, minus
quam oryza, sic olim habitum in deliciis veterum,
ut ex eo pinseretur panis , autore Athenaeo16a).

v. 39. fieXiTOJfxa^ Confectio ex melle , dul-
ciarium.

v. 40. nQos &oivj]v\ S-oivT] convivium dnb
tov11) &eov y.al ocvov, hoc est, a Deo et vino.
Nam, ut Athenaeus ait lib. 2.18) dia tovs &eovs1B)
olvovG&ai delv vneXdfxftavov. Publice enim-
vere antiquitus non solebant nisi sacrorum causa
convivari, atque in solis Deorum festis vino lar-
gius indulgebant. Inde factum est, quod vetera
ista conviviorum nomina sacram habeant appella-
tionem. Et solebant in conviviis illis solennibus
solo mero potari; alias dilutum bibebat Grae-

13) Hauc Batrach. voceiu liuic scholio ipse praefixi.

14) 7tTEQV0TQ(oy.xt)q\ sic recte Editt. 1566. , 1570. h. I. et in
textu; Editt. 1607 — 1622. in hoc scholio male nxtQvo-
7iQc6xrrjs, in textu autem nTfQvoTQOJXTijs.

15) Haec Batrach. verba huic scholio ipse praefixi.

16) In omnibus Plinii naturalis historiae editionibus , quas
contuli, videlicet Ed. Basil. 1525. Fol. , Ed. Basil. 1545.
Fol., Ed. Francof. ad M. 1599. Fol., Ed. Franz. CLips.
1778 — 91. 8.) et Ed. Sillig. (Lips. 1831—36. 8.) lib.
XVlll. c. 10., ubi de frumentis et leguminibus disserit,
legitur sesama, in lndice rerum autem Editt. 1525. et 1545.
sesama et sisama.

16») Athen. lib. III. p. 111. a. 114. b. Ed. Casaub.

17) tov] sic Editt. 1566., 1570., 1607.; in Editt. 1621., 1622.
deest.

18) lib. 2.] sic Editt. 1566., 1570.; in Editt. 1607 — 1622.
omiss.

19) did Tovg #*ot5c] sic Editt. 1566 — 1622. ; apud Athenaeum
lib. II. c. 11. Ed. Schwei«haeuser (Vol. I. p. 153.) legitur

Jtd &tovg.

Melanth. Oper. Vol. XVIII.

cia'i0); atque hinc est, quod Homerus passim fin-
git vino aquam misceri21).

v. 42. ovdenoT* ey. tto^uo/o22)] Comme-
morat ordine deinceps, quae virtute contingant.

v. 43. nQotua%oioiv 23) ] nQ6tua%os is est, qui
primus cum hoste conflictatur, in prima acie
pugnans.

v. 44. ov Jfitjy] Amplificatio haud inelegans.

v. 46. y.al ov novos] novos nunc laborem,
nunc dolorem , niinc molestiam significat; qua
super voce Cicero in Tusculanis quaestionibus24)
pulcerrime disputat.

v. 47. V7]dvtuos ovx\ vr]dvf.tos vnvog dicitur,
unde aegre quis expergefieri potest. Dulcem
saepe interpretantur anb tov vr\ , quod subinde
significatum auget, et dvu) } id est, subeo.

v. 48. alXa dvuj ^wctAcj25)] Duos habent
mures infestissimos hostes, accipitrem atque mu-
scionem. Tertium quoque haud minus noxium
hostem addit poeta muscipulam. Plinius natura-
lis historiae lib. 10. cap. 8.26) hunc accipitrem,
quem nos vulgo vocamus ettt tncufer, a reliquis
accipitrum generibus sic discernit, quod hunc
scribit uno pede esse claudum.

v. 53. ov TQOjyo) qa(pavas~\ Comparat litc
mus suum nutricatum ad ranae alimenta iacta-
bunde27). Observabis insuper hoc loco poetam
dicere (iaqpdvr{ insolenter, cum apud alios autores
tantum reperiatur Qaopavos, ov, et qacpavis, idos*
Observabis itidem autores promiscue usos esse
vocabulo brassicae et crambae28), et inde dici
proverbium : dls y.Qapfir] &dvaros , hoc est,
Crambe bis posita mors 29).

20) Conf. Potter: Griech. Archaeol. iibers. von iRambach.
P. II. p. 643 sq. Wachsmuth Hellenische Alterthumsk.
Ed. 2. Tom. II. p. 402.

21) Vid. Hom. Od. I, 110. Conf. Feithii Antiquitatum Ho-
mericarum lib. III. c. 2. §. 4. (Ed. nov. Argentor. 1743. 8.
p. 280 sq.).

22) ovdbnoT* ix 7toMf4oto} sicEditt. 1566 — 1622. ; Ed. Herm.

OvSt 7lOTt 7lT0lt(J.0t0.

23) Hanc Batrach. vocem huic scholio ipse praefixi.

24) Cic. Tusc. quaest. 1. II. c. 15.

25) In Editt. 1566 — 1622. hic versusjsic legitur: ulld 8vo>
fuala ndvTtt tk fai&a ndaav ^7r' aiav , in Ed. Herm. au-
tem sic: akXa o*vo> ndvriov niQtdtiSta nacav tn* alav.

26) cap. 8.] sic in Editt. antiqnioribns ; in Editt. Franz. et
Sillig. cap. 9.

27) iactabunde] sic Editt. 1566., 1570.; Editt. 1607—1628.
male : iactabundae.

28) Haec pertinent ad v. 53. xQu/Ltpas.

29) De hoc proverbio vide Erasmi Adag. chil. I. cent. V.
pror. 38.

10

147

PHIL. MEL. SCRDPTA PHILOLOGICA.

148

v. 58. &av/LiarJ Idea&ai] mirabilia videri,
hoc est , quae mireris , si videas. Latini dicnnt
visu. Graeci vero libenter crebris in oratione
utuntur infinitivis.

v. 63. /urjnoT3 bXrjai] pro bXrj, ab bXXoj.

v. 64. elgaapixrjai] Venias , subiunctivus Io-
nicus.

v. 66. XMQttS £%wy] vnoTvnojGig admodum
iucunda. Monet hlc etiam poeta , fere incautos
esse Thrasones.

v. 69. y.vfxaai noQ(pvQeotg] av^rjotg est am-
plissima. Aristoteles in libello neQt xQOJjuaTOJv30)
reddit rationem , quare poetae purpureos fluctus
appellitent.

v. 70. dxQrjOTOV /ueTavotav] Noema pulcer-
rimum. Liviana vox est: Eventus stultorum ma-
gister31).

v. 73. detva <T eneaTovdxt^e32)] Graeci-
smus, qualisest: horrendum chimat, pro horri-
biliter. Est vero amplificatio egregia a circum-
stantiis. (pofiov y.Qvoevxog] Perelegans vnoTV-
nojaig et alia atque alia circumstantia. Sed ver-
suum ordo alius est hoc loco in veteri exemplari.

v. 77. dnb OTO/uaTog] Ita recensebat, ut nus-
quam impingeret, quod Graccis est dnoOTO/uaTi-
"Qetv , memoriter recitare, commemorare.

v. 78. oi>x ovtco vojTOiaiv] Comparatio est
a dissimili et ab exemplo. Grata ilem dvTi&eaig;
pugnantia enim nomina componuntur. (fOQToy
sQOJTog] onus amoris, veluti gratum.

v. 79. 6V EvQajnrjv] Dixere Graeci Evqoj-
nrjv t quod sit fluviatilis: tota quippe Africa bona
pars est Asiae sub torrida zona.

v. 80. imvojTiov] propendentcm super ter-
gmn , hoc est, susceptum in tergum.

v. 87. neoev vnTiog] perelegans est vnoTV-
nojoig, res ita quippe expressa verbis, ut cerni
veluti in speculo videatur.

v. 93. ov XrjOeig*3)] Oratio perelegans, cu-
ius exordium a minis est, et tota praeter minas
nihil est. Amplificat autem rem statim a loco.

30) Aristot. iuqI %Qco/*ixTiot' cap. 2.

31) Liv. XXII, 39.

32) imaTovuxittl sic Editt. 1566—1622.; Ed. Hcrm. Int-
GTivaxtZf.

33) >bjff«?] sic Editt. 1566., 1570. h. I. et in textu ; Editt.
1607 — 1622. in hoc scholio Ar'<7<c, in tcxtu autem ^ctig.

v. 96. nayy.QaTiuj] Tria ponit Graecorum
hic certamina, pancratium, luctam et cursum. De
pancratio vide Aulum Gellium lib. 13. cap. 26.**).

v. 97. h'xei &ebg] Habet Deus iustum ocu-
lum, quasi dicat: Deus iustis omnia videt o
yvwftrj est, qua finit oratiunculam.

v. 100. Aei%onLva§ lingens tabulas, dno
tov lei%eiv rdg nivay.agy quoniam lambit par-
opsides et quadras. £)eUetfd)lecfer34a).

v. 101. detvbv J* egololvge] graviter ulula-
vit. Verbi detvbg varia vis et significatio est;
nam potens, valens, efficax, gravis, terribilis et
quicquid vehemens est, significat. egoXoXvfr,
ululavit, in utroque verbo ovo/uaTonoiia est.

v. 103. y.al TOTe] Quod sub diluculum iubet
convocari concionem, indicat praeceps consilium
inauspicatum esse solere; ubi vero parumper res
refrixerit, qua molestabamur, aptiores ad con-
sultandum nos fieri. Vide adagium ev vvxtI (3ov-
Xrj , in nocte consilium 3S).

v. 105. naTQog dvOTrjvov] Conversio rheto-
rica ad WtxaQnaya, quae movet nd&og a com-
miseratione.

v. 110. to qpiloi] His binis versiculis constat
exordium; principio conciliat sibi auditores sche-
mate rhetorico, scilicet translatione, cum ex pri-
vata causa publicam facit, sicut M. Cicero in ora-
tione pro Marcello. Et ne nude proponat, mo-
vet nd&og.

v. 112. el/ul (5° eya)36)] Narrationem ordi-
tur ab effectu , tres filios periisse, et quam imma-
niter edocens.

v. 120. dXX* dye&>] Hortatur ad ultricia
arma , atque statim condudit. Ponit autem Fu-
turum indicativum pro subiunctivo, quo genere
loquendi saepe utitur.

v. 123. y.al T.ovg] Describitur apparatus belli
admodum graphice. Hoc quippe agunt poetae,
ut alias doceant, alias delectent, eoque Horatius
inquit37):

Aut prodesse volunt, ant delectare poetae.

14) cap. 26 J sic in Editt. antiqnior. e. c. Ed. Lttgd. 1560.

8.; in recentioribus e. c. Ed. Gronov. (Lugd. Bat. 1706.

4».) cap. 27.
34«) JDeUcrfchtcderJ sic illae Editt., i. q. SeHertcder.

35) Conf. de hoc proverbio Erasmi Adag. chil. II. ccnt. II.
prov. 43. et nostrum proverbium: ©uter 9?ath fomnit liber
SJiacht.

36) 3" tyio] sic in hoc quidem scliolio Editt. 1566—1622.7
in textu autein aeque ac Ed. Hcrm. habent : 3t vvv.

37) Horat. Ars poet. 333.

149

L. SCHOLIA IN BATRACHOMYOMACHIAN HOMERI.

150

Atque iste mos estHomero, variare sernper amoe-
niore aliquo loco suas descriptiones, sive narra-
tiones, veluti in hoc apparatu bellico vel coeco
appareat.

v. 127. 9coQr}xag d* etyov y.aXafxoOTecpecov]
thoraces calamis culmisve connexos habebant.
Significat enim Graecis OTecpco non solum corono,
sed etiam consuo, coniungo et conneeto.

v. 129. danlg <T r\v %.vyvov\ clypeus erat
media pars umbilicusve lv%vov , lucernae. Cae-
terum de lychno disputat Athenaeus in fine Dei-
pnosophistae88).

v. 132. cog evorjOav99)] ut intellexerunt.
Bella constant fama. Q. Curtii vox est lib. 3.40).
Vide proverbium : Multa in bellis inania 41).

v. 133. fidjoaxoiy ik~aved*vooavuy] Concio-
nem hlc ranarum de bello muribus inferendo de-
pingit.

v. 134. noXe/uoio y.ay.oio] belli mali gratia.
Graeci cum causam significant, saepe genitivum
sine praepositione efferunt.

v. 136. xrjQvt; d* eyyv&ev^)] Indicitbellum
ranis Embasichytrus summa autoritate , sceptro
regio symbolo ornatus , et subiicit causam. Pri-
mus sane apud Romanos bella indici voluit Tul-
lus Hostilius per fecialem , qui dicebat: Audi Iu-
piter, auditefines, audiat fas. Sed certam bel-
lum indicendi formulam ex primo T. Livii li-
bro48) pete.

v. 137. TvQoyXvcpov] dno zov tvqov**) y.ai
yXvcpeiv, ab excavandis ,5) caseis, quasi dicas:
excavatoris caseorum. 'E/ufiaoixVTQog] quod so-
leat in ollas irrepere. e/ufiaiveiv enim Graecis
est ingredi, unde hjufiaoig; et %vtQa ollam signi-

38) DeipnosophistaeJ sic srripsitnus = Jttnvocoffuffxat ;
Editt. 1566— 1622. Dipnosophistae. — Athenaeus lib. XV.
c. 57. CVoI. V. p. 560. Ed. Schweigh.) lampadum et lucer-
narum varia nomina affert.

39) dtg tvoqaav] sic in hoc srholio Editt. 1566 — 1622.; in
textu autem habent aeque ac Ed. Herm. w? J* ivotjaav,

40) Curt. 111, 8.: fama helta stare.

41) Vid. Erasmi Adag. chil. II. cent. X. prov. 19. — Verba:
„lib. 3. Vide — inania. " in sola Ed. 1570. leguntur, in
Editt. 1566., 1607 — 1622. desunt.

42) xijpw| cT tyyv&sv] sic Kditt. 1566 — 1622. in Iioc scho-
lio ; in textu autem exhibent ut Ed. Herm. xftQvl; (yyvd-tv.

43) Liv. I, 32.

44) ano xoy xwpow] sic Editt. 1566 — 1607.; Editt. 1621.,
1622. uno tvQov.

45) excavandis] Ed. 1570. errore typogr.: excavendis.

ficat. (v. 141.) Wi%aQnayog et (v. 142.) <Pvoi-
yvd&ov etymologiam iam explicavimus46).

v. 142. dkkd /ud%eo9ai] nd&og egregium,
quo ad finem usque amplificatum istud argumen-
tum est.

v. 145. fiaTQaxcvv dyeQcuxcov] ranarum ma-
gnanimarum, aut superbarum et insolentium.
dyeQCOxog enim vocabulum est ambiguum , alias
quippe superbum et petulantem, alias strenuum
et magnanirnum significat.

v. 147. oj cpiloi] Physignathus primum se
purgat, deinde ranis bellurn cum muribus susci-
piendum suadet magnifice. Ubi observabis, quam
pulchre sit usus extenuatione. Habes autem in
Physignatho strenui , cauti et prudentis ducis ex-
emplum , qui in dubiis suis et suorum rebus nihil
est deiectiore animo , disciplinae rei militaris ne-
quaquam ignarus.

v. 152. ToiyaQ*'2) eycov] tol nihil hic facit,
quam quod numerum implet. Atque ita dein-
ceps48) Physignathus consilium cordatissime pro-
ponit his verbis: acofiaTa zoOjurfoavrig. Recte
sane instruit. Eleganter enim loca capere, prae-
sidia rite disponere (sicut de Pyrrho Livius refert
libro 5. belli Macedonici49)) prima laus fuit in
disciplina militari.

v. 159. OTTjOOfiev evSvfjLcog] Promittit ranis
trophaeam victoriae testimonium , quod publico
in loco , aut eminentioribus iugis, hostibus in fu-
gam conversis , et exuviis detractis in monumen-
tum victoriae statuebatur.

v. 161. cpvXXoig /uev /uakaxcov y.vrjjuag] Scite
admodum ranarum arma describit, ubi observa-
bis decorum esse pulcerrimum conservatum, quo-
niam palustres berbae ranarum armis summe
conveniebant. xvrjjurj porro, teste Aristotele30),
totum est illud, cuius partes sunt sura et tibia.

v. 168. Zevg Si &eovg] postquam appara-
tum belli poeta descripsit, admiscet51) quandam
naQexftaoiv , qua fingit Iovem heroica maiestate
Deos cogere, et vim futuri proelii exponere.

v. 171. olog KevTavQcov] Confert bellum ra-
narum et murium cum bello Centaurorum atque

46) Vide supra p. 144. scholia ad v. 17. 24.

47) xol ydg] sic Editt. 1566—1622.; Ed. Herm. rotyctp.

48) Scilicet v. 153.

49) Liv. XXXV, 14.

50) Aristot. de animal. hist. I. I. c. 11. §. 3. K<J. Schneider
Cal. 1. c. 15.).

51) admiscetl Editt. 1621., 1622. errore typogr.: admisei.

10*

151

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

152

immanium Gigantum mirabili cum gratia et ve-
nustate. Fuerunt autem Centauri Thessali equi-
tes, qui omnium primi equos domasse, ex eis-
demque52) pugnasse censentur, eoque semiferi,
ex homine et equo composita animalia dicuntur.
Vide Palaephatum 53) non contemnendum apud
Graecos /uv&okoyov.

v. 174. Jj 9vyaTSQ\ Palladem ad auxilium
muribus ferendum hortatur Iupiter. Pallas apud
Homerum Iliados s' 54) Martem vocat t%&icnov
&SWV) hoc est, inimicissimum Deorum. Color
porro in Iovis oratione ad filiam est, et argumen-
tum ficticium.

v. 178. oj ndrsQ\ Respondet Pallas Iovi pa-
renti, et negat se neque muribus neque ranis au-
xiliaturam. Idem caeteris quoque Diis suadens,
causam adiicit disertam , quoniam iniuriis a mu-
ribus plurifariam sit affecta. Ranae vero obstre-
perum animal insomnem fecerint, et capitis dolo-
rem induxerint.

v. 179. soQyav] affecerunt, poeticum ab55)
sQyaQoj.

v. 181. oiov SQS^avSG)\ oiov abusus est pro
articulo postpositivo.

v. 182. nsnXov /uov\ de peplo lege Pollu-
cem 57).

v. 186. noaoosL jus ToxovgS8)\ Exigit a me
foenus. Observa ttoocttco pro exigo, et quod sicut
Latini ablativo in hac constructione utuntur: ita
Graeci accusativo.

v. 188. dXX* ovd* 6jg\ Ut Graeci pleonasmis
subinde multis utuntur: ita negationibus saepe
duabus pro una, interdum etiam tribus: Latini
contra duabus negationibus pro una affirmatione.
v. 194. aXX* dys, navouijusOi9a\ dys pro
«y«T«posuit, quamquam soleant Graeci iungere
pluralibus saepenumero singulare dys.

52) eisdemque] sic Editt. 1566. , 1570.; Editt. 1607 — 1622.
iisdemque.

53) Palaephatus in 1. de incredibilibus , praefatione prae-
missa, primo cap. de Centauris disserit, vid. Palaeph. Ed.
Fischer. (Lips. 1789. 8.) p. 10 sqq. et Opuscula mythol.,
ethica et phys. gr. et lat. ed. Gale (Cantabrigiae 1671. 8.)
p. 3 — 5.

54) Iliados *'] sic scripsimus pro: Iliados d", quod Editt.
1566 — 1622. falso exhibent; legitur enim locus, quo Iu-
piter (non Pallas) Martem ix&iarov d-twv vocat , U. V, 890.

55) ab] sic Editt. 1566. ,$1607 — 1622. ; in Ed. 1570. deest.

56) olov tQitav] sic Editt. 1566 — 1622.; Ed. Herm. oia /*'
igtiav.

57) Poll. lib. VII, 49. 50. (Vol. II. p. 72 sq. Ed. Dindorf.).

58) to'xov<,] sic Editt. 1566 — 1622.; Ed. Herm. toW.

v. 195. o£v6svti~\ pro o£«, auxesis poetica.

v. 197. slol yag ayxsiia%oi\ Quasi diceret:
tam instanter pugnant, ut non, etiam ipsis Diis
intervenientibus, dirimi queant.

y. 198. navTsg & ofiQav6&sv\ Oblectaturi
se Dii ceu spectaculum non iniucundum de coelo
pugnam hanc cernunt.

v. 201. y.add* 59) r}l&ov~] Erant praecones
belli feciales, culices tibicines horrendum tuba
canentes. Revertitur autem, unde digressus erat,
ad descriptionem pugnae.

v. 205. Asiy>rivoQa 60) ] XstxrjvcoQ muris no-
men, a lambendo viro.

v.207. xadF snsosvGl)~\ Gestus sunt, qui-
bus ubique Homerus descriptiones pugnarum va-
nare solet. Alioqui paulo obscuriores essent fu-
turae. Itaque diligenter observandum, qui a quo
occupetur, a quo occidatur, et qua occasione; et
futurum est, ut rem propius tanquam oculis sub-
iectam cernas.

v. 209. TQOjyXodvTris\ cognominatus est,
quod ingrediatur rimas et foramina. IlrjXsiojv]
a luto ac coeno nomen accepit.

v. 212. JEsvTlalog\ a porro betave. *E[i-
fiaoL%v tqov 6i) ] sjufiaolxvTQog dictus est, quo-
niam in ollas irrepit.

v. 214. 3AQTO(pdyog\ est panum vorator;
aQToqpaysiv panibus vesci. JJolvopojvov 6a)]

nolvopwvog garrula, quasi dicas : plurivoca, lo-
quacula.

v. 216. yii/uvoxaQig\ lacu gaudens.

v. 221. KQanftv(pdyog\ a brassicis sive cau-
libus devorandis.

v. 225. x°Q^il°l63) XinaQfjOi6i) t snoQvv-
/usvog Xayovsooiv] chordis validis confossus iliis.
Sunt enim Xayovsg sub umbilico, quae tendunt
ad utrumque latus.

59) x«d\T] sic h. 1. et v. 207. Editt. 1J66— 1622.; Ed. Herm.
utroque versu recte x«tf iF\

60) Hanc Batrach. vocem Juiic scholio ipse praefixi.

61) tntctv] sicEditt. 1566., 1607. in iioc scholio et in textu;
Ed. 1570. h. 1. tntatv, in textu tntat; Editt. 1621., 1622.
h, 1. infos, in textu intatv; Ed. Herm. intct.

62) Has Batrach. voces his duobus scholiis ipsi praefixi.

63) xon<JrjGt~] sic Editt. 1566—1622. b. 1. et in textu (ex-
ceptis Editt. 1607., 1622., quae in textu male %oq9jjgi ha-
bent, et Ed. 1621., quae ibid. x°Q^nai exhibet); Ed. Herm.
XogdjJGtv.

64) linagjiGi} sic Editt. 1566 — 1622. in hoc scholio, in
textu autem XmaQJjaiv; Ed. Herm. Xin«Q*jGi.

153

L. SCHOLIA IN BATRACHOMYOMACHIAN HOMERI.

154

v. 226. foftvrjoiog65)] dnb Trjg Xijuvrjg, a
stagno: Stagnea , lacustris sive palustris. Tv-
poykv (f ov ^6) ] TVQoyXvcpog caseorum excavator,
txno tov tvqov , idest, caseo, et yXvopeiv, quod
est sculpere et excavare. Ita et (v. 227.) nreo-
voyXvcpog, qui pernas excavat. KaXafxiv&iog , a
nepeta67) fortassis herba , quae a Graecis y.aXa-
[xiv&i] appellatur.

v. 228. xr\v donida qixpag] abiecto clypeo.
Demosthenem ob simile facinus Qixpdonida voca-
runt, quod parum fortis esset pugnando68). Si-
mile quiddam legitur in nebulis Aristophanis69).

v. 229. BoQfioQoxoirr]g] id est, limo cubans,
quod luto ac coeno iacere gaudeat.

v. 235. noaooocpdyog] 6 nodoov (pdyuiv,
porrivorax, aut comedo prasii. Kviooodiujx-
Tiyv™)] KviOOodiojy.Trlg , quod nidorem sectetur.

v. 238. Tlr]lovoiov 7I) ] nrjXovoiog a luto no-
men habet. Est autem pes hic peregrinus, dua-

65) h/uy^fftog] sic Editt. 1566 — 1622.; Ed. Herm. avTfjfftv.
In illis enim v. 226. sic exhibetur:

TVQoyXvcpov <T In o%d-ais Xifivijffiog ti-tvdQtl-t.
in hac vero sic:

TvQoipdyov avTJjfftv tn1 o%d-ris i^tvaQt^tv.

66) Kanc Batrach. vocem , quae in illis 5 Editt. legitur [Ed.
Herm. eius loco liahet TvQoipdyov , vid. notam praeced.],
huic scholio ipse praefixi.

67) nepeta] sic recte Editt. 1607— 1622.; Editt. 1566., 1570.
nepita.

68) Demosthenem e pugua ad Chaeroneam fugisse armaque
abiecisse PJutarchus in eius vita c. 20. euarrat.

69) Aristoph. Nubes 353.

70) Hanc Batrach. vocem iiuic scholio ipse praefixi.

71) Hanc etiam Batrach. vocem huic scholio ex illis Editt.
adscripsi , quae versum 238. sic exhibent:

y.ai pdlt nylovGtov xard vqdvos tis /utffov tjnaQ ,
Ed. Herm. autem eius loco habet hunc:

xai fldXt llQaGGoifidyov , /urjna) yairjs intfidvTa.

bus longis una brevi constans, ne quis putet esse
dactylum.

v. 240. IJr]Xo/SdTr]g J" Iucunda in his et
sequentibus est vnoTvnwoig et color.

v. 240. (jQaya^)] dodg pugnum et quicquid
manu contineri potest, significat.

v. 244. Ilr]kofidTr]v 7a) ] \nr]XofldTr]g, quod
per lutum ingrediatur.

v. 246. KQafifiaoidrig™) appellatus, ^quod
caulium speciem praeferat colore.

v. 250. ZEiToqpdyog™) , quod cibos frumen-
taque absumat.

v. 255. IlQaooaTog a colore dictus, quasi
porraceus, quod porri colorem imitetur75).

v. 264. HQTenifiovXog, quod panibus insi-
dietur.

v. 265. MeQidaQna^] a rapiendis particulis.

v. 283. a>76) Tndvag] Titan Saturnum bello
adortus, eum cepit77). Iupiter patrem vindicavit
victis proelio Titanibus. Enceladus autem Gigas,
Titani filius, cum Iove et Diis proelians, a Iove
fulmine occisus est. Aeneidos 3.78).

72) Has Batrach. voces his duobus scholiis ipse praefixi.

73) KQa/upaffi<fr]s~] sic Editt. 1607 — 1622. in hoc scholio,
Editt. 1566., 1570. autem h. 1. y.Qa/^ipaffiJrjs: in textu vero
illae 5 Editt. aeque ac Ed. Herm. habent : KQavyuaiSris.

74) 2rto(pdyos] Editt. 1621., 1622. in hoc scholio errore
typogr. habent ffvroipdyos , in textu autem recte Giioipdyos.

75) imitetur] sic Editt. 1566., 1570., 1622.; Editt. 1607.,
1621. imitatur.

76) w] sic Editt. 1566 — 1622. ut Ed. Herm. iu textu; in
hoc scholio autem Editt. 1566., 1570. habent w, Editt.
1607— 1622. w.

77) cepit] sic Editt. 1607 — 1622. ; Editt. 1566., 1570. coepit.

78) Virg. Aen. III, 578.

U. PH. MEL. INTERPRETATIO ET ENARHATIO LOCI EX

HYMNO HOMERICO IN HERMEN.

Hix Homeri hyrano elg cEqju%v *) versus 29 — 55. graece cum interpretarione latina et scholio Melanthon Institu-
tionibus suis graecae grammaticae Haganoae 1518. 4. editis, quas supra p. 124. descripsiraus, in fine fol. p 3b —
4b adiunxit sic inscriptos: „Chelys Mercurii ex Homericis Hymnis. "

*) Hic hymnus in Ed. Hermann. (Xips. , Tauchnit. 1825. 8.) inter Homericos secundus , in aliis Editt. tertius est.
conf. Bernhardy Grundr. d. Griech. liitt. P. II. p. 129 sq.

De ce

HOMERICI HYMNI IN HERMEN VERSUS 29 — 55.

A PHILIPPO MELANTHONE LATINE REDDITl ET ILLUSTRATI.

Risit Mercurius ac sic ait:

En tu signum mihi admodum delectabile, non

fallo
Salve natura amabilis, chorifica , convivii socia
Fausta apparuisti; undenam hoc elegans ludi-

crum
Varium ostracum es Chelys in montibus vivens?
At feram te in domum acceptam. Iucundum quid

mihi eris,
Neque dehonestabo te. Me vero primum de-

lectabis
Domi commodius fueris , quoniam foris noxia es.
Profecto enim pharmaco noxio es telum
Vivens, sinmoriare, tum demum suaviter con-

cines.
Sic ait, et manibus conchen utrisque levavit ,
Domumque continuo rediit, ferens amabile lu-

dicrum
lbi1) expoliatae scalpro cani ferri
Vitam eripuit montanae conchae.
Ut autem tum velox consilium pectus oberrat
Mercurii , quem frequentes versant curae ,
Quom ob oculos faces illae animorum devol-

vuntur :
Sic simul et consuluit et effecit opus Mercurius ,

1) Ibi] Kd. 1518. errore typogr. : Tbi.

Fixit ordine sectos calamos
Portentos in dorsum tergoris ostraci;
Circum autem pellem protendit bovis arte sua
Et culmos infixit, utramque autem oram iugo

aptavit,
Septem dein ex ovicula concordes intendit fibras,
Ut confecerat amabile ludicrum ,
Verbere partim commovit. Quae sub manu fibrae

erant,
Graviter insonuere. Deus vero apte concinuit
Obiter conficto carmine, etc.

Scholion.
Qui volet huius carminis mythologiam a),
sermonem nostrum legat, qui deArtibus libris in-
scriptus est3). Fortasse videbit nihil anqogdtovv-
oov v.al anwdbv doctis Graeciae mythologis. Ra-
tio grammatica versuum facile pueris agetur, si,
quae pauculae hic sunt, augendi formas ac mi-
nuendi spectent, ut pro iyelaGe dixit iyekaooe.
Item Aorista observent aeigag, neigrjvag Taficov.
In reliquis adeo nihil est difficile , ut non visum
fuerit operae pretium ullum in longiori commen-
tario errare.

2) mythologiam] Ed. 1518. mythologian.

3) Haec Mel. de artibus liberalibus declamatio invenitur ir<
huius Corp. Beform. Vol. XI. p. 5 — 14.

Ln. PHIL. MEL. ENARRATIO HESIODEI POEMATIS IN-

SCRIPTI OPERA ET DIES.

ixlelanthon aeque ac Homeri etiam Hesiodi unum poema enarravit, singulosque locos interpretatus est. Illius
poematis, quod Opera et dies inscribitur, enarratio primum prodiit a. 1532. sic inscripta:

H2I0J0Y TOY A2KPAI0Y EPTA KAI HMEPAL Una cum praefatione ac luculentissimis
enarrationibus Philippi Melanchthonis. Haganoae in ofji. Sec. M. D. XXXIL (Hic index
figuris ligno incisis cinctus est.) 8. 8 plagg. litt. a — i, f sign., 64 foll. non num. (fol. a2a — b6a
Praefatio in Hesiodum, Philippi Melanch.; fol. b 6b vacat; fol. b7a — d 7b HoioSov tow Aoxquiov
tgya xat rj(.ttQat libri II. et HotoSov t]/ntQat graece; fol. d 8° — f 8a In Hesiodi libros de opere et die,
Enarrationes Phil. Melanch. ; fol. f 8b vacat) *) ;

quam editionem hae sunt secutae:

Hesiodi Opera et Dies Graece, cum Praefatione et Enarrationibus Phil. Melanchthonis. Pari-
siis, apud Antonium Augerellum. 1533. 8. **).

H2I0J0Y tgya xat tjfHQai. Hesiodi opera et dies. Una cum duabus pracfationibus et luculen-
tissimis enarrationibus Phil. Melanch. iam recens conscriptis. Haganoae ex officina Seceriana
Anno. M. D. XXXIV. Mense Februario. 8. ***).

H2IOJOY TOY A2KPAIOY EPTA KAI HMEPAI. Hesiodi Opera et Dies una cum duabus
praefationibus ac luculentissimis Enarrationibus Phil. Melunch. iam recens conscriptis. Fran-
cofordiae ex Officina Petri Brubachij Anno M. D. XLI. Mense Februario. 8 min. 11 plagg.
litt. A — L sign., 88 foll. non num. (fol. A 2a — B3a Praefatio in Hesiodum Philippi Melanthonis, Pri-
ma; fol. B3b — 6b Alia praefatio in Hesiodum Philippi Melanthonis; fol. B7a — 8a Occasio poetae scri-
bendi, et argumenta librorum; fol. B8b Hesiodi vita ex Suida graece; fol. C la — E8a HotoSov rov
Aoxquiov tQya xat rj/ntQai. graece; fol. E 8b — L7b Enarratio Phil. Mel. in Hesiodum; fol. L8 vacat)*f').

Parisiis, ex officina lacobi Bogardi. 1543. 8. ff).

*) Hanc Ed. , quam e Bibliotheca regia Stuttgard. in manibus teneo, etiam Schweiger in 1. Handb. d. class. Bibliogr. P. I.
p. 144. et Hoifmannus in Lex. bibliograph. T. II. p. 393. afierunt.

**) Hanc Ed. praeter Schweigerum et Hoffmannum 1. 1. etiam Fabricius in Biblioth. graeca (Ed. 4. cur. Harles) Vol. I.
p. 598. memorat hanc addens annotationem: ,,\'um haec prima sit editio Melanchthoniana, equidem nescio et fere du-
bito. Cl. tamen Strobel in Catalogo scriptorum Melanchthonis plenissimo pag. 21. in Miscellaneis argumenti litterar.
(germanice) collect. VI. Noribergae 1782. hanc non memorat, sed edit. cum duabus praefationibus ac luculentissimis
enarrationibus Melanchthonis, Francof. 1541. 8. primam tanquam editionem adfert. At enim vel quod binae praemissae
sunt praefationes. id iam satis est testimonii, alias illam antecessisse. Praefationes autem istae fuerant adlocutiones ad
auditores, quibus Hesiodi carmen explicuit, atque enarrationes ingenio illius temporis et auditorum adcommodatae,
doctrina disciplinaque Melanchthoniana haud quidem indignae, nec vero subtiles aut valde eruditae: et tamen fuerunt
illa editio istaeque enarrationes frequenter recusae , Paris. 1543. 8. ex officina Iacobi Bogardi, — Mulhusii , 1569. 8. —
Francof. 1553. 8. — Tigttri, 1548. 1562. 1579. 8. (additis his editionibus Tigurinis scholiis Ceporini.) — Lipsiae, 1576. ct
1581. 8. — ibid. 1591. 8. — Wittebergae, 1612. 8. — ibid. 1623. 8. — Ienae, 1662. 8 — llagenoae, 1532. 8.

***) Hanc Ed. Panzerus in Annal. typogr. Vol. VII. p. 113. nr. 373. et Vol. IX. p. 472. nr. 373. atque Hoffmannus I. ]. af-
ferunt. — Mylius in Chronologia Scriptorum Phil. Melanchthonis , hanc Hesiodi enarrationem non ad a. 1532., sed de-
mum ad a. 1534. fol. C 5'» sic memorat: ,,Editi Coloniae luculentissimi commentarii Philippi in opera et dies Hesiodi."
At Ed. Colon. a. 1534. huius enarrationis hucusque non inveni.

-j-) Haec Ed. , quae in meis libris est,- et in Biblioth. senatus Norimb. invenitur, Maittairio, Schweigero et Hoffmanno
ignota fuit. (conf. Fabricii de hac annotatio in praeced. nota **). ).

■{••f) Haec Ed. , teste Fabricio (vid. notam praeced. **). ) eadem contiuet ac Ed. Paris. 1533., id quod etiam Schweigerus
1. 1. p. 144., qui eam proxime post Ed. Paris. 1533. memorat, indicare videtur; Hoffmannus eam 1. 1. sic affert: Hesiodi
Opera et Dies Vlpio Franekerensi Frisio autore. Paris., ap. lac. Bogardum. 1543. 8.

159 PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA. 160

Hesiodi Opera et Dies una cum duabus praefationibus ac luculentissimis enarrationibus Phil.
Melanchthonis iam recens conscriptis. Graece. Francof. ex offic. Pet. Brubachii. 1546. 8.*).

Tiguri 1548. 8. **).

— — Francofurti 1553. 8.

H2I0A0Y EPVA KAI HMEPAJ. Hesiodi opera et dies. Vna cum duabus Praefationibus , ac
luculentis Enarrationibus Phil. Melanth. profuturis etiam ad intelligenda Hesiodi praecepta.
Francoforti ex officina Petri Brubachij , Anno M. D. LVIl. 8. ll'/a plagg. litt. A — M(}/^ pl.)
sign. , 92 foll. non num. (fol. A2a — B4a Praefatio in Hesiodura Philip. Melan. Priraa.; fol. B 4 a — 7b
Alia Praefatio in Hesiodum; fol. B 7 b — 8b Occasio poetae scribendi, et argumenta libroruin; fol. C 1 a —
E8a Hotodov xov Aoxquiov igya xat r^ituat graece; fol. E8b — M4a Enarratio Philip. Mel. in He-
siodum ; foi. M 4 b vacat) ***).

(Index ut Ed. Francof. 1546.) Francofurti ex ofjic. Pet. Brubachii. 1559. 8. ****).

Hesiodi Ascraei poema inscriptum VEPVA KAV 'HM&PAI, id est, Opera et Dies. Accedunt in
idem breuia scholia Iacobi Ceporini , per Ioannem Frisium Tigurinum denub aucta: in quib.
dictiones et sententiae quaedam obscuriores , atque obiter Graecorum carminum ratio declaran-
tur. Enarrationes item luculentissitnae una cum Praefatione Philippi Melanchthonis. Ad-
iecta est etiam recens Latina interpretatio loannis Frisij , qua uerbum uerbo quam proprijs-
sime redditur. (Infra haec Insigne typogr. : arbor cura ranis et taenia, in qua leguntur verba: Christof
Froschover zuo Zuricli.) Tiguri apud Lhristoph. Froschouerum. Anno M. D. LXII. — (In fine:)
Tiguri ejccudebat Christophorus Froschouerus , Anno M. D. LXI. Mense Decembri. 8. 167/8
plagg. litt. a — r (7/8 pl.) sign. (pag. 3 [fol. a 2 a] — 17. Praefatio in Hesiodum Philippi Melanchthonis;
p. 18 — 20. lo. Frisii Tigurini epistola nuncupat. ad Anton. Schnebergerum 3. lan. 1562. scripta; p. 20

— 21. Totius operis argumentum; p. 22. Hesiodi vita ex Suida, graece; p. 23 — 55. Hoiodov xov
Aoxquiov iQya xut rj(,ttQut graece; p. 56. Figurae variorura agriculturae instrumentorura etc. adscriptis
nominibus eorum graecis; p. 57 — 111. Brevis declaratio graramatica in Hesiodi "isoya xul^HfxtQug authore
Iacobo Ceporino, per loannem Frisium Tigurinuin castigata et locupletata; p. 112 — 115. Proverbia quae
in hoc opere in nostris annotationibus citantur, et ab Erasmo in Chiliadibus diligenter explicantur;
p. 116 — 126. Obvia de ratione carminum Graecorum; p. 127 — 166. Hesiodi Ascraei Opera et Dies Io-
lianne Frisio Tigurino interprete; p. 167 — 246. [fol. r 5 b] In Hesiodi Opera et Dies enarrationes Phi-
lippi Melanchtlionis ; penult. fol. non num. EntyQufxftaxa tig Hotodov septem graeca; ult. fol. non num.
Clausulara typogr. tont.) f ).

H2I0J0Y TOY A2KPA10Y EPVA KAI HMEPAI. Hesiodi Opera et Dies. Vna cum duabus
praefationibus ac luculcntis enarrationibus Philip. Melanth. profuluris etiam ad intelligenda
Hesiodi praccepla. Lipsiae lohannes Rhamba excudebat Anno M. D. LXIIII. 8. 11 plagg.
litt. A — L sign., 88 foll. nou num. (fol. A 2 a — B3b Praefatio in Hesiodura Philippi Melanthonis prima;
iol. B 4 a — 7a Alia Praefatio in Hesiodum Philippi Melanthonis; fol. B7b — 8b Occasio poetae scribendi,
et argumenta librorum; fol. C la — E2b HotoSov xov Aoxquiov iQya xat rifxtQui; fol. E 3 a — L 8a
Enarratio Phil. Mel. in Hesiodum; fol. L 8b vacat.) ft)«

H2I0J0Y TOY A2KPA10Y EPVA KAI HMEPAI. Hesiodi Ascraei opera et dies. Vna cum
duabus praefationibus ac luculentis enarrationibus Philippi Melanchthonis , profuturis etiam
ad inteUigenda Hesiodi praecepta. Mulhusii Duringorum ejccudebat Georgius Hantzsch. Anno,
M.D.LXIX. 8. 11 plagg. litt. A — L sign., 88 folj. non num. (fol. A 2a — B 3b Praefatio in He-
siodum Phi). Melanthonis prima; fol. B 4a — 7a Alia Praefatio iu Hesiodum, Phil. Melanthonis; fol. B7b

— 8b Occasio poetae scribendi, et argumenta Librorum; fol. C 1 a — E2b Hoiodov xov Aoxquiov , tQya
xat i]f.iiQat^ fol. E3a — L 8a Enarratio Phil. Mel. in Hesiodum ; fol. L 8b vacat.) T"H")

* I Sic hanp Kd. Kabricius J. 1. p. )>. 001. et Hoftmaniuis i. I. j>. 3D3. afterunt.

**) Hac Ed. et subsequenti Editionem Paris. 1533. repetitam esse testatur Fabricius , vide p. 157 sq. nota/n **) Hoffmannus

Ed. Tii;ur. Jiuius anni quidem memorat, Melanthouis autein in ea nullam facit inentionem ; Ed. Francof. ab eo non affer-

tur. (fortasse 1553. ap. B^abriciuni errore typogr. loco 1557. legitur).

***) Haoc Ed. , quam ex Bibliotheca Senatus Morinib. in manibus habeo , neque a Fabricio, neque a Schweigero et Hoffmanno
memoratur.

****) Hanc Ed. Fabricius 1. I. p. 601. et Hoffmanuus 1. 1. p. 393. commemorant.

■J-) Hanc Ed. , quae in meis libris est, etiam Hoffmannus 1. 1. p. 393 sq. et brevissime Fabricius in annotatioue sapra ex-

scripta (vide p. 157 sq. notam **") ) afferunt.
ff ) Haec Kd. , quae in Biblioth. senat. Norimb. et iu meis libris est, Fabricio, Schweigero et Hoffraanno ignota fuit.

ttt) Hanc Kd > quam Hoffmannus 1. 1. p. 394., brevissime etiam Fabricius 1. I. (vide p. 157 sq. notam **) ) commemorant,
ex Biblioth. senat. Lips. in manibus teneo.

161 LII. PRAEFATIO, PROLEGOMENA ET ENARRATIONES IN HESIODUM. 162

HZFOJOY TOY A2KPAF0Y EPTA KAT HMEPAF. Hcsiodi Ascraci opera ct dies. Cum prac
falione et enarrationibus Ph. Mclanchihonis. Lips. 1576. 8. *).

— — additis Iacobi Ccporini scholiis per Ioannem Frisium denuo auctis , nna cum Latina in~
terpretatione eiusdcm Frisij. Tiguri, Froschov. MDLXXIJC. ■ — (lu fine:) MDLJCIJC. (?) **).

HIFOJOY TOY A2KPAF0Y EPl^A KAF HMEPAF. Hesiodi Ascraei Opcra et Dies. Vna cum
duabus Praefationibus ac luculcntis enarrationibus Philippi Melanchthonis , profuturis etiam
ad intelligenda Hesiodi Praccepta. Lipsiae Georgius Defnerus excudebat. M. D. LJCJCJCI. 8.

11 plagg. litr. A — L sign. , 88 foll. non num. (fol. A 2a — B 4b Praefatio in Hesiodiun Philippi Me-
lanchthonis priina; fol. B 5 — Cla Alia Praefatio in Hesiodum Phil. Melanchthonis ; fol. C la — 2a Oc-
casio poetae scribendi, et argumenta libroru.n; fol. C 2b — E 2b Hoiodov rov Agxquiov tQyu y.ai Tjpe-
qui graece; fol. E3a — L7b Enarratio in Hesiodum, Phil. Melanchthonis; fol. L 8 vacat.) ***).

— — (Index ut in Ed. praeced. a. 1581.) Lipsiae ear ofjicina ti/pographica Abrahami Lambergi.
Anno M. D.XCL 8. 11 plagg. litt. A — L sign., 88 foll. non num. (fol. A2a — B4b Praefatio in
Hesiodum Philippi Melanchthonis prima; fol. B5a — Cla Alia Praefatio in Hesiodum, Phil. Melanchtho-
nis; fol. C 1 a — 2a Occasio poetae scribendi, et argumenta lihrorum; fol. C 2 b — E 2b Hoiodov xov
Aoxquiov tQya y.ui Tj^ieQai; fol. E 3a — L 8a Enarratio in Hesiodum , Phil. Melanchthonis ; fol. L8b
vacat.) f ).

Pocmata Hesiodi Ascraei, quae ejctant omnia, cum interprctalione Lalina cmendatiore Acces-
serunt Enarrationes Dn. Philippi Melanchlhonis in tQya y.ul i)ptQug. Et Analijsis eiusdem
poematis XXIII. Tabulis comprehensa. a M. Erasmo Sclimidt, Graecae linguac Professore
Witeb. (Infra haec Insigne typogr. : Samuel Davidem ungens.) Witebergae , Imprimebat Laurentius
Seuberlich, Impensis Samuclis Seljisch, Anno 1601. 8. 23 plagg. )( et litt. A — Y sign., 8 foll.
non num., 330 pagg., 10!/2 foll. non num. (fol. )(2a — 4a Erasmi Schmidt epistola dedicatoria ad P.
Gesnerum et 6 alios adolescentes 13. Iul. 1601. scripta ; fol. )( 4b — 8a Praefatio in Hesiodum Philippi
Melanchthonis; fol. )( 8b vac; fol. Ala lndex: HZFOJOY TOY A2KPAF0Y Z9-Z0'MENA.
y'EQya y.o.1 tjfitQut. Aonig. 3toyovt'u. Hesiodi Ascraci Opera quae adhuc cxtant. Opera ct Dics.
Scutum. Deorum generatio.; pag. 2 [fol. A 1 b] — 69. Hatodov xov Ao/.quiov, tQyu. Hesiodi Ascraei
Opera, graece cum latina interpretatione e regione; p. 70 — 169. Philippi Melanchthonis Enarrationes
luci.lentae in tQyu y.ut i)ptQug Hesiodi; p. 169. vac; p. 170. Index: ANAAY2F2 EPTQN KAl
HMEP&N Hcsiodi. XXllL Tabulis Comprehensa. A M. Erasmo Schmidt.; p. 171 — 197.
23Tabulae; p. 198. Index: H2FOJOY HOF ' HMA HEPV TH~2 Aonidog rov FlQuztiovg. Hesiodi
Pocma de Scuto Herculis.; p. 199 — 200. Yno&iotg Ttjg uoniSog. Argumentuin Scuti, graece c. lar.
interpret. e regioue; p. 2 1 — 242. Hotodov notrjpa ntQi Ttjg aontdog rov rjQu/.).tovg. llesiodi opus de
scuto Herculis, graece c. lat. interpr. e regioue; p. 243 — 330 [fol. X 6a]. Jlotodov Qtoyoviu. Hesiodi
Deorum generatio, graece c. lat. iuterpr. e regione; fol. X6b — Y 8a Index [rerum et verborum];
fol. Y 8b vac) ff ).

(Idem Iudex) Wittebergae 1612. 8. Haec est repetitio praecedentis Ed.

H2FOJOY 2QZ0MENA. Hesiodi Ascraci quae eccstant omnia , cum intcrpretalionc Latina
emendatiore. Accesserunt Enarrationes Dn. Philippi MclancJithonis in tQyu xal r^ttQug, ct
Analj/sis eiusdem Pocmatis ac Theogoniae , JCJCJCVL tabulis comprchcnsa , Opcrd M. Erasmi
Schmidt , Graec: et Math: Piofess: Wileb. (Infra haec lnsigne typogr.: Samuel Davidem ungens.)
Witebergae, Imprimebat Augustus Boreck, Impensis haeredum Samuclis Scijischii, An. 1623.
8. 2072 plagg. )( et litt. A — V (V >/-2 P1-) ^gP» 8 fo11- ,10n nuin., 292 pagg., 10 foll. non num. (fol.
)(2a — 4a Erasmi Schmidt epistola dedicatoria ad Mich., Conr. Vict. et Godfr. Schneideros Fr. 23. Aug.
1623. scripta; fol. )( 4b — 8b Praefatio in Hesiodum Philippi Melanchthonis; fol. Ala Index: HZFO'-
JOY TOY A2FCPAF0Y 2£2ZO'MENA. 'E^ya y.u\ r^tQut. (dtoyovia. 'Aonig. Hesiodi Ascraci
Opera qttae adhuc carstant. Opera et Dies. Deorum gcneratio. Scutum.; pag. 2 [fol. A 1 b] — 57.

*) Sic haec Ed. ab HoiTmauno 1. I. affertur, brevius a Fabricio 1. 1.

**) Sic hanc Ed. affert Uoffmauuus 1. 1. p. 394. ; Fabricius 1. 1. hanc inter eas memorat, quibus Ed. 1533. repetita est.

***) Hanc Ed. rx Bibl. senat. Norimb. in manibus liabeo; brevius earn Fabricius et Hoffmannus I. 1. afferunt. — Paulo
post lianc ab Hoffmanno 1. 1. memoratur liaec: Hesiodi liber, cui tilutus: opera et dies; annotationibus qnibusdam
doctissimorum virorum praemissis. Lond. , excud. Rich. Field. 1590. 12. , quae Ed. fortasse etiam Melanthonis au-
notationcs continet.

f) Hanc Ed. , quam ex eadem bibliotheca in manibus teueo, Fabricius et Hoffmannus 1. 1. commemorant.
f f ) Hanc Ed. , quae in Bibl. acad. Halens. et senat. Norimb. est, etiam Fabricius 1. 1. p. 603. et Hoffmauuus 1. I. p. 389.
una cum eius repetitionibus a. 1612. et 1633. afferunt.

Melanth. Opek. Vol. XVIII. 11

163 PHIL. MEL. SCRTPTA PIIILOLOGICA. 164

Haodov xov Affxoaiov SQyu. Hesiodi Ascraei Opera, graece c. lat. interpr. e regione; p. 58 — 138.
Philippi Melancbthonis Enarrationes luculentae in sQyu xul tjfisoug Hesiodi; pag. 139. Index: ANA-
AY2I2 EPniN KAl HMEP9.N Hesiodi. XXIII. Tabulis "Comprehensa a M. Erasmo Schmidt.;
p. 140 — 165. 23 Tabulae; p. 166 — 239. Hciodov Qsoyoviu. Hesiodi Deorum generatio, graece c.
lat. interpr. e regione; p. 240. Index: 3ANA'AYII2 &E0WNIA2 'H2IOJOY XIII. Tabulis Com-
prehensa a M. Erasmo Schmidt. p. 241— 253. 13 Tabulae; p. 254— 292 [fol. T2b] Haiodov Ttoirjfia
ttsqI TTJg 'AGittSog tov cHgay.Xsovg. Hesiodi poeina de Scuto Herculis, praemisso argtimento, graece et
latine; fol. T 3a — V 3a. Index rerum et verborum; ult. 3 pagg. vacant)*).
CH2I0'J0Y TOY~ 'A2KPA10Y EPTA y.al HMEPAI. Hesiodi Ascraei Opera et Dies, Cum Enar-
rationibus Philippi Melanchthonis , ct Erasmi Schmidii Analysi ejusdem Poematis XXIIL
tabulis comprehensa. Wittebergae lmpensis Iohannis Seljischii lenae Typis Georgi Sengen-
waldi. Anno MDCLXII. 8. ll7/8 plagg.)(et litt. A— L (L 7/8 pl.) sign. 8 foll. non ntim., 164 pagg.,
5 foll. non num. (fol.)(lr> Ioh. Erici Ostennan epistola ad lectorem Wittenb. prid. Non. Ian. 1661. scripta;
fol.)(2a — 4a Erasrai Schmidt epist. dedicatoria ad Mich. Conr. Vict. et Godfr. Schneideros Fr. 13. Aug. 1623.
scripta ; fol.)(4b— 8^ Praefatio in Hesiodum Philippi Melancbthonis ; pag. 1 [fol. A 1 a] Index : cH2IO'JOY TOY~
AZKPAIOY EPTA xul HMEPAI. Hesiodi Ascraei Opera ct Dies; p. 2—57. cHgi66ov tov
^Agxquiov SQya. Hesiodi Ascraei Opera, graece c. lat. interpr. e regione; p. 58 — 138. Pbilippi Me-

lanchthonis Enarrationes luculentiae (errore typogr. pro: luculentae) in sQya y.al rjfisQug Hesiodi; p. 139.

Index: ANAATI2 (errore typogr. pro: ANAAY2I2) EPr&N KAI HMEPiiN Hesiodi. XXIII.

Tabulis Comprehensa, a M. Erastno Schtnidt.; p. 140 — 164 [fol. L 2b] et fol. L 3a continent 23

Tabulas; fol. L3b — 7& Index (rerum).)**)

His editionibus , quae Melanthonis in Hesiodum praefationem atque enarrationem cum textu graeco exbibent,
enumeratis nunc adiungimus eos libros editionesque, in quibus aut sola praefatio et enarratio Mel. sine textu , aut
tantumraodo praefatio Mel. sine enarratione eius (cuiu textu vel sine eo) inveniuntur.

Prioris generis est:

Ouintus Tomus Opcrum Philippi Melanthonis. Basileae. Anno M. D. XLI. Mense Augusto. Fol.,

qui praeter alia etiam p. 287 — 293. Mel. praefationes duas et p. 294 — 324. enarrationem in Hesiodum,

sine textu continet.
Posterioris generis sunt :

1. sequentes editiones, quae Mel. praefationem (sine enarratione eius) cum textu continent:

Hesiodi Ascraei Opera, quae quidem eoclant, omnia Graecc, cum interpretatione Latina £ regione,
vt conferri a Graecac linguae studiosis citra negocium possint. Adiectis iisdem latino carmine
elegantiss. versis, et Genealogiae deorum a Pylade Briariano descriptae , Libris V. Accessit
nunc demum Herculis Scutum, doctiss. carmine a loanne Bamo conuersum. (Infra haec Insigne
Ern. Voegelini typographi Lipsiensis: Arca foederis, cui duo Cherubim insident, cum Christo cruci infixo)
Rerum et verborum in ijsdem memorabilium index. s.l. et a.8. 27plagg. litt. A — Z? a — d sign.8 foll. non
num., 381 pagg., 18 foll. non num. (fol. A2b — 4a Iac. Hertelii epistola nuncupatoria ad Wolfg. Wissenbur-
gium Basileae Cal. Martiis 1564. scripta; fol. A 4b — 8a Praefatio in Hesiodum, P. Melanchthonis; fol. 8b
et pag. 1 [fol. Bla] — 59. Hesiodi Ascraei Opera et Dies, graece et lat.; p. 60 — 95. Hesiodi Opus
de scuto Herculis, cum Scholio veteri in calce adiuncto. Graece et lat. ; p. 96 — 115. Alia eiusdein
poematis de clypeo Herculis translatio; p. 116 — 187. Hesiodi Deorum generatio, graece et lat.; p. 188

— 320. Quatuor latinae versiones metricae: 1) Nic. Vallae Operum et dierum, 2) Vlpii Franek. eius-
dem carminis, 3) Io. Rami Clypei Herculis, 4) Bonini Mombricii Tbeogoniae; p. 321 — 381 [fol. b 7a].
Deorum genealogiae a Burcardo Pylade Brixiano versibus elegiacis conscriptae libri V.; fol. b 8a — d 8a
Index rerum et verborum; fol. d 8b vac.)***).

Haec Ed. recusa est Lipsiae ap. Georg. Defnerum M. D. LXXXV. 8. ; iterumque adnexis tabulis inventionis
et dispositionis in Opus Hesiodi 'EQywv xai fjfiSQWv, confectis studio Io. I. F. Posselii, Lipsiae 1603. 8.

— et Lipsiae , typis Lambergianis, Anno M. DC. XV. 8. 29 plagg. litt. A— Z, a — f sign., 7 foll.
non num., 351 pagg., 16 »/3 f°U- non num« > ^ fo1' alb'> se^1' ^ Plagg' extreinae habent hunc proprium
indicem : Tabulae Inventionis et Dispositionis in Opus Hesiodi "EQywv xal ^fisQiov : A multis mul-
tum hactenus expetilae , iam vero ad publicum discentium usum editae : Siudio et Operd Ioan-

*) Haec Ed., quam ex Bibl. magniducali Wimar. in manibus Iiabeo, a Faliricio 1.1. p.598. in illa annotatione a me p. 157 sq.
nota**) exscripta memoratur; p. 609. autem dicit, Editionem Witteb. a. 1601. rccusam esse a. 1633., idem Hoffmannus
1. I. p. 390. affert , Editionis Witteb. a. 1623. nullam mentionem faciens , quapropter suspicor, a. 1633. his locis errore
typogr. legi pro a. 1623.

**) Haec editio , quam ex Bibl. senat. Norimb. in manibus teneo , et Fabricio et Hoffmanno Iatuit.

***) Haec editio, quam etiam Hoffmannus I. 1. p. 388. affert , in Bibl. acad. Halensi asservatur.

165 LII. PKAEFATIO, FROLEGOMENA ET ENARRATIONES IN HESIODUM. 166

nis I. F. Posselii, Graecae Linguae in Academia Roslochiensi Professoris. (Infra haec Insigne
typogr. : Equus alatus.) Anno M. DC. X.V.*)

2. hae Declamationum et Praefationum Melanthonis collectiones, quae solas eius praefationes in Hesiodum
(sine enarratione, et textu graeco) continent:

a. Liber selectarum declamationum Philippi Melanthonis etc. Argentorati M.D.XLI. 4. (accura-
tius a ine in huius Corp. Reforin. Vol. XVII. p. 641 sq. descriptus), ubi p. 613 — 633. duae praefa-
tiones in Hesiodum inveniuntur.

b. Philippi Melanthonis cum praefationum > tum orationum etc. Tomus secundus a Gerbelio septies
Argentorali 1544., 1546., 1555., 1558., 1559., 1564., 1569. et semel Servestae 1587. editus
(in huius Corp. Ref. Vol. XVII. p. 641 sq. a me descriptus). Ex his Editt. prima (a. 1544.), quinta
(a. 1559.) et octava (a. 1587.) p. 1 — 30.; sexta (a. 1564.) p. 7 — 35. duas illas in Hesiodum prae-
fationes cum scholiis marginalibus exhibent.

c. Declamationum D. Philippi Melanthonis etc. a Richardio Argentorali 1570. editarum Tomus
primus (iu huius Corp. Ref. Vol. XVII. p. 689 sq. descriptus) , ubi hae duae praefationes cum scholl.
margin. p. 205 — 226. leguntur.

Praeterea meraoranda est haec editio :

Commenfarius in Hesiodi Ascraei soya xal Tjp,sQug^ inagno studio et labore collectus, et in usum
sludiosae juventulis nunc primum edilus , A. M. Stephano Riccio. Accesserunt Ulpii Frane-
kerensis Frisii set Nicolai Vallae translationes , vt quis cum Graeco textu conferre queat.

16 11 (his numeris interpositum est Insigne typogr. : lacobus cum angelo luctans) Lipsiae Apud Iacobum
Apelium. — (In fiue:) Erphordiae Itnprimebat Martinus Wittclius, Impensis Iacobi Apelii. 8.
50 plagg. litt. A — Z, a — z, Aa — Dd sign., 12 foll. non num. , 776 pagg., ult. fol. album (fol. A 2a

— B 3a Steph. Riccii epist. dedicat. ad Fridericum Guilhelmum et Ioannem Fr. Duces Saxoniae; fol. B3b

— 4b carmen in Hesioduin; p. 1 — 373. Hesiodi sQywv y.al tj/jlsqwv lib. I. graece cum triplici versione
lat. , dispositione rhetor. et explicatione, praemissis Prolegomenis; p. 374. vac. ; p. 375 — 726. huius
cann. lib. II. gr. et lat. , c. dispos., explicat. et Prolegg.; p. 727 — 774. eiusd. carra. lib. III. cHfisQut
inscriptis gr. et lat. cum dispos. et explicat. , praefatioae Melanthonis in librum iiesiodi de discriinine
dierum 1535., aliisque duabus Fr. Burggrati et Io. Stigelii atque duplici distributione dierum mensis prae-
missis; p. 775 — 776. Ge. Turschalae epigramma in St. Riccii explicationein Hesiodi, addita Clausula
typogr. ; ult fol. vac.)**).

Praefatio Mel., quae in hac Ed. exhibetur, a ceterarum Editt. praefationibus diyersa tantum ad eam huius
poeinatis Hesiodei partein pertinet, quae inscripta est: H/nsoui.

Ex illis editionibus, quae Melanthonis enarrationem praefationemque cum textu continent, hasce undecim
in manibus habemus: 1) Ed. Hagan. 1532., 2) Ed. Francof. 1541., 3) Ed. Francof. 1557., 4) Ed. Tigur. 1562.,
5) Ed. Lips. 1564., 6) Ed. Mulhus. 1569., 7) Ed. Lips. 1581., 8) Ed. Lips. 1591., 9) Ed. Witeb. 1601.,
10) Ed. Wileb. 1623., 11) Ed. Witeb. 1662., quibus accedit 12) Ed. Rasil. Opp. Mel. 1541., enarrationem et
praefationes sine textu continens.

Ex iis autem, quae Melantbonis praefationem in Hesiodum, sine enarratione, exhibent , has decem in mani-
bus tenemus: 1) Ed. (Lips.) s. 1. et a., 2) Ed. Argent. 1541., 3) Ed. Arijent. 1544., 4) Ed. Argcnt. 1559.,
5) Ed. Argent. 1564., 6) Ed. Argent. 1570., 7) Ed. Lips. 1585., 8) Ed. Servest. 1587., 9) Ed. Lips.
1611. , 10) Ed. Lips. 1615.

Ex his Editt. illam, cui annus neque in titulo neque iu fine est adscriptus, Ed. s. a., ceteras vero solis
annorum numeris significabimus, tres autem anni 1541. additis litteris initialibus A. (Argentorat.), R. (Basil.), F.
(Francof.), et duas anni 1564. litteris A. (Argent.) , L. (Lips.), ubi diversa praebent, in hac nostra Ed. distin-

guemus.

Hesiodi poema in his Editt. (iis exceptis, quae solam praefationem Melanthonis sine textu continent) in duas
partes est distinctum, quarum altera in Editt. 1532., 1541., 1557., 1562., 1564., 1569., 1581., 1585., 1591.,
1611., 1615. et Ed. s. a. eQya y.al rj/xsQat, iu Editt. 1601., 1623., 1662. SQya (i. e. vitae praecepta); altera
autem, a versu 765 (al. 763., in Ed. Brunck. 710.) incipiens, in his omnibus rifiioou (i. e. dies homini oeconomo
observandi) est inscripta. Prior pars in iisdem iterum in duos libros est divisa , quorum alter a versu 383 (al.

*) Harum trium editionum prima a. 1585., quae in Bibliotli. acad. Halensi est, Fabricium et Hoffmannum fugit; neuter enim
Operum omnium Hes. editionem huius anni memorat, sed tantummodo ,,Operum et Dierum"; altera autem et tertia ab
utroque afferuntur, a Fabr. p. 603 sq. et ab Hoffm. p. 389 sq. Tertiam a. 1615. ex Biblioth. senat. Lips. in inanilms habeo.

**J Haec Ed. iu Biblioth. acad. Halensi est.

11*

167

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

168

381., in Ed. Brunck. 353.) orditur. In recentioribus Editt. Brunckii (Hdr/.n 7toit;<rig sive Gnomici poetae graeci.
Emendavit R. Fr. Pli. Brunck. Argentorati 1784. 8., ubi p. 150 — 177. textus graecus huius operis Hesiodi exhi-
betur), Gaisfordii (Poetae minores graeci. Praecipua lectionis varietate et indicibus locupletissiinis instruxit Thom.
Gaisford. Vol. I. Oxonii 1814. 8. p. 3 — 60.) Goettlingii (Hesiodi Carmina. Recensuit et commentar. instruxit C.
Goettlingius. Gothae et Erfordiae 1831. 8.), Diibneri (Hviodov Tiotr^uxa. Hesiodi Carmina. Apollonii Argonau-
tica. Musaei carmen de Herone et Leandro. Coluthi raptus Helenae etc. Graece et lat. ed. F. G. Lehrs. Asii,
Pisandri etc. fragmenta cum commentar. adiecit Frid. Dubner. Parisiis 1840. 8., in quo libro p. 30 — 46. hoc poema
legitur) et al. hoc opus sine ulla distinctione, continua versuum serie, idque recte praebetur. Nam, Fabricio teste
(l. 1. Vol. I. p. 573.) neque constat, ab Hesiodo in plures libros hoc opus divisum fuisse, neque hanc distinctio-
nem vel scriptores antiqui vel codices MSS. probae notae agnoscunt. Versuum autem numeri, quibus illae anti-
quiores Editt. (exceptis Edilt. 1623., 1662.) omnino carent, in recentioribus inde a v. 120. diversi sunt (vide infra
p. 191 — 193. notain 2.); quapropter eos inde ab illo versu, aeque ac Goettlingius et Dubnerus fecerunt, ubique
duplici ratione adscribeinus. — Alia duplici versus numerandi ratione Gaisfordius utitur, quarum una versus con-
tinua serie numerat, altera autem uncis inclusa antiquiorem illam huiiis poematis in tres libros divisionem seqnitur,
quoruin secundus a v. 381. Ed. Gaisf. (Goettl. et Diilm. 383.), tertius a v. 763. Ed. Gaisf. (Goettl. et Diibn.
765.) incipit.

IN HESIODI OPERA ET DIES

PHILIPPI MELANTHONIS PRAEFATIONES, PROLEGOMENA ET EN ARR ATIONES.

1. PRAEFATIONES.

Melanthon duas in Hesioduin praefationes scripsit, quaruin una incipit a verbis: „Cum de enarrando Hesiodo
deliberarem ", altera a verbis: „Quod in Plautina fabula histrio praefatur". Harum in Editt. supra enumeratis vel
utraque vel una tantum exstat. Videlicet Editt. 1532. et 1562. solam priorem exhibent; Editt. s. a., 1585., 1601.,
1615., 1623.. 1662. alteram solam ; Editt. 1541. B., 1541. F., 1564. L., 1569., 1581., 1591. utramque illo or-
dine; Editt. 1541. A., 1544., 1559., 1564. A., 1570., 1587. utramque ordine inverso, in his enim altera prae-
fatio priori praecedit. — Praeterea iu ipsa euarratione libro II. prioris partis huius poematis et alteri eius parti
fjnioou inscriptae praefatio brevis est praemissa, quain utraiuque iisdein locis exhiltebimus, alterique praefationera
Editionis 1611., quae ad eandem poematis partem spectat, adiungemus. — Hoc autem loco tantum illas duas prae-
fationes nunc deinceps praebemus.

Praefatio in Hesiodum Phil. Melan-
thonis prima *).

Cum de enarrando Hesiodo deliberarem,
inter caeteras difficultates, quas mihi id negotii
suscepturo propositas esse intelligebam , in men-
tem hoc quoque veniebat, non defuturos esse,
quoniam non ita multo ante is poeta in hac
schola luculenter enarratus est , quibus , si rele-
geretur, fastidium repelitio adferret. Video enim
non aliter atque vulgo aiunt, novas cantiones
gratissimas esse, ita vos avidissirne ad eos autores
cognoscendos , qui minime noti ac pervulgati
sunt, confluere. Quamquam igitur verebar , ut
accepturi esselis poema , quod gratiam novitatis
paulo ante exuit, tamen confirmavit me eorum

1) Sic Iiacc praefatio inscripta est in Editt. 1541. F., 1564.
L. , 1569., 1581., 1591.; in Kditt. 1532., 1562. autem sic:
„Prae(atio in Hesiodum Phil. Melaiichtlioiiis", in Ed.
1541. B. : „PIiil. Melanchthonis in Hcsiodum praefatio. '; in
Editt. 1541. A., 1544., 1559., 1564. A. , 1570., 1587., in
quibus secnndo loco posita cst, sic: „ Praelatio iu He-
«iodmn u Fraucisco Vinaricnsi recitata."

iudicium, de quorum consilio Hesiodum enar-
randum suscepi, qui, quod eius poetae cogni-
tionem maxime frugiferam et liberali ingenio
dignissimam esse statuebant, saepe relegendum
essc iudicabant. Nam cum magnam utilitatem
habeat relectiola), et diligenlius expendantur et
altius introspiciantur ea , quae retractamus2);
sunt enim, ut scitis, devrtqai cpQovzideg Oocptv-
Ttocu3): fore arbitrabantur, ut neminem poeni-
teret Hesiodum ex intervallo regustasse et pro-
pius cognovisse, cuius de omnibus officiis tam
honesta praecepta sunt, tam multae sententiae,
quae ad abditas et abstrusas in natura res cogno-
scendas faciunt, ut nunquam de manu deponen-
dus videatur. INam qui numerat potius , quam

la) Huic voci in Editt. 1559., 1564. A. , 1587. iu margine
adscripta sunt verba: Hetractationis utilitas.

2) retractamusl sic Editt. 1532., 1541., 1544., 1557., 1559.,
1562., 1564. A., 1587., 1591. ; |Editt. 1564. L. , 1569.,
1570., 1581. tractamtis.

3) <so<p(0t(q«<] Ed. 1587. errore typogr. : co(/)ot/()«».

169

LII. 1. PRAEFATIOJNES IN HESIODI OPERA ET DIES.

170

longum catalogum autorum audierit, quam sup-
putat4), quid ex quoque lucrifecerit , is sciat se
in studiis iufeliciter versari. Neque vero mul-
tum utilitatis adferre scriptor ullus potest, semel
tantum velut a limine salutatus. Et Hesiodum
veteres non tantum putaverunt 5) semel atque
iterum legendum esse, sed ediscendum omnibus
pueris53) , qui liberaliter inslituebantur, ut Co-
luinella testatur6), proponebant. Ego igilur his
causis adductus sum , ut susceperim hunc poe-
tam rursus interpretandum. Sed quoniam cupio
vobis eliain persuadere utilem operam vos in eo
repetendo sumpturos esse, aliquanto latius 7)
huius mei iudicii ratio mihi exponenda est, et
dicendum8), quomodo legereveterum scripta con-
ducat. Qua de re dum dico, quaeso me dili-
genter attendite. Nam qui in discendo nihil
aliud consilii habent, nisi ut multa legant, hi
mibi tanquam via lapsi, toto coelo errare vi-
dentur.

Proinde sic statuo, paucos quosdam, eos-
que optimos ex illo magno librorum numero
eligendos esse8a), quibus a priina pueritia innu-
triti9), omnes eorum sententias ut digitos ac un-
gues nostros, teneamus, et sermonem eorum,
quam proxime fieri potest , nostra oratio referat
ac redoleat. Animadverto autem hanc oratio-
nem 10) in reprehensionem quorundam imperi-
torum, qui varietate lectionis doctrinae famam

4) supputatj Editt. 1564. L. , 1569. errore typogr. : sup-
petat.

5) putaverunt] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B. , 1544.,
1559., 1562., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. F., 1557.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. putarunt.

5a) His in Editt. 1559., 1564. A. , 1570., 1587. in margine
apposita suut verba: Pueri oliin ediscebant Hesiodum.

6) Haec spectant ad Columellain I, 3, 5. , ubi Hesiodi vcr-
sus (Opp. et D. 348 [346.]) iiis verbis laudatur: „Cum
a primis cunabulis, si modo liberis parentibus est oriuu-
dus, audisse potuerit, Ovtf' av fiovs unokon, il jxq yiiztoi/
y.ay.og titj,

7) Iatius] sic Editt. 1532., 1541., 1544., 1557., 1559., 1562.,
1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1564. L. , 1569., 1581.,
1591. lautius.

8) dicendum] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B., 1544.,
1559., 1562., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. F.,
1557., 1564. L. , 1569., 1581., 1591. docere.

8a) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. adiecta
est nota marginalis: Quomodo veterum scripta legenda.

9) iunutriti] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B., 1544., 1559.,
1562., 1564. A.j 1570., 1587.; Editt. 1541. F. , 1557.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. enutriti.

10) orationem] sic Editt. 1532., 1541. A. , 1541. B. , 1514.,
1559., 1562., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. F., 1557.,
1564. L., 1569., 1581., 1591. rationein.

aucupantur, incursuram esse, qui me desidiam
iuventulis novo quodam paradoxo alere voci-
ferabuntur, cum audient me variam et multorum
lectionem improbare. Ego vero si quam novam
legem nullo autore, sine gravibus testibus fer-
rem, iure culpandus essem. Neque enim vel
aetas niea, vel eruditio, vel autoritas eiusmodi
est, ut sumere mihi apud vos praecipientis per-
sonain ausim ; verum ea , quae a doctissimis vi-
ris tradita meminimus, quaeque mediocri harum
litterarum, in quibus versamur, usu cognovimus,
in medium afferre officii nostri esse iudicavi-
mus. Horatius ait: Vel si coecus iter monstrare
velit, tamen adspiciendum esse, si quid moneat,
quod non sit inutile10*).

Quare vos rogo , ne gravatim in10b) tam
variis opinionibus eorum, qui discendi rationem
tradunt, et meam sententiam audiatis, cui, nisi
doctissimorum hominum testimonia suffragantur,
non postulo, ut accedatis; sin autem et locu-
pletissiinis testibus fidem fecero , et gravissimis
argumentis ostendero, promiscuam illam variam-
que lectionem non perinde iuvare studia, ut qui-
dam existimant, nihil erit, opinor, cur mihi
quisquam haec monenti succenseat. Sicut igitur
prudentia est certum alicubi domicilium , certam
sedem , certos habere lares : ita in studiis necesse
est animum habere certos quosdam autores, ad
quos se, quacunque de re disputatio inciderit,
referat, quos penitus notos habeat, quosque de
omnibus rebus in consilium adhibeat. Non va-
cat autem illi, qui in omnibus chartis excutien-
dis operam sumit, in certis aliquihus scriptis
tantisper commorari, dum et penitus ea cogno-
verit, et ita imbiberit, ut plane in suam naturam
verterit10c). Neque enim fieri potest, ut ait Xe-
nophon, simul et multa quispiam faciat, eadem-
que recle faciat11) omnia ; non enim potest se
mens intendere in diversa. Quare cum aliqua de re

lOa) Horatii verba Epist. I, 17, 3 — 5. Iiaec sunt:

Ut si
Caecus iter monstrare velit: tamen aspice, si quid
Et nos , quod cures proprium fecisse, Ioquamur.

lOb) in] sic Editt. 1541. B. , 1541. F. , 1557., 1562., 1564.
L., 1569., 1581., 1591. ; in Editt. 1532 , 1541. A. , 1544.,
1559., 1564. A., 1570., 1587. deest.

lOc) verterit] sic Editt. 1541. A., 1541. B., 1544., 1559.,
1562., 1564. A., 1570., 1581., 1587., 1591.; Editt. 1532.,,
1541. F. , 1557., 1564. L. , 1569. verterint (sci!. se).

11) faciat] sic Editt. 1532., 1541. A., 1544., 1559., 1564. A.,
1570., 1587.; in Editt. 1541. B. , 1541. F., 1557., 1562.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. deest.

171

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

172

aut iudicandum est aut dicendum, tum demum
sudant illi, ac sentiunt in tanta copia , quam sint
inopes. Quia enim nullam certam supellectilem
habent, unde depromant, quae usus poscit: itur
ad bibliothecam, quaerunturindices, mutuantur
a singulis autoribus sententiolas aliquot, quas
cum in lucem proferunt, quia plerumque male
cohaerent furta illa , nec inter se consentiunt,
invenias pleraque illa nihil facere nQog snog.
Neque vero legere se putet autorem is , qui obi-
ter tantum inspexerit ac salutaverit. Nain quem-
admodum aiunt , amici 12) sensum deprehendi
non posse, priusquam cum eo multos salis mo-
dios ederis13): ita diu multumque habendus est
in manibus autor, iterum atque iterum evolven-
dus, dum fiat satis familiariter notus, dum il-
lius sententiae, illius verba sic insideant tibi, ut,
cum opus est, non procul accersenda aut quae-
renda sint, sed ultro se tibi offerant. Contra,
quemadmodum immodicus cibus14), quia15) con-
coqui non potest, in crudos hurnores degenerat,
qui non modo non alunt corpus , sed naturalem
etiam succum strangulant: ita, cum multa legeris,
fortassis iiet, ut confusaneam quandam doctri-
nam tibi compares, sed illa magis hebetabit 16)
ac obruet ingenium quam perpoliet. Nihil enim
certi, non res, non verba , in tanta varietate
lectionis reliquum tibi facies. Verba undequa-
que emendicanda erunt, quoties dicere institueris,
quorum mira disshnilitudo erit, neque magis
inter se similes sententiae erunt ex variis locis
autorum nulloiudicioaut delectu transscriptae 17).
Denique in tota oratione velut aegri somniis va-
nae fingentur species, ubi non pes, non caput
uni est.

Cum igitur haec incommoda secum afferat
illa tumultuaria lectio 18) quid tandem rei est, cur
non ingrediamur meliorem aliquam legendi ra-
tionein ? cur non doctissimorum hominum prae-

12) Huic voci in Editt. 1559., 1564. A. , 1570., 1587. in

margine adscripta sunt: Simile ab amico.

13) L)e lioc provcrbio conf. Erasini Adag. chi!. II. cent. 1.
prov. 14.

14) Huic voci in Editt. 1559., 1564. A. , 1570., 1587. in
marg. adscriptum est: [Simile a] Cibo.

15) quiaj Ed. 1557. errore typogr. : qui.

16) hebetabit] Ed. 1541. F. errore typogr. : hebitabit.

17) transscriptae] sic omues illae Editt. , exceptis Editt.
1564. L. , 1569., 1581., in quibus legitur: conscriptae.

18) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. appo-
sita est nota margin.: Melior legendi ratio.

ceptis obtemperemus? Neque eniin ignota est
vobis sententia Plinii praecipientis, ut sui cuius-
que generis autores diligenter eligantur. Mul-
tum enim , ut ait , legendum est , non multa 19),
quod sic accipiendum esse nemo dubitat, saepe
multumque eadem esse relegenda, nec esse dis-
trahendum animum varietate autorum. Idem
monet Seneca: Certis enim ingeniis, inquit, im-
morari ac innutriri oportet, si velis aliquid tra-
here, quod in animo fideliter sedeat 20). Non
Delphicum ullum oraculum verius esse experie-
mini, si vestra studia ad calculos vocabitis, et
ratiocinabimini , quantum lucri attulerit ali-
quando unus autor ter aut quater relectus, et
ad id conferetis ea, quae ex multis aliis libellis
obiter inspectis in animo haeserunt. Intelligetis
enim multo uberiores fructus vos ex uno illo
libro , quam ex reliqua tota 21) bibliotheca perce-
pisse. Accedit huc , quod , sicut alias artes imi-
tatio docuit, ita in his nostris studiis, nisi ad
aliquod certum exemplar dirigamus animum,
nihil efficiemus dignum laude. Videtis enim eos,
qui sculpere, qui pingere, qui canere discunt,
eligere aliquem magistrum, cuius esse quam si-
millimi studeant. Neque vero exigunt hanc di-
ligentiam inferiores artes, et non flagitant ean-
dem hae maximae vitae et regendarum rerum-
publicarum artes, in quibus vos versamini. Non
enim satis intelligitis , quid oneris sustineatis, si
non cogitatis has litteras , ad quas adhibiti estis,
comparandas esse tum ad privatam vitam recte
instituendam , tum ad civitates regendas, ad iu-
dicia tenenda , ad religiones conservandas22), de-
nique ad omnes vitae partes gubernandas.

Quare si aliae mediocres et tanquam secun-
dae ciassis artes percipi non possunt, nisi ad
certa exemplaria manus dirigatur, quanto minus
has difficiliores consequemur, nisi proposuerimus
nobis aliquem ad imitandum, quem tota mente
atque toto animo intueamur, qui regat omnia
consiiia nostra , vel in dicendo , vel etiam in re-
bus gerendis. Nonne gravissimus poeta Virgilius,
cum significare vellet, quae esset optima ratio

19) Haec verba leguntur in Plinii Secundi epist. Vll, 9.

20) Senecae epist. I, 2. initio.

21) tota] in Ed. 1557. omiss.

22) ad religiones conservandas] sic omnes illae Editt.,
praeter Editt. 1564. L., 1569., 1581., 1591., quae babeut:
ad religionem conservandam.

173

LII. ^. PRAEFATIONES IN HESIODI OPERA ET DIES.

174

principis ad eximiam virtutem instituendi, fingit
Evandrum adiungere adolescentem fdiumAeneae,
et praecipere gnato , ut inde a prima pueritia
Aeneam effingere et imitari studeat? Sic enim
ad Aeneam ait, cum illi puerum commendat:

Sub te tolerare magistro1
Militiam et grave Martis opus, tua cernere facta
Adsuescat, primis et te miretur ab annis23).
Sensit enim poeta artem illam imperandi, unam
omnium longe praestantissimam , neminem asse-
qui posse, nisi se ad alicuius summi viri imita-
tionem totum componat, cuius dicta , facta , con-
siliaque omnia ob oculos posita habeat, ad quae
suum ipse cursum dirigat. Quamquam autem
hae nostrae artes dignitate longe infra bene im-
perandi scientiam positae esse existimentur, ta-
men difficultate illi pares esse nemo dubitare
potest24), si modo expenderit, quanti negotii sit,
tam multarurn rerum cognitionem, praeterea me-
diocrem quandam facultatem dicendi et expo-
nendi, quae recta esse perspexeris, parare. Est
enim profecto una de difficiilimis artibus vel me-
diocris eloquentia. Quare si in levioribus arti-
bus sine imitatione effici nihil potest, eloquen-
tiamne putabimus nos sine illo 25) adminiculo
consequi posse? Ciceroni non videtur. Nam
apud hunc Antonius 26) ante omnia praecipit, ut
eligamus aliquem , cuius nos similes esse veli-
mus, et summa contentione animi effingamus,
atque imitemur in illo ea, quae maxime excel-
lunt.

Quod si igitur imitatio tantopere necessa-
ria est, nec imitari quemquam possimus, quem
non penitus notum habeamus, non relinquitur
dubium, quin diu legendi sint aliquot optimi
libelli27). (Jt enim qui semel oppidum aliquod
praetervectus est, non omnes urbis vicos, non
civitatis mores, non hominum loci eius ingenia
statim didicit: ita consilia ac sententias, aut ser-
monis compositionem in autore, quem semel
percurristi, non statim animadvertere potuisti,

23) Virgil. Aen. VIII, 515—517.

24) Huio loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. ftd-
scripta est nota margin : Difficultas eloquendi.'

25) illo] sic Editt. 1532., 1541. A., 1544., 1559., 1564. A.,
1570., 1587.; Editt. 1541. B. , 1541. F., 1557., 1564. L.,
1569., 1581., 1591. ullo.

26) Conf. Cic. de Orat. II, 22, 90.

27) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A. , 1570., 1587. in
margine adscripta sunt verba: ln optimis libellis immo-
randum.

sed diu in eo commorandum est, si voles altius
introspicere. Iam ut eius aliquam similitudinem
assequaris, ut verba illius28) in promptu habeas,
cum opus est, ut sermonis compositio non sit
illi absiinilis, hoc vero sine perpetua lectione
effici non potest. An non videmus pictores, cum
vultum alicuius depingunt, quam saepe respi-
ciant ad exemplar, quam contentis oculis omnes
lineas contemplentur? Ita nobis nunquam deii-
ciendi oculi erunt ab eo autore, quem perdiscen-
dum in manus accepimus, quemque imitandum
esse aliquo modo duximus. Non disputo nunc
de tota imitandi ratione, sed hoc monere tan-
tum volui , oportere nos in studiis nostris habere
certas quasdam sententias semper ob oculos, ex
quibus vel de moribus, vel de rebus aliis iudi-
cium faciamus, et ad quas referamus nos, qua-
cunque de re disputabimus.

Deinde quaedam struendae componendae-
que orationis tenenda forma est et character, si-
milis veteri et pure Latino sermoni, quorurn
utrumque deest istis, qui unurn hoc studium ha-
bent per omnes autores grassandi. Nam cum
sine delectu omnes sententias congerant, non
potest fieri, ut habeant certas propositas, quas
in iudicando sequantur. Deinde citius tota re-
rum natura mutabitur, quam fiet, ut iusta ora-
tionis structura utantur hi, qui non ad aliquo-
rum ex veteribus imitationem sese contulerint29).
Itaque videmus eorum orationem, qui, quam-
quam multa legerint , tamen in componenda ora-
tione , cum nullam veterem formam imitantur,
persimilem esse mendici 30) pallio , cui passim
lacerato , omnis generis panniculi assuti sunt.
Nam tota istorum oratio ex dissimillimis et ver-
bis et sententiis congesta , alias longas habet cir-
cumductiones, alias abrupta quaedam et mutila
membra , alias obsoletas et ab ultrma antiqui-
tate petitas figuras, quas non inteiligat, si revi-
viscat, ipsaEvandri mater31), alias vocabula nova
et in media barbarie nata.

28) verba illius] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B., 1544.,
1559., 1562., 1564. A., 1570, 1587.; Editt. 1541. F., 1557.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. eius verba.

29) Huic Ioco in Editt. 1559., 1564. A. , 1570., 1587. appo-
sita est nota margin. : Oratio studii tunniltuarii.

30) mendici] sic omnes illae Editt. , exceptis Editt. 1557.,
1564. L. , 1569., in quibus legitur: mendaci.

31) Evandri iam supra p. 173. laudati mater ab aliis Tbemis,
ab aliis Carmenta velCarmentis, ab aliisXicostrata, abaliis
Timandraapnellatur; conf. Pausan. V11I,43, 2. Dionys. Ha-

175

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

176

Porro cum illa dissimilitudo obscuritatem
pariat, et maximum vitium orationis sit obscuri-
tas, quis tale dicendi genus non oderit? quis non
fugiendum velis, ut ita dicam , et remis sentiat?
Quae cum ita sint, quis non fateatur satius esse
paucos scriptores, sed optirnos subinde lcgere,
eosque familiarissimos nobis facere, quam tumul-
tuf.ria lectione per omnia bibliopolia vagari,
praesertim cum hoc vitii habeat ea res, ut in
multos malos libros opera collocetur, unde velut
contagione aut pravas opiniones, aut corruptum
sermonis genus contrahas, quae postea dediscerc
immensi negotii est, praesertim si statim rude et
recens ingenium infecerint? Nam si motus cor-
poris vitiosus, qualem inAlexandro notaverunt32),
consuetudine duratus, corrigi postea nulla ra-
tionepotest, quae spes est ex animo perniciosas
opiniones, cuvn iam alte radices egerunt, evelli
posse , aut emendari sermonis vitia , quorum na-
turam tibi feceris? Danda igitur opera est sta-
tim , ut optimis imbuamur, et perinde atque ve-
nena cavenda sunt et procul arcenda , quac sunt
optimis dissimilia. Habetis mei consilii rationein,
cur, ut quisque autor optimus est, ita saepis-
sime33) relegendum esse existimem, quod quis-
quis sequendum 34) sibi 33) esse statuit36), is re
ipsa experietnr, unam hanc esse ad solidam eru-
ditionein comparandam viam, aliorum vero la-
boribus ac vigiliis fructum minime respondere.
Sed cum Hesiodum semper doctissimi homines
pluriini fecerint, ex eo genere autorum mihi esse
visus est, qui non semel tantum inspiciendi sunt.
Quare eum , quamquam non plane ignotum vo-
bis, relegendum sumpsi. Ncque meum consilium
reprehendetis , opinor, si cogitabitis, quantas
utilitates, tametsi exiguus libellus, adferre queat,
Et quia principio in omnibus negotiis constituen.

lic. 1,31., Serv. ad Virg. Aen. VIII, 130. et Paulv: Real-
Encycl. d. class. Aiterth. 111. p. 250. — Cuin Evaudri
matre loqui, est antique et obsolete loqui, Gell. I, 10.

32) Hoc spectare videtur adAlcxandri Magni cervicem , quae
ad laevam pauliun. acclinatior crat , vid. Plutarcli. Alex.
c. 4. — Htiic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587.
adscripta est nota margin. : Consuetudo vitiosa durat.

33) saepissime] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B. , 1544.,
1559., 1562., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. F., 1557.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. saepe.

34) sequendum] Ed. 1557. errore typogr. ; sccundum.

35) sibi] i» E^itt. 1564. L. , 1569., 1581. deest.

36) statuet] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B.^ 1544., 1559.,
1562., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. F., 1557.,

1564. Ii. , 1569., 1581., 1591. statuit.

i

dum est, quae utilitas ex unoquoque genere labo-
ris petatur, nos quoque monebimiis, quid ex-
pectare ac flagitare conunodi ex Hesiodi lectione
debeatis. Est enirn ex omnibus auloribus vel ver-
borum vel rerum scientia petenda. Hesiodus au-
tern Graece discenlibus rnagnum vocabulorum
numerum suppeditat37). Et quoniain alicubi hi-
lariores descriptiones continet, etiam hi, qui La-
tine discuut, ab eo quaedam honesta exempla co-
piosi sermonis, et ralionem quandam ornanda-
rum senteuliarum inutuari possunt. Narn etsi
lingua diversa sit, tamen voluntate Graecis La-
tini, in disponenda, amplincanda atque illu-
stranda oratione similes sunt. lUque duo surnmi
apud Latinos poetae, Virgilins et Ovidius, non
modo locos eius quosdam imitati sunt, sed mul-
tos versiculos paene ad verbum expresserunt38),
quorum exempla nos coinmonefaciunt , quomodo
ad nostros usus non tantum certi quidain flosculi
ex huiusmodi auloribus decerpendi sint, sed in
omni sermone inveniendo3a) prudenlia , in expli-
cando proprietas, perspicuitas ct copia, in dispo-
nendo diligentia iniitanda sit.

Sed de hac parte quia satis dici, nisi inter
enarrandum conferantur Latina cum Graecis, et
onmes figurae digito ostendantur, non potest40),
nolo in praesentia longior esse; sed in inlerpre-
tatione velut in re praesenti indicabiuius, quos
locos hinc smnpserint scriplores Lalini, et quid
iinitari, quidque excerpere ipsi debeanius. Et-
enim tametsi appareat propler ulilia praecepta
magis quam propter verborum ornatum in adrni-
ratione hoc poema fuisse, tamen quantumvis res
salubres nemo legisset, nisi commendationem
quandam habuissent ex genere sermonis, et gra-
tiam elegantia carminis addidissct. Neque pro-
fecto vetustatem ferre potuisset, nisi rerum gra-
vitati venustissimum genus verborum tanquam
illecebras quasdam adiunxisscl. JNon est autem
obscurum, quantum amarint Graeci lioc carmen,

37) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570. apposita est
nota margin. : Lcctio Hesiodi suppeditat scrmonis copiam.

38) Conf. Virgilius collatione scriptoriluis Graecornm illu-
stratus opera et industria Fulvii Ursini. Antverpiac
1568. 8.

39) in omni sermone inveniendo] sic Kditt. 1532. (in o. s.,
inv), 1541. A., 1544., 1559., 1564. A., 1570., 1587.; Editt.
1541. B., 1541. F, 1557., 1562., 1564. L. , 1569.. 1581.,
1591. in omni sermone, iu inveniendo.

40) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A. , 1570. adscripta est
nota margin. : tLectio Hesiodi suppeditat] praecepta ve-
nusta oratione ornata.

177

LII. 1. PRAEFATIONES IN HESIODI OPERA ET DIES.

178

quanta cura adservaverint, quia Pausanias41) ait
se vidisse in Helicone antiquissimum monumen-
tum plumbeas tabulas , in quibus hoc poema scri-
ptum fuerit43). Sed venio ad alteram partem , et
exponam, quid ad rerum scientiam lectio eius
conducat43), in qua profecto non minus quam in
verbis elaborandum est, quia non modo inanis
est oratio, nisi res honestas et utiles contineat,
sed etiam copiam omnem dicendi rerum scientia
genuit. Non Dii tantum mali permittant, ut ca-
dat in eos eloquentia , qui nulla virtutis prae-
cepta, nulla officia , nullas vitae leges, nullas re-
ligiones norunt, quique nullam naturalium cau-
sarum ac eventuum cognitionem habent. Nam
et Horatius eum, qui a rerum cognitione44) non
satis instructus est, negat idoneum esse ad scri-
bendum, cumait43):

Scribendi recte, sapere est et46) principium et fons.
Et multis versibus exponit postea , quarum rerum
scientiam requirat in eo, qui se disertum per-
hiberi velit. Proinde ita inducite animum, ut
sentiatis vobis in hoc curriculo studiorum , pri-
mum magnam quandam et copiosam verborum
supellectilem parandam esse, ut explicare, cum
de gravibus rebus alii docendi a vobis erunt, cum
dignitate res obscuras, eisque lumen addere pos-
setis; deinde etiam omnium rerum percipiendam
doctrinam esse , quae tum ad nostram vitam recte
instituendam , tum ad orationem illustrandam
conducunt. Etenim cum aut de natura rerum,
aut de moribus, aut de religionibus in hac civili
vitae consuetudine saepe docendi sint homines,
erit plane ovog noog /Lvpav"), is, qui quamquam
mediocris verborum copia in numerato sit, ta-
men res non satis perspectas et exploratas habet.
Neque enim dicere quisquam de re parum nota

41) Pausan. IX, 31.

42) scriptum fuerit.] sic Editt. 1532., 1541., 1557., 1562.,
1591.; Editt. 1544., 1559., 1564. A. , 1570., 1587. scri-
ptum fuerat; Editt. 1564. L. , 1569., 1581. scriptum.

43) Huic loco in Kditt. 1559., 1564. A., 1570. adiecta est
nota margin. : [Lectio Hesiodij Ad rerum scientiam con-
ducit.

44) qui a rerum cognitione] sic Editt. 1532., 1541. A., 1544.,
1559., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. B. , 1541. F.,
1562. quia rerum cognitionc; Editt. 1557., 1564. L., 1569.,
1581., 1591. qui rerum cognitione.

45) Horat. ars poet. 309.

46) et] iiaec vox, quam omnes illae Editt. et Horatii Editt.
Glareani, Doeringii al. habent, iu Ed. Bentleii deest.

47) De hoc provcrbio conf. Erasmi Adag. chil. I. cent. IV.
prov. 35.

Melantii. Oper. Vol. XVIII.

perspicue potest, ut et apud Platonem Socrates
inquit, et saepe monetCicero. EtHoratius, cum
ait48):

Yerbaque provisam rem non invita sequentur.
significavit, fieri non posse, ut se ultro magno
numero offerant verba , nisi causam bene medi-
tatam habeas. Quod cum ita sit, non sunt prae-
termittendi libri, qui de rerum natura aut de mo-
ribus praeceperunt. Neque tamen legendi omnes,
sed eligendi optimi , quique alere eloquentiam
possint, quia fere in barbaris scriptoribus non
tantum sermonis spurcities , sed etiam alia vitia
sunt. Pleriqueres, quas profitentur, non satis
notas habuerunt, plerisque ratio docendi49) de-
fuit, et si rerum peritia non defuerit, qua de re
nunc longius dici non potest. Hesiodi autem
prior libellus totus rj&izbg est, posterior dum
agriculturae praecepta tradit, ortus et occasus
siderum, multaque alia, quae ad naturam cogno-
scendam faciunt, complectitur. Requiretis igitur
ex priore libello morum praecepta , quoniam,
nisi certis legibus et sententiis moniti et adsue-
facti, honesta a turpibus discernere didicerimus,
et amplicti ea, quae decent, fugere contraria co-
nemur, recte institui vita non potest. Honestis-
simae quaeque gravissimaeque de omnibus officiis
sententiae ob oculos esse positae debent, ad quas
omnes vitae partes , velut ad Cynosuram ^0) cur-
sum suum nautae dirigunt, comparemus. Sed
quoniam Hesiodi praecepta , quibusdam ideo pa-
rum probantur, quia gentilis homo videtur aliena
et pugnantia cum nostra religione docuisse, hic
error vulgo eximendus est.

Quamquam autem longior est illa disputa-
tio, quam ut hic explicari tota possit51), tamen
iudicavi operae pretium me facturum esset si ex-
ponerem , quae vissit, quaeque autoritas eorum
praeceptorum, quae tumHesiodus, tum alii multi
sapientes et docti viri, cum animadvertissent, no-
bis a natura proposita esse, deprehensa exposue-
runt et in litteras retulerunt, ut commoneface-

48) Horat. ars poet. 311.

49) docendi] sic omnes illae Editt. exceptis Editt. 1564. L.,
1569., 1581., 1591., quae habeut: dicendi.

50) Cynosura (ad verbum: canis cauda) sidus, i. q. «pxroc
fnxQii , ursa minor, plaustrum vel currus minor, septen-
trio minor, tpoivixt); conf. Pauly: Real-Encycl. d. class.
Alterth. I. p. 6%.

51) Huic loco in Editt. 1559. , 1564. A. , 1570. in marg ad-
•cripta auut: Autoritas horum praeceptorum.

12

179

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

180

rent eos, qui51a) propter infirmitatern ingenio-
rum aut aetatis, aut etiam consuetudine in tot
malis exemplis depravati, cernere ipsi eadem non
possent52). Proinde sic statuemus, nihilo minus
divina praecepta esse ea, quae a sensu communi
et naturae iudicio mutuati docti homines gentiles,
litteris mandarunt, quam quae extant in ipsis
saxeis Mosi tabulis53). Est enim in confesso hu-
manae menti divinitus insculptas esse quasdam
leges de moribus, quales sunt: Neminem laeden-
dum esse; colendos51) esse parentes; benemeren-
tibus habendam esse gratiam ; magistratibus pa-
rendum esse55); alendos et defendendos esse eos,
qui nostrae fidei commissi sunt; pacta servanda
esse. Has cum sani quidam homines deprehensas
ostenderint imperitis , quid est , cur non et voce-
mus divinas leges, et pareamus eis tanquam divi-
nae voci? Neque ille ipse coelestis pater pluris a
nobis fieri eas leges voluit, quas in saxo scripsit,
quam quas in ipsos animorum nostrorum sensus
impresserat, quasque, utPaulus56) ait, in cor-
dibus hominum scripserat, de quibus sic inter se
omnes homines consentiunt, ut nulla tam fera
barbaries sit, nulli tam perdite mali, qui non et
sentiant et fateantur recta esse, quae illae senten-
tiae praescribunt, quique cum non obtempera-
runt, non ipsi peccatum accusent ac damnent
suum , quique non vereantur numen existere ali-
quod , cui, vel si nulli unquam mortales resci-
scant factum, poenas daturi sint. Nulla tam im-
manis natio est, quae non tacita 57) maleficos,
crudeles, ingratos oderit ac aspernetur, probet-
que ea , quae societatem inter se generis humani
devinciunt. Nam et hos, qui hospites mactant,
qui senes patres trucidant , qui nullam coniugio-
rum fidem colunt, si admoneantur, natura fa-
teri58) cogit, indigna se hominibus facere. Iam

51 !0 eos, qui] sic Editt. 1532., 1541. A., 1544., 1559.,
1564. A., 1570., 1581., 1587., 1591.; Editt. 1541. B.,
1541. F., 1557., 1562., 1564. L. , 1569. eos , et qui.

52) possent] sic omnes illae Editt. , exceptis Editt. 1564. L.,
1569., 1581., 1591., iu quibus legitur: possunt.

53) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A. , 1570. apposita est
nota margin.: Leges in tabulis saxeis et mentibus in-
scriptae, aeque colendae.

54) colendos] sic omnes illae Editt., praeter Editt. 1541. B._,
1541. F., 1562., quac exhibeitt: et colendos.

55) esse] in Editt. 1564. L., 1569., 1581., 1591. deest.

56) In epist. ad Rom. 2, 15.

57) tacita] sic Editt. 1532., 1541., 1562.; ceterae Editt.:
tacite.

58) natura fateri] Ed. 1541. F. corrupte: naturat faeri.

in his, qui sibi alicuius flagitii conscii sunt, cru-
ciatus et terrores tanti mentem exagitant, ut ad-
pareat divinam quandam vim esse , quae admissi
sceleris pudere cogat, quaeque impendentis sup-
plicii metum incutiat. Sunt igitur in humanis
animis certae de moribus leges, quae tum priva-
tam vitam regunt , tum constituere ac tenere
respublicas, iudicia exercere et societatem horni-
num defendere docuerunt. Et ut fatemur89) nos
divinitus conditos esse ac propagari, ita dubitare
non debemus, quin e coelo in hanc vitam attule-
rimus illas vitae leges , et illos igniculos, qui et
ostendunt honesta , et admonent sernper praeesse
numen, et inspectare omnia hominurn consilia
ac facta , deque sceleratis supplicium sumere so-
lere. Paulus alicubi huiusmodi sententias veri-
tatem Dei appellat60), cum vellet significare, has
opiniones non errore quodam a maioribus per
manus esse traditas , nec temere vel obrepsisse
nobis, vel in animis haerere, sed aDeo61) men-
tibus nostris infixas esse ita , ut eiici aut erui
nulla vi possint. Ego cum expendo autoritatem
harum legum, et anirnadverto, quam religiose
coli eas Deus postulet, commoveor profecto, et
earum scriptoribus magis capior; agnosco enim
non sine mente, ut ille ait, sine numine divum,
haec ab iliis nobis vivendi praecepta tradita esse.
Quare non satis intelligunt horum scriptorum
consilia , qui non perspiciunt, unde tot honesta
praecepta, tot graves sententiae manarint. De
religione aliter docent nos Christianae litterae,
sed de civilis vitae consuetudine, communibus
naturae praeceptis parere nos Christus voluit. Ne-
que vero nihil ad Christianuin pertinet civilis vi-
tae consuetudo. Non sunt igitur praetermittenda,
si qua docti et periti homines ea de re monuerunt.
Nullius autem philosophi comrnentarios Hesiodo
praeferri velim 62), tanta est et gravitas in do-
cendo et simplicitas. Illi saepe, durn ad vivum
omnia resecare student, dum odiose rixantur, al-

59) fatemur] sicEditt. 1532., 1541. A., 1544., 1559., 1564.A.,
1570., 1587.; Editt. 1541. B. , 1541. F. , 1557., 1562.,
1564. L., 1569., 1581., 1591. fateamur.

60) In epist. ad Rom. 1, 25. 3, 7. 15, 8. — Huic loco in
Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. in inarg. adscripta sunt:
Leges naturae veritatcni Dei Apostolus vocat.

61) a Deo] sic Editt. 1541. F., 1557., 1564. L., 1569., 1581.,
1591.; Editt. 1532., 1541. A., 1541. B., 1544., 1559., 1562.,
1564. A., 15S7. adeo.

62) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. appo-
sita est nota inargin. : Hesiodus oinmbus philosophis
praestat.

181

LII. 1. PRAEFATIONES IN HESIODI OPERA ET DIES.

182

tercando veritatem amittuiit. Nam ut alia omit-
tam , plerique philosophorum Deum administra-
tione63) rerum submovent, negantque ei res mor-
talium curae esse. Neque animadvertunt ab ipsa
natura nos commoneri, esse aliquam mentem,
quae haec humana regat, bonos servet, impro-
bos puniat. Melius igitur Hesiodus, qui64) iniu-
stitiae65) praeceptis flagitiosis Jgravissimas poenas
interminatur , praemia bonis pollicetur. Venit
mihi in mentem Luciani , [qui, ut solet, per io-
cum cumHesiodo expostulat66), cur, cum pollici-
tus sit se scripturum rdz3 eovxa xal ra saa6fievay
praesentia et futura, nihil tamen praedixerit,
nulla rerum futurarum vaticinia reliquerit. Ego
vero non tam vaticinari duco Chaldaeos illos,
quos vocant , qui praedicunt , uter in alea , seu
ludo talorum victurus sit, aut etiam qui tempe-
statum vices praevident, quam Hesiodum ex con-
siliis hominum exitus et casus coniectantem. Ea
divinatio et67) ex certissimis orta causis est, et
bono viro dignissima qua et multos alios et Pla-
tonem usum de Dionysio videmus , quando cala-
mitosum tyrannidis exitum praedixit68). Neque
aliud praedictionum genus ad vitam utilius est,
cui si Nero , si Domitianus et plerique alii fidem
potius adhibuissent , quam vanis promissis hario-
lorum69), in tantas calamitates non incidissent.
Nos vero cum Hesiodum audimus commemoran-
tem, quae supplicia improbis impendeant, non
humana aliqua, sed divina voce nos a turpitudine

63) administratione] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B., 1544.,
1559., 1562., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. F., 1557.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. ab administratione.

64) qui] sic Editt. 1532., 1541. A. , 1544., 1559., 1564. A.,
1570., 1587.; Editt. 1541. B. , 1541. F., 1557., 1562.,
1564. L., 1569., 1581., 1591. quia.

65) iniustitiae] sic Editt. 1541. A. , 1544., 1559., 1564. A.,
1570., 1587.; Editt. 1541. B. , 1541. F. , 1557., 1562.,
1564. L., 1569., 1581., 1591. in iustitiae; utram lectio-
nem Ed. 1532. habeat, dubium est eam ob causam, quod in
non in eadem linea , sed in praecedentis fine posita est,
quapropter et in iustitiae et iniustitiae legi potest; li-
neola divisoria (-) enim saepissime iu hac Ed. omittitur.

66) Luciani disputatio cum Hesiodo , iu Luciani Opp. ed.
Schmid. Tom. VII. p. 255 — 265. — Huic loco in Editt.
1559., 1564. A. , 1570., 1587. apposita est nota margin. :
Luciani expostulatio cum Hesiodo.

67) et] sic Editt. 1532., 1541. A. , 1541. B. , 1544., 1559.,
1562., 1564. A., 1570., 1587.; in Editt. 1541. F., 1557.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. deest.

68) Haec spectare videntur ad PJatonis epistolam VIII. (Opp.
Ed. Henr. Steph. Tom. III. p. 353. B. C. — Ed. Bipont.
Vol. XI. p. 155 sq). — Huic loco in Editt. 1559., 1564. A.,
1570., 1587. apposita est nota margin.: Certum prae-
dictionis genus.

69) hariolorum] illae Editt. : ariolorum. |

absterreri , et ad virtutem colendam invitari exi-
stimemus.

Dixi de argumento prioris libelli , posterior
ortus et occasus siderum, et pleraque (pvotxa
continet. Et quia solent in scholis quidam tech-
nici libelli de natura rerum proponi , quales sunt
vel de sphaera commentarius 70), vel Aristotelis
/usTECDQa, vel de coelo , videtur mihi in his etiam
aliquis locus Hesiodo tribuendus esse, quia tem-
porum vices, ortus siderum, dierum spatia, mira
diligentia annotavit, videturque inter primos
apud Graecos astronomiam attigisse. Nec eius
artis contemnendus autorAristoteli et Plinio visus
est, qui aliquoties eius testimonium allegant71).
Est autem cum omnium naturae partium, tum
maxime coelestium motuum et siderum perlibera-
lis cognitio. Nec mihi iniuria Plato dixisse vide-
tur, nonhomines, sed suillum pecus esse , qui-
cunque nullo eius artis studio tenentur 71 a). Ne-
mo enim fuit unquam sanus homo, qui etiamsi
alias artes hominum industria excogitatas esse iu-
dicaret, non videret tantam esse astronomiae
praestantiam , ut neminem nisi Deum autorem
eius et repertorem faciendum putaret. Itaque et
Manilius ethnicus scriptor negat potuisse fieri, ut
res tam procul a nobis positae deprehenderentur,
nisi hominum animis divinitus monstratae essent.
Sic enim ait72):

Quis foret humano conatus pectore tantum
Invitis ut Diis cuperet Deus ipse videri?
Sensit enim quandam divinitatis73) similitudinem
esse , illarum rerum notitiam potuisse consequi.
Non libet autem hoc tempore utilitates huius artis
enumerare ; sunt enim propemodum infinitae , et
quaedam ita sunt ob oculos positae, ut etiam ab
indoctis cerni queant.

Cum igitur Hesiodus gravissimarum rerum
praecepta contineat, et ad mores formandos, et

70) Intelligendus est: Liber Ioannis de Sacro Busto de
sphaera. Cum praefatione Ph. Melanth. Wittebergae 1531.
8. — Iterum edit. : Ioannis de Sacro Busto libellus de
sphaera. Accessit eiusdem auctoris computus Ecclesia-
sticus, — cum praef. Ph. Mel. (In fine:) Vitebergae apud
Io. Cratonem, anno M. DL. 8.

71) Hesiodus ab Aristotcle laudatur e. c. in Physicae au-
scnltationis 1. IV, 1. et a Plinio Hist. Nat. XVIII, 24.

71 a) Plat. de republ. lib. VII. (Opp. Ed. Steph. T. II. p. 535.
E. — Ed. Bipont. Vol. VII. p. 170.).

72) Manilii Astronomic. lib. I. v. 28. 29.

73) quandam divinitatis] sic Editt. 1532., 1541. A., 1541. B.,
1544., 1559., 1564. A., 1570., 1587.; Editt. 1541. F., 1557.,
1564. L. , 1569., 1581., 1591. divinitatis quandam.

12*

185

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

184

vitam recte instituendam , et ad cognitionem re-
rum naturalium conducat, quis non dignissimum
lectu iudicare queat?74) Ego vero etiam saepe
relegendum et ad verbum ediscendum esse cen-
seo. An si in excellentibus picturis contemplan-
dis nunquam oculi exaturantur , sed quo diutius
in eis haerent, eo magis admiratio videndique cu-
piditas crescit. Quis enim nostrum, quoties in
templum venit, non toties resistit ad eas tabulas,
quas ibi vel Durerus vel noster Lucas75) posuit,
non idem accidat in egregio poemate conside-
rando? Truncum ac caudicem illum profecto
dicere nihil verear, cui satis est semel aut iterum
excellens et ornatum carmen legisse. Proinde
sicut apud Virgilium rnirabili cupiditate ac laeti-
tia intuetur coelo demissum clypeum Aeneas, et
argumentum in eo caelatum diligenter considerat,
cum quidem eum non modo operis varietas, sed
etiam illa rerum futurarum praestigia et commo-
vent76) et detinent, denique

Expleri nequit, atque oculos per singula volvit,
Miraturque, interque manus et brachia versat77).

Ita et vos nunquam satietas aut fastidium legendi
Hesiodi capiat; sed in eum assidue oculos de-
figite, omnes locos diligentissime excutite, et
sententias eius vobis ita familiares facite, ut, quo-
ties aliqua de re deliberabitis , in mentem vobis
illa honestissima praecepta veniant. Multum
etiam sermo vester ab illo transferat ac mutuetur.
Nos quidem quantum in hac ingenii atque erudi-
tionis mediocritate praestare possumus, dabimus
operam , ne quem poeniteat nobis enarrantibus
hunc poetam operam dedisse. Dixi.

74) Huic loco iu Editt. 1559. , 1564. A. , 1570. , 1587. ad-
scripta est nota margin. : Quare sit ediscendus Hesiodus.

75) De Albrecht. Durero , pictore et chalcographo clarissi-
mo 1471. Norimbergae nato , 1528. mortuo vide G. K.
Nagler : Neues allgeineines Kunstler - Lexicon T. III.
p. 504 — 553. et K. B. Stark : Albrecht Durer u. seine
Zeit, inlibro: Germauia. Die Vergangenheit, Gegenwart
u. Zukunft der deutschen Xatiou. Herausg. von einem
Verein von Freunden des Volkes ti. Vaterlandes. Einge-
fiihrt durch Emst Moritz Arndt. Tom. I. (Leipz. 1851. 8.)
p. 625 — 679. — De Luea Cranach , pictore et chalcogra-
pho maxime Insigni 1472. Cronachi in agro Bambergensi
nato, 1553. d. 16. Octob. Wimariae mortuo legas Nagler
1.1. Tom. III. p. 176—188. et Chrn. Schuchardt: Lucas
Cranach des Aeltern Leben und Werke. Nach urkundl.
Quellcn bearb. (Leipz. 1851. 12. mai.) 2 Partt.

76) commovent] sic Editt. 1532., 1541. A., 1544., 1559,
1564. A., 1570., 1581., 1587., 1591.; Editt. 1541. B.
1541. F., 1557., 1562., 1564. L., 1569. commonent.

77) Virg. Aen. VIU, 618. 619.

Alia Praefatio in Hesiodum Philippi
Melanthonis 78).

Quod in Plautina fabula histrio praefatur,
iustam se rem venire oratum et facilem70), id ego
rnulto rectius hoc in loco praefari possum , dum
non ut ille ioculare adulterium in scenam adfero,
sed gravissima vitae praecepta , quosdam etiam
de natura rerum , de siderum ortu et occasu lo-
cos. Decrevi enim Hesiodi s gya y.al fjtU(Qag enar-
rare. Id ego poema postulo, ut summa cura di-
ligentiaque studeatis cognoscere. Qua in re,
quam nihil iniquum aut indignurn vobis , aut ab
officio alienum flagitem , quamquam videre vos
magna ex parte existimem, exponam tamen mei
consilii rationem. Ego semper operam dedi , ut
eos autores vobis proponerem , qui simul et re-
rum scientiam alerent, et ad parandam sermonis
copiam plurimum conducerent80). Nam hae duae
partes cohaerent, et sicut Horatius 8I) inquit,
amici coniurarunt, ut altera alterius ope stet ac
nitatur. Neque enim bene dicere quisquam, nisi
pectus cognitione optimarum rerum instructum
habeat, potest; et rerum scientia manca est, si
lumen orationis adhibere non possimus. Et ut
ad certa sidera nautae cursum omnem dirigunt:
ita in his nostris studiis huc omnia referenda sunt,
ut ad scientiam recte de moribus deque natura re-
rum iudicandi et explicandi res graviores, medio-
crem quandam facultatem nobis paremus, utilem
vero ad utrumque Hesiodum , quamquam rustici
autorem carminis Quintilianus 82) esse iudicavit.

Prior operis pars tota r\&iy.r) est, continens
vitae ac morum leges, profuturas vobis ad con-
suetudinem vitae , et ad iudicandum de commu-
nibus humanitatis officiis; nam de religione non
dico. Quod si putamus iurisconsultorum com-
mentarios aut philosophorum disputationes di-
scendas esse , ut in civilibus negotiis facilius per-

78) Sic haec praefatio est inscripta in Editt. 1541. B.,
1541. F., 1564. L., 1569., 1581., 1591.; in Ed. 1557. : Alia
praefatio in Hesiodum; in Editt. 1541. A. , 1585., 1601.,
1615., 1623., 1662 et s. a. : Praefatio in Hesiodum, Phil.
Melanchthonis ; in Editt. 1544. , 1559. , 1564. A. , 1570.,
1587.: Iu Hesioduin praefatio Phil. Melanchthonis.

79) Plauti Amphitruo. Prolog. 33.: Iustam rem et facilem
esse oratuin a vobis volo.

80) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570. , 1687. adscri-
pta est nota margin. : Rerum scientia et copia sermonis
coniancta.

81) Horat. ars poet. 411.

82) Quintil. Instltt. orat. V, 11.

185

LIl. 1. PRAEFATIONES IN HESIODI OPERA ET DIES.

186

spicerc 83) possimus, quid aequum , quid iniquum
sit, et ex istorum litteris colligenda esse simula-
chra iustitiae, aequitatis aut aliarum virtutum
censemus, iuvet eadem ab hoc poeta petere, ex
quo permulta mutuati sunt illi ipsi legum scripto-
res et philosophi. Et est quaedam ex fontibus
illa, si possis haurire, voluptas:

Nara quamquam sapor est (ut ait Ovidius8*)) oblata88)

dulcis in unda,
Gratius ex ipso fonte bibuntur aquae.

Et raagis adducto pomum decerpere ramo,
Quam de caelata sumere lance iuvat.
Nam et reliqui scriptores, qui morum praecepta
et leges tradidere, propter infantiam et sermonis
inopiam vim virtutis ac formam germanam non
potuerunt nobis ob oculos ponere86). At Hesio-
dus expressam quandam imaginem vivis illustra-
tam coloribus, nec adsciticio vitiatam fuco, pla-
neque talem, qualem Apellis color in tabulis,
spectandam exhibet87).

Porro ut architecti tenent in animo inclusas
certas formas aedificiorum, quas imitentur in
aedificando, et ut insidet in mente pictoris spe-
cies pulchritudinis eximia quaedam , quam in-
tuens, in eaque defixus ad illius similitudinem
artem et manum dirigit : ita et nos oportet for-
mam quandam virtutis animo insculpere, quam
contemplemur, et in consilium adhibeamus, quo-
ties de moribus deque hominum officiis iudicabi-
mus , id ita fiet, si optimorum88) autorum prae-
cepta diligenter cognoverimus , et ex illis certam
quandam omnium officiorum rationem collegeri-

83) perspicere] sicEditt. 1557., 1564. L., 1569., 1581., 1591.;
Editt. 1541., 1544., 1559., 1564. A. , 1570., 1585., 1587.,
1601., 1615., 1623., 1662., s. a. : prospicere.

84) Ovid. epist. ex Ponto III, 5, 17—20.

85) oblata] sic illae Editt. omnes; Ovid. Ed. Bipont. :
adlata.

86) Huic loco in Editt. 1559. , 1564. A. , 1570. , 1587. appo-
sita est nota margin. : Forma virtutis germana in He-
siodo.

87) qualem Apellis color in tabulis , spectandam exhibet.]
sic Editt. 1623., 1662. ; Editt. 1544., 1559., 1564. A., 1570.,
1587. , 1615. qualem Apellis color in tabulis spectandam
exhibet; Editt. 1541. A., 1585., 1601., s. a. : qualem Apel-
lis color in fabulis spectandam exhibet; Editt. 1557.,
1564. L. , 1569.: qualis Apellis color in tabulis spectan-
dam exhibet; Editt. 1541. B., 1541. F., 1581., 1591.: qua-
lis Apellis (1541. F. Apelles) color iu tabulis spectandnm
exhibet. — De Apelle pictore celeberrimo conf. Iul. Sil-
lig: Catalogus artificum p. 60 — 75. et Pauly: Rcal-En-
cycl. d. class. Alterth. I. p. 596 sq.

88) optimorum] Ed. 1511. A. errore typogr. : optimarum.

mus. Et ut ferunt Zeuxem 89) , cum Helenam
Crotoniatis pingere decrevisset, ex omni numero
virginum eius urbis quinque delegisse, ad qua-
rum exemplum Helenam pingeret, ita ex lectissi-
mis autoribus debemus certam rationem virtulis
excerpere, quae consilia omnia nostra ^0) regat
et gubernet. Mihi autem inprimis ad eam rem
utilis Hesiodus videtur, quia inter gnomologos
scriptores citra controversiam principem locurn
tenet91). Neque enim nuda praecepta tradit, sed
alias in encomiis virtutis , alias in insectandis vi-
tiis commoratur, et quod officiosissimum est ad
absterrendos animos hominum a turpitudine,
graviter et religiose docet, divinitus bonos prae-
mia pro benefactis ferre, improbos scelerum suo-
rum poenas luere. Animadvertit enim pruden-
tissimus vir , natura nos duci , ut statuamus nu-
mine quodam haec mortalia gubernari , esseque
Deum iniuriae ultorem, et bonorum adsertorem.

Itaque multo gravius de moribus praecipit
Hesiodus, quam philosophi ulli92), qui ceu gi-
gantes in fabulis coelum excindere conati , Deum
ab administratione rerum submovent, et reli-
gione animos hominum liberant. Diogenes ^3)
dicebat Harpalum 9>l) , qui praedo felix illis tem-
poribus habebatur, contra Deos testimonium di-
cere , quod in illa fortuna tam diu viveret.
Quanto (piloooopaneQov9*) Hesiodus docet prope
adesse Deos hominibus, ac videre malefacta no-
stra ! Vos quaeso arretis hoc poema , et fami-
liare vobis faciatis, quod quidern divinum esse,
vel boc argumento sit, quod ferunt Hesiodo pa-
stori calamos a Musis donatos esse, quibus iam
afflatus cecinit haec praecepta. Apparet ex Ci-
cerone solitos olim sic pueros ediscere, ut certas
preculas nostri pueri docentur. Et Graeci tanti

89) Zeuxem] illae Editt. : Zeusem (Editt. 1581., 1591. Zeu-
sum). — De hoc pictore nobilissiroo vide Sillig I. 1.
p. 459—464.

90) nostra] Ed. 1557. errore typogr. : vostra.

91) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. in mar-
gine adscripta sunt: Hesiodus princeps inter gnomologos.

92) H. I. Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. exhibent notam
margin. : [Hesiodus] Philosophis gravior.

93) Diogenes Cynicus, de quo conf. Pauly 1. 1. II. p. 1043
— 1045.

94) De huius Harpali , cui Alexander Magnus thesaurorum
Persicorum custodiam crediderat, fraude nefaria vide
Pauly 1. 1. III. p. 1070 sq.

95) (ftXoCoif,(6Tfnoy^ Ed. 1557. errore typogr. : <ptXoto<fi~
vtQoy.

187

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

188

fecere , ut in Helicone adservarint in plumbo de-
scriptum poema.

Hactenus de prima Hesiodici 96) carminis
parte. Posterior magna ex parte (pvoix^) est,
de natura terrae ac frugum , de tempestatibus,
de siderum motibus, quarum rerum perliberalis
et iucunda cognitio est. Nam cum hominum
causa , et ad usus nostros , haec rerum natura
condita et fabricata sit, flagitium est nolle98) to-
tius pulcherrimam aedincii rationem contemplari,
praesertim cum ea cognitio plurimum momenti
adferat ad valetudinem conservandam , et ad ple-
rasque alias vitae partes regendas. Quis est tam
ferreus, quem, si in theatro sedeat, cum ludi
fiunt, non aliquando incessat spectandi cupido ?
et cum nullum spectaculum , nulli ludi , plus vo-
luptatis aut utilitatis adferre spectatori possunt,
quam haec naturae varietas, mihi rectius viva
cadavera quam homines videntur appellandi, hi,
qui neque mentem, neque oculos ad naturae con-
siderationem convertunt.

Postremo ad parandam scientiam bene di-
cendi, non parum confert Hesiodus; nam lectis
verbis utitur, quae tempestive usurpata, et ora-
tioni dignitatem adferunt, et scientiae pondus ad-
dunt. Quantum putas accedit orationi gravitatis
hac auxesi paene tragica , cum reges d(DQO(payovg
appellat? quam grata compositio est %eioodiy.ai\
Sunt hoc genus sexcentae figurae , quas non libet
hic enumerare , ne quid amittant gratiae ex inte-
gra oratione velut a corpore membra avulsa.
Quid de tota orationis structura deque sententia-
rum figuris dicemus? quae tantopere probantur
Fabio99) , ut huic decernat in mediocri genere di-
cendipalmam; et princeps Latinorum poetarum
Virgilius, et Ovidius lectissimos locos in sua
opera transtulerint , iudicarintque non leve orna-
mentum inde accedere suis poematis. Reddet
haud dubie et nostram orationem locupletiorem
et uberiorem , nec male collocabit operam , si
quis ad Graecum exemplar , ea quae nostri inde
excerpserunt , contulerit; nam ita utriusque lin-

96) Hesiodici] sic oinnes illac Editt. , praetcr Editt. 1564. L.,
1569., 1581., quae liabent: Hesiodi.

97) (jjvcixy] sic onines Editt. , praeter Ed. 1564. L. , ubi le-
gitur tpvcixu , ct Ed. 1557., quae exhibet: pliysica.

98) nolle] sic Editt. 1541. B. , 1541. F., 1557., 1564. L.,
1581., 1591., 1601., 1623., 1662.; Editt. 1541. A. , 1544.,
1559., 1564. A., 1569., 1570., 1585., 1587., 1615., s. a.:
velle.

99) Fab. Quintil. Instit. orat. X, 1, 52.

guae proprietas certius deprehendetur , et figurae
verborum et sententiarum animadversae clarius
cernentur. Profuerit etiam , si locum aliquem
floridiorem tuo Marte Latinis versibus exposueris,
quae exercitatio dici non potest, quantum acuat
iudicium , quantum item ad alendam sermonis
copiam , et comparandam scientiam explicandi
res obscuras faciat. Sed haec inter enarrandum
obiter monebimus.

Quaerat aliquis, quid haec tota ratio discendi
ad pietatem conducat? 10°) Est in promptu, quid
respondeam , ad immutandam mentem , imbuen-
damque *) religione nihil conducit; nam id efficit
coelestis spiritus per sacrum sermonem ; sed ad
cognoscendum *) sermonem sacrarum litterarum
Graecis litteris opus est; deinde ut de sermone
rectius iudicemus , et ut dogmata religionis enar-
rare et explicare, quoties poscit hoc publicus
usus, possimus, varie subigendum est ingenium,
et omnibus disciplinis excolendum. Nam ut ne-
glectis filix innascitur agris, ita in ingeniis, nisi
repurgentur elegantiore litteratura , velut inutiles
herbae natae vim mentis omnem strangulant et
enecant, ne aut pervidere res obscuras, aut pu-
blicare, et in apertam3) lucem proferre queant.
Magna quaedam virtus est eloquentia , et, ut ille
in tragoedia dixit, rerum domina3*), quo de ob-
scuris rebus ordine ac dilucide dicamus. Ea ne-
mini sine magno usu earum artium, quae huma-
nitatis appellatione continentur, variaque exer-
citatione contingit. Haec mea ratio est, cur has
artes profuturas etiam studiis religionis existi-
mem, qua de re non dicam hic longius, ne vi-
dear dlg 'AQa^iftr\v 4) , quod dicunt, adferre, cum
alias hanc causam egerim. Vos autem, quan-
tumpossum, hortor, ut, quemadmodum initio
dixi, constituatis ipsi vobiscum, quem fructum
ex studiis petere vos conveniat , et ut eam ratio-

100) Huic loco in Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587. in mar-
gin. adscripta sunt: Quid conducant liaec ad pietatem.

1) imbuendamque] sic Editt. 1557., 1564. L. , 1569., 1581.,
1585., 1591., 1601., 1615., 1623., 1662., s. a.; Editt.
1541., 1544., 1559., 1564. A., 1570., 1587. imbuendaque.

2) cognoscendum] sic omnes illae Editt. excepta Ed. 1564. L.,
quae liabet: agnoscendum.

3) apertam] Editt. 1541. B. , 1541. F. errore typogr. :
apertum.

3*) Hoc est dictum Euripidis in Hecuba 816. Ed. Barnes.
et Ed. stereot. Lips. (775. Ed. Botlie.): IIii&u dk rqv rv-
gavvov av&Qfonoig /uovtjv.

4) De proverbio: Jh XQtcfi^r] &dvarog, Crambe bis posita
mors , conf. Erasmi Adag. cliil. I. cent. V. prov. 38.

189

LII. 2. PROLEGOMENA IN HESIODI OPERA ET DIES.

190

nem studiorum ingrediamini, unde plurimum uti-
litatis ad vos privatim et ad rempublicam redit.
Est aliquid, quo tendis, (ioquit Persius5)) et in quod

dirigis arcum,
An passim corvos sequeris6) testaque lutoque,
Securus quo pes ferat atque ex tempore viris.
Ita mihi multi, postquam bonam vitae partem in
studiis consumpserunt7), nondum expendisse vi-
dentur, quid agant, aut qua in re collocent la-
borem , quam messem a studiis expectent, ea
vero non simplex insania est, fitque, ut, dum
diu didicere , nihilo certius de religione deque
aliis rebus iudicent, quam vulgus, et si quando

5) Persii satira III, 60—62.

6) corvos sequeris] sic illae Editt. ; Persii sat. Ed. Koenig. :
sequeris corvos.

7) consumpserunt] sic omnes illae Editt. , exceptis Editt.
1541. B. , 1557., 1564. L., 1591., quae Iiabent: consum-
serint. — Huic loco iu Editt. 1559., 1564. A., 1570., 1587.

adscripta est nota margin.: Finis studiorum certus pro-
ponendus.

respublica vocem vel consilium eorum flagitat,
tum vero magis muti sunt quam pisces. Verum
ut viator prirnum constituet, quo habeat iter, ita
nobis8) in studiis ante omnia erat de fructu stu-
diorum deliberandum, postea ineunda ratio com-
pendiaria peragendae fabulae. Ita cognoscendi
legendique sunt9) scriptores omnes, ut de reli-
gione deque natnra tenearnus certum quiddam,
quod promamus, quoties usus vitae poscit, et
paranda est copia sermonis, qua possis, cum ali-
qua res controvertitur, explicare animi sensa.
Hunc putate scopum studiorum vestrorum propo-
situm esse , ad quem omnes cogitationes animo-
rum vestrorum dirigatis. Dixi10).

8) nobis] sic illae Editt. omnes, praeter Editt. 1541. B.,
1541. F., 1557., 1564. L., 1591., in quibus legitur: vobis.

9) sunt] sicEditt. 1541. B. , 1541. F., 1557., 1564. L., 1569.,
1581., 1591., 1601., 1623., 1662.; io Editt. 1541. A., 1544.,
1559., 1564. A., 1570., 1585., 1587., 1615., s. a. deest.

10) Dixi] sic omnes illae Editt. , exceptis Editt. 1623., 1662.,
in quibus deest.

2. PROLEGOMENA.

Haec prolegomena, io quibus Melanthon poetae occasionem scribendi et arguraenta librorum huius poematis
proponit, inter eas commentarii editiooes, quae mihi ad manus sunt, io his septem taotumioodo ioveniuotur : i"
Editt. 1532. (io qua eoarratiooi praefixa suot), 1541. B., 1541. F., 1557., 1564. L., 1569., 1581., 1591. (i
quibus praefatiooi adiuocta suot).

m
io

Occasio poetae scribendi et argu-
menta librorum1).

Cum in enarrandis autoribus consilium scri-
ptoris , et argumentum operis inprimis observari
debeat, videamus nos quoque, quo consilio hoc
poema ab Hesiodo conscriptum sit. Apparet vero
Hesiodum suis populis, apud quos vixit, hoc
poema composuisse , ut videlicet illis, recte vi-
vendo , rationem aliquam , et tanquam leges ci-
vilioris et honestioris vitae praescriberet. In pri-
mo enim libro hortatur ad iustitiam colendam,
traditque praecepta ad vitam praeclare instituen-
dam , utilia et necessaria. In secundo autem li-
bro2) agriculturae rationem describit, et monet
esse laborandum. Nam otium saepe multorum

1) Sic liaec prolegomena in illis 7 Editt. inscripta sunt.

2) De Iiac poematis partitione in Editt. recentioribus inusi-
tata supra p. 165 sqq. diximus.

malorum causa existere solet, et vix fieri potest,
ut otiosi ab iniuriis abstineant. Itaque non tan-
tum iustitiae, sed etiam laborandi praecepta tra-
denda existimavit Hesiodus. Est vero ibi com-
plexus pulcherrimam temporis descriptionem , et
totius fere anni dimensionem. Multa physica et
astronornica , de tempestatibus, de ortu3) et oc-
casu siderum4), aliisque rebus dignissimis cogni-
tione adiunxit, quae quidem omnia imitatus est
Virgilius in Georgicis5). Atque ob hanc causam
non vulgare operae pretium eos esse facturos ar-
bitror, qui, quae hoc loco apud Hesiodum tra-
duntur, diligenter cum Virgilii locis contulerint6).

3) ortu] Ed. 1557. errore typogr. : ontu.

4) siderum] Ed. 1541. B. syderium.

5) Conf. Virgilius collatione scriptorum Graecorum illustra-
tus opera et industria Fulvii Ursini. Antverpiae 1568. 8.

6) Atque ob lianc causam — contulerint.] baec desunt in
Ed. 1532.

191

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

192

Traduntur autem haec, non eam tantum ob cau-
sam , ut arandi atque serendi idonea tempora
noscamus et observemus, verum etiam, quia
propter multa civilia officia certam anni et tem-
porum descriptionem tenere oportet.

Porro Hesiodus videtur occasionem scribendi

huius operis accepisse a fratris sui Persae iniuriis,

a quo in divisione haereditatis suae fuerat defrau-

datus. Itaque sub istius persona omnes ad aequi-

tatem et iustitiam hortatur. Sic enim inquit7):

*S2 Iltfjot] , ov di xavra (aitu q>Qtot (JuXlto or,otv6),

xai vv dixtjg tndxovt , /Sitjg <T tnikrf&to ndfxnav.

tov di9) yitQ uv&Qwnotoi vofiov etc.

Et alibi 10) :
~S1 paotltTq, vfitTg di xarayQufyo&t xal airot
Tijvdt dixrjv* iyyvg yuQ h uv&Qwnototv tovTtg11)
uSdvuTOt Uvoovotv112) etc.13).

7) Hesiod. Opp. et D. 274 — 276. CEditt. antiquior. et Gais-
ford. 212—274,., Ed. Brunck. 250—252).

8) arjaiv] sic illae 7 Editt. et Gaisford. ; Hesiod. Editt.
Briinck. , Goettling. , Diibner. ajjot.

9) rov dt\ sic illae 7 Editt.; Hesiod. Editt. Brunck., Gais-
ford., Goettling. , Diibn. rovSt.

10) Hesiod. Opp. et D. 248 — 250. (Editt. antiquior. et Gais-
ford. 246—248., Ed. Brunck. 231—2330.

11) tovrtg] sic illae 7 Editt.; Editt. Brunck., Gaisford.,
Goettling., Diibn. lovrtg.

12) XtvaovGtv~\ sic vel Xtvaoovaiv illae 7Editt, Editt. Brunck.,
Gaisford. et al.; Editt. Goettl. , Dubner. tfQa^ovrat.

13) Sic enim inquit — XtvaovGiv ctc.] haec in Ed. 1532.
desunt.

Caeterum fuit poeta Hesiodus sacerdos templi Mu-
sarum in Helicone monte Boeotiae et in Ascra
pago, sita ,4) ad radicem eius montis, vixit. Scri-
bit autem Pausanias ,5) , suis temporibus Ascrae
nihil nisi unam quandam turrim extitisse, seque
Hesiodi opera insculpta in plumbo in Helicone
vidisse. Item fuit posterior Homero centum an-
nis Hesiodus, ut scripsit Suidas16), nec Cice-
roni 17) (improbatur fuisse posteriorem. Totum
opus nagaivtTixbv est et morale, praesertim in
primo libro. Et soliti erant Graeci hunc poetam
ediscere , quemadmodum pueri nostri certas pre-
ces ediscunt. Quare aequum, ut studiosa iuven-
tus, cum propter linguae cognilionem, tum civi-
lia praecepta , ad vitam praeclare instituendam,
cum primis utilia et necessaria , hunc poetam
maxime amet, diligentissime legat ediscatque.

14) sital sic Editt. 1564. F. , 1569., 1581.; Editt. 1532.,
1541. B., 1541. F. sitam; Ed. 1557. sito.

15) Pausan. IX, 31.

16) Suidas s. v. lHaio3o$: — %v de OjxijQov xktk rtvag 7tq(-
ojivTtQoSy xara o*t allovg cvyxQOVog. UoQipvQiog xai allot
nXtiGrot vtwrtQOV ixarov Ivtavroig oqC^ovgiv' u>g X(i' /uo-
vovg tvtavrovg GVfxnQortQtlv rtig 7TQ(6rt]g *OXv/umao*og.

17) Cic. Cato 15, 54.: Homerus qui multis ante Hesiodum
seculis fuit. — Conf. Bernhardy: Grundrifs der Griech.
Litt. P. II. p. 156—158.; Paulj: Real - Encycl. d. class.
Alterth. III. p. 1268 sq.

3. IN HESIODI OPERA ET DIES ENARRATIONES PHILIPPI MEL ANTHONIS »).

Ex iis, quae supra p. 165 sq. diximus , intelligitur, huius enarrationis duodecim editiones in nostris mani-
bus esse, ridelicet hasce: Editt. 1532., 1541. B., 1541. F., 1557., 1562., 1564. L., 1569., 1581., 1591.,
1601. 1623., 1662. — Edilionem 1564. L. in liac enarratione solo annorum numero, sine littera apposita, signi-
ficabimus, quoniam causa huius litterae in praefatione appositae, qua ab altera eiusdem anni distinguatur, in hac
parte deest.

I n H e s i o d i Operum 1 i b r u m I.
Vers l3). Movoai HitQiri&sv etc.] Conti- cta est. Precatur enim Musas, ut lovem cele-

net invocationem , quae cum laude lovis coniun-

1) Sic in Ed. 1562. hic commentarius inscriptus est; in.Ed.
1532. ln Hesiodi Libros de Opere et Die, Enarrationes
Phil. Melanch.; in Editt. 1601., 1623., 1662. Philippi Me-
lanchthonis enarrationes luculentae in "EQya xai y/utQag
Hesiodi; in Ed. 1541. B. Philippi Melauchthonis in Hesio-
dum enarratio; iu Editt. 1581., 1591. Euarratio in He-
aiodum, Philippi Melanchthonis; Editt. 1541. F. , 1557.,
1564., 1569. inscriptione h. 1. carent.

2) Versuum numeros , quihus editiones 1532 — 1601. ca-
rent , lin Editt. 1623., 1662. numeri versuum et in
textu et in boc commeutario sunt adscripti;] secundum

brent, ne statim in initio parum religiose Iovem

Editt. Goettling. (Gothae et Erford. 1831. 8.) et Dubner.
(Parisiis 1840. 8 mai.) adscripsimus , quibus inde a v. 120.,
aeque ac hi editores feccrimt, antiqiiiorum Editt. et Ed.
Gaisford. numeros diversos uncis iucliisos adiecimus. Nam
inde a v. 120. , ubi in Editt. Goettl. et Diibn. inter vv.
%av%ot tQy' etc. et avrug Intttit) etc. versus dipvttoi utj-
Xoiai, (piXot fiaxaQtGGi d-toiat. insertus est, usque ad v. 168.
in antiquioribus Editt. et Ed. Gaisford. versuum numerus
uno minor, et inde a v. 169.. ubi in illis dnabus inter vv.
Ztvg KQOvidrjg etc. et xal roi etc. iterum versus rtjXoi dx'
a&avdratv roiotv KQovog IjujiaoiXfvtt. additus est, in
Editt. antiquioribus et Ed. Gaisford. versuum uuinerus

193

LII. 3. ENARKATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 1 - 11,

194

cornpelliire videretur. Postea tanquum placatum
iarn laudibus Musarum et ipsum invocat, pre-
caturque, ut respiciat res hurnanas, et det men-
tem meliorem fratri. Et farniliare est poetis in-
vocationi encomium adiicere, quemadmodum
Virgilius3);

Tuque adeo quem mox quae sit habitura Deorum.
Musae a Graeco verbo 4) Mwoai dictae sunt,
quod proprie inquirere est, dichten5). Deinde
per prosopopoeiiim Deam quandam significat.
&sv] Nota est adverbiorurn6) de loco.

v. 2. Ji ")] Expletiva est.j vuvsiovoai]
Id est, celebrantes, est activae significationis,
quamquam aliqui neutraliter exponant: quae
estis celebres aut inclytae. Graeci vero active
exponunt. Utitur Hesiodus et alibi in Theogo-
nias), et Homerus in Hymnis9).

v. 3. c'Ovz€ dia, ftooxol etc.J Repititio est,
constans distributione rhetorica. Enurnerat enim
pias quasdam sententiiis de Deo, quae praeter-
quam quod natura insit;ie sunt sanis hominibus,
tamen poetae retinuerunt honestos veterum ser-
mones, quos dubio procul a iiliis Noe et aliis
patribus acceperunt, licet religionern et mores
non item servaverint. Et constat Hesiodum ex
vetustissimis fuisse, quo tempore nondum a phi-
losophis hae patrurn sententiae fuerant deprava-
tae. Iam quid de Deo potuit sanctius dici, quam
quod hoc loco dictum est ab Hesiodo, etiamsi
vim religionis non noverat? Sic enim et nos
in Cantico10): Deposuit potentes de sede, et

usque ad Iiuius poematis finem duobus minor est quam
i» illis receutt. Editt. Multo magis versuum numerus
Brunckianae editionis (H&tx>i Ilot^aig sive Gnomici Poe-
tae Graeci. Ad optimorum exemplarium fidem emendavit
H. Fr. Pli. Brunck. Argentorati 1784. 8. min. p. 150—177.
HgioJov iQya xai rjiitQui) ab illis recentt. differt ; in hac
eniin 55 versus oinissi sunt. Quamobrem hoc poema in
Editt. Goettl. et Diibn. 828 versus , in Editt. antiquiori-
l>us et Gaisford. 826, in Ed. Brunckiana vero 773 continet.

3) Virg. Georg. I, 24.

4) verbo] in Editt. 1623., 1662. deest.

5) Movaa , Dorice Mbiaa a verbo /uuco , inquiro, excogito,
derivatur etiam a Passovio.

6) adverbiorumj Ed. 1557. errore typogr. : adverbium.

7) Ji'] sic in textu Hesiodi legitur; Editt. 1532., 1541.,
1562 — 1591. in Jioc commentario integram formam Jia
exhibent.

8) Theogonia] Editt. 1532., 1541. Theogenia. — Verbum
ifxvto) invcnitur in hoc poemate v. II. 33.

9) lllud verhum, quod in Hom. II. et Od. non reperitur,
in hisce Hymnorum locis legitur: II, 19. 158. 178, 190.
207. 111, 1. Vlll, 1. XIII, 2. XVHI,27. XXVI, 19. XXX, 1.

10) In Cantico Mariae, Luc. I, 52.
3IELANTH. OPKB. VoL. XVIII.

exaltavit humiles. Et Aesopus cum rogaretur,
quid ageret Deus: Sublimes, inquit, detrudit,
et humiles elevat. Atque hoc Deo proprium
est; neque enim potest pati superbos cpavid-
t^so&ai et omnia pro libidine agere.

v. 4. sxrjTi] adverbium ab sy.ujv volens.

v. 3. 4. cpaioi ts ' qt]toI t ")] (paibg y.al
()TjTog differunt perinde ut Latinis loquor et dico.
Est enim cpaTog: de quo magna fama est.

v. 5. ()sa 12)] (>a est scandendum pro ysZa.
Nam brevis absorbet longam. Sic dixit Virgi-
lius alvaria pro alvearia13).

v. 6. aQiQrjXov eum vocant, qui dignus est
aemulatione atque 14) imitatione.

v. 7. y.aoipsC] Elegans metaphora est in
hoc verbo, quod i-rjoaivsi, id est, desiccat signi-
ficat, et y.aoopog, siccum. arefactum et fissum
lignum , ein span. Hac voce poeta subitarn rui-
nam elatae rnentis indicat.

v. 8. 9. Zsvg vyifiosjusTrjg y.lv&i] 'Ano-

OTQocpr)15) est ad Iovern, qua precatur, ut se
iuvet in Perse16) docendo. Sunt enim duae pre-
cationes in hoc exordio , quarum prior ad Mu-
sas, posterior ad lovem instituta est. &sui-
GTag1"7)] praecepta sunt17a) de moribus.

v. 10. 'Eytb ds y.s IJsqot]18)] Propositio est:
Ego Persae consulam optima. Tvvrj19)] Iam
Tvvrj potentialis particula ad uv&r]Oaiiirjv refe-
renda est, quasi dicat: Tum vera dixero fratri
meo, ubi tu leges gubernaveris Iupiter, et ad-
fueris mihi praescribenti praecepta de moribus.
3Et{itvuo] pro tTvpa posuit, certa ; significat
enim stv/uov certum quiddam , inde hvtuoloyiay
quae docet, quid quaevis vox certo significet.

v. 11. Ovy.aoa fxovvov si]v] Narratio. Or-
ditur a generali sententia ad specialem per dis-

11) Haec Hesiodi verba Iniic annotationi ipse praefixi.

12) Hanc Hes. vocem huic scholio ijise praefixi.

13) Virg. Georg. IV, 34.

14) atque] sic omnes iliae Editt., excepta Ed. 1541. B. , nbi
legitur : et.

15) 'ATToa-TQoif,]} sic Editt. 1532., 1541. B.; ceterae Editt.:
Apostrophe.

16) Perse] Ed. 1532. errore typogr. : Persae.

17) &t[*iGTuq~)l sic iu textu legitur; Editt. 1532., 1541., 1562.
in hoc coinm. &iuiGTtg.

17») sunt] in Editt. 1601 -1662. omiss.

18) \Eyw <5i xe nioGtjl sic illae Editt. omnes in textu, in
hoc autem commentario Editt. 1532 — 1591. pro iii xt ha-
bent 3h xai; Editt. Gaisf. , Goettl. , Diibn.
JliQGtj (Vocat.).

19) Hanc Hes. vocem ipse adscripsi:

13

fvio

M

xt,

195

PIllL. MEL. SCfllPTA PHILOLOGICA.

196

tributionem, et commemorat duplicem esse ra-
tionem rei familiaris augendae, alteram hone-
stam , cum labore, industria et diligentia rem
facimus; alterarn turpcm , cum per iniuriam et
scelus cumulantur opes. Et quia in omni ora-
tione ex aliqua ocrasione , ex facto aliquo, nar-
rationes trahuntur , Hesiodo etiam occasionem
praehuere fratris iniuriae. Itaque a litihus or-
ditur. Sed ut gratiorem faciat orationem, non
dicit simpliciter, alios per iniuriam ac lites quae-
rere pecuniam , alios industria ac lahore , sed
nomen litis transtulit etiarn per metaphoram
ad20) honestani artern , et duplicem contentionem
esse dicit, alteram vituperandam , alteram di-
gnam laude, uhi aliquis contendat cum aliis in-
dustria. Haec paronomasia multo venustiorem
orationern facit. Saepe enim ad vicinas virtu-
tes nomina vitiorum transferimus, aut econtra,
ut cum pro sordido frugalem dicimus, pro pro-
digo liberalem etc. Submonet autem hoc poeta
nos in ornni genere lahoris, non tantum aliorum
exemplis accendi, sed etiam iuvari. Ideoque
hanc contentionem tanlopere prohat, quia , si
solus aliquid agas, erit infelix labor , frequentia
autem iuvat. Sicut, si quis solus pingat, nun-
quam efficere tantum poterit, quantum efficeret,
si aliorum exemplis adiuvaretur. Inde nata sunt
ista : Unus vir nullus vir21). Et illud apud
Homerum Iliados a.22) 2vv ts 3v* £Q%o/iitvu) etc.
Et Cicero23) scribit discendo OvC,r]Trjoiv vel pri-
mas partes tenere, hoc est , habere aliquem,
quicurn conferas , de quibus rebus velis , et ver-
sari in quadain frequentia discentiuin , ubi a mul-
tis de variis rebus admoneri possis. Sicut Ovi-
dius ait de Ponto :

Scilicet ingeniis aliqua est concordia iunctis,
Et servat studii foedera quisqne sui24).

Utque meis numeris tua dat facundia nervos,
Sic redit a nobis in tua verba nitor25).

v. 15. Ovrig ttjv ys (piXsl ftoorbs etc.]
Seniit fato quodam concitari homines ad hoc

20) ad] Ed. 1541. B. errore typogr.: ac.

21) De hoc proverbio conf. Erasmi Adag. cliil. 1. cent. V.
prov. 40.

22) lliados k.] sic recte oniues Editt illae, praeter Editt.
1541. F. , 1557., quae liahent: II. tj. Legitnr enim nic
versus Hom. 11. X, 224.

23) Cic. ad Famil. XVI, 21.

24) Ovid. Epist. ex Ponto 11, 5, 59. 60.

25) lbid. II, 5, 69. 70.

genus contentionum. Nemo enim est, qui amat
iniustitiam, licet et ratio reclarnet, tainen sequi-
inur. Viderunt nimirum prudentcs viri , quid
esset in natura hominis. Quare et Plato recte
iudicavit, cuin ait rationem aurigam esse , eqvios
esse aftectus, qui et currum et aurigam rapiunt.

v. 17. Nv£ «of/?f vi t).~\ Per noctem incom-
prehensibilem quandam aeternitatem rerum in-
telligit.

v. 20. a7id).auvov 26)] inertem significat,
quasi dicas: sine manu , atit qui manus nulli
operi admovet. naXdf.iT] eniin manum et opus
ipsum apud Graecos significat.

v. 27. yI2 JTfQorj, ov dt TavTa tm etc.]
Subiecit exhortationem : Ergo tu amplectere con-
tentionem honestiorem, non illam turpem. Est
vero magna siinplicitas, magna suavitas huius
loci, et sic finis est honestae contentionis, nunc
turpem describit. Et quia malum contentionis
genus est, et turpe alteri invidere, omnibus mo-
dis fugiendum esse monet, addita dehortatio-
ne27), ut ne28) in nientem quidem veniat fratri
velle in foro rixari , et malis artibus ditescere.
Ratio est, quod infeliciter versatur circa concio-
nes forenses, cui singulis temporibus sui pro-
ventus non adfuerint; nam hoc WQaiog signi-
ficat.

v. 33. Tov xs xoQsoodjLievos vsixBct\ Con-
cessio ironica est: Quando ditatus es et abun-
das iam re familiari, nec animus a malo revo-
cari potest, age, per me licebit, litiges quam
diu voles. Et quamquam melius est litigare
quam rapere, tamen mecum litigare non pote-
ris, cum de rneo nihil amplius rapere possis29),
et res iam sit transacta.

v. 36. air sx diog sloiv ayiOTai.\ Ita
enim scripserunt sapientes viri , esse animis no-
stris innatam rationem aequi et honi.

v. 39. 4u)QO(pdyovs 30)] Donivoros, ele-
gans epitheton est. Vocat autem reges praefe-

26) unulaiivov~\ sic illae Editt. oinnes ; Editt. Brunck.,
Gaisf. , Goettl. , Diibn. unuku^ov.

27) dehortatione] sic Editt. 1532., 1541. B., 1562., 1564.,
1569., 1581., 1591.; Editt. 1541. F. , 1557., 1601., 1623.,
1662. bortatione.

28) ut ne] sic Editt. 1532., 1562—1591.; Editt. 1541., 1557.,
1601 — 1662. ne.

29) possis] Ed. 1541. B. errore typogr. : possit.

30) JioQotfiuyovc;'} Ed. 1532. male: JoQoyayovg.

19?

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 11—42.

198

ctos singularum urbium , quemadmodum et Ho-
merus. Quod autem munera facile quaevis ex-
pugnent, etiam Ovidius sensisse videtur, dum
ait 31) :

Munera, crede mihi, placant32) hominesque Deosque,
Placatur donis Iuppiter ipse datis.

v. 40. Nr]moi ovda lOaoiv bocp nktov rjjiiiov
navrbg\ Epiphonema est snperioris sententiae.
ISam cuin reprehendisset fratris avaritiam et rapa-
citatem , adiicit exclainationem : O stultos morta-
les, qui nesciunt satius esse modicas facultates
iure partas habere, quam magnas opes scelere
et iniuriis quaesitas! Et generaliter mediocrita-
tern nobis commendavit hoc epiphonemate. So-
let autem Hesiodus apologis , aenigmatis, allego-
riis, et huiusmodi aliis figuris prae reliquis poe-
tis libenter uti, quia figurate dicta acrius feriunt
aures atque animum. Ideo et hic figurate me-
diocritatem laudat, cum ait : Dimidium plus esse
toto, cum nihil aliud , autore Platone3*) in Gor-
gia , et in libris de republica dicere velit, quam
mediocritatem conservandam esse. Ut si quis
dicat : Satius esse dimidio cibi uti, quam im-
modico cibo onerare stomachum. Sic satius
est dimidium facultatum habere, quam ingentes
opes , quae sine periculo retineri non possunt.
Sic in moribus satius est esse cunctatiorern et
timidiorem , quam esse supra modum audacem.
Ad hunc modum de mediocritate praecipit et
Horatius33):

Est modus in rebus, sunt certi denique fines,
Quos ultra citraque nequit consistere rectuin.
Sic Hesiodus hoc loco totuin vocat id, quod est
supervacaneum et superfluum , dimidium vocat
mediocritatem. Et hanc quidem sententiam con-
firmat etiam sequens versus , qui plane oecono-
micus est. Monet enim modicis facultatibus
scienter et cum ratione quadam utendum esse,
ita futurum esse, ut in angusta re familiari com-

31) Ovid. Art. amat. III, 653. 654.

32) placant] sic illae Etlitt. omnes; Ovid. Ed. Bipont. : ca-
piunt.

33) ovdt] sic Editt. 1532., 1541., 1562. in lioc commentar.
et Editt. Brunck., Gaisf., Goettl., Diibn. in textu, in qno
illae Editt. antiquiores omnes habent: ovd', Editt. 1557.,
1564 — 1662. Iioc etiam in comment. exhibent.

34) Plato de republ. V. (Opp. Ed. Steph. T. II. p. 466, c.
— Ed. Bipont. Vol. VII. p. 38.) et de le«g. 01. (Opp.
Ed. Steph. II. p. 690, e. — Ed. Bip. VIII." p. 134.) hoc
Hesiodi dictum laudat.

35) Horat. Serm. I, 1, 106. 107.

modius vivas, quam alii in magnis opibus, quo-
rum plerique sunt obaerati, aut sordidi, deni-
que qui suis fortunis ipsi minime omnium fruun-
tur. Itaque et Virgilius ait36):

Laudato ingentia rura,
Exiguum colito.

Et de quodam tenui sene, qui tamen diligenter
colebat suum hortulum37), ait38):
Regum aequabat opes animis.
Sed hoc Hesiodi praeceptum late patet : parvas
et humiles res praestare magnis. Sic praeslat
vita tranquilla privatorum , regum vitae, sicut
ille39) dicit:

Gaudentem parvisque sodalibus, et lare certo.
Saepe contemptae res plus utilitatis adferunt,
quam ea , quae plurimi fiunt, ut Grammatica.

v. 41. iv /Lialtt%i].~] Numerant malvam in-
ter saluberrimas herbas, et inter eas, quae prin-
cipatum in medicina veteri habuerunt; facit enim
alvum bonam, et utiliter humectat. Plinius 10)
ait, adversus omnes morbos praesidium esse, si
quis quotidie dimidium cyathum ex ea sorbeat.
A molliendo nomen habet, pappel. Asphodelo
in cibis usi sunt et veteres cum ficis; sed nunc
tantum eius in medicina usus est, ad scabiem
cum primis utilis. Latini albucum et hastulam
vocant*1), goldtwurtzel. Gellius sese hic prae-
ter rem torquet.

v. 42. KQvipavTeg yao s^ovoi &soi fiiov
av&QOjnoioi.] Priusquam tradat praecepta , lon-
gam narrationem hic inseruit, in qua causam
exponit, cur difficilius sit victum parare hoc tem-
pore quam antea. Et longam quandam fabulam
fingit: Iovem iratum misisse in terras Pandoram,
quae tum42) idmali, tum omnes alias aerumnas
secum attulerit. Est autem Pandora voluptas.
Luxuria enim nunc'j3) multis rebus opus habet,
augetque quotidie sumptus. Neque id modo ad-

36) Virg. Georg. II, 412. 413.

37) hortulum] sic Editt. 1532., 1541. B. , 1562.; Editt. 1541.
F., 1557., 1564—1662. hortuin.

38) Virg. Georji. IV, 132.

39) Horat. Epist. I, 7, 58.

40) Plin. Nat. Hist. 1. XX. c. 84. Ed. Franz. (c. 21. anti-
quiorum Editt.).

41) Plin. I. I. XXI. c. 68. Ed. Franz. (c. 17. antiq. Editt.).

42) tiim] sic omnes illae Editt. excepta Ed. 1557., quae ha-
bet: cum.

43) nunc] sic Ed. 1532.; iu ceteris Editt. deest.

13*

199

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

200

fert incommodi, sed etiam omnis generis mor- f
bos gignit. Sicut Horatius ait44):

Vides, ut pallidus omnis
Coena desurgat dubia; cum45) corpus onustum46)
Hesternis vitiis animum quoque praegravat una,
Atque affigit humo divinae particulam aurae.
M. Cicero in quinto libro Tusculanarum quae-
stionum47) docet, Promethea magnum quendam
virum fuisse, in sapientiae studio versatum, item
abditas et arcanas res in natura hominibus osten-
disse. Hinc inteliigi fabula potest : lovem ira-
tum ignern abdidisse. Veritas enim latet , seu,
ut scribit Cicero48) Democritum dixisse, penitus
abstrusa est in natura. Sed cum ostendisset
Promelheus hominibus recta et honesta, tarnen49)
misit lupiter Pandoram, hoc est, voluptatem,
quae non sinit nos recta , etiam quae iarn cogno-
virnus, sequi. Ut apud Ovidium in Medea50):

Video lneliora, proboque;
Deterioria sequor.
JNomen Prometheus signifrcat deliberantem ante
factum ; Epimetheus deliberantem post fa-
ctum. Itaque Prometheus vetat recipere volu-
ptatem, hoc est, vel sapiens aliquis monitor, vel
ipsa ratio. Epimetheus vero , hoc est, stultus,
seu sensus non auscultans rationi, non obtem-
perat monitis; itaque noxiam voluptatem incau-
tus recipit; sed sero recepisse poenitet. Est enim
eventus stultorum magister. Et quernadmodum
ictus piscator sapit, sic nos sero videmus, quan-
tum mali nobis attulerint voluptates. Sicut et
Horatius monet51):

Sperne voluptates; nocet empta dolore voluptas.
Est autem et forma narrationis observanda, quae
quidern et fusior est, et valde molles versiculos
habet, ordine exponens , primum, Promethea
ignem furatum esse; deinde Pandoram factam,
et in eo opifrcio longius commoratur; tertio mis-
sarn esse Pandoram in has sedes; quarto rece-

44) Horat. Serm. II, 2, 76 — 79.

45) duhia, cum] sic illae Editt. omucs; Horat. Editt. Ueutl.,
Uoering. et Brauuliard. : duhia? quin.

46) Editt. 1532—1591. tantum lios duos versus liahent ad-
dito: etc. ; Editt. 1601 — 1662. auteni duos etiam sequen-
tes exhihent.

47) Cic. Tusc. Quaest. V, 3, 8.

48) Cic. Acad. I, 12, 44. H, 10, 34.

49) tamen] sic Editt. 1532., 1541.. 1562.; Editt 1557.,
1564 — 1662, tum.

50) Ovid. Metam. VII, 20. 21.

51) Horat. Epist. I, 2, 55.

ptam ab Epimetheo. Quinto numerat maia,
quae secum attulit. Porro, vrt hoc quoque obi-
ter admoneam , non est semper in fabulis ratio
quaerenda ; sed satis sit aliquousque deprehen-
disse, quid signiiicare poeta voluerit. Nam sicut
in pictura rationes non semper sunt qttaerendae,
cur arborem sic pinxerit, cum aliquis montem
pingere potuerit: ita nec in expositiorrihus fabu-
larum ad amussim omnia sunt rimanda. Quod
aiitem spes remansit in pixide, signitic.it nemi-
nem tam desperatis rebus esse , quin aliquando
speret. Unde etiam proverbium : Aegroto , dum
vivit, spes est3a). Nam quantumvis sint durae
res, tamen spe levatur animus. Unde homines
nati durum genus. l\am rrulla est bestia, quae
tantum perpetiatur, quantunr homo. Euripides
venustissime dixit, oiOTtov y.aX tlniOTtov™) , id
est, ferendum et sperandum.

v. 43. 'PrfLdicog ydo y.tv7\ Ad mores com-
munes pertinet hoc, et respkit illuc5^, quod
vulgo5') dicisolet: Quondam facile victus para-
batur, olim erant modesti. INam credo poetam
voluisse signitrcare cupiditatibus et vitiis diffici-
liorem vivendi rationem factam esse.

v. 48. ayxvlouriT)]Q.~\ Qni vafer et astutus
est, quod astuti obliqua consilia inveniant, et
non meditentur vulgari ratione. ay/.vXov enim,
quod curvurn et obliquum est, significat.

v. 58. tbv xay.bv dit(paya7iwvTtg,\ Ita fere
nobiscum agitur, atque ea est conditio rerum
humanarum. Omnes errore tenemur atque illo
delectamur. Ita sumus stulti , ut illae ipsae cu-
piditates, quae ornnis generis mala secum tra-
hunt, nos delectent.

v. 60. c'H(paiOTOV d* ty.tltvos.\ Distributio
est, ut oratio fiat copiosior; enumerat enim,
quomodo Pandora sit condita , et quomodo sin-
guli Dii in hanc mulierem aliquid contulerint; et
significat poeta non unum esse genus voluptatis,
quemadmodurn ille56) ait:

Nemo repente fuit turpissimus. Accipient te
Paulatim.

52) De hoc proverbio cpof. Erasmi Adag. chil. II. ceut. IV.
prov. 12.

53) Haec verha sic coiiiuncta in Euripidis tiatfoed. non in-
veni ; oiartoy legitur Orest. 767., Alccst. 742., Helen.
275. , lon 1260.

54) illuc] sic Editt. 1532., 154!.. 1562., 1564., 1581.;
Editt. 1591 — 1662. illud; Ed. 1557. ad lioc.

55) vulgo] Ed. 1557. errore typogr. vulgi.

56) luvenal. Sa(. 2, 83. 84.

201

LII. 3. EINARPvATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 42— 106.

202

v. 66. nb9ov\ desiderium vehemens, id
est, ut ametur veliementer. yvtoxoQOvg^] Ad
satietatern usque arrodentes membra, deducunt
a yvlov et y.oQog. Poterit autem hic locus copiae
exemplo esse, cum sit simplex quaedam ubertas
in hoc carmine, et oratio per gradus quosdam
ascendat.

v. 67. *Ev de &e/Liev y.vvebv xe roov.\ Irnpu-
dentiam intelligit. Sic enim videtur in homini-
bus coopertis, et obrutis voluptatibus, quos nihil
pudet. Nulla sunt flagitia tanta , quae non im-
pune ipsis licere arbitrantur. Neminem metuunt,
nequeDeos, neque hornines , nonfas, non pie-
tatem ullam curant. Leges vero, ad quas omnes
ex aequo vivere par est, iron pluris faciunt quam
muscam elephantus Indicus. In sumnia , cani-
nam impudentiam retinent, nec ullam honesta-
tem spectant. Hanc impudentiam apud Home-
rum in primo lltados37) exprobrat Agamemnoni
Achilles, dum ait:

Ohofiugig xvvbg 1'f.if.iuT3 */wv, xQudfyv d* ZXucpoio.

v. 68. cE(jjii£irjv 58) rjvojye\ Mercurium finxe-
runt nuntium Deorum , quod eius motus sit ma-
xime admirabilis, et quod eius varia ratio sit in
genituris3Sa).

v. 73. y.al noTvia TTei^Lo] Eloquentiae Dea
est, quanr Graeci peculiari templo et ceremoniis
colebant. Horatius59):

Et60) bene nummatum decorat Suadela Venusque.

v. 82. Jluqov61) edLoorjoav , nr\a avdga-
Oiv alcpr]OTf]Oiv.\ *AXcpi]Ozag indagatores expo-
irunt; sed id accipiendum est in malam partem
pro curiosis, quia sic sunt horninum ingenia, ut
praesentia fastidiant, cupiant et adfectent alia.
Sicut et pisces aXcpr]OTag vocant, quia statim ad-
natare solent, si quid abieceris in piscinam. Por-
ro gravisshne ista curiositas reprehenditur apud
Horatium Epistolarum libro primo62):

Optat ephippia bos, piger optat arare caballus.

Et apud Martialem 63) :

Quod sis, esse velis, nibilque malis.

v. 83. AvTao Inel dbXov ainvv ain']yavov~\
Mittitur iarn Pandora ad Epimelheum, et recipi-
tur. Sunt enim aftectus nostri inexpugnabiles,
ita ut iure illum possis fortem virum vocare, qui
voluptatern superet. An non videmus maxiina
bella propter privatos affectus nasci ? Ut de tot
morborum generibus interim silearn, quos laten-
ter interdiu et noctu sua sponte dicit irrepere.
Est autem elegans prosopopoeia , qua fingit mor-
bos obambulare tanquam animantia.

v. 105. OvTLog ovTLm) novQn)\ Epiphone-
mate claudit sententiam. ^

v. 106. El J" e&sXsig, stsqov Toim) eyuj.\
Posteaquam hunc locurn absolvit, cur tota homi-
num vita nunc calamitosior sit, atque olim fuit,
aetates iam nngit. INeque aliud hoc commento
significat, quam et naturam et mores subinde de-
teriores fieri. Sicut et Virgilius 67) :

Sic omnia fatis

In peius ruere, ac retro sublapsa referri.
Porro, quia hanc descriptionem aetatum Latini
poetae imitati sunt, proderrt hic observare, quo-
modo sententias Hesiodi expresserint. ]Nam ea
collatio docebitnos, quomodo aut breves senten-
tiae copiosius illustrandae sint, aut longiores sen-
j tentiae breviter et significantec efferendae. He-
siodus uno versu dixit liberos vixisse , id Ovidius
amplificavit ex causis, quia siue legibus68) , sine
iudiciis recte vivebant. Sic enim ait69):

Poena metusque aberant, nec verba minantia fixo

Aere ligabantur, nec supplex turba timebat70)

Iudicis ora sui; sed erant sine vindice tuti.
Et Virgilius 7. Aeneidos71):

Saturni gentem, baud vinclo nec legibus aequam ,

Sponte sua veterisque Dei etc.

57) Hnin II. I, 225.

58) 'Enitt-iv'] sicEditt. I5-M — 1662. et Editf. Brunck., Gaisf.;
Editt. Gocttl. , Dtihn 'Eouf-iuv; Ed. 1532. in comuient.
errore typogr. : 'E(iu!,tti> , in textu autein 'Enun't;v.

58») Hoc scholion in illis Editt. ante praecedens nosituiB est.

59) Horat. Epist. I, 6, 38.

60) Et] sic illae Editt. oinnes ; Editt. Bentl. , Doering. ,
Uraunli. : Ac.

61) Jwqov] Ed. 1532. iu Iioo conimcnt. errorc typogr.
/ji<ioo)v.

62) Horat. Epist. I, 14, 44.

63) Martial. Epigr. X, 67, 12.

64) ovrt] sic oinnes illae Editt. et Editt. recentiores m textu ;
in hoc antein comment. Editt. 1532— 1581. errore typogr. :

ClVXl.

65) nnv\ si(- illae Editt. et Ed. Brunck. ; Ed. Gaisf. nij;
Editt. Goettl., Diihn. nn.

66) rot] sic illae Editt. omnes in textu ; in hoc comment.
Editt. 1541. V. , 1557., 1562. n.

67) Virjiiiius| Ed. 1557. addit: ., ait. " — Virg. Georg. I,
199. 20(1.

68) sine legibus] liaec iu Ed. 1557. sunt oinissa.

69) Ovid. Metam. 1, 91—93.

70) timchatl sic illae Editt ; Ovid. Ed. Bipont. : timebaut.

71) Virg. Aen. VII, 203. 204.

203

PHIL. MEL. SCPJPTA PHILOLOGICA.

204

Item ([uod ait Hesiodus terram ultro fructum pro-
duxisse copiosum, id quoque pluribus versibus
amplificavit Ovidius72) ex circumstantiis:

Ipsa quoque iintnunis, rastroque intacta, nec ullis
Saucia voineribus per se dabat omnia tellus.
«xo(*^wffw73)] Elegans metaphora est in verbo
sy.y.oovcpojouj'1*); significat eniui y.oQVopooj accu-
mulo, ty.xoovopouj tanquam a suinino vertice re-
peto , oben anbeben.

v. 115. &aXiijOi] sooxaTg exponunt. \ocant
enim #a/U'«£ sacras epulas, anb xov &alleiv9 id
est, florere. Est autem non vulgare tranquilli-
tatis et pacis encornium , quod dicit in conviviis
delectatos fuisse sine omnibus malis , et suaviter
omnibus convixisse.

v. 122. (121.) Tol tusv daiuovsg sloi Jibg~]
Quidam dicunt Homerum ita Deurn factum , et
diu versatum fuisse inter homines. Et recte Ci-
cero 2. deLegibus libro scripsit73): Cum omnium
animi sint irnmortales, tum fortium ac bonorum
esse divinos.

v. 137. (136.) 7Ht difiig av&QUjnoioi y.ax~
rj&sa~] Veluti dicat iuxta proverbium : voixog y.al
Xujoa™), vel, sicut consuetum est singulis. Sunt
enim alii aliarum gentium mores. Et rj&sa, non
mores tantum , sed loca etiam , in quibus consue-
vimus, significat, ut apud Homerum in fine Ilia-
dos £.77) et Iliados t.78), ubi de apro loquitur.
fl particula posita est dvxl xov y.a&ujg.

v. 138. (137.) Zsvg KQovidrig sy.QVips etc.]
Significat propter impietatem et neglectam reli-
gionem mortuos esse. Et securis hominibus timo-
rem incutere debet, quod semper graves dede-
rint79) poenas impietatis, qni non solum irreve-
renter de Deo senserunt, verum etiam debito ho-
nore defraudarunt.

v. 145. (144.) ~E% /uehav.] Fingit natos ex
arboribus, ut significet duritiem et feritatern ani-

72) Ovid. Metam. 1, 101. 102.

73) Hanc Hes. vocem hnic scliolio ipse praefixi.

74) IxxoQvtpcJGto] Editt. 1532., 1541., 1562. in lioc coniiuent.
male: i/.y.oQv<foc(o.

75) Cic. de Legg. II. 11, 27.

76) Huic respondet nostrum proverlmim : SanMid), ftttticf).
Conl". Erasmi Adai:. cliil. IV. cent. III. prov. 25. : Mores
hominum regioni respondent.

77) Hom. 11. VI, 511.

78) Iliados i.] Ed. 1601. Iliados 1.

79) dederint] sic Editt. 1532., 1541. B. , 1562-1591.; Editt.
1541. F. , 1557., 1601 — 1662. dederunt.

morurn, quia soboles irnitatur naturam eorum , a
quibus procreata est, ut Virgilius testatur80):

Sic canibus catulos similes, sic matribus81) hoedos.
Ideo et Dido, cum Aeneae immanitatem tribue-
ret, negat a Diis ortum esse, sed ait82):
Duris genuit te in cautibus82a) horrens

Caucasus, Hyrcanaeque admorunt ubera tigres.

v. 146. 147. (145 sq.) Ovds ti alxov
r}o&iovS3)~] Non ederunt frumentum, sed primi
pecudes laniarunt, et carne vesci coeperunt, quod
antea rnagnum nefas est creditum. Sic enim de
bove aratore ait Varro84): Ab hoc antiqui manus
ita abstineri voluerunt, ut capite sancierint8*a),
si quis occidisset. Et apud Homerum , cum socii
Ulyssis boves Solis mactasse dicuntur83) , intelligi
debent boves aratores, quos violare impietas erat.

v. 147. (146.) alk* addfiavxog h'%ov.~\ Pul-
chra descriptio viriurn corporis est, et volebat
significare mirabilem duritiem in illorurn animis
fuisse, quod a civilibus discordiis, quae floren-
tissimas respublicas evertere solent, impias ma-
nus non cohibuerint.

v. 156. (155.) Avxaq tnsl y.al TOt/ro^ Iam
ante dictum est hoc consilio aetatum differentias
recenseri, ut describeret poeta , quomodo vitia
hominum aucta sint. Adiecit autem tertiae aetati
heroicam aetatem , quando Hercules, Iason et
alii Argonautae vixerunt, qui propterea heroes
et semidei dicebantur, quod naturae communi
hominum nonnihil praestabant. Et Aristoteles
scite vocavit heroicam virtutem , impetum quen-
dam peculiarem in homine, supra communem
hominum capturn , sicut in Cicerone rnaior vis
dicendifuit, quam vulgus caperet, et in Hectore
maior fortitudo quam in reliquum vulgus ca-
deret.

v. 161. (160.) noXtjuog xe y.a.y.bg~\ Aptissi-
mum belli epitheton est. Nam si Ciceroni credi-
mus, iniquissima etiam pax iustissimo bello prae-
ferenda est.

80) Virg. Eclog. 1, 23.

81) matrilKis] Kditt. 1541. H. , 1562. errore typojir. : fra-
trilms.

82 1 Virg. Aen. IV, 366.

82 a) i" cautibus] sic illae Editt. : Virjt. Ed. Wagner. cau-
tibus.

83) yo-faoi'] Editt. 1541. F. , 1557., 1562. iu lioc coinmeut.
male: iad-ioy.

84) Varro de re rust. II, 5, 4. Ed. JSchneider.

84a) sancierintl sic illae Editt. ; Varro Ed. Schneid. : san-
xerint.

85) Hom. Od. XII, 352 sqq.

205

Lll. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 106— 189.

206

v. 162. (161.) Tovg tuev e(p* enTanvlqi] He- }
roica aetas continet Argonautas, et res gestas ad
Theben, et Troianam historiam. Posteriora tan-
tum tempora recenset. Vicle de Thebano argu-
mento Statium in 12 libris. Oedipus ille con-
ieclor et aenigmatum solutor, ut est in Andria
Terentii86), duos filios habuit, Eteoclen et Poly-
nicen, qui monomachia decertarunt de regno,
cum iam Thebe87) erat obsessa S8). Cadmns vero
profectus ex Phoenicia , condidit pritnum has
Thebas septem portarum inBoeotia. Septiportes
dictae ad differentiam Thebarum Aegyptiarum,
quae centiportes fuere.

v. 163. (162.) /utjXwv*9)] ur]Xa pecudes, et
postea synecdochiccu^ opes significant. Oldino-
cT«o90)3 Oldinodijg, ov , ao, prima vox est, non
patronymicum.

v. 171. (169.) 3Ev uaxaoojv vtjOoiai etc.]
De fortunatis insulis videPlininin lib. 6. cap.32.91)
et Solinum in postremo capite91a). Sunt autem
non procul a Mauritania.

v. 174. (172.) Mr\y.tx eneiT3 wqpeXov 92) eyw
nejunTOiai.~\ Descriptio postretnae et ferreae aeta-
tis , quae pessimis praedita moribus est, id quod
poeta93) voluit, cum ait:

Omne in praecipiti vitiuin stetit; utere velis.
Maiorum mores senes magis laudant, et recte
quidem ; nam semper degeneramus, et sic est in
natura rerum , ut subinde omnia degenerent.
Iam quoque boni viri queruntur de moribus ado-
lescentiae , neque pater filiis similis, neque filii
patribus , navQoi yao tol naldeg etc. , ut est apud
Homerum 94). Neque hoc tantum videre est in
natura rerum aut in moribus, sed in omnibus re-
bus. Nam nemo negare polest olim Germano-
rum corpora fuisse robustiora ac proceriora mul-
to, quam nunc sunt. Item semina a multis ac-
cepitnus decrevisse, qui dicebant se pueros com-
perisse, multo rnaiora et meliora simul olim se-

86) Terent. Andr. I, 2, 24.

87) Thebe] sic Editt. 1541., 1557., 1562., 1569., 1601 —
1662.; Editt. 1532., 1564., 1581., 1591. Thebae.

88) Hauc rem tractavit Euripides iu Phoenissis.

89) Hanc Hes. vocem huic annotationi ipse praefixi.

90) Hanc etiam Hes. vocem ipse huic scliolio adscripsi.

91) Plin. Nat. Hist. VI. c. 37. Ed. Eranz. (c. 32. antiquior.
Editt ).

91 a) Solini Memorabil. c. 65.

92) ta(pfX»V\ sic Editt. 1532—1569.; Editt. 1581—1662. et
Editt. Brunck., Gaisf. , Goettl. , Uiibn. toiftdoy.

93) Iuvenal. Sat. 1, 149.

94) Hom. Od. II, 276.

mina frumentorum et leguminum fuisse quam
nunc sunt. Itaque non immerito conqueri Hesio-
dus videtur, quod in istam postremam aetatem
et pessimos hominum mores inciderit. Et si istis
melioribus quidem temporibus ad comparationem
nostri seculi is rerum status fuit: in quam nos
spem reservati simus senescente iam mundo et
ingravescentibus hominum vitiis videmus.

v. 178. (176.) XaXenag de &eol bwaovoi
ueoiuvag] A ueoiuvaw est , quod curo , sollicitus
sum , significat , quetnadmodum est in Evange-
lio95): Nolite solliciti esse , quid dicatis coram
principibus. Nam sollicitudo et angustia probi-
bent fidem. Et sollicitum esse, est incredulum
esse. Addit tamen mitigationem, etdicit, cjuod
iis miscebuntur bona malis, quasi dicat: et rosa
nonnunquam crescet inter spinas.

v. 183. (181.) Ovde &Tvos &ivod6y.w\ Ele-
ganter hanc sententiam ad verbutn fere expressit
Ovidius, cum ait96):

Non hospes ab hospite tutus,
Non socer a genero, fratrum quoque gratia rara est.
Quod autem in decalogo97) de honore parentibus
exhibendo est , hoc totidetn hic fere verbis retu-
lit Hesiodus. Neque dubium est illa ex sermone
patrum accepta esse. Adde , quod lex naturae
sit, honorare parentes. Est autem difficilius ho-
norare parentes, id est, cedere illis, existimare
de illis omnia bona, obedire etc. , quam praestare
opes. Itaque et promissio addita est: Ut sis lon-
gaevus super terram. Athenis capitale fuit Toe-
nTiQia non persolvere parentibus 97a). Incre-
dibilis quoque amor atque pietas erga senes pa-
rentes et volandi impotentes inest ciconiis; solus
homo vitiatae naturae vitio renntricandi officium
aut nunquam , aut aegre praestat.

v. 189. (187.) xeioodixai9*)~] xeiood-ixas
violentos vocat, et quibus ius est in manibus,
breviter , qui necjue ius neque leges norunt, cu-
iusmodi descripsit Ovidius99):

Non metuunt leges, sed cedit viribus aequuin,
Victaque pugnaci iura sub ense latent 10°).

95) Luc. 12, 11.

96) Ovid. Metam. I, 144. 145.

97) Exod. 20, 12.

97«) Petiti legs. Attic. lib. II. tit. IV. $. 14. 15. p. 240 sqq.
Ed. Wesseling.

98) Hanc Hes. vocem huic scholio ipse praefixi.

99) Ovid. Trist. V, 7, 47.

100) latent] slc illae Editt. : Ovid. Ed. Bipont. : iacent.

207

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

208

v. 191. (189.) v(3qiv posuit pro vf!QiaTr)v,
substantive pro adiective, quemadmodum et Ho-
merus v(3qiv aveQa1) pro v(3qigtt]V dveQa. Et
Latinis poetis scelus pro scelesto admodum fami-
liare est.

v. 195. (193.) Zrfkog (T dv&QOjnoiaiv etc/J
Hactenus descripsit in genere mores cuiusque
propemodum aetatis. Itaque iam redit ad pri-
mam propositionem de litibus, quas multa mala
inter homines parere dicit. Posteaquam vero
congerie quadam invidiae epitheta enumeravit,
fingit Pudorem et INemesin Deas reliquisse terras,
hoc est, neque2) pudore bonos absterreri amplius
a turpitudine, neque improbos metu vindictae.
Nemesis enim indignationem significat, quae ul-
ciscitur malefacta flagitiosorum. Alioqui Neme-
sis Dea est, quae significat illam fortunae spe-
ciem, quae irascitur iis, qui, cum res affluunt, ni-
mis inflantur et insolescunt, quos deinde punit et
deiicit rursum. Aristoteles2a) posuit inter virtutes
illum impetum animi generosi, qui dolet rebus male
gestis. Et Graeci omnes virtutes Deas fecerunt.
Ovidius vero magis videtur ex Arato locum de iu-
stitia sumpsisse quam ex Hesiodo, cum inquit3):

Victa iacet pietas etc.
Hos enim potissimum locos captavit, qui illustrari
tractando poterant et nitescere in loco adhibiti.

v. 201. (199.) Kay.ov 8* ovy. tGGtzai d2xr].~\
Id est, in tantum inalitia hominum invalescet,
ut plane nullum vel remedium vel auxiliuin hisce
tantis malis expectandum sit (id enim ahxr signi-
ficat). Et perspexerunt sapientes omnia in rebus
humanis mala corrigi non posse, nec ius civile
corrigit omnia. Multa enim toleranda et dissi-
mulanda veniunt, non quod laudem mereantur,
sed quod sine maximo incommodo e medio tolli
nequeant. Quare posteaquam admodum rheto-
rice questus est de publicis moribus, et de per-
turbatione omnium rerum (fuit enim lolus ille lo-
cus, querela temporum) commode nunc prae-
cepta subiicit.

v. 202. (200.) Nvv (T alvov fjaodbvai*)
tQEio (pQOviovai] Propositio est: Tradam nunc

1) Has voces sic coniunctas apud llonieriun nou inveni.

2) neque] sic Editt. 1532., 1564 — 1591.; F.ditt. 1541 —
1562., 1601 — 1662. nec.

2a) Aristot. iu I. ntn) dotrdii' y.iu /.c.y.Hor.

3) Ovid. Metani. I, 149.

4") Baatltit/t^ sic illae Editt. oinnes in hoc coiiinient. , in
textu aiitem aeque ac Kditt. Hrunci.., GaisV. ffaciltvG' :
Kditt. Goettl. , Diihu. ^asiXtytfiv.

praecepta regibus et magistratibus. Et prius-
quam perveniat ad paraeneses, narrat apologum,
quo figurate significat, quales mores sint tyran-
norum , quod5) nibil minus deceat quain vi gras-
sari more bestiarum. Significat enim aivog ser-
monem tecte aliquid monentem de moribus.
Unde et apologos aivovg dixerunt. Aenigma
vero est obscura significatio. cpQoviovoi y.al

avTolg.] Correctio propositionis est, quasi dicat:
Nunc rnonebo reges; sed fortasse frustra moneo,
sicut olim luscinia accipitrem6). Nam veritas
odium parit.

v. 203. (201.) drjdova noiy.ilodeiQov.] Epi-
theton lusciniae est; habet enim variatum col-
luiii. Magis tamen ad vocem quadrare puto quam
collum ; hac enim cum prirnis excellit, quemad-
modiun et Piinius in illa describenda7) lusit.

v. 208. (206.) Tfi cV>8) elg j) a* av eyw tieq
orVco.l Tyranni vox est plane proverbialis, de al-
terius vita pro libidine statnentis, quasi dicat:
Quantuinvis iusta sis et aequa postules, tainen
penes me est ius de te statuendi , quid velim.
Convenit cum illo Agamemnonis, quod est apud
Homerum libro primo Iliados9):

El de xt fxij Stotjaiv*0) , iyu) <5i xtv avrog iXoyftat11).
et alibi ,2) :

^OcpQ* tv iidjjS,

oaoov (fiQTiQog tlf.it oi&tv.

v. 210. (208.) "AcpQCDV F og y e&ekoi ,3)
tiqos y.Qeiaaovag etc.] Epiphonema seu epimy-
thion huius fabulae est ; sunt eniin epiphonemata
sententiae ex superioribus consequentes. Mo-
net non esse contendendum cum praestantioribus.
JNec eniin fieri potest, ut potiatur victoria un-
quam , verum ad dedecus inala quoque pati cogi-

5) quod] sicF.ditt. 1532., 1541., 1562., 1601 — 1662.; Editt.
1557., 1564—1591. et quod.

6) Haec spectant ad Aesopi fabulam II. ulqiftov xai 'li(>(ci in-
scriptam.

7) describeuda] Ed. 1541. F. errore typogr, : describendo.

8) (>"] sic oinnes Editt. , excepta F.d. 1541. U., quae h. 1.
hahet Jt.

9) Hoiu. II. I, 137.

10) toojjGtP] sic Editt. 1532 — 1601.; Editt. 1623., 1662. <?wy-
on>; llom. Ed. Ilerni. Stotofftv.

11) Utoftai) F.d. 1541. F. corrupte: Itotftai.

12) Hom. II. I, 185. Ib6.

13) tftikoi] sic illae Editt. ouines : Editt. Brunck., Gaisf.f
Goettl., Diihii. t&4l$.

£09

LU. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 191—225.

210

tur. Qua sententia eleganter germanismum ex-
pressit: Er muss den spott zum schaden han19).

v. 213. (211.) IQ IJeQarj, av (T axovg etc.]
Adhortatio est: O Perse fuge iniuriam. Estque
primum praeceptum. Nam in legibus naturae
prima lex est: ne quem laedamus. Huiusmodi
notitias, quae in omnibus sanis hominibus sunt,
Graeci jioolrjipsig vocant. Et Paulus quoque ius
naturae vocavit15). Plutarchus integrum lihrum
scripsit tisqI 7ioofa]ipiogl5&). Et prodest scire,
quantum videat ratio, deinde videre, quid desit ei,
et ad quae pertingere nequeat. diy.ijg16)^ diy.r^
signilicat iustitiam, iudicium et vindictam. Quod
Romani ius vocant, hoc Graeci div.r\v, Gerrna-
nica vox Recht plane sic17) usurpatur.

v. 214. (212.) sofrkbg18)] so&kbv pro forti
exponendum censeo, utsitsensus: Ne fortis qui-
dem vir iniuriam perferre possit.

v. 216. (214.) htort(pi] pro heoa19) Ionica
paragoge est, sicut nos diciinus dicier pro dici.

v. 217. (215.) Ji%7) rT vntQ vfioiog %o%si\
Ratio praecepti est, quare sit satius sequi iusti-
tiam , quia ad honum fmem perduci non potest,
si quis iniuria afficiat alium. Et quamquam in-
iusta saepe habeantur pro iustis, tamen fieri non
potest, quin iustum cognoscatur tandem , et ho-
mines scelerati opprimantur. Nam ut veritas la-
horare potest, extingui non potest, ita nec iusti-
tia. Atque hoc significare voluit, cum inquit
[v. 218 (216).]: tg rslog sZskSovoa -°). 1o%uv
vero est praevalere, obtinere, den platz hehalten.

v. 218. (216.) Ua9wv ds ts vr]mog tyvcx)]
Proverhialis locutio est, quae significat rniserri-
mam esse prudentiam , quae ex malis nostris per-

14) lianl sicEditt. 1541.j 1557., 1568—1662.; Ed. 1532. Iion;
Ed. 1562. hahen. — Conf. etiaiu: 3Bct t>cu ©djabcn fjat,
oavf fiiv bcn ©pott ntd)t forgcn, et alia, quae J. Eiselein
iu 1. Liie Sprichworter n. sinnredcn des deutscheu Vo!-
kes iu alter uud neuer Zeit (Ereihurg 1810. 8.) p. 542.
affert.

15) vocavit] sic Editt. 1541., 1557., 1562., 160i;— 1662.;
Editt. 1532., 1564 — 1591. sic vocavit. — At TiQokTjXpig vox
in Novo Test. uon occurrit. Ouae h. I. de 1'aulo dicta
sunt, ad Koin. 2, 14. 15. spectare videntur.

15a) Haec spectant ad Plutarclii lihrum advcrsus Stoicos;
liher eiiim , cui titulus sit 7ztni noo).ri\pHog , inter eius
scripta non invenitur.

16) llanc Hes. vocem huic annotationi ipse praefixi.

17) plane sic] sic illae Editt. exceptis Editt. 1557., 1601 —
1662., quae hahent: sic plane.

18) Haiic Hes. vocem huic scholio ipsc adscripsi.

19) tit<)(f\ Editt. 1532., 1541. F., 1564 — 1591. male: ttiga.

20) i'it).$ov(>u~] sic omncs illae Euitt. (aeque ac Editt. re-
centt.) in textu; iu hoc comment. autem oiiiues liahent:

ik&OVGtt.

Melavth. Opf.r. Vol. XVIII.

discitur 21). Commoratur autem longiuscule in
collatione iustitiae et iniustitiae, ut metum incu-
tiat hominihus , ne quid 22) contra iustitiam fa-
ciant. Itaque23) et utriusque cum incommoda,
turn commoda recenset, sicut in scriptura Deus
minatur et pollicetur, bonis quidem , ut bene ha-
beant, et ut res ipsorum sint incolumes; malis
vero, ut, quia semel in animum induxerunt in-
iustitiae partes sequi, etiain fructus illa dignos
auferant, hoc est, ut bello , latrociniis, seditio-
nibus, tyrannorum saevitia , et omnibus malis
affligantur.

v. 222. (220.) 'H F gjuau v.laiovoa noliv
ts y.ai-*) etc.] Suspicor y.aTa suhintelligendum
esse, ut sit sensus : Iustitia aere iam induta, ut
ce-rni nequeat, per urbem et plateas incedens,
dignas de iniustis poenassumet; ^Tatenim alio-
qui cum dativo construitur.

v. 225. (223.) Oi ds diy.ag Zsivoioi etc.] Ar-
gumentum est a praemiis, quae iustos sequuntur.
Nam cumnihil sit, quod aeque ad recte facien-
dum homines invitet atque spes commodi alicuius
ob oculos posita , etiam principes hac ratione He-
siodus ad iustitiam et honestatem colendam ac-
cendi posse arbitratur. Et videri licet hoc in
loco, quam pulchra sit in verbis amplificatio :
urbsyiret, populi florent, est pax, et illa qui-
dem iuvenum alumna, praeterea dat magnam
annonae ubertatem , quae omnia , si quis pro
dignitate luminibus verborum exornaverit, facil-
lime copiosam queat orationem efficere. Sunt
autem inprimis pacis et helli epitheta observanda,
quia bello nihil calamitosius, nihil fugiendum,
nihil detestandum magis, in quo humanitatis stu-
dia frigent, bonae leges negliguntur, religionis
aut nulla, aut perquain exigua cura est25). Ita-
que etiam26) exemplo esse potestTurcicum bellum
immanissimuin , quod multis iam annis christia-
nam rempublicam indignis rnodis atque omnium
miserrime afflixit. In pace vero pueri artibus bo-

21) perdiscitur] sic Editt. 1532., 1541. B. , 1562 —
Editt. 1541. F., 1557., 1601 — 1662. proficiscitur.

22) quid] sic Ed. 1532. ; in ceteris Editt. omiss.

23) ltaque) sic Editt. 1532., 1541., 1562.; Editt
1564—1662. Ita.

24) ts y.ae] sic illae Editt. omnes ct Ed. Brunck. ;
Gaisf. , Goett!., Diibn. xal.

25) cura estl sic Editt. 1541. F., 1557., 1564—1662.
1532. , 1541. B., 1562. cura.

26) Itaque etiam) sic Editt. 1532., 1511., 1562.,
1662.; Editt. 1557., 1564 — 1591. Eius rei.

14

1591.;

. 1557.,

Editt.
; Editt.
1601 —

211

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

212

nis imbuuntur, neque est quicquam vel magnifi-
centius vel admirabilius. Nam pacis tempore
omnium harum rerum metu liberamur, quae in
bello magno curn periculo et acerbissime ferre so-
lemus. Eadem pacis commoda recenset Home-
rus in clypeo Achillis27), quae hoc loco Hesiodus.

v. 238. (236.) Olg (T vfipig ts jxsfirjls etc.]
Antithesi quadam confert iniustorum poenas ad
praemia iustorum. Sunt autem omnia illa nata
ex legibus naturae, quia recta ratio dictat scele-
ratis et flagitiosis hominibus nullum malum fore
impunitum , et mala non esse committenda.
Quod autem mala committuntur, et designantur
flagitia, etiamsi aliud moneat ratio, in causa sunt
affectus, quibus vitiati sumus. vpQig contume-
liam significat. Nam sic etiam iniuriam in legi-
bus exponit iureconsultus.

v. 240. (238.) Tlollay.i xal gviunaoa'ls) nb-
hg y.axov avd^bg snavQsl^9)^ Haec sententia to-
tidem fere verbis est in Ecclesiaste 29a). Saepe
universa civitas mali viri poenam luit, ut tota
Thuringia luit peccatum proditoris Munzeri 30).
Aeschines citavit hunc versum de perfidia De-
mosthenis31). Et Dominns in sacris litteris feli-
citatem ob Naaman Syriae dedisse dicitur 32) ;
mala vero omnibus ob peccata Manasse dedit33).
snavosTv Latine dicitur luere peccata , quod nos
rotundius efferimus, entgilt eyns mans, geneusst
eyns mans3"). Utrumque enim significat. Usus
est Homerns libro primo Iliados35).

v. 243. (241.) yli/Ltov buov 36) y.al loifiov]
Poetae constanter observarunt semper pestilita-
tem sequi caritatem annonae. Et nos experien-
lia edocti sumus verissimum esse , quod dici solet

27) Hom. II. XVIII, 478 sqq.

28) $vlu7iaca~} Ed. 1532. iu textu et comment. et Ed. 1564.
in comm. male: l,vu.naaa.

29) tnavQti] sic iilae Editt. omnes; Editt. Brunck., Gaisf.,
Goettl. , Diibn. anrjvQa.

29 a) Eccles. 9, 18. (?)

30) De hoc Tlioma Munzero conf. Seckendorf Comrnentar.
de Lutlieranismo Ed. 2. 1. I. §. 118. 176. 1. II. §. 3. 4.

31) Aeschinis orat. de falsa legatione p. 324. Ed. Reisk.

32) 2. llegg. 5, 1.

33) 2. Regg. 21, 11 — 15.

34) Vide Benecke: Worterbiich zu Hartmann's Iwein p. 97.
142. s. hh. vv.

35) Hom. 11. I, 410., etiam II. VI, 353. XI, 391. 572. XIII,
649. XV, 17. 316. XVIII, 302. XXUI, 340. Od. XVII,
81. XVIII, 106.

36) buov\ sic oinnes Editt. iu textu ; in comment. autem in
Editt. 1541 — 1562., 1601 — 1662. omiss.

XoijLiog 37) jLisza lifibv , id est, pestis post famem.
Sic enim et superioribus annis in Italia contigit.

v. 251. (249.) TQifiovot] Emphasis in ea
voce est, qua poeta significat eiusmodi odio inter
se mutuo accendi atque exasperari homines, ut,
qui potentior sit , impotentiorem plane conterat,
et ad nihilum redigat. Huius rei multa exempla
extant apud eos, qui rixantur in foro. Ibi est
videre, quantum malitia valeat humanae mentis,
et quam furibundum reddat eum , qui semel con-
ceptum in animo odium , in alterius perniciem
summarn , nullo tamen aut perquam exiguo suo
commodo, ad finem perducere destinavit. Sed
cum istis temporibus eiusmodi rerum status fuerit,
nemini mirum videri debet38), quod de nostro-
rum temporum malis querimur.

v. 256. (254.) CH dY rs naq&svog sotI dixr]
Jibg\ Facit nunc prosopopoeiam , cum fingit iu-
stitiam sedere iuxta Iovem , atque illum adhor-
tari, ut iustis det praemia, de sceleratis vero su-
mat poenas. Illo gestu facit orationem crescere,
alioqui idern diceret, quod dixerat supra ; sed ne
esset taediosum , fingit personarn , quae loquatur.

v. 263. (261.) Tavra cpvlaoobfisvoi fiaoi-
Xr\sgZ9)~\ Apostrophe est ad iudices, ut recte iu-
dicent, neque frustra est, quod haec saepius ite-
rando inculcat. Nam eam esse humanae mentis
malitiam, ut difficillime ad ea , quae recta sunt,
feratur, omnes passirn viri sapientes viderunt.
Et subiecit gnomas aliquot, quas dubium non est
ex legibus naturae tanquam ex fonte40) proma-
nasse. Prior posita sententia mire convenit cum
ista , quae in sacris litteris est: Incidit in foveam
etc.41). Proxima est apud A. Gellium /i2).

v. 267. (265.) vorjoag'13)^ vossiv est intelli-
gere seu animadvertere, proprie mercken.

v. 270. (268.) Nvv d" M) syw jLirjT3 avrbg sv
av&QUjnotoi\ 'Aronov argumentum , id est , ab

37) Aofjud?] Ed. 1541. F. iu hoc comment. male Xi,uog.

38) debet] Ed. 1541. F. debit.

39) jS«(nA^?] sic illaeEditt. et Editt. Brunck., Gaisf.; Editt.
Goettl. , Diibn. ^aadtii;.

40) fonte] sic Editt. 1532., 1541., 1562., 1601 — 1662.; Editt.
1557., 1564—1591. fontibus.

41) Psalm. 7, 16. Prov. 26, 26. Ecclesiastes 10, 8. Eccle-
siastic. 27, 29.

42) Gell. Xoct. Att. IV, 5. ubi afferttir ille v. 266. : 11 dh
y.a/.ri ^ovktj U» (iovXtvGUVTi ■/.av.iGiri.

43) Hanc Iies. voceni htiic scholio ipse praefixi.

44) J°] sic Editt. 1532 — 1564. in textu et cominent. , Editt.
1581., 1591. in comm. ; Editt. 1569. , 1601 — 1662. in textn
et comm. , Editt. 1581., 15«1. in textu 6't • Editt. Gaisf.,
Goettl. , Diibn. <fy\

213

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 225 — 286.

214

absurdo, quasl dicat: Nihil referret, quales esse-
mus, si non essent constitutae poenae et prae-
mia. Atqui sunt poenae et praemia. Itaque
multum refert. ldem argumentum est apud Ari-
stophanem in Pluto45), ubi oraculurn consulitur,
quibus artibus senex filium instituat suum , ad
virtutemne, an ad quaestuosas artes conferat. Et
consultum est, wg otpody* iorl ovruptyov ib jLirj-
div aoxtiv vyiig tv tw46) vvv %q6v(*). Ita hic
poeta dicit: Nolim ego iustus esse, neque filius
meus , si noceret esse iustum , nec essent iustis
proposita praemia. Ad hunc modurn ratio diiu-
dicare potest, multum referre, bonusne quis an
malus sit, et si non queat videre causas, nec diiu-
dicare, cur malis bene sit, et bonis male. Quem-
admodum oculis colorem videt aliquis, licet ne-
sciat, cur non aeque naso vel pedibus videat. Ita
revera mente videt neminem esse laedendum,
quantumvis causas, cur sic videat , ignoret. At-
que hac de causa adiecit correctionem ; sed haec
non pulo facturum lovem.

v. 275. (273.) Kal vv diy.ijg indy.ovt , ftir\g
(?' intlrj&to ndimav\ Argumentatur a natura ho-
minis, et ius naturae describit, et dicit homini-
bus quasdam sententias esse insitas, seu divinitus
inscriptas in animis, quae doceant nos recta. In
bestiis non sunt eiusmodi sententiae, quae iudi-
cent, quid sit faciundum47) , immo est videre in
his, quod omnia vi gerantur, cum hominibus iura
constituta sint, coniungantur et regantur : ergo
homines iure debent disceptare , vis beluina est.
Paulus eas leges veritatem Dei appellat. Sunt
autem hae fere: 1. Deum cole. 2. Neminem lae-
dito. 3. Quia ad societatem facti sinnus, ergo
benefacito aliis, et pro beneficio redde gratiam,
iuxta illas vulgares sententias: Manus manum la-
vat, digitus digitum 48). 4. Certis legibus con-
nubia esse coniungenda , et educandam sobolem
et defendendam. 5. Civitates esse constituendas,
parendum magistratui, et pacta servanda esse.
Nam alioqui societas hominum non potest conser-
vari, nisi fides servetur in contrahendo, 6. Sicut

45) Aristopli. Plut. 32 sqq.

46) T(o] Ed. 1532. crrore typogr. : to.

47) faciunduin] sic Editt. 1532., 1541. B., 1562.; ceterae
Editt. : faciendiun.

48) %f/Q '/tincc vimti, ilcc/.Tvlog ts dct'/. tvIov , ©inc &ant>
ruafd)t bic anberc; conf. Erasmi Adag. chil. I. cent. I.
prov. 33. , Eiselein 1, 1. p. 2/6.

medicus praecidit49) aliquam partem corporis, ut
servetur totum corpus, ita ut societatis humanae
corpus conservetur, latrones tollendi sunt, et alii,
qui violant societatem humanam. ldeo et bella
geri oportet. 7. Et quia natura non est laedenda,
nec offendenda societas, ideo in victu modus, et
ordo in actionibus servandus est. Porro sicut
divinis legibus scriptis obtemperare nos oportet,
ita et his Deus nos vult obsequi. Et animadvertit
in eos, qui eas violant, id quod illi cruciatus
conscientia50) in flagitiosis testantur, qui, etiarnsi
nemo resciscat eorum facinus, tamen naturaliter
metuunt impendentes poenas. Fit autem harum
legum saepe mentio. Sic Iuvenalis 51) :

Nuinque aliud natura aliud sapientia suadet 52) ?

v. 283. (281.) vrjxeorov] id est, immedica-
biliter, quasi dicas vr)53) axsorov. Est enim vr)
steritica particula , et dyJw significat medeor.

Et eleganter dixit [v. 284. (282.)] djuavyo-
rt(jrj yivti] posteritas , quae propemodum oblitle-
ratur. Neque enirn tantum sumitur supplicium
deipso, sed de54) ipsius etiam liberis; nam illi
postea deterius habebunt. Sicut et Mose dicit,
quod Deus sumat supplicium de his, qui mandata
eius negligunt, in tertiam et quartam generatio-
nem 55). Graeci hac de re libros scripserunt. Et
extat libellus Plutarchi de his, qui sero puniuntur
anumine56), et quaerit mirabiles rationes. Eius
verba haec sunt: Plus est divina negotia conside-
rare hornines existentes, cjuam de musicis dispu-
tare, qui non sunt musici, et de re militari, qui
eius rei imperiti sunti>7).

v. 286. (284.) J£ol d3 tyu) iodld vota>v
tQt(x>~\ Hortatur ad laborein nuncpoeta, ductum
argumentum a natura virtutis. Nam ita propo-
nitlaborem, ut sit coniunctus cum viriute et iu-

49) praecidit] sic Editt. 1532., 1541. «. , 1562.; Ed. 1541. P.
praescidit; Editt. 1557., 1564—1662. praescindit.

50) conscientiae] iu Editt. 1541. F., 1557., 1601—1662.

deest.

51) Iuvenal. Sat. 14, 321.

52) Numque .... suadet?] sic illae Editt. ; Iuven. Ed. Ru-
perti : Nunquam .... dicit.

53) vrj~\ in Ed. 1557. omiss.

54) de] in Ed. 1541. B. omiss.

55) Exod. 20, 5. 34, 7.

56) Hic liber inscriptus est: tu-qi tcuv vtto tov dtiov (Sqcc-
dtojg Tiuo)Qovftt2'u>i'.

57) Plutarchi verba 1.1. c. 4. Iiic latine rcddita liaec sunt:
nltov yKQ tejTi tov ntQi /uovar/.iov d(.iovaovi; , y.ttl noXt^t-
y.iov ixaTQCtTtvTovg dialtytafrctt , to tr Otict y.cti dctttuovia
■notf/uc.Ta Jicta/.o/itiv , civd-Qtonovg ovictg.

14*

£15

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

216

stitia. Estque egregia haec sententia. Mala et
improbitas ubique prae foribus sunt. Vel, pec-
care proclive est et facile, sed non est tam facile
recta facere. Hunc locuiu imitatus est ille, qui
litteram Pythagorae descripsit. Et Ovidius in-
quit58):

Publica virtutis 39) per mala facta via est.

v. 290. (288.) Max.QOQ de xal oq&ioq oIjlioq
en 60) avTrjv] Oportet enim, ut, quod iustum est,
simplex, planum et perspicuum sit; nam et veri-
tatis oratio simplex est, et rectum sibi per omnia
constat. Ergo quoties aliquid proponitur, de
quo inter sapientes viros non convenit, illud fal-
sum sit necesse est.

v. 291. (289.) EIq uxqov XxrjTat61)] Du-
plex lectio est. Sunt enim , qwi cixrjai , sunt rur-
sus, qui Xxrytai legant. Quod si legas ixrjTai, tunc
impersonaliter erit exponendum.

v. 293. (291.) Ovtoq /uev navd(jiOTOQ9 oq
ai>T(p ndvTa vorjoei62)] Prior yv(6turjiuh, virtu-
tem esse coniunctam curn labore , quod labore ad
virtutem perveniatur. Nunc secundam proponit
de diversitate ingeniorum. Citat hunc versum
Aristoteles primo libro Ethicorum ^3). Et Livius
interpretatus est hunc locum paene ad verbum in
Fabio et Minutio : Saepe ego audivi milites eum
primum esse virum , qui ipse consulat , quod in
remsit; secundum eum , qui bene monenti obe-
diat; qui nec ipse consulere, nec alteri parere
scit, eum extremi ingenii esse. Minutii verba
sunt64).

v. 298. (296.) 'Alld ov y* rjiieTeQrjQ [teuvr.-
fievoQ aiev e(peTtufjo] Haec est demuin de labore
propositio : Labora , ut possis effugere famem.
Et argumentatur a locis honestatis, quod et Diis
et hominibus sint chari homines solertes. Ode-
runt autem semper Dii ignavos. Addidit quoque
similitudinem , qua vitam inertium fucis compa-
rat. Sunt autein fuci degeneres apes , estque ge-

Virtuti.
, Diibn. Zg.

58) Ovid. Trist. IV, 3, 76.

59) virtutis] sic illae Editt.; Ovid. Ed. Bipont.

60) Iti'] sic illae Editt. et Gaisf. ; Editt. Goettl

61) ix>rtai] sic (=Editt. Goettl. , Diibn.) Editt. 1562., 1581.,
1691., 1601. in textu et comment.; Editt. 1541., 1557.,
1564., 1569., 1623., 1662. in comm. , in textn autem Editt.
1541. F. , 1557., 1623., 1662. C= Ed. Gaisf.) txijtti, Editt.'
1564., 1569. ix>]TKi; Ed. 1532. in comin. ixrjTca, in tcxtu ixqcti^

62) vor)cu] sic illae Editt. et Gaisf.; Editt. Goettl. , Diibn.

V0r]dij.

63) Aristot. Etbic. Nicom. I, 4, 7. laudantur vss. 293 — 297.
Iiuius poematis.

64) Haec verba leguntur Liv. XXII, 29.

nus insecti, simile quidem apibus, sed ingenio
dissimile, illi sunt, qui mel apibus absumunt,
cum ipsi non laborent. Et sic etiam Plinius me-
minit lib. 11. cap. II.63). Aristoteles lib. 9. de
natura animalium inquit66): Vesparum aliae ca-
rent aculeo ut fuci, aliae autem habent.

v. 304. (302.) xo&ovqoiq61)] xo&ovqoq no-
men venit a xevdw, quod abscondo, occulto
significat, et ovod cauda. Non enim exerunt
aculeum sicut apes.

v. 306. (304.) ^ol J11 egya (pil3 eoroj utTQia
XOOjueTv] Pvepetit propositionein cum insigni com-
mendatione laboris.

v. 314. (312.) OloQerjo&a] positum est pro
ofxoiOQ el68). Sa vero adiecticium est complendi
versus gratia adpositum.

v. 315. (313.) deoi(pQva69) dvfiov] Hesy-
chius tuaTai6(p()ova exponit, 6 xotxpaQ e-/oiv TaQ
(pyevaQ.

v. 317. (315.) AldwQ cT ovx aya&r) etc.]
Occupationes adiecit. Fortasse turpe tibi videtur
laborare. Atqui non est turpe laborare praeser-
tim egenti70). Citatur proverbialiter hic versus,
mendicos debere esse impudentes; verum haec
neutiquam Hesiodi sententia est. Est eniin du-
plex verecundia , bona scilicet, et minus bona.
Prodest in loco pudor; obest, si quis hoc igna-
viam suam praetexat. Neque aliud hoc loco pu-
dorem vocat, quam quod Virgilius71) dixit: De-

generes animos.

v. 320. (318.) Xyrj/uaTa cT ov% dynaxTa,
^eoQo^OTa] Est in omnium ore haec sententia :
Male parta male dilabuntur, honeste parta du-
rant apud haeredes. Sunt enim xreoQdoTa, id est,
divinitus data.

v. 321. (319.) El ydq tiq xal yjyol ftitj iie-
yav blfiov] Duo genera iniuriae facit, quibus

65) lib. 11. cap. 11.] sic recte Ed. 1541. B. , in hoc enim
capite Plinius de fucis disserit; Editt. 1532., 1562 — 1581.
lib. 11. cap. 16. (in Iioc cap. dicit de tertio geuere mellis
et quoniodo apes probentur) ; Editt. 1541. F., 1601 — 1662.
lib. 11. cap. 6. (in boc cap. enarrat, qui ordo naturae in
apibus sit); Ed. 1557. lib. 21. cap. 6.

66) Aristot. Hist. anim. IX, 41.

67) Hanc Hes. vocem liuic scbolio ipse praefixi.

68) tf] sic oinnes illae Editt. excepta Ed. 1541. B. , quae
habet: ttg.

69) (hGi(f'QV((~\ sic (= Editt. Goettl. , Diibn.) illae Editt. iu
textu et comm., praeter Editt. 1541. B. et 1541. F, , quae
in comm. Iiabent : clGi^Qova. Ed. Gaisf. (\t(ti(iQovn.

70) egenti] Ed. 1541. B. errore typogr. : agenti.

71) Virg. Aen. IV, 13.

217

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 286 — 342. 218

qui laedunt orphanos. Ttv~\ pro Tivbg. Do-

duplices artes parandi victus intelligit. Sunt qui
manus in alienas facultates iniiciunt, et vi ra-
piunt, hos raptores nominare licebit. Alii per
fraudem et periuria ditescere cupiunt, quorum
magna ubique copia est. Hi sunt, qui lingua
praedantur, id est, mendaciis.

v. 325. (323.) rPela ts /liiv 72) uavQovOL
&€0l] Validissimum argumenturn est, quo abs-
terrentur homines a malefactis, videlicet metu
poenarum. Atque ea est secunda pars circum-
ductionis, qua absolvit sententiam.

v. 327. (325.) TIoov iT og & ly.eTrjv , og rs
^elvov y.ay.bv eQ±eLTi)~\ Sequitur catalogus prae-
ceptorum de variis officiis. Idem , inquit, est fla-
gitium hospitem laedere et supplicem. Maximi
namque olim hospitale ius fiebat. Et nota est
historia de Campano illo et Romano milite74).
Multa hospitalitatis mentio fit apud Homerum.
Nec hominis vocabulo digni sunt, qui eam non
ex animo praestant peregrino et egenti. Et
lupiter ^eviog dictus est, quod in eius tutela sint
hospites. Unde est illud Virgilii75):

Iuppiter, hospitibus nam te dare iura loquuntur, etc.
Apud Homerum Odyss. 'Q 76) Nausicaa puella
dicit, quantopere sint Iovi curae hospites et
supplices, cum ait:

Tlqog yao Jiog elcrcv anavreg

SetvoC ts Ttrio^oi re' docig d* oXCyrj re (pCXq re.

"Ep|«77)] Metathesis est. Venit enirn a Qt%(D,
§egoj in futuro.

v. 328. (326.) dva dipvia ftaivoL 7S).]
Imesis.

v. 329. (327.) naoaxaiQia.\ importuna,
flagitiosa dicuntur.

v. 330. (328.) c'Og x4 zev dopQaSirjg etc.]
Et sacra scriptura horrendurn supplicium iis mi-
natur, qui pueros laedunt. Est enim alioqui
ea aetas obnoxia malo. Ris autem peccant,

72) 'Ptid ii fuvj sicEditt. 1623., 1662.; Editt. 1532 — 1591.
'Ptid it fx.lv; Ed. 1601. et Ed. Brunck. 'Ptid re uiv; Ed.
Gaisf. (>ticc ii uiv; Editt. Goettl., Diibn. ()tia <fe uiv.

73) iqitCS sic illae Editt. et Brunck., Gaisf. ; Editt. Goettl.,
Diibu. tpjj.

74) Haec liistoria narratur a Livio XXV, 18.

75) Virg. Aen. I, 731.

76) Hom. Od. VI, 207. 208.

77) Conf. not. 73.

78) ^cuvot] sicillaeEditt. ; Edtit. Brunck. ,Gaisf. fluivu ; Editt.
Goettl. , Diibn. pctlvy.

rice.

v. 331. (329.) xay.cp enl yr\Qaog ovdor^
Antithesi79) quadam praecepta decalogi refert.
Narn cum in decalogo doceamur, parentes esse
honorandos, eamque ob causam addita sit pro-
missio : nihil praecipitur hic aliud quam non
esse contumelia et probris afficiendos. ltaque
et promissioni, quae est in praeceptis , Hesiodus
comminationem opponit, quod Iupiler tandern
pro iniustis operibus asperam retributionem sit
compensaturus. Est autem elegans metaphora
enl yrjQaog ovdu)-, id est, in limine senectae. At-
que80) hoc imitati sunt poetae Latini80a).

v. 336. (334.) Kdd dvvauiv d e^deiv Uq*
a&avaToiOL\ Praecepturn est de faciendis sacris.
Et vocabant libationes, quando in sacris funda-
batur aut offerebatur vinum. Quemadmodum
Aeneas apud Virgilium in l.81), cum primum
ad Didonem venerat. A onevdco libo , quod est
leviter degusto [v. 338 (336).] onovdr) venit.
Kad (Jvvauiv dictum est pro y.axa (Jvvaiuv^),
secundum potentiam , id est, pro viribus.

v. 341. (339.) ^Oujq aV.wv wvfj y.XfJQov\
Hoc est, ut aliorum iuves rem familiarem , pos-
sessionem etc. Ad hunc modurn etiam Christus
in Evangelio monet83), ut simus pauperes, quo
aliis possimus dare,! non ut accipiamus. wvfj
propter versum , o in co mutatum est.

v. 342. (340.) Tbv (pileovra enl dalra
y.aleiv , tov (J e%&Qov eaoai.\ Adiicit quaedam
praecepta liberalitatis, sed tamen alieniora a pri-
mis illis iustitiae gradibus, sicut et85) Cicero in
Officiis86) facit. Nec est impium, quod inimi-
cum omittendum esse monet, cum et Salomon
eius rei meminerit 8Ga) , cavendum tamen , ne
nostro vitio accidat. <Pi).elv non amare tantum
signihcat, sed etiam hospitio accipere , et corni-

79) Antithesi] Ed. 1541. B. errore t^^pogr.: Anthesi.

80) Atque] Ed. 1541. B. errore typogr. : Atqui.
80a) E. c. Firmic. 3, 1.

81) Virg. Aeu. I, 736. 737.

82) dictnm est pro y.cad 6vvkuiv~\ haec in Ed. 1557. desunt.

83) Conf. Matth. 19, 21. Marc. 10, 21. Luc. 6, 20 sqq.
18, 22.

84) o] Ed. 1532. ex o.

85) et] in Editt. 1541. F. , 1557. deest.

86) Cic. Offic. I. c. 14 sqq. et II. c. 15. de liberalitate disserit.
86 a) Eiusmodi dictum apud Salomonem non inveni.

219

PHIL. MEL. SCPvlPTA PHILOLOGICA.

220

ter tractare, ut: Xqi) §tivov naQtoina <pilth>,
tdtlovia dt ntuntiv.

v. 343. (341.) Tbv dt iialiOTa y.altiv
bgng ot&tv iyyv&i valti.~\ Admonet vicinum
studiose colendum esse. Cum enim tota nostra
vita ad societatem comparata sit, nemo ignorat,
quam ingens taonum sit bonum taataere vicinum.
INec poeta taanc sententiam temere multis ratio-
nitans amplificavit , ubi vicinorum et cognatorum
sedulitatem in negotiis otaeundis et officiis prae-
standis ita confert, ut quarn longissime cogna-
tos, si opus sit alieno auxilio, vicini antecellant.
ld quod et Cassitae apologus apud A. Gellium87)
indicat, utai cognati multo minus faciunt quam
vicini. Nec Tliemisloclein fugit, quod, curn
praedium venditurus erat, etiam taoc per prae-
conem addendum censuit , quod taaberet bonuin
vicinum.

v. 349. (347.) Ev tdv tutTQtio&ai naoa
ytiTOvog elc.] Aliud praeceptum de mutuo per-
solvendo , et citatur taic locus in Officiis a Ci-
cerone , utai de gratitudine scritaitss). Item in
Claris oratoribus88a) fere citatur hic versiculus,
ubi dicitur de reddenda gratia , nec est ullum
vulgarius ingratitudine vitium in toto orbe, li-
cet Deus iinpunitum non sinat. INam et Salo-
mon dicit: 3Non recedet malum de doino ingra-
ti89). Ev~\ XQorixwg exponi debet, quemadmo-
dum supra quoque; est eniin subiunctiva parti-
cnla , ut sit sensus: si mutuo sumpseris , alterum
tv abundare videtur. Nam ita solent iterare
taas particulas , ut Homerus quoque. ue-

TQHO&ai~\ passive exponendum, pro dimen-
sum accipere, vel mutuo accipere, du solt dir
wol lassen messen. Suidas90) dicit [itTQtlv,
non tantum mensurare vel mutuo dare, sed
etiam mutuo accipere significare. Docet au-
tem natura ipsa gratitudinem , et illa lcx na-
turalis vere divina est , etiamsi non esset
praescripta. Et cuin nulla tam immanis be-
lua sit, in qua non sit sensus gratitudinis,
praestandum est maxime, ut nec taomo ab taac
sit alienus. Quid enim aliud sitai volunt exem-
pla leonis et draconis, quam ut gratitudinem

87) Gcll. Noct. Att. U, 29.

88) Cic. Offic. I, 15, 48.
88a) Cic. Brutus 4, 15.

89) Prov. 17, 13.

90) Suidas s. v. ntTQ>taot' lumc versum Heslodi laudat.

notais coinmendent , sive ea vera sive ficta sint,
nihil tamen aliud quam gratitudinem ob oculos
tais proponere viri sapientes voluerunt. Et qui
gratias pinxerunt, pro una fingunt geminas re-
dire. Una enim dat, geminae referunt.

v. 353. (351.) Tbv cpiltovTa (piltlv, y.al
toj etc.] Commendat notais amicitiam illa sen-
tentia. Iam cum nonnulli adeo morosi sint, ut
plane atahorreant a societate, et nullum animal
propius homine ad illam accedat, addam etiam
quod plures nec hataere nec colere possirnus (nec
enim ex quovis91) amicitia constat, sed ex sirni-
litaus natura) recte Hesiodus praecepisse iudican-
dus est, cum doceat92) non quosvis in amicitiam
recipiendos, et danti esse dandum, non danti,
id est, sordido nequaquam. Et quamquam hae
sententiae paulo gentiliores cum ipsa lege natu-
rae pugnare videantur, ut indicat Plato in Gor-
gia9'2a), tamen quia taeneficium est compensan-
dum , nec omnes iuvare possumus, nemini du-
taium esse poterit certos quosdain esse iuvandos.
Non aulern sic obligaris illi, qui nihil de te me-
ritus est, ut obligaris benemerito, quia natura-
liter sic obligati sumus , ut reddamus officium,
quemadmodum et iureconsultus ait obligari nQog
avTidwQa.

v. 356. (354.) Jwg ayaSr), aQna§ ds xa-
Xr)9s)~\ Liberalitatis praeceptum est. Quamquam
autem nullae leges cogant hominem ad liberali-
tatem praestandarn , ipsa tamen humanitas obti-
net et cogit nos, ut benefaciamus bonis viris,
et cornmunem societatem iuvemus. Quapropter
et cum virtute ita comparatum esse videmus,
ut boni viri, eliamsi multa liberalitatis officia
praestent, semper tamen laeti et hilares sint94).
Contra mali, etiamsi multa habeant, nunquam
tamen tranquillam et pacatam conscientiam a
furiis obtineant, ut vel hoc nomine doceremur
liberalitatem plurimi esse faciendam , non tam
aliorum causa , quorum inopiarn nostra litaerali-
tate sutalevamus, quam nostraquoque, quod animi
tranquillitatern istinc concipiinus et possidemus.

91) quovis] Ed. 1541. F. crrore typogr. : quosvis.

92) doceat] sic Editt. 1532., 1541., 1562., 1601 — 1662.;
Editt. 1557., 1564—1591. docet.

92a) Plat. Gorj;. COpp. Ed. Stepli. T. I. p. 479 sqq. — Ed.
Bipont. Vol. IV. p. 71 sqq.).

93) y.ccy.))] Ed. 1557. in aoc conun. errore typogr. : y.u/.l.

94) sint] sic onines illae Editt. exceptis Editt. 1541. FM
1557., quae liabent: sunt.

221

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 343 — 376.

222

v. 360. (358.) endxvcvoev 9r>)] na%v6oj signi-
ficat gelidum facio.

v. 361. (359.) El yaQ xev xal afiixobv
enl Ojluxqov96).] Ad multa 97) utilis erit haec
sententia. Verum non inepte ad studia littera-
rum referri queat. Commendat autem diligen-
tiam et assiduitatem nobis. Est enim iucundum
praesenti copia frui , et semper aliquid habere
prae manu. Et quamquam nemo adeo dives sit,
qui non alterius egeat, neque quisquam adeo
doctus, qui non opus habe.st alieno adminiculo
ad litteras, tamen turpissimum est, quotidie velle
emendicare , nec posse olxboirog vivere.

v.363. (361.) au&ona Xtii6v'\ id cst, nigram
famem ab effectu dixit, quemadmodum Home-
rus frequenter ai&ona oJvov98). Sunt enim fa-
melici nigri, et fames solet nigriores99) reddere.
Hunc graecismum imitati sunt Germani , qui di-
cunt, der schwartz hunger. AY&oj\p\ significat
faciem comburens.

v. 368. (366.) 'AQXopivov de ni&ovw0) xal
Xrjyovrog x.OQeoao&ai\ Praeceptum est de par-
simonia. Cum res est abunde, maiores sumptus
facere potes , estque humanitatis hoc. Verum
nihil proderit tum primum velle comparcere , ubi
patrimonium est amissum. Nam odiosa est in
fundo parsimonia, iuxta versum:

Nil iuvat amisso claudere septa grege.
Rursus cum res abunde suppetunt, non decet
eiusmodi sumptus facere, ut nihil reliquum fa-
cias; id enim prodigalitatis, non liberalitatis es-
set. Sed mernineris inxta Salomonem 101) ita
derivare fontes tuos foras, ut tamen horum do-
minus maneas. In sumina, poeta utraque ex-
trema liberalitatis fugienda monet, ut neque sis
prodigus neque sordidus.

v. 370. (368.) MioSbg <T dvdol (pilcp
elQrjuevog aQXiog eoroj.\ Aliud praeceptum :
Mercenarii sunt benigne tractandi. Et debes

95) Haec Hes. vox Imic scholio iu solis Editt. 1601 — 1662.
praefixa est.

96) inl o \uc/o6j> .] sic illae Editt. ; Editt. Brunck., Gaisf.,
Goettl. , Diibn. tJil u/lu/qio.

97) multa] sic omnes illae Editt. praeter Editt. 1532., 1541.
11., ubi legitur: multas.

98) Hom. II. I, 462. IV, 259. V, 341. XVI, 226. 230. et al.

99) nigriores] sic Editt. 1541. F. , 1557., 1601 — 1662;
Editt". 1532., 1541. B. , 1562-1591. nigridiores.

100) ntOov] Ed. 1541. F. in lioc comm. male: niOov.
101 Prov. 5, 16.

sufficientem102) mercedem solvere iis , quos con-
duxisti, ita illi vicissim operam dabunt, ut re-
spondeant in laborando.

v. 371. (369.) Kai re xaoiyvrjr(p yeXdoag\
Egregia sententia : Non temere fidendum ulli103).
Nemini fidas, nisi quicum modium salis absum-
pseris104). Item cum fratre iocans adde testem.
Quod si in ioco adhibendus testis, quanto ma-
gis in rebus seriis! Epitheton est in participio
yeldoag, quasi dicat: Vide, ne verba , quae
iocando dixeris, invertantur tibi, itaque teste
convenit cum fratre iocari.

v. 372. (370.) nioreig (T«pa103) oiiojg xal
dmoriai] Id est, credendum est et non creden-
dum. Utile cum priinis praeceptum, quodque
imis sensibus reponendum est. Illi enim potis-
simum experiuntur, quae10G) vis sit liuius sen-
tentiae , qui versantur in rebuspublicis et gra-
vioribus causis, praesertimpericulosis temporilms.
Nec Graeci frustra monuerunt jLietivrjoo dmoreiv.
Nam si propter fucatam amicitiam vix fratri est
adhibenda fides, quantum aliis fidendum sit, fa-
cile aestimari potest.

v. 373. (371.) M)[de yvvrj oe voov nvyo-
orolog] Praeceptum est de scortis ; probat enim
Hesiodus coniugium. Nam de eo infra dicit.
IlvyooroXog] composita dictio est, quasi dicas:
ornans nates, a nvyrj et orelloj. J£e voov\

te mentem, id est, tuam mentem. Utuntur
enim prirnitivis pro derivativis.

v. 375. (373.) cpi'k.rir.]]OL10~)~\ (ptXrjryg Hesy-
chio xXenri]g xai Xrjorrjg eorl , ab vnb et aXco
composita dictio, (ptXrjTijg vero amator.

v. 376. (374.) Movvoyevrjg de naCg ooj-
^ot108).] Oeconomicon hoc praeceptum est, quo
non aliud admonemur, quarn iuxta vetus pro-

102) sufncieutem] sic Editt. 1532., 1541. B. , 1562.; ceterae
Editt. : sufficienter.

103) Conf. similia in libris: Uie Spriclnviirter u. spricli-
wortl. Redensarten der Ueutsclien sesamin. v \y Korte
CLeipz. 1837. 8.) p. 434 sq. et Eiselein I. I. p. 601.

104) Ue Iioc prov. vide Erasmi Adag. chil. II. cent. I.
prov. 14.

105) (T Bga] sic (= Ed. GaisfO Editt. illae omnes (praeter
Ed. 1562., quae iiahet <J* tcga) \n textu; in comment. au-
tem J' in Editt. 1532— 1562. , 1601 — 1662. omissum est ;
Ed. Bruuck. J" uoa ; Editt. Goettl. , Uiihn. 0° ag roi.

106) quae] sic omnes illae Editt , excepta Ed. 1532., quae
habet: qualis.

107) Hanc Hes. vocem huic scliolio ipse praefixi.

108) gmCoi] sic illae Editt. et Brunck. ; Editt. Gaisf.,
Goettl. , Uiibn. tu].

223

PHIL. MEL. SCIUPTA PHILOLOGICA.

224

verbium: Oculo domini saginari equum 1<M)). . tem ortus1 et occasusa). Primum autem perli

iam) beralis et valde honesta cognitio est omniuu

Est enim primum (secundum Catonis sententiam)
in re rustica bene colere. (ptofitjuev.] Ionicus
infinitivus est.

v. 378. (376.) r-rjQaibg dt &avoig etc.]
Duplex sensus horum versuum est. Prior ratio
est, quo maior liberorum grex relinquitur, hoc
felicius procedere rem familiarem. Sic enim et
Germaniproverbio locumfecimus109a). Altera est,
quod res domestica non unius tantuvn opera
potest augeri. Si quidem unus vir nullus vir110),
ut habet proverbium.

v. 381. (379.) JSbt d'el nlovxov &vjiibg tel-
dexai.] Conclusio generalis est, quae continet
laudem assiduitatis et industriae. Assiduitate
ditesces , inquit, sis sedulus in opere tuo, et
ditesces iuxta versicuhun :

Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo111).

In Hesiodi librum secundum enarratio
Phil. Melanthonis1).

Priore libello praecepta de moribus tradita
sunt. Secundus liber2) continet praecepta agri-
cidturae. Et quamquam discendae Graecae lin-
guae causa enarratur hic autor, tamen si quam
utilitatem et rerum cognitio , quae hic docetur,
adferet2a), non verba tantum, sed res etiam consi-
deremus et discamus.

Quondam proderant haec Hesiodi prae-
cepta agricolis, quia , quo quidque temporejfa-
cerent, hinc discebant; nobis plus prosunt phy-
sica et astronomica, quae adspersa sunt. Nam
saepe cavisas naturales tempestatum et aliarum
rerum commemorat. Porro etiam totius anni
tempora discernit per insignium siderum ortus
et occasus. Ita docct totam rationem et varieta-

109) Hoc prov. affertur etiam al> Eiselein 1. I. p. 45: JDaS
2tuge bcS .petren futtett baS $f"b root.

109a) Conf. 3e ""lir <8i"bet, jc mef)t ©tiicf». — 25iel Jtinber,
triel SSatcrunfct ; met9?atetunfct, t>iet ©egen, in I. £)ie beutfcben
93otf*bud)ct gcfammett t>on M. (Sinitcct 23b. V. (grantfutt
a. 9Jt. 1816. 8.) |>. 259. nr. 5615. et nr. 5613.

110) Dc hoc prov. conf. Erasini Adag. cliil. I. cent. V. prov.
40. et Eiselein 1. 1. p. 140.

111) Hic versus al> Eiselein 1. 1. p. 605. Ovidio tribuitur ;
at equidem solam priorem eius partem : ,, Gntta cavat la-
pidemu in Epist. ex Ponto IV, 10, 5. iuveni.

1) Sic baec euarrationis pars in omuibus iilis Editionibus
est inscripta.

2) Lib. I. continet versus 1 — 382. (al. 380.) , lib. II. ver-
sus 383 — 764. (al. 381—762.); vid. p. 165 sqq.

2a) adferct] sic Editt. 1532-1601. , F.ditt. 1623. , 1662. adfert.

mnium

astronomiae partium et dignissima bono viro.
Sicut Ovidius testatur, cum ait4):

Felices animae5) quibus haec cognoscere primum 6)
Inque domos superas scandere cura fuit.

Credibile est illos pariter vitiisque iocisque7)
Altius humanis exeruisse caput.
Secundo necessaria est cognitio coelestium
motuum , quia oportet nos in rebus publicis ha-
bere descriptionem anni et mensium , quae si
non haberentur, nulla posset memoria praete-
ritarum rerum haberi, et multae praesentes res
intempestive fierent. Et Deus praecepit ob eam
causam astra observari, cum dicit : erunt in an-
nos8). Hic vero libellus Hesiodi ita scite totum
annum metitur, ut, si fastos non haberemus, ex
Hesiodo confici possent. Et quidem haec fere
tota vetus astrologia fuit.

Tertio magnas adfert utilitates, quia ex
cognitione coelestium motuuin , tempestates an-
norum , fertilitas et sterilitas praevideri possunt,
ut licuit animadverlere anno abhinc tertio , ubi
propter vim aquarum multis locis corrupta se-
ges est. Ideo et Moses ait : Erunt in signa,
tempora et annos9), idest, diversitatem tempo-
rum sidera efficiunt, ut alias aestus sit maior,
alias frigus acrius , alias maior siccitas, alias ma-
gis uvidus aer sit.

v. 383. (381.) mriiadu)Vw)'] Pleiades ma-
nipulus est septem stellarum in tergo Tauri,
quae conspiciuntur noctu fere per totam hiemem.
Porro, noctu conspici est oriri y^ovr/.ojg, ut apud
Ovidium11):

Quatuor auturanos12) Pleias orta facit.
Sub initium Maii cum sole subvehunlur mane
supra terram, id est, oriri y.oGfiixdig. Men-
se Iunio prodeunt , ita ut mane conspician-

3) Ita docet — et occasus.] Iiaec in Ed. 1557. desunt.

4) Ovid. Fast. I, 297-300.

5) animae] sic illae Editt. ; Ovid. Opp. Ed. Bipont. et Fast.
ed. Gierig habent: auimos.

6) primuml sic illae Editt. ; Ovid. Editt. Bipont. et Gierig:
primi.s.

7) iocisque] sic illiie Editt. ; Ovid. Editt. Bipont. ct Gicrig:
locisqne.

8) Genes. 1, 14.

9) Gcnes. I. 1.

10) Hanc Hes. vocem h. I. ipse adscripsi.

11) Ovid. Epist. cx Ponto I, 10, 28.

12) autumnos] Ed. 1541. B. errore t ypogr. : aiitiiinnus.

225

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 376 — 405.

226

tur, idque vocant oriri ifuay.rijg1*) , paulo ante
solis ortum conspici. Ideo Hesiodus ait messem
instare, cum oriuntur Pleiades, videlicet ortu
Heliaco. Novembri mane sub terram descendunt,
cum noctu conspectae sunt, id est, occidere
y.oofiixriig. Id vero tempus sementi faciendae
idoneum iudicant agricolae. Ideo Virgilius di-
xit1*):

Ante tibi Eoae Atlautides abscondantur.

Debita quam sulcis cominittas semina etc.
Id est , mane occidant , quod fit hieme. Sed
ubi citius hiems est, citius serunt, ut in Germa-
nia , id quoque praecipit Virgilius 1S) :

Dum sicca tellure licet16), dum nubila pendent.
Dicuntur Pleiades, quod sit plurium coniuncta-
rum stellarum proprius coetus. Latini Vergi-
lias dixerunt, quod in vere oriantur, Atlantis
filiae finguntur, et credo Atlanti eum honorein
haberi, quod docuerit astronomiam. Poetae
trisyllabon faciunt nXr]'iag; in soluta vero ora-
tione dissyllabon est pleias. 'Emxeklofievaa)V.\

a Ionica dialecto interposita est.

v. 385. (383.) Al dr]xoix,J) vvxxag xe y.al
ijfiaxa xeaaaqaxovxa^\ Quod dicit quadragmta
dies noctesque latere Vergilias, sic accipe, a
Maio subvectas supra terram interdiu non cerni,
propter vicinitatem solis, magna parte aestatis,
noctu vero sub terra sunt. Post menses duos
mane cernuntur, ubi longius iam sol disces-
serit a Tauro. Deinde mense Octobri post ma-
tutinum occasum noctu rursus cernuntur. Ne-
que est sic accipiendum , quod post occasum
matutinum , post autumnum lateant ; nam ita
noctu cernerentur. Nunc poeta nec notu, nec
interdiu conspici dicit. Id fit in aestate , dum
sol propius Taurum versatur.

v. 386. (384.) Key.Qvcpaxai.\ tertia persona
est praeteriti passivi, ut apud Homerum in 2.
Iliados emxex()d(paxai 18). Addunt enim Io-
nes19) xai tantum ad praeterituin activae vo-

13) De his terminis astronomicis veterum conf. L. Ideler:
Handbuch der mathematischen und technischen Chrono-
logie. Tom. I. p. 51 — 53.

14) Virg. Georg. 1, 221. 223.

15) Virg. Georg. I, 214.

16) licet] Ed. 1557. errore typogr. : lncet.

17) ^ro*] sic Editt. 1532., 1541., 1562., 1564., 1601., 1623.;
Editt. 1557., 1569-1591., 1662. et Brunck., Gaisf. Stj to»;
Editt. Goettl. , Diibn. J1 ^to».

18) Hom. II. II, 25. 62.

19) Iones] Ed. 1541. B. errore typogr. : loannes.

Melanth. Opek. Vol. XVIII.

cis. neqmXofievov eviavxov\ nelofiai^) exi-

sto ; inde neQinXofxevog , et est perpetuum anni
epitheton. Gellius diligenter hanc vocem red-
dit lib. 3. cap. 16. pro decurrente ad finem an-
no, et non circumacto iam21) anno.

v. 388. (386.) Ovxog xoi nediojv nekexui
vofiog etc.] Elliptica oratio est; vult enim di-
cere : Illis , qui prope mare habitant , quique
valles concavas ctc. haec lex servanda est.

v. 389. (387.) ayxea 22)] ayxog palustrem
terram significat.

v. 391. (389.) Fvfivov oneiQeiv etc.] A
signo describit rursus tempus arationis et ines-
sis. Est autem arandum23) ante maximam sae-
vitiem hiemis. Et commode adiecit adhorta-
liunculam. Vide, ut res tua in tempore confi-
ciatur, ne cogaris aliena vivere quadra.

v. 393. 394. (391 sq.) c'Qg xoi exaoxa
ujqi3 de§rjxai'2!l).\ Verbo singularis numeri no-
men pluralis numeri adiunxit, quod Graecis fa-
miliare est. IItojoooj^ Id est, trepide peto
alienas aedes.

v. 398. (396.) "Egya xax* av&(*amoioi~\
Causa, quare sit laborandum : Quia homo fa-
ctus et ordinatus est ad labores. Neque frustra
est, quod hoc tam sedulo inculcat et urget poeta.
Nam praeterquam quod Dei voluntas est labo-
rare, etiam hoc significare poeta voluit, non
posse fieri, ut quis honeste vivat, nisi simul la-
boret. Et quemadmodum maxiinae res dilabun-
tur per discordiam , ita quoque per socordiam ac
negligentiam , ut saepe usu venire videmus. Sunt
enim, qui, tametsi non magnos faciant sumptus,
nec dilapident rem familiarem , tamen socordia
ad extremam paupertatem rediguntur. diexe-

y.firjQavxo 35)] diaxexfieiyofiai est ordino, constituo.

v. 405. (403.) Oly.ov fiev nyojTioxa, yv-
vaiy.a Te.\ Primus versus huius libri continebat
propositionem , complectens summam agricultu-

20) Sic recte Editt. 1623., 1662.; Ed. 1601. male: nao/uat
rtfQinlo/utyov tvittvrov]; in Editt. 1532 — 1591. Hesiodi
voces 7iiQi7zlo/u{yov lyiavTov , ad quas haec annotatio per-
tinet, omissae sunt.

21) iam") sic Ed. 1532.; in ceteris Editt. deest.

22) Hanc Hes. vocem huic annotationi ipse adscripsi.

23) arandum] Ed. 1541. F. errore typogr. : arandam.

24) «*|7T«»] Editt. 1541. F. , 1557. in comment. male:
atl-iTai.

25) Hanc Hes. vocem htiic scholio ipse praefixi.

15

227

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

228

rae, messis videlicet et arationis. Nunc narra-
tionem contexit, qrtae generalia quaedam prae-
cepta continet de constituenda re fainiliari.

v. 406. (404.) Rirpcr\v , ov yajLitTr)v.~\
Aristoteles oeconomiam suam incepit ab hoc
versu26), et refert ad uxores , cum ancillam intel-
ligat poeta. Nam post de uxore loquitur. Est ele-
gantissimus locus de coniugio in Xenophonte27),
quem Columella optimis et praestantissimis ver-
bis expressit in praefatione XII.28) libri. Kir\-
Tr\g~\ ancillam emptam significat et non nuptam.

v. 407. (405.) XQrj/Liara (T tlv o1lz.o).~\ Com-
mendat ordinem et curam in re domestica hoc
praeceptum. Columella enim nihil rnagis pro-
desse dicit, quam si servetur ordo. Vetus, in-
quit, est proverbium : Paupertatem certissimam
esse, cum alicuius indigeas, uti eo non posse,
quia ignoretur , ubi proiectum iaceat, quod de-
sideratur. Itaque in re familiari laboriosior est
negligentia quam diligentia 29). Sic accidit in
nostris studiis. Sunt qui multas sententias te-
nent; sed cum est dicendum et stylus exercendus,
nullae prorsus veniunt in mentem. Quid sit in
causa , dictum est.

v. 409. (407.) CH d^ujQi] 7iaQa/Liti(3rjTai.~\
Oportet agricolam diligenter observare occasio-
nem, quia non levis iactura est in mutuo acci-
piendo; dum enim mutuum petis, perdis tem-
poris occasionem.

v. 410. (408.) ikfycT30) avaftalXec&aL eg
t avQiov~\ Sunt haec communia praecepta de
non cunctando. Recte Ovidius in hanc senten-
tiam dixit31):

Qui non est hodie, cras minus aptus erit.
evvrjopiv 32)] hvrj significat postremum mensis diem ;
significat item tertiam lunam seu perendinum
diern , ut apud Aristophanem (quem Suidas
citat) :

26) Aristoteles Oecouom. I. 2. et Polit. I. c. 2. (al. c. 1.)
non luinc, sed versiun proxime praecedentem Oixov /uiv
TtQWTicxa etc. laudat.

27) Xenoph. Oeconom. c. 7 sqq.

28) XII.] sic recteomnes illaeEditt., excepta Ed. 1557., nbi
legitur: 13.

29) Vetus est — diligentia] haec sunt verba Columellae de
re rust. XII. 2, 3. Ed. Schneider.

30) MijcT] sic Editt. 1623., 1662. (= Brunck, Goettl., Diibn.)
in textu et comment. ; Editt. 1532 — 1601. in textu ,u>J cP,
in comm. (= Ed. Gaisf.): /xffi.

31) Ovid. Remed. amor. 94.

32) Hanc Hes. vocem buic aunotationi ipse praefixi.

&aQG£i, xuTUTev^rjy xav svrjg tX&rjg").
avii tov slg tqittjv3*).

v. 414. (412.) JHjLtog <5ry Xr]yu uevog] Se-
cundum praeceptum est de aratro faciendo, et
quando caedenda sit materia ad rem rusticam.
Orditur autem a chronographia.

v. 415. (413.) KavfxaTog ldaU[iov™)~\
'Idafojuov xavjua zo IdQOJTioibv exponunt, id est,
aestus , qui sudorem ciet.

v. 416. (414.) Mtra dt36) TQtntTai (5qo-
Teog /oco?]| Id est, remisso aestu respirat cor-
pus. Nam propter aestum et calorem corpus
prorsus torpet , neque homines solum ita affi-
ciuntur, verum etiam inanimata.

v. 417. (415.) Jr) yao tots ^tioiog aOTrjQ
etc.] Sirius stella est in ore canis maioris, quae
cum leone supra terram subvehitur , sicutLuca-
nus in 10. testatur37):

Qua38) mixta Leonis

Sidera sunt Cancro, rapidos qua Sirius ignes

Exerit etc.
Deinde ubi sol accesserit Scorpium , mane ali-
quantisper ante solem, supra terram subvehitur
Heliaco ortu. Deinde orto sole statim labitur
sub terram. Ideo dicit Hesiodus : nocte frui Si-
riuin, id est, mane aliquantisper ante solis or-
tum supra terram emergere, at non commorari
diu post solis ortum supra terram. Nomen Sirius
a atiQiau) factum est, quod inflammare, arefacere
significat.

v. 420. (418.) JHjLiogw) a8r\y.xoTaTr\ TitXs-
rai\ Describit commodum tempus secandi ligna.
Durant enim haec longo tempore , nec sunt ob-
noxia corrosioni. Hoc significat adry/.TOTaTr} , id
est, incorruptissima, a dr]xoj, id est, mordeo,
quae non mordctur a vermibus.

33) Sic liic versus Aristophanis Eccles. 796. Ed. stereot.
Lips. citatur a Suida s. v. *V>j. Apud Aristoph. Ed. laud.
pro xctTKTtvty legitur xara&ijoug.

34) avxl — tqCtvv] haec sunt verba Suidae, quibus vocem
ivrjg explicat.

35) Haec Hes. verba huic scholio ipsc adscripsi.

36) (T*] sic omnes Editt. in textu; Editt. 1532., 1541. B. in
comment. cT.

37) Lucan. Pharsal. X, 210-212.

38) 0«a] Ed. 1557. Quia.

39) sole] Ed. 1541. B. errore typogr. : solis.

40) *H/ios] sic illae Editt. et Brunck., Gaisf. -> Editt. Goettl.,
Diibn. i%uog.

229

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 405 — 451.

230

v. 423. (421.) c'Oktuov pw TQmodijv*1)}
Per oXfiov TQinodrjv , mortarium trium pedum
intelligere videtur. Suspicor enim talibus mor-
tariis usos esse pro molis.

v. 426. (424.) dey.adojQcp^)] dtioQov Graeci
appellant palmum, quod munerum datio dojQOV
appelletur. Id autem semper geritur per manus
palmi. Vitruvius43) libro secundo.

v. 427. (425.) yvr\v] Id est, dentale, vo-
cant lignum, cui vorner inseritur, quod, tanquam
artus continent corpus hurnanum , sic dentale
contineat vomerem.

v. 429. (427.) Il$ivivov\ Id est , iligneum ;
est enim validissimum.

v. 430. (428.) Evt av 'A&rjvairjg.] Ce-
rerem vocat Athenaeam , quod ipsa Athenienses,
atque adeo omnes homines de frugibus docuerit.
Potest tamen etiam vel ad Erichthonium vel ad
Triptolemum referri. eXvjLiaTii!i)] eXvfxa, id

est, buris, lignum longum est, cui insertum est
dentale. Locum Virgilii 1. Georg. cum hoc con-
fer, qui sic incipit45):

Continuo in silvis magna vi flexa domatur.

In burini etc.

v. 432. (430.) Joid de 9eo&ai aQOTQa.]
Indicat patremfamilias oportere bene instructum
esse , ne quis casus per inopiam supellectilis re-
moretur rusticum laborem.

v. 433. (431.) AvToyvov] vocant, cum
vomer est insertus dentali.

v. 434. (432.) agaig] ab ayu) venit, quod
in praesenti in usu non est.

v. 435. (433.) dxiojTaToi 46)] ay.iov, quod
non arroditur a vermibus , non sentiens illos ver-
mes. %lg enim vermis ligni est. Jdopvrjg.]

Plinius numerat quoque illa ligna inter ea , quae
cariem nesciunt47).

v. 436. (434.) Boe ^ivvaeT^QU) etc.] Cuius-
modi boves conveniat agricolam habere.

41) Haec Hes. verba huic scliolio ipse praefixi.

42) Hanc etiam Hes. vocem luiic scliolio ipse adscripsi.

43) Vitruvius] sic Editt. 1562. , 1623. , 1662. ; ceterae Editt.
Victruvius. — Vide Vitruv. de arcliitectura H, 3.

44) Hanc Hes. vocem liuic scholio ipse praefixi.

45) Virg. Georg. I, 169. 170.

46) Hanc Hes. vocem liuic scholio ipse praefixi.

47) Plin. Nat. Hist. XVI, c. 78. Ed. Franz. (c. 40. anti-
quior. Editt ).

v. 441. (439.) Totg d" a/ua TeooaQay.ovTae-
Trjg] Habes hoc loco praeceptum de ministro,
qua hunc aetate48) et moribus praeditum esse
oporteat. Etsi tantum in ministro requirit He-
siodus, ut iuvenem bobus praeficere noluerit,
quanto minus ecclesiasticis et rebuspublicis
praeficeret! 3Oy.TaftXoj^ov.] id est, octo mor-
suum, ita tamen , ut unum frustum habeat bi-
nos morsus. fiXaijubg morsum significat.

v. 446. (444.) y.al emonoQirjv dXeaoSai.]
Hoc Virgilius in 1. Georg. imitatus est hunc in
moduin 49) :

Dum sicca tellure licet etc.

Nam sera satio obest, neque secunda satio tan-
tum commodi habet, quantum tempestiva illa,
cum robusta farra seruntur50).

v. 447. (445.) enToir]Tai 51)] wcoeeiv aut
TiTOieeiv est percelli et tanquam attonitum reddi,
gaffen.

v. 448. (446.) <I>Qa%eo&ai PevT dv] Hacte-
nus supellectilein rusticam et familiam agrico-
lae pertractavit ; sequitur nunc , quando sit aran-
dum52), et quoties sit arandum. Porro poetae
fingunt grues avolare in meridionalem regionem,
in Aegyptum videlicet, ubi belligerantur cum
Pygmaeis, ut est apud Homerum Iliad. lib. 3.53)
Aix eirsl ovv %tiii(x>va (pvyov xal ufrecfpaxov3*) ofifioov.
Verum 55) Albertus 55 a) scribitnon essefabulosum,
sed quod sint ibi monstra quaedam similia56)
hominibus. Imitatus est hunc quoque locum
Hesiodi Virgilius in 1. Georg. 57).

v. 451. (449.) KQadir\v (f edax dv^Qog]
Id est, terret eum , cui non sunt boves , propte-
rea quod iam instat tempus postremae aratio-
nis. In dictione dfiovTew longa brevem conci-
pit, ut saepe supra.

48) aetate] Ed. 1532. errore typogr.: aetatae.

49) Virg. Georg. I, 214.

50) seruntur] sic Editt. 1532., 1541. B., 1562—1591.; Editt.
1541. F. , 1557., 1601 — 1662. serantur.

51) Hanc Hes. vocem liuic scliolio ipse praefixi.

52) sit arandum] sic omnes illae Editt. excepta Ed. 1541.
B. , quae habet : arandum sit.

53) Hom. II. III, 4.

54) ct$(G(pctTov] sic recte Editt. 1557., 1564 — 1662.; Editt.
1532., 1541., 1562. aTicHpaxov.

55) Verum] in Ed. 1557. deest.

55 a) Alberti Magni de animalibus lib. XXIII. c. 24. (Opp.
[Lugd. 1651. Fol.J Tom. VI. p. 639.) de Pygmaeis dicit.

56) similia] sic omues illae Editt. praeter Ed. 1532., ubi
legitur: similes.

57) Conf. Virg. Georg. I, 307. 375.

15 *

231

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

232

v. 453. (451.) ' Prjtdiov ya.Q enog dnslv.]
Negligentiam et inscitiam rnsticorum taxat, qui
non considerant, quibus opus habeant, sed in
alienam opem semper sunt intenti, id quod mi-
serrimum est. Est autem iucundum cum primis
in hoc carmine, o%fjjLia nQOxarakrjifjeojg58) , quo
confutat eorum rationem, qui ohiicere poterant:
Si quid desiderabimus in re familiari nostra , po-
terimus ab alio mutuo petere. Et respondet
eadem opera posse petere et negare aliquem.

v. 454. (452.) anavrjvao&ai59)] Ab anb
et dvaivo/uai compositum anavr)vao&ai59 a) , et
significat denegare.

v. 456. (454.) Nrjmog, ovde xoy oW etc.]
Id est, ignorat, quot60) lignis opus sit. Nam
magna congerie bonorum lignorum opus est ad
fabricandum currum.

v. 458. (456.) Evx av drj61) nowxiox etc.]
Totus ille locus ad arationem pertinet, et est
adhortatio, ut statim admoveant manum operi,
non tantum famuli, sed et ipse paterfamilias.
Addit deinde signa et circumstantias, qualis terra
sit aranda , sicca scilicet et humida. Columella
in hanc sententiam inquit: Neque succo careant,
neque abundent uligine62). Ita Hesiodus iubet
siccam et humidam arare, id est, non lutosam,
et tamen madefactam. Meminerunt quoque huius
praecepti Plinius et Theophrastus628).

v. 462. (460.) Magi™') noluv , VeQeog]
Praeceptum est de reliquis arationibus. Pingue
solum solet quater arari , bis solem bis frigora
sentit, sicut est solum Italicum. Qui vero te-
nuius solum habent, ter arant. Prima aratio
est proscissio. Secundo arant mense Iunio ante
solstitium , Latini iterationem , nos brachen vo-
camus. Postremo ante sementem aratur, hoc
Latini tertiationem vocant.

v. 463. (461.) ISsibv de ondquv fri etc.]
Adiecit praecepturn , quod intervalla sint facienda

58) 77oox«t«;.)j>//£&k] sic Editt. 1601 — 1662.; Editt. 1532.,
1541., 1562 — 1591. nQo/.ujaktlxpiog', Ed. 1557. nQoxara-
Xthptos.

59) Hanc Hes. vocem huic scliolio ipse praefixi.

59a) dnavljuaaO-at] sic Editt. Brunck., Goettl., Diibn.; Editt.
1532 — 1662. et Gaisf. anavfjvaadut.

60) quot] sicEditt. 1532., 1601 , 1623.-, ceterae Editt.: quod.

61) rfjjjsicillaeEditt. ; Editt. Brunck., Gaisf.,Goettl.,Dubn. <fi.

62) Colum. de re rust. II, 4.

62a) Plin. Nat. Hist. XVIII, c. 49. Cal. c. 19.). - Tlieophrast.
Eres. de causis piantar. III, 20. (al. 25.) Ed. Schneider.

63) EtttQt] sic illae Editt.; Editt. Brunck., Gaisf. , Goettl.,
Dfibn. taQt.

agris, quibus interspirent et quiescant; sunt enim
multo feraciores , si permiseris intervalla , quam
sine intervallis. Estque hic locus commendatio
novalis. Nam curn terra quotannis ferendo non
sit defatigata , nec penitus exhausta , fit , ut co-
piosiorem fructum ferat et gratior quoque sit.
Est autem novale (teste Plinio) quod alternis
annis seritur6*). Operae pretium faceret stu-
diosus puer, si, quae sunt in primo Georg. Vir-
gilii65), cum hoc loco contulerit, ita sine nego-
tio Hesiodi sententiam poterit adsequi.

v. 464. (462.) akeSiaQrf] Id est, pellens
execrationem ; solent enim agricolae maledicere,
quando fructus ex sententia non proveniunt.
Sic Hercules ale§ixay.og dictus est , quod depu-
lerit mala hominibus, et fuerit domitor mon-
strorum.

v. 465. (463.) Ev%eo&ai de66) Jil %&o-
vup etc.] De sacris faciendis praeceptum: Ad-
monet superos esse precandos, ut hominum stu-
dia et labores bene fortunent. Idem facit Vir-
gilius et Xenophon magnifice in Oeconomia 67).
Quidam per terrenum lovern intelligi putant
Plutum ; ego vero eum puto , qui gubernat et re-
git68) terrena.

v. 466. (464.) Uqov] Id est, aram. Al-
ludit enim ad Eleusinia Cereris sacra , quae
Athenis fiebant , et vocabantur mysteria. Vi-
dentur autem mihi fuisse conspirationes et foe-
dera, quibus se adstrinxerant ad civilia officia
cives, hoc fpotest colligi ex Cicerone, ubi de
Eleusiniis sacris disputat69). Erant autem ma-
iora et minora sacra , et haec sub autumnum
fiebant. Porro fingunt Cererem , cum per or-
bem quaereret filiam , humaniter ab Athenien-
sibus receptam esse , et ideo illis hanc gratiam
reddidisse.

v. 467. (465.) ^Aq^oiitvog ra nQUJx3 70) etc.]
Circumstantia est, quomodo sit arandum ; nam
supra dixit, quando et quoties sit arandum.

v. 469. (467.) "Ev$qv ov] lignum significat,
quod est proximum temoni, alioqui cor arboris

64) Plin. Nat. Hist. XVHI, c. 49. Ed. Franz. (c. 19. anti-
quior. Editt.).

65) Conf. Virg. Georg. I, 71.

66) Evxt<rd-ai df] sic omnes Editt. , excepta Ed. 1541. F.,
quae in textu Evl-iaO-ut o*e , in commeut. jEu^<r*«* y« habet.

67) Xenoph. Oeconom. 5, 19 — 6, 1. Ed. Thieme.

68) regit] Ed. 1541. B. errore typogr. : regat.

69) Conf. Cic. de Legg. II, 14, 36.

70) t« /i(ioh'] sic illaeEditt. etBruuck., Gaisf. ; Editt. Goettl.
Diibn. TanQOjj'.

235

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 453 — 479.

234

hac voce significatur. Meodfioiov.] integrum est,
poeta /ueodfiov fecit ; Iulius Pollux lorum esse
dicit, quod boves iugo alligat71).

v. 470. (468.) novov oqviSeOOi ri&eir/] Illa
fuit absolutio sententiae; est autem soloecum hoc,
quod a Graecis fieri solet. In arando debet
subsequi aliquis, qui scamna, id est, maiores
glebas confringat. Virgilius72) :

Multum adeo. rastris glebas qui frangit inertes

Vimineasque trahit crates etc.
Et Plinius73): Crate dentata , vel tabula aratro
annexa, quod vocant lirare74), operientes75) se-
mina. Haec descriptio agriculturae non conve-
nit cum nostra. jLLayJXrjv™)] juaxelrj dicitur

eyn hacken77) vel bicke. jdixehr\ eyn karst.
Virgilii locum de occatione78) huc refer.

v. 471. (469.) Ev&v/lioovvt]'79) ya$ aQiorrj
etc.] Epiphonema est: Crede mihi, multum com-
modi adfert industria. Homo ignavusvix unquam
ditescet. Solet autem sic poeta subinde spar-
gere sententias de diligentia , quod sine ea nemo
quicquam laude dignum efficere potest.

v. 473. (471.) adQoovvr}*«)Yd$Q6v%x) /ieya.
na/v Hesychius81a) exponit, nos feyst, frucht-
bar. Et est sensus : Si ita fregeris glebas, ubi
ita subegeris solurn , spicae multa ubertate, seu
(ut Columella dixit) pinguedine nutent ad ter-
ram. Elegans pictura seu vnoTvnojOig huius
carminis, qua rem ita descrihit, ut oculis plane
subiiciat.

71) Pollucis Onomast. I. c. 13. g. 252. Ed. Dindorf.

72) Virg. Georg. I, 94. 95.

73) Plin. Nat. Hist. XVIII, c. 49, 3. Ed. Franz. (c. 20. an-
tiquior. Editt.).

74) lirare] sic Ed. 1541. B. et Plinii Editt. antiqq. et re-
centt.; Editt. 1532., 1541. F. , 1557., 1564., 1601 — 1662.
lerare; Editt. 1569., 1581., 1591. levare.

75) operientes] sic illae Editt. omnes et Plinii Editt. Basil.
1525. Fol., Basil. 1545. Fol., Francof. 1599. Fol. ; Editt.
Franz. et Silliji. operiente (quae lectio etiam in Ed. 1599.
in marg. affertur).

76) Hanc Hes. vocem Iiuic scholio ipse praefixi.

77) hacken] sic Editt. 1532., 1541., 1562.; Editt. 1557.,
1564., 1569., 1601—1662. liacke; Editt. 1581., 1591. harke.

78) occatione] Editt. 1562., 1569. errore typogr. : occasione.

79) tv&vfxoGvvr)] sicomnes tllae Editt. ; Editt. Brunck., Gaisf.,
Goettl. , Diibn. (vS-rj/noavvri.

80) Mgoo-vvt)] sic Editt. 1601 — 1662. et Editt. recentt. ;
Editt. 1532 — 1591. ddQoavvtj. — Haec vox, ad quam hoc
scholion pertinet, in solis Editt. 1601 — 1662. ei prae-
fixa est.

81) ddQov] Editt. 1601—1662. ro dfyov; Editt. 1532—1591.
dd*Qov.

81a) Hesychius s. v. do*Qov.

v. 474. (472.) El zekog avxbg omo&ev
'OXvjnmog.] Egregia haec sententia est, quam
nemo negare potest ex patrum religione proma-
nasse82), ac veluti per manus traditam esse. Con-
venit enim cum primo decalogi praecepto, quo
iubemur Deum honorare, ac illi fidere. Time-
mus, cum impia83) fiducia nostri relicta , o-
mnem spem in Deum collocamus, hoc unum co-
gitantes, ne in rebus prosperis insolescamus,
contra in adversis deiiciamur.

Ad hunc modum Hesiodus agriculturam,
et quicquid est laborum nobis commendat. Vult,
ut pro se quisque acriter in laborem animum
intendat, verum finem laborum et, ut nos vo-
camus, benedictionem non nisi a Deo expectet.
Quod si ille laboribus nostris aftulserit, ac gra-
tam auram commoda tempestate adspiraverit,
nemini dubium esse debet , quin suum quoque
labores assequantur finein et huiusmodi felix
messis proveniat, ut (quemadmodum hic dicit
poeta) sit utendum omnibus vasis repurgatis,
quibus diu non sis usus.

v. 477. (475.) noXiov eag.] Id est, canum
ver. Epitheton veris, quod adhuc ab hieme et
pruinis canescit. Evoj%eojv] cum vj in ante-

penultima scribendum est; concipit autem rur-
sus longa brevem , ut saepe iam supra.

v. 479. (477.) El de xev r)elioio tQonrjg
aQorjg8/r\ Aliud praeceptum est, videlicet quod
tempus sit vitandum , nec est, quod ordo in prae-
ceptis te magnopere moretur. Poteris enim per
te fingere tibi vel hunc vel alium ordinem , sit-
que hoc secundum praeceptum. T()onag

Graeci omnes conversiones vocant. Estque tqo-
nrj xei/ueQivr) xal &eQivrj , id est , solstitium aesti-
vum ethibernum, quodLatini raro solstitium, sed
brumam vocarunt, dnoTrjg fiQa%eiag rj/ueQag, ut
Servius85) ait. Vocant etiam aequinoctia con-
versiones, quia tunc sol quasi convertit se et
incipit descendere. Ita in conversione hiberna,
quando sol longissime distat propter obliquita-
tem , tunc vertit se , et incipit ascendere , quia

82) promanasse] sic Editt. 1532., 1541. B., 1562 — 1591.;
Editt. 1541. F. , 1557., 1601 — 1662. manasse.

83) Timemus, cum impia] sic omnes illae Editt. excepta
Ed. 1541. B. , quae habet: Timemus eum, impia.

84) TQonrjs «po>?f] sic omnes illae Editt.; Editt. Brunck.,
Gaisf. XQonnig «po^?; Ed. Goettl. TQon^g aQo^g; Ed. Diibn.

TQ07Ttjg «pOffl??.

85) Serv. in Virg. Aen. II, 472.

235

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

256

est statio solis. Ideo monet non] esse arandum
sub bruraam.

v. 482. (480.) 01'oeig $' ev (poQ^uxp etc.]
Extenuatio est: Domum portabis, non vches,
opus erit tibi calatho , non onusto plaustro ; ha-
bebis enim multum culmorum , et parum gra-
norum. ^oQ/ubg dicitur quicquid consutum est,
(poo/iuov stragulum factum ex iuncis , ein decken,
hinc Phormio parasiti nomen86).

v. 483. (481.) "Alloxe <T aXXolog Zrjrdg
voog alywxoLo] Tertium praeceptum. Alio tem-
pore sunt aliae tempestates, aliquando citius,
aliquando serius serendum , ut sinent tempesta-
tes, quia nonnunquam differt Iupiter tempesta-
tem, et quando nos felicissimum annum spera-
mus, tunc deploratissimum experimur. Ergo
Iovi cominittenda huius rei cura , ut perficiat
ex sua sententia, quae volet.

v. 485. (483.) El de y.ev b\}j aooorjg etc.]
Quartum praeceptum de sera aratione. Sinautem
sero araveris, hoc poterit esse remedio, et verna
aratio tum felix esse poterit, si pluerit ad ter-
tium usque diem, ita ut pluvia neque superet
ungulam bovis , neque destituat, in summa , ut
impleat vestigia. Nara tum terra perrnadefit , et
verna satio nihil infirmior fit autumnali. Et
quia huinor est principium vitae, ideo fit, quod
humor tam facile non laedit87) quam siccitas.

Est autem pulchra periphrasis veris , cum
inquit [v. 486 (484).] r)juog y.6y.y.v'§ y.oy.y.vQei.
Cuculus enim veris tempus adesse cantu suo prae-
nuntiare solet. Et principes Saxoniae hunc mo-
rem habent , ut, qui prior arcu percusserit cu-
culum , aureum habeat.

v. 491. (489.) 3Ev S^vtiq) d3ev ndvra cpv-
Xaooeo.~\ Admonet rursus diligentiae; solet enim
poetasubindemoralessententias adspergere, prae-
cipue de sedulitate, cuius usus et vis in omnes
vitae partes sese88) extendit. ]Nam ut res dili-
gentia crescunt, ita socordia decrescunt. Iam
cum nemo sit, quemadmodum Quintilianus in-
quit, qui non labore et diligentia sit aliquid
consecutus, quae pravitas humanae mentis est,

aut quae vecordia oscitantiam magis, quae de-
decori hominibus est , quam diligentiam , ex qua
nomen dignitasque paratur, velle amplecti ?
In studiis litterarum homines docti socordia
multa dediscunt, ut est videre in Cicerone et
Hortensio. Recte itaque Hesiodus facit, quod
tam diligenter sedulitatem hominibus 89) com-
mendat.

v. 493. (491.) IlaQ <T %&i™) %ah/.eiov Sal-
y.ov etc.J Monet arationis tempore et cum ne-
gotia sunt expedienda, conventicula et alias nu-
gas relinquendas esse. Atque hunc locum, quia
perutilis est, quibusdam circumstantiis amplifi-
cavit. Prior est , quod , quamvis nos simus ces-
satores, tamen tempus minime cesset aut ferie-
tur. Eam sententiam deinde repetit et auget
ab effectu famis. Si quidem tempus consumis,
quod in opere faciundo sumere tibi potuisses,
fiet , ut ignavia te in hieme deprehendat , et for-
titer cogaris esurire. Quod si famem vitare non
poteris, certum est, quod in valetudinem adver-
sam incides et maxime in dolorem pedum. So-
let autem frigus naturaliter tutnorem afferre,
quia sanguis frigore coagulatur. Aristoteles
prima sectione Problematum scribit fame diu-
tina laborantibus pedes intumescere91). Huc al-
ludit Hesiodus , cum iubet cavere , ut fame tu-
mefactum pedem demulcere nos oporteat 92)
Xdlxeiov &riizov] aeneam sedem, id est93), ta-
bernam vocat; erant enim consessus in officinis
ferrariis. en dlea.~\ in locis calidis exponi

potest, quamquam suspicor mendum esse in
tono , ut sit akea scribendum ab dleouat evito ;
verum nolo quicquam mutare. Usus est autem
et supra0*) enl cum accusativo in ista significa-
tione, dum ait: en9') dneloova yaiav; dXebv
vero locurn tepidum in aprico situm significat.
XeO/rjv96)'] Xeo%ai quondam dictae sunt conven-

86) Phormio parasitns est persona primaria comoediae Te-
rentii, quae Phormio inscribitur.

87) laedit] sic Ed. 1532.; ceterae Editt. : laedat.

88) sesej sic omnes illae Editt. excepta Ed. 1557. , ubi le-
gitur: se.

89) hominibns] sic omnes illae Editt. praeter Ed. 1532., quae
habet: homini.

comment.
1565). d° i}»t.

90) J' i9i] sic omnes illae Editt. in textu ; in c(
autem Editt. 1541. F., 1557., 1562. «#*, Ed. 1565)

91) Aristot. Problem. I, 5.

92) nos oporteat] sic Editt. 1532., 1541., 1562., 1601.;
Editt. 1623., 1662. errore typogr. : non oporteat; Editt.
1557., 1564 — 1591. cogamur.

93) id est] in Editt. 1541. F., 1557., 1601 — 1662. omiss.

94) Scil. v. 487 (485).

95) ln] sic recte Editt. 1623., 1662. (sic enim in illo v.
legitur) ; ceterae Editt. : ini.

96) Haec Hes. vox in solis Editt. 1601 — 1662. huic scholio
est praefixa.

237

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 482—506.

238

ticula philosophorum , deinde, quia97) inter ipsos
de rebus levissimis plerurnque agitabatur, factum
est, ut Xeo%ai dicerentur vulgo nugae. Suidas98)
Homerurn citans, inquit: Xeo%ag eXeyov 3r]f.io-
olovg Tivag Tonovg, iv oig o%oXr)v ayovTeg exa-
SeQovTO noXXoi. ^OjLirjQog99) :

ov d~e\eig l0°) evdeiv xuXxrjiov eg vo/xov eX&wv,

qe tiov eg X£g%i]v.

v. 498. (496.) IloXXa d3 aeoybg avyy etc.]
Ignaviae effecturn prosequitur. Indigens virmulta
mala concipit in animo; freri enim non potest,
ut mens hominis plane sit otiosa; itaque varios
dolos ac fraudes excogitant hi, qui rerum inopia
laborant. Unde Columella recte dixisse iudi-
candus est, dum inquit: Homines nihil agendo
male agere discunt. INihil enim usquam quic-
quam scelerum est, neque ulla quantumvis
pessima flagitia designantur, quae non ex igna-
via , veluti ex fonte promanant. Huius rei pas-
sim in omnibus civitatibus, pagis et vicis plura
exempla , quam numerari queant, a circulato-
ribus et decoctoribus eduntur, qui, dum inanem
spem (ut Hesiodus vocat) nimis diu fovere, tan-
dem ad furta , latrocinia , et sacrilegia animum
applicant. Quare ut haec flagitia e medio tol-
lantur, solus labor remedio esse poterit. Est
enim per laborem aditus ad1) virtutem , per de-
sidiam vero ad omnia genera flagitiorum non
aditus tantum , sed rectissima via.

v. 502. (500.) Jeixvve de djiiweooi, &e-
Qevg.\ Spargit rem in personas, atque ita a2)
temporis circumstantia auget. In media aestate
certa opera praescribe. Sequitur ratio: quia
non semper aestas erit3). Haec sententia spe-
ciem proverbii habet, qua monemur occasionem
temporis non esse negligendam. Et nota est fa-
bula de formica et cicada4). Quin et Germani
vulgari dicto cessatorum socordiam notamus,

97) quia] Ed. 1541. B. errore typogr.: qui.

98) Suid. s. v. Itff/ai.

99) Hom. Od. XVIII, 328. 329.

100) ov &aHSl sic Editt. 1532—1601; Editt. 1623. , 1662.

otScJe &£).ti$; Suid. ed. Bernliardy, in textu ovx t&tleig (in
annotat. crit. adscripsit, legendum esse ov6* l&e')eis);
Hom. ed. Herm. ov6' t&eXeig).

1) ad] Ed. 1541. F. errore typogr. : id.

2) a] sic Editt. 1532., 1541. B.j in ceteris Editt. deest.

3) De hoc proverbio conf. Erasmi Adag. chil. IV. cent. III.
prov. 86.

4) Aesop. fab. CXCV.

cum dicimus: Post gratum solis calorem , ingra-
tum frigus experiemini. &eQevg\ pro &eQOvg

Dorice.

v. 504. (502.) Mrjva de Ar(vai(ova7\ Am-
plificatio est a temporis descriptione longiori;
describit enim hiemem, et est similis locus apud
Virgilium in Georgicis5) copiosissime tractatus.
Ar\vai(hv\ mensis Brumalis est, partim cadens
in Decembrem , partim in Ianuarium. Luna
Graecis menses faciebat6), non civilis ordinatio
aut sol. Porro Xr\vaiujva Ianuarium esse appa-
ret ex Gaza7), qui ait: Xrjvaicava de y.al avTog
ijdei*) 3IavovaQiov bvTa. Id est, Lenaeona9)
autem et ipse norat Ianuarium esse. Lenaea9)
enim Bacchi feriae, et Pythia sub id tempus
agebantur, cum vini primitias libabant. Com-
mentarius in Equites Aristophanis 9a) continet,
adolescentes eo tempore solitos fuisse circum-
vehi , qui de plaustris convicia iaciebant. ftov-
doQai] frigora vocat, quae adurunt et exco-
riant boves ; sunt ea autem in mense Decembri,
cum maxima vis Aquilonis sentitur, cui Germani
a frigore nomen fecerunt, cum vocant eyn schin-
den10) hengst, quasi dicas excoriatorem boum,
dequ) Graecis excorio significat.

v. 506. (504.) UvevoavTog Boqeao dvg-
rjleyeeg.\ A circumstantiis rem tractat, videlicet
unde spiret Boreas, et quid soleat fieri, cum
spiret. Spirat autem per Thraciam , quia ad
septentrionem Graecis Thracia sita est. Multas
quercus, altas abietes de monte deiicit in val-
lern ad terrarn. Deinde auget ab habitu animan-
tium. Etiam ferae saevitiam hiemis ferre non
possunt, quas natura muniit, quanto minus
nos! dvgrjXeyeeg] scilicet glacies, id est, mo-

lestae, a dijg xal aXeyu), curo, quod adferant
molestam curam.

5) Virg. Georg. I, 299 sqq.

6) De hoc lunari anno conf. Ideler : Handbuch der mathe-
mat. u. technischen Chronologie Tom. I. p. 66 sq. 256 sqq.
eiusque lib. : Historische Untersuchungen iiber d. astro-
nom. Beobachtungen der Alten p. 175 sqq.

7) Gazae lib. de mensibus fol. 150b. Ed. Ald. (1525. 8.urin.)

8) ij&O sic recte Editt. 1532., 1601 — 1662.; ceterae Editt.

9) Lenaeona . . . Lenaea] illae Editt. : Linaeona . .. Linaea.
— Conf. de hoc mense et festo Wachsmuth : Hellen. Al-
terthumsk. Ed. 2. Tom. II. p. 486. 580. 784 sq.

9a) vSchol. in Aristoph. Equit. 541.

10) schinden] sic omnes illae Editt. , exceptis Editt. 1541.
1562., quae habent: schind den.

239

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

240

v. 516. (514.) Kai re fii alya arjOi.] Caprae
epitheton esthirsutam esse. Virgilius in3. Georg.11)
testatur capras valde obnoxias esse frigori.

Albertus18a) suffragantur. Sed Athenaeus19) et
Plinius20) putant id accidere polypo a congris.
Hesiodus verohanc speciem avboreov vocat, quod

v. 518. (516.) Too%a\bv de yeqovra ri- | spinam non habeat, sed cartilaginem pro spina.

&riOi.] Distributione quadam hiemis incommoda
recenset, et aptissime dicit incurvum senem Bo-
reae iniuriis obnoxium, quod haec aetas omnium
maxime gaudeat sole et fugiat frigus, unde no-
tum est illud: Et apricos meminisse senes12).
Periphrasticco^ autem virginem innuptam de-
scripsit, quod opera aureae Veneris ignoret. Est-
que diligenter observandum, quod innuptae non
prodibant, in publicum , sed adservabantur domi.
Sed haec cantilena non grata admodum foret no-
stratibus puellis.

v. 522. (520.) Xiri.~\ Apocope est pro U-
7i«o«5 elaiip , id est, pingui oleo. Nam postrema
syllaba abiecta est.

v. 523. (521.) "Hpari %u^^t br ayo-
Oreog] In hac descriptione hiemis et polypi piscis
mentionem facit. Cuius haec natura est teste
Plinio, lib. 9. cap. 29.13), ut fame laborans sibi
pedes arrodat, quo maxirna hiemis saevitia no-
tatur. Et quia vehementer frigore laeditur , la-
tet plurimum in antro suo, nec egreditur pisca-
tum , unde colligi quoque potest in frigidioribus
aquis non esse. Per aestatem convehit et repo-
nit victum , perinde ut formica , testis est Theo-
phrastus13a). Sunt autem polypi multae species.
Verum maxime cum illis cognatus esse videtur,
quos Albertus 14) Raias vocavit (die rochen).
Piscis magnus est, hahens octo pedes, in quibus
duo extremi pedes cotyledones habent, id est, con-
cavitates, quibus nititur et affigit se his, quae pre-
hendit. Unde in Aulularia Plautus 15) ait de avaris :

Ego istos novipolypos, ubi, quid tetigerunt1*»), teueut.
Athenaeus multos autores citat, qui scripserunt
fame laborantem polypum in cavernis brachia
sua rodere17), cui sententiae et Oppianus18) et

11) Virg. Georg. III, 298 sq.

12) Persii Sat. V, 179:

Aprici meminisse senes. etc.

13) Plin. Nat. Hist. IX. c. 46. Ed. Franz. (c. 29. antiquior.
Editt.).

13a) Theophrast. Eres. fragm. XII, 3. Ed. Schneider.

14) Albert. Magn. tract. de animalibus, lib. XXIV. (Opp.
Tom. VI. p. 6590 de raycheis disserit.

15) Plaut. Aulul. 2, 2, 21.

16) ubi, quid tetigeruntl sic illae Editt. ; Plaut. Ed. Bipont. :
qui sibi quicquid tetigerint.

17) Athen. 1. VII. c. 102. Ed. Schweighaeuser., (p. 316. e.
Ed. Casaub.).

18) Oppian. Halyeut. II, 244.

Dicunt illum venari pisces rnira industria , cum
alioqui sit animal timidum. Verum ita compa-
ratum est, ut illi consilio polleant natura , qui-
bus robur est negatum.

v. 527. (525.) *AlX eriv xvaveojv avdo&v
etc.] Id est, sol vertitur supra populum nigro-
rum hominum. Intelligit autem Aethiopes, qui
sunt in Africa , quorum etiam nunc quidam
sub imperio Caroli Caesaris sunt. y.vaveov
Graeci vocant, quod nos caeruleum, lasur, est-
que metalli genus, metaphorice pro obscuro et
atro. Est autem sensus: Sol volvitur super
meridionales homines, nec diu moratur supra
nostrum hemisphaerium , videlicet Graeciae.

v. 529. (527.) Kal rbre drj xeqaol etc.]
Adhuc in hiemis descriptione commoratur. Cor-
uutae ferae et non cornutae lugubriter frenden-
tes per silvas fugiunt.

v. 530. (528.) iivfootovreg*1]) MvXrj den-
tem molarem significat, a quo fit verbum /uv-
liact) 22) , quod significat dentes incutio , strideo
propter frigus, o littera interposita est. d()va23r\)
loca arboribus consita sunt. Hesychius per X
scribit.

v. 533. (531.) riacpv] pro ylaqovobv apo-
cope est, et significat specum et concavitatem
petrosam. Tore dr) roinodi ftoonp looC\ Est

hoc loco poeta delectatus aenigmate Sphingis2*).
JNam senes solent in baculum incumbentes de-
misso capite incedere, et terram inspicere. Unde
et silicernii dicti sunt25). His siiniles esse dicit

18a) Albert. Magn. I. 1. (Opp. T. VI. p. 658.)

19) Athen. 1. I. (p. 316. f. Ed. Casaub.).

20) Plin. Nat. Hist. IX. c. 88. Ed. Franz. Cc. 62. antiquior.
Editt.).

21) Haiic Hes. vocem huic scholio ipse praefixi.

22) /uvhi'(w~) sic recte omnes illae Editt. , praeter Ed. 1541.
B., quae habet [xvXioio, et Ed. 1601., in qua legitnr
fxvhaito.

23) dgvu) sic illae Editt. omnes; Editt. Brunck. , Gaisford.,
Gocttl. , Diibn. dQict.

24) Conf. Pauly: Beal-Encycl.des class. Alterth. VI. p.1377.
et V. p. 875.

25) Fulgent. Expos. Serm. ant. 8. Silicernios dici volucrunt
senes incurvos, quasi iam sepulcrorum suorum silices ad-
spicientes. Unde Cincius Alimentus Hist. de Georg.
Leont. scribit dicens : Qm dum iam silicernius sui finem
tcmporis exspectaret, etsi morti non potuit, tamen infir-
mitatibus insultavit. Vid. Gesneri thes. s. h. v.

241

LII. 3. EJNARRATIO OPEIUJM ET DIERUM HESIODI. vs. 516 — 572.

242

feras, cum penuria victus laborantes propter ni-
vem , undique per silvas discurrunt.

v. 535. (533.) vixpa\ rursus Apocope est pro
vapada, frequens Homero.

v. 536. (534.) Kal tots tooao&ai etc.] Ver-
satur per omnes circumstantias corporis, et mo-
net propter frigus arcendurn, crasso panno et
multis pilis intertextis utendum esse. Graeci vero
usi sunt adrnodum lionesto vestitu , quemadmo-
dum et reliqui honesti j>opuli Ilomani et Iudaei.
Pallio usi sunt supra tunicas. yiTOJV vero vestis
interior erat.

v. 538. (536.) yQoya\ Accusativus est pro
y.Qoy.ida^ et signiiicat id , quod suhducitur, eyn
eiotrag26). apud Pollucem in libro de vestibus27).

v. 539. (537.) ivaToi TQiytg acQsusuioij id
est , ne horreat corpus nimio frigore.

v. 545. (543.) di.tijv\ ab d.XtvtoSai, ut ha-
beas quiddam, quod arce.it pluviam.

v. 547. (545.) WvyQTj yixQ r rtU)g] Enume-
rat iam causas pluviae. Quemadmoduin eniin
vapor ex olla in operculo repercussus in aquam
resolvitur: sic vapor ex terra in nubibus reper-
cussus in aquam resolvitur et deinde decidit. Hu-
mectat autem aer sata et arva , itaque addit28)
conveniens epitheton [x. 549. (547.)] nvQO<poQog.
Postea , quid ventus sit, dicit, nimirum nubium
agitatio.

v. 559. (557.) Trjfiog F wuiov fiovoiv™)~]
Bohus adservandum esse dirnidium pahulum,
viro vero ut supersit aliquid in noctein scilicel.
]Nam Graeci hoinines tantum coenahant et largius
quidem.

v. 560. (558.) tm$oo&oi™)~\ tniQQoOtiv ae-
currere significat.

v. 561. (559.) Tavxa cpvlaoooptvog etc.]
Absolvimus hactenus descriptionem hiemis; nunc
autem veris descriptionem Iioc caput continet.
Estque primum signum , quando lupiter sexa-
ginta dies, id est, duos menses, lanuariuin vide-
licet et Februarium confecerit, post brumam vel
conversionem solis, tum stella Arcturus nuntia

veris primum apparere incipit. Est autemArctu-
rus stella sub zona Bootae , oritur chronico ortu,
id est, vespere initio veris, quando sol ingressus
est Arietem.

v. 568. (566.) Tovds 3I) jueV oQ$Qoy6ij\
Aliud est signum venientis veris. Vide Ovidium
in sexto Metamorphoseos32) , quare hirundo dicta
sit Pandionis filia. Cornperi autem latere hieme
hirundines in nido suo tanquain mortuas. Pro-
inde non puto avolare eas. Totam hiemem ha-
bent secum recentia ova. Keviviscunt autem sub
aestatem. Quare iudico mirabile quoddam opus
esse ac imaginem resurrectionis nostrorum cor-
porum.

v. 570. (568.) Trv op&autvog oXvag\ Sum-
ma huius loci est, quod tempore veris sint ampu-
tandae vites, nec sit expectandum , donec maior
aestus advenerit. Turgent enim tunc in palmite
geminae, nec potest esse sine periculo, si tunc
putentur \ites. oivag\ dicunt significare pahni-
tes, vocabulum vetus esl, apud iuniores afmtXog
in usu.

v. 571. (569.) 'AXV onoxav :J3) (ptQtoixog\
Hoc praecepto messis tempus describit. Quando
aestus, inquit, coeperit esse vehementior , ita ut
quaerant humidiora loca testudines, tnm3*) falx
erit acuenda et seges demetenda. Est autem
omnino tempestivior messis Graecis quam nobis.
Sunt enirn illi magis ad orientem et meridiem
quam nos. Quare variant haec praecepta, nec
ad singulas regiones accommodari possunt. cps-
QtOL/.og\ Epitheton testudinis est; dicitur enim
doiniporta, quod aedes suas circumferat. Nota
est fabula de testudine3'), quae sola donii reman-
sit, cum reliqua animantia omnia suavissimis
epulis Iovis accipiebantur36).

v. 572. (570.) oyaupog\ instrumentum est
ruslicum apud Pollucem 37).

26> eintraii] sic omnes Editt. , excepta Ed. 1532. , ubi legi-
tur : intrag.

27) Polluc. Onomast. VII, 14, 63 sq. Ed. Dindorf.

28) addit] sic oiunes Editt. , praeter Ed. 1532., quae Iiabet:
addidit.

29) #' io.uigv ftovaiv} sic omnes illae Editt. ; Editt. Brunck.
et Diibn. &iiif4tav povffly, Ed. Gaisford. ^tafuav fiova' ;
Ed. Goettl. xiufxiffv povff'.

30) Hanc Hes. vocem liuic scholio ipse adscripsi.

Me i.axth. Opkr. Vol. XVIII.

31) Tovdt] sic illae Editt. et Editt. Brunck., Gaisford. ;
Editt. Goettl. , Dubn. xov Sh.

32) Ovid. Metam. VI, 426 — 676.

33) bnbxav] sic illae Editt.; Editt. Brunck., Gaisf., Goettl.,
Diibn. bnbx' «V.

34) tum] sic omnes illae Editt. , excepta Ed. 1532., quae
liabet: iam.

35) Aesopi fab. LXXIX. Zivg inscripta.

36) accipiebantur] sic omnes Editt. illae, excepta Ed. 1557.,
ubi legitur: acciperentur.

37) Pollux varias huius vocis affert significationes, vidc I.
§.82. 92. II, 85.; inter instrumenta rustica autem , de
quibus 1. X. c. 29. disserit, §, 129. ffxuiffov et §. 130.
Gxctiftdis raemorat.

16

243

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

244

v. 574. (572.) 4>evyeiv de oxieQovs &ojy.ovg\
Vides, quam non possit poeta sedulitatis obli-
visci. Prohibet enim tempore messis somnnm ad
multam lucem esse protrahendum 38), quod eo
tempore reponenda sunt ^8) , quibus in hieme
fruamur. Iam qui ad auroram atque in medios
id temporis dies stertere voluerit, miseram pro-
fecto vitam trahet, ubi hiems sui memoriam no-
bis in animum semel coeperit revocare, ibi tum
licebit experiri verissimum esse cicadae et formi-
cae apologum. Plurimum et venustatis et utili-
tatis haec sententia habebit , si quis ad studia lit-
terarum traduxerit , cum illa cessatorem minirne
requirant, et qui in multam lucem quotidie ster-
tat. Adiecit deinde, ceu gnomas quasdam, opli-
mos versus, quibus matutina opera hominibus
commendat, et dicit auroram tertiam operis par-
tem absolvere. Item eos , qui mane surgunt,
plurimum promovere, quoscunque labores susce-
perint. Postremo etiarn boves facilius ferre ma-
tutina opera quam meridiana. Experivmtur etiam
studiosi bonaruin litterarum , Auroram Musis esse
amicam. Quare diligenter has sententias obser-
vent et meditentur hi , qui animum ad litteras
applicuere, quique parentum et amicorurn ex-
pectationi39) aequissimae40) satisfacere volent.

582. (580.) ^Huos*1) de ozolvfioq r avSeT]
Aestatis a solstitio descriptio. Primum ponit pro-
gnosticum maximi aestus, deinde quid iaciendum
sit. Graeci post ver statim incipiunt messem.
Deinde sequitur solstitium aestivale, tunc nos ha-
bemus messem. oxolvfiog] carduus dicitur flore
purpureo, quo nomine et reliquae species cen-
sentur, ut sunt palinri, chamaeleones, acanthi.
Vide Plinium lib. 20. cap. 23. 42) et lib. 22.
cap. 22. 43) de carduo : Venerem stimulare in

38) protrabendum .... sunt] sic onnies illae Editt. prae-
ter Ed. 1557. , quae babet : protrabere .... sint.

39) expectationi] Ed. 1557. addit: de se.

40) aequissitnae] sic omncs Editt. excepta Ed. 1541. B., quae
habet: aequissime.

41) "ff^wof] Editt. 1541. F. , 1557., 1564. in comment. rj/uos,
Ed. 1581. ibid. 6tuog.

42) lib. 20. cap. 23.] sic secundum antiquiores Plinii Editt.,
recte Editt. 1532., 1541., 1562—1591.; Kditt. 1557. , 1601
— 1662. lib. 12. cap. 23. — secuudum Ed. Franz. lib. 20.
c. 99. Conf. etiam lib. 21. c. 56. eiusd. Ed. (c. 16. antiq.
Editt.).

43) lib. 22. cap. 22.] sic Editt. 1532., 1601 — 1662.; ceterae
Editt. : lib. 22. cap. (numero capitis omisso). In lioc
cap. 22. antiquior. Editt. (c. 43. Ed. Franz.) leguntur verba
h. I. allata: „ Venerem — scripsere."

vino, Hesiodo et Alcaeo43a) testibns, qui florente
ea cicadas acerrimi cantus esse, et mulieres libidi-
nis avidissimas, virosque pigerrimos in Venerem
scripsere.

v. 587. (585.) enel y.eipalrjv xal yovvara)
Ratio, quare hoc tempore viri debilissiini sint,
et mulieres lascivissimae, qnia calor resolvit to-
tum corpus hominis, ergo laeduntur magis aestu
quam frigore viri.

v. 589. (587.) xal fiifihvos olvog] A Biblia
regione Thraciae44) Biblinum vinurn dictum esse
Athenaeus scribit lib. I.43). Testatur autein dulce
fuisse, atque a SiculisPollium vinum dictum esse.
Et Homerns non uno loco testatur Thraciam no-
bilia vina habuisse.

v. 590. (588.) MaQa r'] Libum lacteum
intelligit ex recenti lacte, sive lac coagulatum.
Nostri homines , puto, vocant eyn zieger. Defi-
ciunt autein lacte, nisi mulgeantur , caprae iuxta
Virgilium 46) :

Quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra;
Laeta magis pressis manariut ubera/t7) mammis.
Item caprae vincunt copia lactisoves, laudatur-
que lac caprarum plus in libo quam ovium. Po-
terit et haec huius loci sententia esse , quia sub
autumnum statim admittuntur caprae ad con-
ceptum , et deinde deficiunt. Utere igitur, dum
potes. ofievvvfAevawv] Aeolica dialectos est,

cuin a sit interposita, quasi dicas extinctarum aut
non lactantium.

v. 591. (589.) Kal ftobg vkocpayoio zyeag]
Vitulinam carnem intelligit, quae non improba-
tur sanrt esse homini. Caeterum enixae bovis car-
nern non laudat poeta.

v. 592. (590.) TiQLOToyovwv 48) ] Illa enim
caro est valde laudata , quod facilis sit concoctu.
Estque in aestate istis cibis utendum, qui facile
concdqui possnnt. Itaque et huius mentionem
hic facit poeta. at9o7iaw) olvov] Vel a calore
dixit, quod adurit faciem, vel a colore. Lau-
dantur enim magis aestate, rubra vina , quod

43») Alcaei reliq. ed. Mattbiae fr. XXVIII. a. p. 29 sq.

44) Tbraciae] in Editt. 1541. F., 1557., 1601—1662. deest.

45) Atben. 1. I. c. 56. Ed. Scbweigb. (p. 31. a. Ed. Casaub.)-

46) Virg. Georg. 111, 309. 310.

47) manarint ubera] sic illae Editt. ; Virg. Ed. Wagner:
manabunt mimina.

48) nowToyovtov] Ed. 1541. F. male Tinioioyovoy , Ed. 1557.

7lQ(i)TOyoVOV.

49) ctHfroTtCi] Editt. 1532. . 1541. V. taio^n.

245

LII. 3. ENARRATK) OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 574 — 600.

246

pinguiora sunt et magis alant corpus. Caetera
tenuiora sunt et f;icilius penetrant.

v. 594. (592.) 'Avtiov tvy.Qatog v.vtjuov 30)
etc.~| lnler caeteras voluptates non postrema est,
si quis in aestate sub umbra gratain auram captet,
ita ut faciem versus leviter susurrantem ventum
vertat. Inlelligit autem hoc locoZephyrum, quod
Euri, Boreae et Zepbyri aestate 3I) sint tempe-
rati. Auster vero plcrumque noxius est, tam
aestate quain bieme. Erit maior haec voluptas,
si adfuerint rivuli perpetuo scaturientes, quibus
semper multum delectati sunt poetae.

v. 595. (593.) a&6lu)Tog~\ xai a&olog, qui
sit sinc limo, aut qui non sit lutulentus.

v. 596. (594.) Tqilg vdaxog nQoyttiv\ Con-
suetudinem Graecorum observabis, qui nunquain
meruin vinum soliti erant bibere, veriim seinper
vinum aqua diluebant, ut testatur Athenaeus
lib. 10., qui hanc consuetudinem diluendi vini
fuisse dicit, ut ad duos vini cyathos, quinque
aquae adderent, alicubi et ad quatuor vini cya-
thos , duos aquae. Ex Menandro citat Alhe-
naeus^) :

Kai toi no).v y' tofr' ijdiov , ov yuQ av nort

tmvov TQtTg53) vdaTog, olvov d' iv ftovov.
Sic Athenaeus34) : Kal Jiozlijg**) iv MtXiooaig'
ITcug di v.al v.txQuiitvov

nivtiv t6v oivov $it; MtTu TtiTUQa v.ai dvo.
lH <J,J ovv56) xyaaig avrrj, nafja to tfrog ovoa,
tnt/nvijOt Taya y.ai t?)v &(?vXXovfitv?]V naQoiuiav *

VH ntvTt nivtiv rt tqIu , rj xal TtTTUQa 5~).

50) tvxQatog avifiov] sic illae Editt. ; Editt. Bruuck., Gaisf.,
Goettl. , Diibn. axQatog ZtyvQov.

51) aestate] sic oranes illae Editt. excepta Ed. 1541. B.,
quae habet : aestati.

52) Athenaeus 1. X. c. 28. Ed. Schweigh. (p. 426. c. Ed. Ca-
saul).) citat quidem duos versus ex Menandri Heroe; se-
quentes vero versus non suut Menandri , sed ex Anaxilae
Nereo ab Athenaeo 1. I. afferuntur. — De hoc Attico
auctore coinoediarum, quaruni nonnisi tituli et singala
fraginenta supersunt , conf. Fabricii Bibliotli. Gr. II.
p. 412 sqq. Meineke Quaest. scenicc. III. p. 44 sqq. et
Pauly: Heal -Encyclop. d. class. Altcrth. 1. p. 466.

53) iQth~\ sic illae Editt. et al. ; Atlien. Ed. Sclnveigh. %gis.

54) Athen. I. 1. (p. 426. d. Ed. Casaub.).

55) De Iioc poeta Atheniensi , ex cuius comoediis nihil nisi
tituli sex comoediarum (quaruni una Mikmai inscripta
fuit) et singula fragmenta supersunt, conf. Meineke Hist.
crit. comicc. Att. p. 251 sq. et Pauly I. 1. 11. p. 1032 sq.
nr. 2.

56) ovi'] Ed. 1662. crrore typogr. : ov.

57) rj TQia, rj y.a) t*tt«p«.] sic illae Editt. omnes ; Athen.
Ed. Schweigh. : r\ tqi", r] ur] jtTTCQa.

r] yaQ dvo nQog ntvit nlvstv , (pqoi 38), dtlv rj
tva nyog TQttg.

Apud Locrenses erat capitale vinum bibere
iis, qui erant in magistratu, nisi rnedicus iussis-
set. Item Kornani adolescentes non erant soliti
vinuin J)ibere antc vicesimuin annum , et Scythice
bibere dicebant meruin bibere, quasi barbare, ut
quibus sint robora validiora. Sic bibit apud Ho-
merum Polyphemus Odysseae i 39). Jl{?oyJtiv\
Infmitivus pro imperativo , sic [v. 596. (594.)!
itutv.

v. 597. (595.) Jtucooi (T vnoTQvvtiv60) Jrj-
tu?]Tt()og\ Servavit hunc ordinem poeta , ut a vere
describeret, quicquid singulis anni temporibus
fieri conveniret, minc subiicit praeceptum de tri-
tura , qnae fit in mense Augusto , cum mane ortu
Heliaco paulisper ante solem emergens Orion cer-
nitur. Virgilius61) :

Et medio tostas aestu terit area fruges.
Addit locum , in quem sit reponenda area , nimi-
rum qui sit ventis expositus, et quia fruges de-
bent torreri a sole , ergo necesse est locum esse
expositum soli. Eadem verba sunt in Varrone
de re rustica6'2), quae hic sunt: Area , inquit,
sublimiori loco, qua62a) perflare possit ventus.
Alii intelligunt area bene aequata. Solebat enim
cylindro aequari , ut est apud Virgilium 63) , nec-
ubi irnpingerent. Verum Varro 64) rotundam
esse dicit, hunc ego sequor. Usi sunt equis aut
bobus in trituratione, qui tabulas trahebant, et
ita excutiebant grana. Unde illud est in sacris
litteris: Bovi trituranti non obligabis os63).

v. 600. (598.) MtT(?(p <T tvxofiiaaoSai™)]
Monet mensurandas esse fruges, ut sciat agricola,
quantum ex agro redeat.

58) (frjGt] sic illae Editt. ; Athen. Ed. Schweigh.: qja&t.

59) Odyss. «.] sic recte Editt. 1532., 1623., 1662.; ceterae
Editt. male: Odyss. 1. — Vid. Hom. Od. IX, 346 sqq.

60) vnoTQvrtiv] sic illae Editt. ; Editt. Brunck., Gaisf.,
Goettl., Diibn. InoTQvvtiv,

61) Virg. Georg. I, 298.

62) Varro de re rust. I, 51.

62») qua] sic illae Editt. ; ap. Varron. Ed. Schneider. legi-
tur : quam.

63) Virg. Georg. I, 178.

64) Varro I. 1.

65) 1. Cor. 9, 9.

65) 6' tixofziaau&ai] sic illae Editt. ; Editt. Bruuck., Gaisf.,
Goettl., Dubn. (/' tv xoiu'Gao&ai.

16*

247

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

248

v. 602. (600.) 6r}z> aoixov 67) noulo&ai]
Conducendum suadet mercenarium aliquem , qui
possit rebus domesticis vacare, qui non habeat
multa, quae sibi ipsi domi agat. Fieri enim non
potest, ut multa simul bene agere possimus , in-
quit Xenophon. Eadein ratio habenda ancillae,
ut non habeat liberos. Subiecit deinde prae-
ceptum de cane , quem vocamus custodem rei fa-
miliaris. In hoc alendo admonet sumptibus non
esse nimium parcendum , quia observet68) , ne
fnres clanculum intrent in aedes domini, ac sur-
ripiant quippiam. Graeci trifariam canes distin-
guunt, idque ab officiis; sunt enim 1%vwtizoI,
quos nos indagatores vocamus, canes venatici,
nobilibus et divitibus admodum grati, qui vena-
tioni operam dant. Sunt rursus qui oly.ovQol vo-
cantur, quasi dicas custodes aedium. Agunt
enim excubias prae foribus, et de hisHesiodo hoc
loco sermo est. In tertio gradu sunt MeXiTaia
xvvLditt) id est, Melitaeae catcllae, nulli rei uti-
les , praeterquam quod in deliciis sunt prae-
divitum matronis. Unde etiam in proverbium
abiere69) de delicatis.

v. 604. (602.) zaQxaQodovTa] a sono factum
esse videtur epitheton canis. Sunt enim asperri-
mis dentibus, et omnium firmissime retinent,
quae sunt semel intra fauces recepta. cpddt-o]
ov in so mutatum , et rursum eo in ov, si sit opus.
Est enim eadem ratio dissolvendi, quae contra-
hendi.

v. 605. (603.) TifisooxoiTog] qui interdiu
dormit et noctu obambulat, quod fures solent.
Suidas piscem et furem significare ait 70).

v. 606. (604.) Xoqtov <T igxoiuoat, y.al ovq-
<Z)£TO>7J)] Quod de cane dixit, idem de bobus et
mulis intelligi debet. Neque enim convenit pa-
rum liberalem esse erga eos, quorum opera in
colligendo victu plurimum sis usus. Monet ita-
que Hesiodus in annuum victum paleas et foenum

67) ©ijr' tioixov'] sic Editt. 1532—1591. in textu et com-
ment. et Ed. 1601. in comm. ; Editt. 1623., 1662. in textu
et comm. et Ed. 1601. in textu €ijw. aotxov, Editt. illae
4 recentt. ■9-»Jt« t' uor/.ov.

68) obscrvet] sic Editt. 1541., 1557., 1562., 1601 — 1662.;
Editt. 1532., 1564—1591.: observat.

69) De hoc proverbio cont*. Erasmi Adag. cbil. 1H. cent. III.
prov. 71. et cliil. IV. cent. IV. prov. 54.

70) Suidas s. Ir. v.
6 xltnxris.

71) avQ(f>uov] sic Editt. 1569 — 1662. et Editt. recentt.;
Editt. 1532— 1564. cvipfQxov,

altcram tantum affert signilicationem

comportari deberi7a), quibus hoc quoque sub-
indicat, agricolam non oportere studiosum esse
tantum frumenti, sed etiam aliarum rerum vilio-
rum ; fere fit enim, ut73), qui res in speciem nul-
lius pretii negligat, et res maioris pretii sensim
incipiat fastidire et amittere. Et notus est se-
narius :

El firj (fvXuoarjg t« (aixq*, unoXttg t« [Ati%ova.
v. 608. (606.) /jfx&as avaxfjv£ai cpika yov-
vaTa] Feriandum esse a labore non tantum ho-
mini, verum etiam pecori. Sunt enim recupe-
randaevires, alioqui nemo tam ferreus esse po-
terit, qui sufficeret continuis laboribus, iuxta
illud ISasonis74):

Quod caret alterna requie, durabile non est:
Haec reparat vires, fessaque meinbra levat75).
Et sacrae litterae praecipiunt ferias esse habendas
a labore, quas qui negligerent avaritia exagitati,
indignos esse benedictione Dei. Et nos docemur
experientia haud temere ad ullam frugem adspirare
eos, qui in praescribendis laboribus admodum
sunt liberales, et in supputando victu et otio a
labore76) plus aequo tenaces. dvaxpv^ai] scili-
cet fac, aut ut sit infinitivus pro indicativo , re-
fice, recrea famulos. Et quia genua fessis labant,
et fatigatio maxime in his sentitur, ideo dixit fa-
mulis chara genua esse reficienda.

v. 609. (607.) Evt 77) av <T 3S2qiojv xal
JZeloiog] Posteaquam ordine descripsit anni par-
tes , et quid singulis fieri debeat, nunc subiicit
caput de autumno et vindemia. Hunc ordinem
Columella imitatus est et PJinius aliquando. Ori-
tur Arcturus mane cum Libra mense Septembri,
quo tempore mane medio coelo sunt Orion et Ca-
nis non procul ab occasu, tum est vindemia fa-
cienda. Addit descriptionem factitii vini, in qua
rationem faciendi uvas passas complexus est.
Vide Plinium 78) et Columellam 79). Coquunt pri-

72) debere] sic omnes illae Editt. exce[)ta Ed. 1541. B., quae
habet: deberi.

73) ut] in Ed. 1532. deest.

74) Ovid. Heroid. ep. IV, 89. 90.

75) levat] sic illae Editt.; Ovid. Ed. Bipont. : novat.

76) a labore] sic Editt. 1532., 1541. B. , 1562—1591.; in
Editt. 1541. F., 1557., 1601 — 1662. desunt.

77) JEvt'] Ed. 1557. in textu et comment. , Editt. 3562.,
1569 , 1581., 1591. in textu, Ed. 1564. in comm. tv t\

78) Plin. \at. Hist. XXlll. c. 12. Ed. Franz. (c. 1. anti-
quior. Editt.).

79) Colum. XH, 16.

249

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 602 — 638.

250

mum uvas aliquantisper sole, postea exprimunt
vinum et in lacum subiiciunt.

v. 613. (611.) ovoy.idoat] a ovv et oy.id'C,w
compositum. Intelligit autem ex aprico in locum
non expositum soli auferendas esse.

v. 614. (612.) nolvyrjdeog] Epitheton Rac-
chi, quasi dicas laetifieantis. Exhilarat80) enim
vinum homines, et nota sunt Racchi encomia
apudpoetas, quae huc spectant, ut Virgilius81):

Adsit 82) laetitiae Bacchus dator.
Avxao enr)v dr) etc/J Redit ad arationem et ad
hiemem. Sunt vero ea repetenda , quae supra
de aratione diximus. JNam pro qualitate et na-
tura soli proscinditur ager. Feracius solum ut
minimum ter arari solet. Iam mense Octobri
mane cum Tauro occidunt Pleiades et Hyades,
item Oiion ; sed principio noctis rursum appa-
rent. Pleiades sunt in postrema parte Tauri,
Hyades vero in fronte, quas Latini Suculas voca-
runt. Atque ita absolvit poeta annum , quid in
vere, quid in aestate, quid in autumno, quid
post autumnum , quid hieme faciendum sit.
Nunc de navigatione praecepta quaedam subiicit,
quia fuit illis familiare devehere fiuges et merces,
quemadmodum etiam alicubi in Homero videre
est. Constabat autem veterum negotiatio potissi-
mum in permutatione83) mercium , et ideo He-
siodus praecepta tradit.

v. 618. (616.) Ei de oe vavziXlrjg dvgneucpe-
Xov] Prohibet sub autumnum esse navigandum,
cum Pleiades occidunt propter tempestatem ma-
ris; insaniunt enim venti, et quemadmodum Vir-
gilius ait84) :

Qua data porta ruunt.
Caeterum post de aestiva navigatione dicet, et
hanc probat, Orion insequentis gestum expri-
mit in ipsas Pleiades, ideo dixit [v. 619. 620.
(617 sq.)] Hkrfiddag (pevyeiv. His gestibus am-
plificat orationem. Jvgne/iKpeXov] Epitheton

navigationis est. Sentiunt enim , quam sit peri-
culosum et difficile in alieno elemento versari,
qui aliquando sese credidere fluctibus. Hanc vo-

80) Exhilarat] Ed. 1332. errore typogr.: Exhilerat.

81) Virg. Aen. 1, 734.

82) Adsit] sic Editt. 1532—1591. et Virg.; Editt. 1601 —
1662. Adsis.

83) in permutatione] sic Editt. 1532. , 1541. B. , 1562.; cetc-
rae Editt. : permutatione.

84) Virg. Aen 1, 83.

cem compositam esse puto a dvg y.al neunw^ vel
quod aegre remittat afflictos, vel quod saepe non
remittat navigantes. Varia quaeritur etymologia
huius vocis, sed tamen non sunt usque adeo anxie
quaerendae, quod tanturn ad docendum compo-
sitae sint.

v. 620. (618.) r)eQoetd"ea novxov] quia 85)
habet speciem aeris.

v. 624. (622.) S7i TjneiQov] in continentem,
id est, littoralem86) terram. Inde Epirus.

v. 626. (624.) %e iixaQov 87) ] aquam ex im-
bre collectam.

v. 628. (626.) vrjdg 7iT£(>a 88) ] remos in-
telligit.

v. 629. (627.) Flrj^dXiov] gubernaculum
navis, clavum.

v. 630. (628.) wQaTov nXoov\ Scilicet cum
iarn ver exactum est.

v. 633. (631.) r'S2gn€Q ijuog re nazrjQ y.al obg,
ueya vr]me IJeQOTj] Exemplum adiecit Hesiodus
patiis, quo ostendit, quatenus probari queat na-
vigatio , et dicit paupertate patrem fuisse corn-
pulsum , quae nihil non hominem experiri do-
ceat, quod institucrit mercaturam. jNemo enim
eos laudat , qui cum beate possent in patria vi-
vere , ultro se periculis exponunt. Et Hesiodus
negat ex Asia profugisse parentem sicut plerique
cives , qui propter invidiam ex opibus conflatam
in tuto manere non poterant , non , inquit, illa
causa fuit , sed victum quaerebat.

v. 635. (633.) y.al %fft rilSe] Significat
hic89) se in Ionia natum. Magnum mare vocat
Aegeum mare. Aeolicam Cumam ideo vocat,
quia Aeoles eam condiderunt. Sita est in litto-
rali Asia.

v. 637. (635.) acpevog] divitias significat,
proprie tamen reditus, qui quotannis redeunt,
sive annui reditus; fingunt autem venire ab sig,
evog.

v. 638. (636.) 'Alkd y.axijv nevlrjV , zr)v Zevg
dv^Qeooi didwoi] Hic locus ad providentiam per-
tinere videtur, cum dicit, lovem hominibus dare

85) quia] sic Editt. 1532—1601.; Editt. 1623., 1662. qui.

86) littoralem] Ed. 1541. B. errore t^pogr. : litteralem.

87) ^fi'««por] Ed. 1541.F. in textu et comment. ctEd. 1557.
in comm. malc : xitfxaooy.

88) mi-Qu] Ed. 1557. in comment. errore typogr. : niTfQa.

89) liic] in Ed. 1557. omiss.

251

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

252

paupertatem, quia saepe accidit, ut etiam boni
ei, optimi viri sint pauperes. Hunc locum Ari-
stophanes in Pluto diligentissime prosequitur,
apud quem , quae opus sunt ad hanc rem , re-
quiras.

v. 639. (637.) Ndooaro <T ayyj (Ehxwvog~\
Describit nunc patriam suain poeta , et dictum est
iam saepe fuisse pagum ad radices Heliconis , ubi
habitaverit Hesiodus, et quod Pausanias scribat
ipsum fuisse in Helicone sacerdotem Phoebi et
Musarum90). Non incominode hic versus nayoi-
{uiazd-g possit usurpari , in quo eiusmodi91) lau-
des patriae suae enumerat, ut nulla fere anni
parte commendari queat: Hieme , inquit, rnala
est, aestate difncilis et incommoda, breviter nun-
quam bona. Ovidius92) huius facit mentionem.
Esset perpetuo sua quara vitabilis Ascra
Ausa est agricolae Musa docere senis.

v. 641. (639.) Tvvrtd\ w IltQor], ioywv™)']
Cum in omni re temporis ratio habenda sit : tu
vide o Perse, ut suo quaeque tempore facias; alia
enim aliis lemporibus conveniunt.

v. 643. (641.) Nff bliyi]V alvtlv\ Locus
rhetoricus est, utitur vero antithesi, in qua ali-
quamdiu commoratur, et commendat nobis de-
nuo rnediocritatein , et dicit non frustra esse, si
quis magnum quaestum facere velit, ut onerarias
naves sibi comparet, et fieri non posse, quin ex
copiosa merce, copiosuin quoque et magnum
fructum quis auferat, tamen si quis rem ipsam
recta via secum reputet, is procul dubio depre-
hendat res parvas plus solidae habere voluptatis
ac securitatis, quain res in speciem magnas. Est
enim omnibus in rebus tutior mediocritas. Vo-
camus autem auctuarias, breves et minores na-
ves, in quibus homines vehi solent tempestate
ingruente; onerarias vero maiores, in quibus
onera deportantur.

v. 647. (645.) hjuov axt onr) m) ] famis pro-
priuvn epitheton. JNam , utdicisolet, praeter se
ipsam caetera omnia edulcat fames. Et Home-

90) Haec apud Pausaniaiii IX, 30. 31. 33. , ubi de Hesiodo
dicit, iion inveni.

91) ciusmodi) sic Ed. 1532.; ceterae Kditt. : liuiusmodi.

92) Ovid. ex Ponto epist. IV, 14, 31. 32.

93) toyun'] Ed. 1557. in coinnient. errore typogr. : tQyov.

94) Xi/iov aTtQny] sic illaeEditt. omnes et Ed. Gaisf. ; Editt.
Brunck., Goettl. , Dubu. KTiQnta h/Aov.

rus eleganter ventris importunitatein describit in
Odyssea 9S).

v. 648. (646.) Jti^w dt96) joi jutroa nolv-
(ploiofioto d-aldooi]g] Occupationem adiecit. Tra-
dain tibi pr.iecepta nautica , tametsi non bene pe-
ritus sim rei nauticae. Si volueris debitum effu-
gere et iniucundam famem, ostendam tibi mo-
dum , quando commodum sit navigare , et quan-
do non commodum, licet navigationis peritus
non sim. nolv(ploiofioio\ ficticia vox est, qua
usus poeta per antonomasiain pro stridenti mari;
(pXoiofiog91) enim nihil significat.

v. 649. (647). ot oo(pi Ojutvog 98) ] peritus.
INam oo(piCotuai est doceo. Inde Sophista simpli-
citer doctorein significat. Deinde ubi illi se ver-
terunt in inanem ostentationem , vocabulum coe-
pit in vitio esse, sicut Tyrannus.

v. 651. (649.) Ei fjLri tg Evftoiav t'§ Avd-
dog\ Subsequitur nunc occupationem historiola,
in qua commemorat, quomodo victor extiterit
carminibus in Chalcide99) , et Musis suis in Heli-
cone victoriale praemium dedicarit100), ut dignum
erat hoinine poeta. Aulis civitas littoralis est in
Boeotia , non procul ab Helicone , neque procul
fuit ab Aulide in Euboeam. Convenerunt autem
Graeci in Aulide, curn essent profecturi in Phry-
giam. Vide Iphigeniain Euripidis1). Chalcis2)
est urbs celebris in Euboea , hodie Nigropont3)
vocant, non niulto ante a Turcis magna vi ex-
pugnata 4). Apparet sane Hesiodum Homero po-

95) Conf. Hom. Od. XII, 329 sqq. — Hoc scliolion in omni-
bus illis Editt. sequenti, quod ad v. 648. pertinet, post-
positum est.

96) dY) sic Editt. 1532—1591.; Editt. 1601 — 1662. et Editt.
Brunck. , Gaisf. , Goettl. , Diibn. J*}.

97) yloiGftog] sic onines illae Editt. pro tfloiG^og , quae vox
strepitum , fremituin significat ; quapropter nokviftkoia^og
multum s. magnum strepitum efficiens , minime fictitia
vox est.

98) GtGofiiGptvoi] sic omnes illae Editt. etEd. Gaisf. ; Editt.
Goettl. , Diibn. Gtnoipilutvos (J» Kd. Brunck. hic versus et
13 subsequentes omissi sunt).

99) Chalcide) sic recte Editt. 1601 — 1662.; Editt. 1532.'
1541. F., 1557 — 1591. Calcliide; Ed.l541.B. Clialchide. —
De lioc certamine poetico in Clialcide Jiabito conf. Bern-
bardy: Grundriss d. Griecli. Litt. P. II. p. 156 sq. et Pau-
ly: Real-Encycl. d. class. Altertli. T. 111. p. 1269.

100) Vid. Pausan. IX, 31.

1) Videlicet Euripidis Iphigenia in Aulide.

2) Cbalcis) sic Editt. 1601 — 1662.; ceterae Editt. : Calcliis-

3) Nigropont) sic omnes illae Editt. pro: Kegroponte.

4) Haec urbs a Turcis expugnata est a. 1470., vide J. v.
Hammer: Gescliiclite d. Osman. Heiclies Tom II. p. 98 sqq.

253

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 638 — 686.

254

steriorem centum fere annis fuisse5), proinde
cum eo in hoc certamine non certavit.

v. 657. (655.) TQtnod' ahwsvia6)^ id est,
tripoda auritum, Athenaeus7) autor est tripodas
significare pocula , nonnunquam mensas, et sel-
las quoque. Puto eum hic loqni de poculo, quod
aures hahere soleat et tres pedes. Vocant au-
tem Graeci ansas aures, quemadmodum Germani
quoque.

v. 658. (656.) dve&rjza] id est, reposui,
consecravi, veldedicavi, hinc dvd&rjua.

v. 659. (657.) imfiqoav] nain fiifiaCeiv est
statuere, et tanquam gressus regere ; usus est
Homerus in secundo Iliados 8).

v. 662. (660.) Movoai ydo u £<W#«|<w9)]
Signilicat divinitus esse doctos poetas, quod hi,
qui egregium quiddam in poetica efficere volue-
rint, opus habeant furore poetico divinitws in-
spirato , quem furorem recte cpvoixdg dosTag
dixerunt. Et Homerus elegantissime huiusmodi
iudicium in homine , et hunc motum , qui
existit in heroicis animis, auream catenam coe-
lo 10) demissam n) esse dixit, significans singu-
larem quandam vim supra captum cominunem
vulgi divinitus dari.

v. 663. (661.) "HuaTa nevTr]xovTa tueTa tuo-
ndg etc.J Aliud caput de aestiva navigatione,
quam probat et dicit sub finem aestatis tempore
calido esse navigandum ; tum enim non facile
perire homines, nisi aliquo singulari malo per-
eant.

v. 669. (667.) 'Ev Tolg yd.o tilog eoTiv ojiiuig
aya&cov ts zaxujv Tt\ Proverbialis est hic versi-
culus et valde pius , quo admonemur bonitati di-
vinae adscribendum , si quem prosperum succes-
sum rebus nostris videmus, atque hoc nomine
gratias Deo quoque agere , ne ingratitudine no-
stra ofTensus finem imponat bonitati erga nos, ac

5) Conf. Bernhardy 1. 1. II. p. 156—158., Pauly I. 1. III.
p. 1268 sq.

6) (OT(6ii>Tct sic Editt. 1564—1662. (= Editt. Gaisf., Goettl.,
Diibn.) in textu et comment. , et Editt. 1532., 1557., 1562.
in textu ; in comm. autem Iiae 3 Editt. et Ed. 1541. B.,
atque Ed. 1541. F. iu textu et comm. cotosvtcc.

7) Athen. I. VI. c. 18—20. Ed. Schweigh. (p. 230 — 232. Ed.
Casaub.).

8) Hom. II. II, 234.

9) Id7&c£av] Ed. 1532. iu commcnt. errore typogr. : iJid'c(crc<v.

10) coelo] Ed. 1581. errore typogr.: calo.

11) demissam] sic omnes illae Editt. , excepta Ed. 1541. F.,
quae habet: dimissam.

deserat, quos prius fuerat amplexus et tutatus.
Rursus si quando mole multorum malorum pre-
mimur, non ita frangi oportere et deiici animo,
ut speremus Deum facile finem iinpositurum
omnibus istis malis. In hanc sententiam apud
Homerum gravissime multa dicuntur. Potest et
proverbialiter in eos accommodari, qui omnia
possunt.

v. 674. (672.) Mr) U 12) /ueveiv olvov ts
veov xal etc.] Adiecit praeceptum dignum me-
moria , videlicet tempestive esse redeundum do-
mum. Nam oculus domini pascit equum , ut
dicit solet. Et est haec causa , quare melius sit
illam navigationem ante autumnum conficere,
quia non solum novum vinum soleat remorari in-
stitutam navigationem , verum etiain autumnales
imbres et tempestates quotidie impendentes, et
quod saevissimi flatus austri ut maxime tum insa-
niant. Itaque minime tutum est tum se velle
mari committere , et commodam navigationem
propter pocula novi vini intermittere.

v. 675. (673.) %eijLiti)v' emovTo] Tempesta-
tem sequentem , vel impendentem, sic quoque in
oratione dominica , et eniovTa™) dies dicitur dies
impendens et subsequens. INotus ventus est plu-
vialis , voTlg enim humorem significat.

v. 678. (676.) "Allog d* elaoivbg neleTac
nkoog etc.J Praeceptum est de verna navigatione,
quam a signo describit. Quando erumpunt pri-
mum, inquit, ex ramis aut arboribus germina1*)
autflores, idque quantum est vestigium cornicis,
tum est mare meabile. Addit tamen correctio-
nem , qua deinde pervenit in locum communem,
quod omnia obediant pecuniae, fateor mare esse
navigabile verno tempore; atqui ego laudare non
possum propter variam tempestatem et pericula,
quae navigantibus ila instant, ut aliquis difficil-
lime eftugiat malum. In causa est stultitia hu-
manae mentis, qua etiam ipsum petimus coelum,
neque quicquam inaccessurn relinquimus.

v. 686. (684.) XoriiLaTa ydo ifwxrj neXeTai,
etc.] Gnomica sententia est15), qua rationem

12) Mq &] sic illae Editt. omnes; Editt. Brunck. , Gaisf.,
Goettl. , Diibn. /uqtie.

13) lni6vTCi\ Editt. 1532., 1541. F., 1557. iu coiiiinent. eniovact
(in textu autem recte tmovTci).

14) germina] sic recte Editt. 1532., 1541., 1562.; ceterae
Editt. : gramina.

15) Hanc sententiamErasmus quoque in Adag. affert chil. II.
cent. 111. prov. fe9.

255

PHIL. MEL. SCLUPTA PHILOLOGICA.

256

complectitur, cur homines in tantam stultitiam
incurrant, et dicit hoc pecuniam posse, quam
homines pluris faciunt quam animam. Late pa-
tet huius sententiae vis, in qua explicanda mul-
tum operae doctissimi quique cum Latinorum,
tum Graecorum sumpsere. Et paucissimi sunt,
qui expendanl, in quanta mala funesta pecunia
miseros ducat.

v. 689. (687.) Mrj <T 16) ivl vrjvaly anavTa
fiiov~\ Id est, ne semel adducas in discrimen,
quicquid est rerum tuarum , nec oinnia navihus
committas, sed retine quaedam, et viliora im-
pone, ne , si navem fregeris, de toto victu peri-
cliteris. Generalitcr vero mediocritatis laudern
continet, quam qui servant, nec nimium dite-
scere student, fit, ut semper haheant, unde vi-
vant, cum alii, qui omnia in quaestum produ-
cunt de tota re iamiliari vel augenda vel amit-
tenda incertam aleam fortunae cogantur subire.

v. 692. (690.) Jetvov (T ei x3 en atua-
§avx~)] Adiecit siinilitudinem ah onusto plaustro
ductam. Perinde enim , ut si quis supra cnrrum,
immensum onus ponat, cuius molcm axis susti-
nerenequeat, fieri non potest, quin cum magno
dispendio omnia onera imposita dissipentur: ita
in navigatione quoque usu venire, ut nimium
multa vehendo periculum accersant, et nihil per-
ficiant ,s).

v. 694. (692.) Mhoa (pvXaaoea&ai] Con-
cludit nunc epiphonemate generali, et dicit mo-
dum esse servandum. Et quia supra de medio-
critate rnulta diximus, repetat ea , qui volet.
Kaifjog (T ini naoiv aQioxog] Occasio sive oppor-
tunitas optima in omnihus rebus,8a).

v. 695. (693.) ci2oato£ de yvvalxa t«oV]
Praecepturn de coniugio : Tempestive ducas uxo-
rem, dum adhuc vires integrae sunt et florent,
non in extrema senecta , quando effoetae frigent
in corpore vires. Plato et Aristoteles de hoc tem-

16) Mr) S"\ sic illae Kditt. omnes in tcxtu et (practer Editt.
162:»., 1662.) i» comm. ; Editt. Brunck., Gaisf. , Goettl.,
Diibn. et Editt. 1623. , 1662. in comm. ftr,d' .

17) tn' (V«f«|(a'l sic Editt. 1532 — 1557. in textu et com-
nient. , et Kditt. 1562., 1564. in coinm. et Editt. 1581.,
1591. iu textu; Editt. 1581., 1591. in comin. et Editt. 1601
— 1662. in textu et coinm. tn' ufia$uv; Editt. 1562., 1584.
in textu aeque ac Editt. recentt. ttf' uftaguv.

18) perficiant] sic F.ditt. 1532., 1541. n. , 1562.; ceterac
Editt. : prohciant.

18 a) Hoc Hesiodi dictum Erasmus laudat in Adag. cliil. I.
cent. VII. nrov. 70.

porc disputarunt19); nam circiter trigesimum an-
num sunt confirmatae vires et maturuerunt.

v. 698. (696.) t6too'] duale est, et signi-
ficat quatuor. lulius Pollux exponit pro quatuor-
deciui I9a), et quinto pro deciino quinto anno, id
est, quinto supra decimum. Aristoteles et Plato
constituerunt puellae decimum octavum annum
nubendi. Praecipit20) autem Hesiodus adolescen-
tulam esse ducendam, ut castos mores imbibere
queat et adsuescere ad mores mariti, quod frustra
expectet quis21) ab anu. Ibi eniin nulla simili-
tudo morum est, ergo nec ulla amicitia, et tamen
oportet, ut sit similitudo quaedam vitae in con-
iugio, quia iureconsultus dicit esse individuam
societatem. Aristoteles recenset in Oeconomo
hunc versum22).

v. 701. (699.) ut) yujooi #a©(aaTa yrjprjs]
Id est, ne vicinis gaudia et ludibria ducas propter
tuum infortunium et malum , nempe mala uxore.
Et^ao/iaTce exponunt ludibria , hoc est, ne iocus
fias , quod talem duxeris uxorem. ISam vicini
cuiusque produnt ingenium.

v. 702. (700.) Ov tuev yag toV13) yvvar/.bs
etc.^J Commendat bonam mulierem hic versus,
quarn etiarn sacrae litterae non vulgariter prae-
dicant.

v. 704. (702.) JeinvoX6%rjs] commessatrice,
quae passim adeat convivia. Suidas deinvoXo-
%ov exponit xlemoTQOcpov 24). ijy* a5) avdQCC

19) Plato de Legg. IV. (Opp. Ed. Stepli. T. II. p. 721. b. —
Ed. fiipont. Vol. VIII. p. 195.) ait: yufxtlv rfi, IrcttSav
Itwv y rig tgtaKovta^ fitxQi*; tiiay ntvxt v.al TQicixovra. —
Aristoteles de Jiist. animal. V. c. 12. Ed. Schneider (vulgo
c. 14.) et VII, 1. 6. de aetate Jiominum ad coitum matura,
et quamdiu Jiomo possit procreare, disserit.

19 a) Pollux in Onomast. I. 58. Ed. Dindorf. Jioc Hesiodi di-
ctum : j? Ji yvvrj rtrop3 ^jSwi; , sic explicat: TtTTaQa y.a)
dixa i'T>} Xtyti , nQogaQtO-fiovi/tvcov rtov dtxa. etc.

20) Praecipit] sic Editt. 1532., 1541. B., 1562., 1601 — 1662.;
ceterae Editt. : Praecepit.

21) expectet quis] sic Editt. 1532., 1541. B. , 1562.; ceterae
Editt.: quis expectet.

22) Aristoteles iu Oecon. 1. I. c. 4. Ed. Bekker. non huuc
v. 698. , sed proxime sequentem sic recenset: Ev 6' iyti
y.ai to tov 'Hctodov ,

nuQfrtvixi}V tfi ytifttlv , iva ij&ta y.tdva JSiSatys»

23) yrlo roi] sic Editt. 1532 — 1569. in textu et comment. et
Editt. 1581., 1591. io comm. ; Editt. recentt. et Editt.
1581., 1591. in textu ydo n.

24) xi.tTTTOTQoifov (i. e. furem ciboruin)] sic recte (= Stiid.
s. h. v. Ed. Bernhardy) Editt. 1601-^1662.; Editt. 1532

1591. Y.).tTlT0TQO%OV.

25) ?y*] sic Editt. 1532., 1541. F. , 1562., 1564. in textu et
cointiient. , et Editt. 1541. B. , 1601 — 1662. in comm. ;
Editt. 1569., 1581., 1591. in textu et comm. et Editt. 1601
— 1662. ui texto, aeque ac Editt. Gaisf. , Goettl., Diibn.
jjr'; Ed. Brunck. r} x\

257

LIl. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 686 — 715.

258

xal fy&iuoy-6)^ Efficit, ut etiam validus vir ante
tempus seneseat, uritque sine fare , id est, clam,
etiamsi foris nihil appareal. Vocat27) autem cru-
dam senectam'28) , qviae ternpestiva est. Sic Vir-
gilius29):

Cruda Deo viridisque senecta 30).
Galenus in libro de conservanda valctudine 30a)
dicit esse triplicem senectutem , primam vocari
crudam, et qui in ea sunt ojuoytyovrag dici. Se-
cunda est circiter annum sexagesimum ; qui in ea
sunt, ytyovrag dicimus. Tertia est decrepita ;
qui eam attigerit, niimtkov vocamus.

v. 705. (703.) Eikl] exsiccat, urit etc. Di-
citur etiaui avet ntrumque est apud Homerurn31).

v. 706. (704.) Ev tT bmv a&avaruov /uaxa-
QU)v] De religione : Cole Deos religiose et ohser-
vanter. Ita enim oirmia prospere succedent. bmg
curam et res{)ecttmi significat proprie.

v. 707. (705.) Mrj J*3-) xaotyvrjrv) loov]
Hoc praeceptuin plenuin hurnanitatis est, et signi-
ficat nullam amicitiam , iiullanr necessitudinem
praeponendam esse sanguinis coniunctioni. Ci-
cero lib. 1. ad Atticum33): Posteaquam a fratre
discessi, neminem pluris quam te facio. Est vero
a natura et divinitus homini inspiratum , nullam
esse sanctiorern coniunctionem quam fraternam.
Quod si vero alium tibi adiunxeris, tunc vide,
inquit, ne statim te seiungas ab illo, quia non
multum conducit novos amicos habere.

v. 709. (707.) Mrj dim) ytvdtodai yXwo-
orjg yagiv.] Hoc est, ne prae te feras benevolen-
tiarn sirnulatam, nec aliud sentias et aliud dicas.

26) i(f>&ipoV) sic Editt. 1557—1662. ct Editt. recent.; Editt.
1532. ,1541. i(p8-t]fiov.

27) Vocat] Ed. 1557. errore typogr.': Vocant.'

28) llaec spectant ad Hes. v. 705. (703.): touu) ytjocu.

29) Virg. Aen. VI, 304.

30) seueeta] sic illae Editt. ; Virg. Ed. Wagner seuectns.
30 a) Galenus de sanitate tncnda !ih. V. in fine (Opp. ed.

Kiihn Tom. VI. i>. 379 sq.).

31) Homerus utitnr verho tvttv II. IX. 468. XXUI, 33. Od.
II, 300. IX, 389. XIV, 75. 426. ct verbo aiitt» (incen-
dcre) Od. V, 490.

32) Mij <U) sic Editt. 1532., 1557., 1562., 1581.. 1591. in
textu et coniinent. , Ed. 1541. F. in textu , Editt. 1541. B.,
1564., 1569., 1601. in comm. ; Editt. 1623., 1662. iu textu
ct comin., et Kditt. 1561., 1569., 1601. in textu , attjue
Editt. recent. Mijds; Ed. 1541. F. in comni. M rj J".

33) Conf. Cic. ad Att. I, 17, 5.

34) Mr] d'i\ sic Editt. 1532., 1541. F. , 1557.. 1562., 1601.
iu textu et «'oiiijii., Ed. 1541. II. in conun., Editt. 1569.,
1581., 1591., 1623., 1662. in textu ; Ed. 1564. in textu et
comni. , Editt. 1569., 1581., 1591., 1623., 1662. in comni.,
et Editt. recent. Mtjdk.

Mki.antii. Opkk. Vol. XVIII.

Haec est germana expositio, nec est ita accipien-
dum, \it yayiv yQrjuarwv intelligas, sed ne sirrm-
les, ne prae te feras linguae quandam gratiam,
ne benignitatem linguae ementiaris.

v. 710. (708.) fj n tnog tlnwv etc.] Si quis
aut verbis oflendet alium , aut manibus vim in-
feret, memor sit, quod retalietur iniuria multi-
pliciter. INullum enim malum impunitum.

v. 711. (709.) El dixtv aitfris3*) etc.] Aliud
praeceptum: Sitne admittendus denuo is, qui
amicitiam violaverit, et cupiat nobiscum redire
in gratiam. Uespondet esse recipiendum , quod
satius sit redire in gratiam cum amico veteri,
quam novos subinde amicos adiungere.

v. 714. (712.) oi di jLirj n voov xartXtyyi-
tco3G) «IJog.] Tuam mentem ne coarguat vultus,
id est, ne vultus prae se ferat iracundiam et
simultatem , sed vide, ut ex animo eiicias omnem
memoriam pristinarum iniuriarum , nulla sit
significatio oilensi animi. In summa , sanciatur
ex anirno auvrjoria. Nam nihil illiberalius, nihil
inhonestius est quam simultatein alere, estque
alienum ab omni humanitate. Nulla unquam fuit
tanta coniunctio hominum , quae non oiTensi ali-
quid senserit. Et cum Ovidius37) dicat Orestem
curn Pylade in gratiam redisse3S), nemo eiusmodi
illibcralis ingenii sit , ut propter inveteraturn
odiuin, viam arnico in gratiam redeundi praeclu-
dat. Hoc praeceptum diligenter inculcat Hesio-
dus, quod amicitia sit necessaria in rebus huma-
nis. Sumus eniin nati ad societatern. Ergo qui
aufert amicitiam , aufert societatem. Et Marcus
Cicero inquit: Neque coelo, nequeaqua, nequc
aere nos uti frequentius quam amicitia. oi di
jurj,] accusativus pro dativo Attice.

v. 715. (713.) Mij c)*39) noXv&ivov urj (T 40)
a^tivov etc.] Utraque extrema liberalitatis fu-

35) «vftisl sic illae_ Kditt. et Editt. Brillick. , Gaisf. ; Editt.
Goettl. , Diihn. avrig.

36) y.aTtlty/tio)) Editt. 1532., 1541. F., 1557., 1562. in coin-
raent. errore typogr. : xaTalty/tTto.

3?) Ovid. Heined. Am. 589 sq.

38) redisse] sic Editt. 1532., 1541.«., 1562.; Editt. 1541. F.,
1557., 1564—1662. rediissc.

39) Mt) St) sic Edilt. 1562 — 1591. in textu et comm. , Editt.
1532., 1541. F., 1557., 1601. in textu ; Editt 1532., 1541.,
1557. iu conini. Mr) &; Editt. 1623., 1662. in textu et
coinin., Editt. 1564., 1601. in comm. ct Editt. recent.
Mr^t.

40) <u>j cT] sic Editt. 1532., 1541. F. , 1557., 1562., 1581 —
1601. in textu ct comin., Ed. 1541. H. in comiu. ; Editt.

17

259

PHIL. MEL. SCKIPTA PHILOLOGICA.

£60

gienda esse monet. Est enim prodigus, et ex-
haurit facultates omnes, qui crebro vult convi-
vari. Contra sordidus est, qui nemini de suis
communicat, et qui suum ipse defraudat genium.
Ex prodigalitate homines decoctores veniunt, qui
involant in bona aliena ; ex sordiditate41) inhu-
manitas nascitur, ut neminem amicum habeas.

v. 716. (714.) Mr) de™) xaxcvv haQov etc.]
Admonet malorum consuetudinem esse fugien-
dam; corrurnpunt enim bonos mores colloquia
prava. Proveniunt autem duo mala ex malorum
commercio , primum, quia nos induimus mores
istius, quicum vivimus. Secundo etiam famam
propriam prostituimus, quia , etiamsi non cor-
rumpatur aliquis, tamen homines iudicant nos
corrumpi , quia et proverbium dicit : Claudo vici-
nus claudicat et43) ipse brevi44). Ergo malorum
consuetudo est vitanda. /ui} cT 45) eofrlcov vei-
xearrjoa.^ Id est , ne facias convicium bonis,
quia virtus est honore afficienda. Sunt autern
pessimi omnium hominum, qui egregiae virtuti
non tantum honorem meritum auferunt, verum
etiam de virtute bene meritos conviciis proscin-
dunt. Huiusmodi conviciatorem principum et bo-
norum virorum describitHomerusIliados lib. 2.46).
Et consolari debet bonos , quod impossibile sit in
henefactis invidiam eftugere, quemadmodum nec
corpus umbram potest declinare.

v. 717. (715.) MrnJin) nox ovlo^evrjv ne-
vlrjv etc.j Congeries quaedam praeceptorum est.
Docet autern hoc loco nemini exprobrandam esse
paupertatem, ratio est, quod sit donum Dei esse
divitem vel pauperem. Graviter profecto dictuin.
Sunt enim , qui hinc48) laudem ingenii captant et

1623., 1662. in textuet comm., Ed. 1564. in textu et Editt.
recent. /uyfi' ; Ed. 1564. in comm. jutjde.

41) sordiditate] sic Editt. 1532 — 1562.; ceterae Editt. : sor-
ditate.

42) Mr) d*] sic Editt. 1532., 1541. F., 1557., 1562., 1569-
1601. in textu et conim., Editt. 1541. 13., 1564. in coinm.;
Editt. 1623. , 1662. in textu et comm. , Ed. 1564. in textu
et Editt. recent. Mrrft.

43) et] in Editt. 1532., 1601 — 1662. dee:,t.

44) De lioc proverhio conf. Erasmi Adag. chil. I. cent. X.
prov. 73. et chil. III. cent. II. prov. 49.

45) Mr) iT] sicEditt. 1532 — 1562., 1569— 1601.; Editt. 1564.,
1623., 1662. et Editt. recent. Myd'.

46) Hom. II. H, 211 sqq., ubi Tliersites , turpis et maledi-
cus homo, describitur.

47) Mrjdi] Ed. 1569. in coinin. errore typogr. : Mrjyt.

48) hinc] in Ed. 1532. deest.

magni viri haberi volunt, si pauperes et miseros
non solum prae se conternnant, verum etiam
conviciis proscindant. Hos admonet Hesiodus,
ut perpendant calamitosum esse, non in nostris
viribus, sed in fortuna situm esse. Itaque non
est liberalis ingenii calamitatem exprobrare cui-
quam. Neque enim in nostris viribus est, ut
abundemus, et quotidie experientia condiscimus,
aliis laborantibus nihil, aliis dormientibus, omnia
conficere Deos. Qui plurimum laborant, egent
plerumque, et contrarium apparet in iis, qui non
laborant. ovlouevrjv nevir\v &vuocp&oQOV.]

Graeci apponunt plura epitheta sine coniunctione.
TerXa&^ sustineas, ausis etc.

v. 719. (717.) riwaGrjg toi 9rjaavodg ev
av&Qcvnoioiv aQiOTog.] Generalis haec sententia
est. Linguae thesaurus inter homines optiinus.
JNam sermo vincit ornnes opes, et quicquid est
admirabile in rebus humanis. Verurn ita solet
evenire, ut, quo res melior, eo frequentiori
quoque in abusu sit. Recte itaque dicit poeta:
Parcae linguae magnam gratiam esse , hoc est,
quae in loco loquitur, quae non solet effutire
quidlibet sine delectu et ratione. Et garrulitas
non tam alios quam ipsos autores laedit.

v. 722. (720.) Mi) de*9) nolv&ivov™) dai-
rbg cJvgneucpekog etc.] Aliud praeceptum , debere
nos aliquid conferre in publicum, quia nos vicissim
multa accipimus a magistratibus, hic sensus con-
venire huic loco videtur, quem51) transtulit poeta
ad convivium, ubi ut parvo sumptu multi alun-
tur, ita etiam in rebuspublicis parvo sumptu,
parvo tributo nobis comparamus pacem. Potest
et hic sensus esse, ut, si quando arnici et cognati
conveniunt, non simus sordidi, sed ut libenter
et nostra conferamus ad publicurn convivium.
Nam parvo sumptu magnum lucrum emitur,
duin collatione multorum apparatur splendidius.
cJvgneucpekog] a dYs et ne/unco , difficilis, rnoro-
sus, quasi dicas: aegre mittens, der nit gern
gibt. Supra 5a) dixit vavTillr\g dvgneucpelov.

49) Mr) <#] sic Editt. 1532., 1541. F., 1557., 1562., 1601. in
textu, Editt. 1569 — 1591. in textu et comai.; Editt. 1532
— 1562. in connn. Mftds; Editt. 1564.. 1623., 1662. in textu
ct comm. , Ed. 1601. in comm. ct Editt. recent. Mq<&e.

50) no\vS,tivov~\ Editt. 1532., 1541., 1562. in comni. nolv-

51) quem] Ed. 1541. F. errore typogr. : qnam.

52) Videlicet v. 618. (616.).

261

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 715 — 746.

262

v. 724. (722.) Mride™) noT ig r)ovg Jit lei-

fieiv.~\ Hactenus leges tradidit, quae ad mores

pertinent; iam tradet ceremonias, id est, ritus

sacrorum ; fuit enim hic poeta sacerdos. Sunt

autem illi ritus symbola quaedam , id est, allego-

riae, ut inMose: Bovi trituranti ne obligaveris

os54), significatur, quo animo in illos esse de-

beamus, quorum opera utimur, atque ita grati-

tudinis illo gestu admonemur erga homines. ]Non

enim bobus, sed hominibus scribebatur lex. Ad

hunc modurn et de his praeceptis iudicandum est.

Nunquam ab aurora , id est, mane Iovi libcs

nigrum vinum manibus illotis. Significat sacra

reverentur esse tractanda, et ut non solum foris

corpus, verum etiam animum a contagione vitio-

rum abluant. Haec re vera ex patribus sumpta

sunt. Allusit et Virgilius ad eam consuetudinem,

quod illotis manibus non tractahant sacra anti-

quitus , dum ait55) :

Donec me flumine vivo
Abluero.
Et Hector apud Homerum ex pugna rediens ne-
gat id ipsum sibi licere55a).

v. 727. (725.) Mr) (T56) dvT r)eXioio ").]
Aliud: Adversus solem ne meito. Verecundiam
et pudorem commendat nobis hac 58) sententia,
ut discamus honestos et magnos viros reverenter
esse tractandos.

v. 731. (729.) cE'Q6f.ievog d" oye etc.] Com-
moratur in praecepto verecundiae, et recenset
aliquot ritus, qui adhuc apud Turcos durant. In
Turcica eniin lege ingens flagitium designari cre-
dunt, si quis in publico cacaret aut mingeret. In
lege Mosi quoque mandatum erat, ne quis caca-
ret in castris59). Est autem non minus religio-
sum Turcis , ut sedentes mingant quam nostro
poetae. Unde apparet Mahometen 60) veteres

53) MijdY] sic Editt. 1532., 1541. F. , 1562., 1564., 1623.,
1662. in textu et comm. , Editt. 1541. B., 1557., 1601. m
comm. , atque Editt. recent. ; Editt. 1569 — 1591. in textu
et comm. itfij 6e ; Editt. 1557., 1601. in textu M$ 6i.

54) 5. Mos. 25, 4.

55) Virg. Aen. II, 719. 720.
55») Hom. II. VI, 266.

56) Mt) i'} sicEditt. 1532— 1562., 1569—1601.; Editt. 1564.,
1623., 1662. et Editt. recent. Mrj6\

57 rjt).toio~] sic illae Editt. et Editt. Brunck., Gaisf.; Editt.
Goettl. , Diibn. feMov.

58) hac] sic Editt. 1532., 1564., 1569.; ceterae Editt. : liaec.

59) 5. Mos. 23, 12 — 14.

60) Maliometen] sic illae Editt. pro : Wuliammedem.

quosdam ritus inutiles suis posteris pro iustitia,
quae coram61) Deo est, reliquisse.

v. 732. (730.) eveoxeog 62) ] eveoxr)g dicitur
id , quod bonum septurn habet.

v. 733. (731.) Mrj <T 63) aldoXa yovfj ne-
nalay/uevog etc.] A congressu uxoris ne sacra ac-
cedas. Admonet rursus verecundiae , ut sacra
pure peragantur. Intelligit autem sacra, quae
Diis domesticis fiebant. Habebant enirn omnes
in vestibulo aras quasdain , quibus soliti sunt im-
ponere Vestam, in cuius tutela res erat familiaris.
Facit huius Deae mentionem alicubi Virgilius64).

v. 735. (733.) Mr) cT ^3) dnb frvgcprj/uoio rd-
<pov etc.] Ab hilariore convivio, et non a tristibus
sacris accedendum esse ad uxorem , quod ex hu-
mido nascuntur et aluntur65) omnia animantia,
et ideo Venus ex mari orta. Jvgcpr]jAoio\ omi-
noso etinfausto, a dvgcpijueoj.

v. 737. (735.) Mrjde66} nox' devdwv noza-
iidiv etc.] Poetae senserunt vim quandam numi-
nis esse infusam in oinnes res, itaque et omnibus
fluminibus suos Deos finxerunt, qui illa agitarent
etmoverent, ob quam causam et sacra illis fece-
runt. og nozajuov diaftr) xaxdrrjTi,] hoc est,
qui tam profana mente est, ut contemnat hanc
religionem , is feret infortunium a Diis.

v. 742. (740.) Mr) (T ^3) dno nevroQoio &eojv
etc.] INon esse ungues praecidendos in convivio.
nevToQoi6\ a manu quinque ramorum.

v. 744. (742.) Mt]de 66) noT olvoyorjv Tide-
/uev.] Nunquam pone lagenam supra poculum ;
non satis constat, quid voluerit significare hoc
symbolo67).

v. 746. (744.) Mr) Jt68) dojiov noiojv etc.]
Idest, Spartam , quam nactus es, orna. In quo-

61) coram] Ed. 1541. F. errore typogr.: curam.

62) Hanc Hes. vocem huic scliolio ipse praefixi.

63) Mr) rf'] sic Editt. 1532 — 1562., 1569— 1601.; Editt.
1564., 1623., 1662. et Editt. recent. 31>i6\

64) Virgilius Vestae raentionem facit Georj;. I, 498. IV, 384.
Aen. 1, 292. II, 296. 567. V, 744. IX, 259.

65) nascuntur et aluntur] sic Ed. 1532.; Editt. 1541. B.,
1562., 1564., 1569., 1591. nascantur et aluntur; Editt.
1541. F. , 1557., 1601 — 1662. nascantur et alantur.

66) 3f>/(T<f] sic Editt. 1532., 1541. F., 1557. in comm. , Editt.
1562 — 1662. iu textu et comm. et Editt. recent. ; Editt.
1532., 1541. F., 1557. in textu et Ed. 1541. B. in coinm.
M>j dY.

67) syml.olo] sic Editt. 1532., 1541. B., 1562—1591.; Editt.
1541. F., 1557., 1601 — 1662. loco.

68) Mr} &] sic Editt. 1532 — 1562., 1569—1591.; Editt.
1564., 1601—1662. et Editt. recent. Mrj6L

17 *

263

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

264

cunque vitae genere versarls, in illud incumbe,
neccogita, quo pacto subinde mutes tuam fun-
ctionem. Ita fiet, ut assiduitate et diligentia ad
frugem pervenias, quod non fiet, si tibi non con-
stiteris, et ex alio vitae genere subinde in aliud
transferaris. Malum omen est, si crocitet cor-
nix, ut apud Virgilium 69) :

Saepe sinistra cava praedixit ab ilice cornix.

v. 747. (745.) layJovl^d] pro y.sXaovQa , id
est, garrula , stridula, arguta , proprium epi-
theton cornicis, a xelapvlQujy quod significat re-
sono.

v. 748. (746.) Mr) (T 70) ano yvTQonodwv
etc.J Ex ollis non sacrificatis ne capias cibum , id
est, ne edas, priusquam dixeris precationem.
Elegans cum primis et pium hoc praeceptum est,
neque dubium , quin a patribus sanctissimis sit
desumptum. Apud Homerum nunquam pocula
sumunt, nisi prius libaverint71). Eandem con-
suetudinem et apud Virgilium Dido servat 72).

v. 753. (751.) Mr) d«73) yvvaiy.uio Iovtqw.]
Commendat rursus verecundiain. Deinde admo-

69) Virg. Eclog. I, 18.

70) M>i d°] sic Editt. 1532 — 1562., 1569—1591. in coinm.,
Ed. 1601. in textu ; Editt. 1532-1562., 1569—1591. in
textu: Mt] cT ; Editt. 1564., 1623., 1662. in textu et
comin. , Ed. 1601. in coinm. et Editt. recent. MijcT.

71) Conf. Ev. Feitliii Antiquitatum Honiericaruin libri IV.
Ed. nova. Argent. 1743. 8. I. I. c. 8. §. 2. p. 53 sq.

72) Virg. Aen. I, 736 sq.

73) Mf, 3t] sic Editt. 1532., 1541. F , 1557, 1562., 1601. in
tcxtu et conim. , Editt. 1541. B. , 1569 — 151)1. in comm.;

net sacra non esse illudenda , quod semper
poenas impietatis dederint, qui religiones con-
tempserunt.

v. 757. (755.) Mrjdi nor* iv nQoyofj etc/)
INon esse perturbandos fontes. ISam srhonor est
habendus bonis rebus, etiain fontibus debetur
suus honor, ex quibus bibimus. Quare et hi in
fontes recte immingere dicuntur , qui sacram do-
ctrinam commaculant.

v. 761. (759.) <X>rftir} yao t« y.ay.r) neltrai.']
Significat nullam famain omnino perire et non
esse omnino de nihilo , quod vulgo fertur, quem-
admodum et ille dixit:

Sed nequit ex nihilo volucris74) prorumpere75) fama,

Et partem veri fabula quaeque tenet.
Locus Virgilii in 4. Aeneidos76) hinc desumptus,
curn ait:

Faraa raalum, quo non aliud velocius ullum.

Mobilitate viget viresque acquirit eundo etc.
Homerus fingit quoqueFamam Deam esse et nun-
tiam Iovis, lib. 2. Iliad.77):

Mtxa de o(piotv ^Ooou JfJ/j«,

'Oiqvvovo' itvai, /Jiog clyyiXog.

Editt. 1564., 1623., 1662. in textu et comm., Editt. 1569
— 1591. in textn , atque Editt. recent. AIjjJ*.

74) volucris] Ed. 1541. F. errore t>pogr. : volueris.

75) prorumpere] sic Editt. 1532. , 154l.lt., 1562—1591.;
Editt. 1541. F., 1557., 1601 — 1662. consurgere.

76) Virg. Aen. IV, 174. 175.

77) Hom. II. II, 93.

I n H e s i o d i D i e s *).

Tradit discrimina dierum , qui fausti vel in-
auspicati sint, item alia aliis diebus licere. Quae-
dam vero discrimina ad causas natur.des referri
possunt, quaedam sunt ex superstitionibus. Sunt
autem eatenus discrimina servanda , quatenus
causae naturales cogunt. Superstitio vero prae-
ter causas naturales est, et ex impietate profecta.
Esset vero insania non habere naturae rationem,
cum illa nobis usui sit, et nostra causa a Deo
condita. Itaque discriinina dierum nata sunt ali-
qua ex parte, ex adspectibus, quibus luna intue-
tur solem , sicut medicorum critici , septimus,

1) Sic Iiaec commentarii pars in omnibus illis Editt. est
inscripta.

quartus decimus, vigesimus priraus. Nam qua-
drati adspectus cient pugnam naturae cum morbo,
sed superstitiosa observatione aucta sunt. Nam
inde apparet non esse certam rationem discrimi-
nis dierurn apud Hesiodum , quod ait, aliis alios
dies probari. Primus dies sacer est. Sunt enim
omnia initia sacra. Quartus itein sacer, quia eo
die prodit a coitu luna, et videri potestsacer, quia
principium est conspiciendae lunae. Septiinum
diem vacuum facit, quia luna distat a sole quarta
parte Zodiaci2), qui adspectus quadratus dicitur,
et est inauspicatus. INonus et octavus dies uti-

2) Zodiaci] Ed. 1541. F. errore typogr. : Zodaici.

265

Lll. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 746 — 784.

266

les praedicantur crescentibus, et recte quidem.
Etenim humores alit crescentia lunae. Undeci-
mus et duodecimus varie laudantur3), quia tri-
gono adspectu solem luna intuetur, eum adspe-
ctum vocant beneficum 4).

v. 765. (763.) "Huara <T sx /Jlo&ev.] Pro-
ponit poeta se dicturum de observatione dierum
iuxta ordinationem divinam , qui sint auspicati
dies et qui inauspicati. Orditur a prima mensis
die , quam dicit optimam esse. Et enumerat con-
gerie quadam , quid eo die populus agere consue-
verit. Solebant autem in feriis labores mercena-
riorum expendere , atque pro his nurnerare et
pascere quoque. Ilem in feriis conveniebat po-
pulus, ut iudicaretur, doceretur de religione, et
ut mores formarentur. Tum scenici ludi fiebant,
qui vice concionum fuerant. Et hi ritus ad res
politicas et non physicas referendi sunt; perti-
nent enim ad mores, ex quibus sumpti sunt, et
non ad res naturales.

v. 770. (768.) tvrj\ Prima dies est, svag
agxag veteres magistratus. De hac voce copiose
Suidas5).

3) laudantur] sic Editt. 1532., 1564—1591.; Editt. 1541.,
1557., 1601 — 1662. laudatur.

4) Hoc prooemium in lianc alteram poematis partem in Editt.
1532 — 1601., 1623., 1662. legitur; iu Ed. 1611. supra
p. 165 sq. descripta pag. 727 s<|. exliibetur in eandem par-
tem Iiocce Melantliotiis prooemium ab illo diversum:

Praefatio Phil. Mel. in librum Hesiodi de discrhnine

dierum 1535.
Superstitiosa observatio est, quae nec maudatum Dei
liabet, nec causam in natura pbysicam , nec politicam in
civili consuetudine, ut observatio tripudii avium. Nulla
enim est pliysica aut politica causa, quae signiticet cla-
dem exercitui, propterea quod non saltent aves. Sed ob-
servationes, quae Iiabent aut mandata Uei, aut causas
naturales seu politicas, non sunt superstitiosae , sed opus
Dei in natura ordinatum , sicut divinitus in natura aliud
tempus est constitutum sationi, aliud messi ; item, non
possunt eodem tempore exerceri iudicia, disci rcligiones,
arari rus , exerceri negotiationes: ita critici dies non
sunt superstitiosi, sed liabent in natura causam , quia vi-
delicet luna septimo die pervenit ad signum, quod babet
contrariam naturam ei signo, in quo fuerat primo die.
Ita pleraeque observationes medicorum habent causas pby-
sicas, ut in incisione venae, in dandis pharmacis , in
conceptu aut partu. Ita et in secandis lignis experimur
ligna putrescere, si secentur crescente luna, quia luimor
ttinc augetur. Ita boc loco observatio dierum tradita ab
Hesiodonon per omnia superstitiosa est, sed in aliqnibus
(1.1. errore typogr. : alia quibus) moustrari possunt cau-
sae vel politicae vel natttrales. Nain primus dies sacer,
quia initia stuit Deo dicata, et oportet esse certos dies
testos , in quibtts conveniant Iioinines vel rcliy,ionis vel
iudicioruin causa. Praeterea bic dicit de cedenda materia
decrescente Intia, id certe babet pbysicam catisam. Sed
observationcs istae, ut in aliis rebus, ita etiam in tem-
poribus supcrstitione augeri solent. Ideo non potest reddi
oinuiuin observationum causa.

5) Suidas] illae Editt. : Suida. — Suidae. Lex. s. v. tvrj.

v. 775. (773.) ttslzsiv] proprie de ovibus
dicitur, et significat tondere. 6i'g] pro 6'i'ctg6).

v. 777. (775.) vff] pro ravrrj, scilicet duode-
cima die. dsQamoirjTog] in aere pendentis, vel
pedes in aercrn elevantis, epitheton araneae.

v. 778. (776.) ot8 x* idyig aiaybv auaraiJ]
hoc exponunt de formica , sed haud scio , an
recte.

v. 780. (778.) Mrjvbg <T lorausvov etc.]
Absolvit iam primum, quartum, septimum, octa-
vum , nonum, undecimum et duodecimum diem,
quos vero omisit, vult videri7) medios. lam
prosequitur in enumerando, et dicit cavendum
esse, ne8) sementem faciamus tredecima die. Est
autem optima ad alendas atque educandas plan-
tas. Quod autem sationi tredecimum diem ait
obesse , propter immodicum humorem fit. Ve-
tant enirn sementem facere in solo humidiore iu-
sto. Contra plantas serere praecipiunt pluviis,
etiam tempestatibus. Plinius9): Arborum radices
luna plena operito10). Ex Plinio illa facile pos-
sunt intelligi.

v. 782. (780.) "Esnri d' ?5 peoori ,uaXa »)
etc.] Decima sexta dies valde incommoda est
plantis, quia sicut tredecima dies utilis erat plan-
tis, quod tum luna prope erat plena , et humor
redundabat, inutilis vero sationi, ut dictum est,
ita decima sexta dies decrescente iam luna inutilis
est et incommoda piantis, utilis vero maribus
gignendis. Nam ex humido semine femellae, ex
sicciore puelli nascuntur. Et decrescente luna
semen minus hurnidum est quam crescente.

v. 784. (782.) ovt* ao12) yduov dvTifiolfj-
oai.] Id est, non est utile puellis, ut tum contra-
hant nuptias, quia a plenilunio coepit iam hu-
mor deficere. Et addidit quaedam pastoralia of-
ficia , quod illud ternpus sit bonum castrationi,
quod hoc teinpore conveniat stabula pastoralia

6) 6i«?] sic recte Editt. 1541., 1557., 1562., 1601 — 1662.;
Editt. 1532., 1564—1591. oies.

7) videri] sic Editt. 1541. F. , 1557., 1564—1662.; Editt.
1532., 1541. B., 1562. videre.

8) ne] sic Editt. 1532., 1541. D , 1562.; ceterae Editt. : ut.

9) Plin. Nat. Hist. XVIII, c. 75. Ed. Fraaz. (c. 32. antiquior.
Editt).

10) operito] sic Editt. 1532., 1541. B., 1562—1581. et Piin.
I. I.; Editt. 1541. F., 1557., 1591 — 1662. aperito.

11) fiaXa] sic illae Editt. ; Editt. recent. fidX3.

12) «(>] sic Editt. 1532., 1541. F. , 1557—1564. in textu et
comm. , Editt. 1591 — 1662. in conim. , et Editt. recent. ;
Ed. 1541. B. uq'; Editt. 1569., 1581. in textu et coinm.,
Editt. 1591 — 1662. in textu ccv.

267

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

268

munire, quod sit bonus dies gignendis maribus;
postremo quod aptus sit dies convicia dicere,
mendacia proferre, blandos sermones miscere, et
arcana colloquia habere. Quae omnia ad qua-
dratum adspectum pertinere videntur.

v. 790. (788.) Mrjvbg d* bydoa.Tr] etc.] Hoc
tempore caprum et hovem castrare convenit.

v. 792. (790.) EixaJi <T ev LieyaXj] etc.] In
vigesima die dicit prudentem virum nasci, et qui
bona indole praeditus sit. iOtoqo] eum vocat,
qui multa scit et vidit. Hinc laxooia, quasi dicas:
inspectio, et Iotoquv coram intueri et colloqui.

v. 794. (792.) y.ovQij de Te TeTQag] Id est,
Puellae gignendae est bona decima quarta. ISam
tum luna abundat humore. Et hac die (inquit),
hoc est, in oppositione convenit boves, canes et
mulos cicurare. JNam quando abundant humore,
necesse est esse mitiora animantia, quia lumen
lunae est gelidum magis et calor temperatior.

v. 795. (793.) eiXinodag] quasi dicas: cur-
vantes et,lJ) trahentes pedes , qua voce Homerus
libenter utitur ,4).

v. 797. (795.) netpvXago de &vuoj etc. et

v. 799. (797.) "AXyea &vlio[3oquv , LiaXa
etc.] QuartamJ5) diem a iine mensis, et decimam
quartarn14) improhat, hauddubie, quia tum op-
positio, tum interlunium laedunt corpora. Ideo
dicit &v/uofioQuv, quia consumnnt animum. Qui
laborant cholericis ,e) morbis , ad postremam
quartam magis languent, phlegmatici vero con-
tra. Et postremos illos dies in luna vocant cho-
lericos16) dies, quod concitent in corporibus sic-
cos humores.

v. 800. (798.) 'Ev cJe TSTaQTrj Lirjvbg aye-
O&ai 17) etc.] ln quarta die rnensis ducenda est
uxor et observanda auguria et diindicanda. Est
autem metathesis in [v. 801. (799.)] SQyLiaTi no-
mine , quod a QeCco venit.

v. 802. (800.) Il^mag (T igaXiao9ai.'}
Quintas monet esse fugiendas, videlicet priinam
quintam, decimam quintam , et vicesimam quin-

tam. De qua re cum nulla sit naturalis ratio,
contenti ea simus , quae de religione est. Per id
enim teinpus obambulantFuriae, et expetunt poe-
nas a sceleratis hoininibus.

v. 805. (803.) Mioot] <T ,8) efidofxa.Ti] Jr]-
jurJTeQog] Absolvit praeceptiones de dierum discri-
minibus; quae vero nunc sequuntur, ex quibus
rationibus nata sint, dixi paulo ante. Itaque
nunc monet poeta frumentum esse ventilandum
non crescente, sed decrescente luna , qui humor
incornmodus laedit fruinentum, ariditas vero
prodest. Quare manifesta ratio est ex visu rerum,
cur fruges a plenilunio iubeat19) ventilare, quia
sub id tempus excitantur venti et aura siccior est.
Prodest autem importari frumentum siccius; nam
madidum statim corrumpitur importatum. Di-
ctuin est autem supra, quod Varro praecipiat
aream fieri debere rotundam20).

v. 807. (805.) 'YXotoliov ts Taiielv &aXa-
Lirjia etc.] Aliud praeceptum : Faber secato ligna
ad thalamum mcdia septima, id est, decrescente
luna. Diximus autem supra exPlinio, quod ma-
teria decrescente luna caedenda sit21), quod illa
firmior sit, quae vero crescente caeditur, illico
putrescit. In quarta videlicet die incipe glutinare
naves fragiles, quod rectius fit, cum aura est hu-
midior.

v. 810. (808.) Elvag <T r) Lisoor] smdeieXa'1*)
etc.] JNona dies media, id est, decima nona me-
ridiana rnelior dies scilicet est. emdeieXa est ad-
verbium pluralis numeri, sicut TiQWTa, deieXov
crepusculum '233 vocant, deiXivbg et deieXog meri-
dianus, et meridianum tempus deiXivbv vocant.

v. 811. (809.) nQioTioTT] d" elvag navT
ajiT]Liujv'2ti) etc.] Prima nona25) dies, scilicet a
principio mensis, prorsus innocua est, propter
ter geminum adspectum , cum sol abest a signis.

13) et] sic Editt. 1532., 1541. B. ; ceterae Editt. : vel.

14) Vid.e.c. Hom. II. IX, 462. XV, 547. XXI, 448. XXIII, 166.

15) Ouartain .... decimam quartam] sic Editt. 1532., 1541.,
1562., 1601—1662.; Editt. 1557. , 1564—1591. Quar-
tum .... decimum quartum.

16) cholericis .... cholcricos] sic recte Editt. 1557. , 1564
— 1662.; Editt. 1532., 1541., 1562. colericis . . . . co-
lericos.

17) tiyeGd-ai~\ sic illae Editt. et Editt. Brunck., Gaisf.; Editt.
Goettl. , Diibu. txy(G&\

18) Mtaaji d"] sic omnes illae Editt. et Editt. recent. iu
textu; Editt. 1541., 1562. autem in comm. Miocr; de.

19) inbeat] Ed. 1541. F. errore typogr. : iubeut.

20) Varro de re rustica I, 51. Ed. Schneider.

21) Vid. Plin. Nat. Hist. XVHl, c. 75. Ed. Franz. (c. 32.
antiquior. Editt.).

22) l»Mfc/«A«] sic illae Editt. et Editt. Brunck., Gaisf.;
Editt. Goettl. , Uiibn. tnl d't(tX«.

23) crepusculuin] Ed. 1532. errore typogr. : crespulum.

24) tikvi* tmijfibjv] sic Editt. 1532., 1541. F. , 1557., 1562.,
1601. in conim., Ed. 1564. in textu et comm. ; Editt. 1532.,
1541. F., 1557. in textu : imvTani)^(av ; Editt. 1569 —
1591., 1623., 1662. i» textu et comm. , Editt. 1562., 1601.
in textu, atque Editt. recent. navantjfKov; Ed. 1541. B.
navr' an>)/nov.

25) nona] Ed. 1541. B. errore typogr. : nova.

269

LII. 3. ENARRATIO OPERUM ET DIERUM HESIODI. vs. 784—826.

270

Haec dies utrisque gignendis accommodata. Et
nunquam prorsus rnala dies est, videlicet, si ali-
quid ea die facias, quod conveniat.

v. 814. (812.) TlavQoi r avx™) 1'oaat etc.]
Pauci sciunt vigesimam nonam optimam mensis,
et loquitur de biduo ante evrjv xal veav. Est
enirn tum bona dies ad aperiendum dolium , item
boves , mulos et equos aptare iugo. Ad haec
bona dies est demittere navem in altum, quia sub
id tempus est temperatissima et tranquilla aura.

v. 815. (813.) 'AQ^ao&at nidov.] Graeci-
smus est pro aperire dolium.

v. 818. (816.) TlavQoi de z' akrjBea xtxlrj-
ayovOiv^~Y\ Id est, Pauci certum sciunt, quae
dies praestet28); pauci recte servant hoc dierum
discrimen.

v. 819. (817.) TeiQadt <T oiye ni&ov] Me-
diaquarta, idest, decima quarta dolium aperi,
quod haec dies prae omnibus sacra sit.

v. 820. (818.) TlavQot <T avre ^t'29) el-
y.ada etc.] "Ellrjipig est, nam ad dies referri de-
bet, utsitsensus: Pauci post vigesimam mensis
optimam probant sequentes dies. Iam et tempe-
staturn et corporum maximae30) mutationes fiunt
principio postremae quartae, quod observando
poteris discere.

v. 822. (820.) Atde31) uh i)ueQai eloiv.]
Epilogus praeceptorum est: Aliae dies sunt ho-

26) u vt'] sic illae Editt. ; Kditt. recent. avTt.

27) 7.ixXri(>y.ovGii>'\ sic illae Editt. ; Editt. recent. y.ixltjffxoveri.

28) praestet] sic recte Editt 1532., 1564—1591.; Editt. 1541
— 1562., 1601 — 1662. praestat.

29) ptT'] sic illae Editt. in textu atque Editt. recetit. ; Editt.
1532., 1541. F. in comm. fiha; Editt. 1511. B. , 1557.,
1601. in comm. ftfa*.

30) maximae] sic Editt. 1541. F., 1557., 1564 — 1662.; Editt.
1532., 1541. B., 1562. maxime.

31) ^icff] sic Editt. 1532., 1541. F. , 1557., 1562., 1569 —
1662. in textu, et Editt. recent. ; Editt. 1532., 1541. B.,
1562., 1569—1591., 1623., 1662. in comm. Ali Sl ; Editt.
1541. F. , 1557., 1691. in comm., F.d. 1564. in textu et
comin. Al $i.

minibus magna utilitas, aliaeque sunt ancipites;
fiejadovTiov enim sonat promiscue. Est igitur
diligenter considerandum, quid religio praecipiat,
deinde quid oriatur ex causis naturalibus, ut si
luna sit in signo illo , quod dominatur membro
alicui, id membrum naturali de causa vetant tan-
gendum esse ferro, ita de reliquis sentiendum.
Quod autem non ex vera religione, neque de certa
causa naturali fit, illud superstitio est.

v. 823. (821.) axr]Qioiy ovzt^) (peQOVoai.]
Politianus videtur vertisse: emortuos dies33). E:
Homerus somnia vocat ay.rjQia , quasi dicast
inania.

v. 824. (822.) "AUos d1 aUolrp alvel.] Hic
videmus Hesiodum non ubique secutum certam
rationem , sed in plerisque superstitionem et con-
suetudinem hominum.

v. 825. (823.) ^AXXoze jnrjTQVir) nelei r)tueQrj
etc.] Mirae sunt vices rerum , et natura tam mul-
tipliciter nos laedit, quam iuvat.

v. 826. (824.) Tdcov evdatuojv re xal blfitog
etc.] Bene ille habebit, qui servaverit quidem
dierum discrimina. A^diecit tamen correctionem,
quod alii alias probent ac laudent. Verum iste
inculpabilis erit Diis, id est, ille non peccabit,
qui suo quaeque die fecerit, et qui auguria , id
est, signa et transgressiones observat, hoc est,
qui non violabit ea , quae religiose et utiliter con-
stituta sunt. JNam Dii favent iis, qui natura recte
utuutur.

32) ovti] sic illae Editt. ; Editt. reccnt. ov ti.

33) Angelus Politianus (vulgo Bassus), proprie Angelus Am-
brogiui, a. 1454. in urbe Monte Pulciano natus, a. 1494.
Florentiae mortuus, scriptor illius temporis celeherrimus,
praeter alia multa scripsit etiam rlusticum carmen iu He-
siodi et Virgilii Georgica (Basil. 1518. 4.), ad quod Iiaec
Melantlionis verlm spectare videntur. Conf. Bougine :
Handh. d. allgem. Littcrargesch. Tom. I. p. 565. et Sam.
Baur: Xeues Histor. - Biogr.-Literar. Handworterbucli.
Tom. IV. p. 444 sq.

IJII. PH. MEL. INTEIlPRETATIO ALIQUOT LOCORIM
HESIODEI POEMATIS IiVSCRIPTI OPERA ET DIES.

-E-Jiu&dem poeinatis Hesiodi, qnod integruin enarravit, Operum et Dierum, Melanthon etiam lios quatuor locos la-
tinos fecit:

1. (ex lib. I.) v. 21;) — 247. (al.23S — 245 ., Bruoclt 223 — 230.)*).

2. (ex eode.n lib.1 v.23U — 292. (al. 287 — 290. , llr. 265 — 2««.).

3. (ex eod. lib.) v. 293— 297. fal. 291 — 295., 13.. [v. 294. omisso] 269 — 272.).

4. (ex lib. II.) v. 486 -49'». (al. 484 — 488., IJr. 456—461).).

5. (ex eod. lib.) v. 76!. 762. (ui. 763. 764.; Ur. 708. 709.).

*) Vide supra p. 192 sq. notam 2.

EX HESIODI OPERIBUS ET DIEBUS LOCI QUINQUE

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

1. Operum et Dicruin \. 240 — 247.
Huius loci interpretatio latina Melanthonis iuvenitur

a. iit eius Operiun Hasileens. Tom. V. p. 334 sq.

inscripta: „ Ex Hesiodo." integro huius loci textu

graeco addito;
I). in Vincentii Ed. Epigrammatum Mel. fol. N2b;

c. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 556. nr. 153.,
nbi aeque ac apud Vincentium sic est inscripta:
„Versus Hesiodi, quos Aeschines oraculum noini-
nat," primo huius loci versu graeco adscripto.

d. i» huius Corp. Ref. Vol. XXII. p. 912 sq. (et in
libro illic in Prolegomm. landato) . ubi interpre-
tationi orationis Aeschinis coutra Ctesiphontem in-
serta est, quapropter h. 1. omittitur (conf. p. 121 sq.
nota **).).

2. Operurn et Dierura v. 289 — 292.

Huius loci interpretatio Mel. exstat :

a. in eius Opp. Basil. Tom. V. p. 335. iuscripta:
„Aliud ex Hesiodo." integro huius loci textu graeco
praefixo;

b. in Vincentii Ed. Epigramm. Mel. fol. 0 6a, iu-
scripta: „Ex Hesiodo. " primo huius loci versu
graeco adiecto;

c. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 556. nr. 152. iis-
dem inscriptionis et textus verbis praefixis.

Virtutein voluere Dii sudore parari ,
Longa via1) est ac ardua, quae perducit ad illani,
Inque aditu primo longe est asperriina, sed cum
Veneris ad2) summum facilis iucundaque fict.

3. O p e r u ra et D i e r u m v. 293 — 297.

Huius loci duae interpretationes Mel. exstant, quarum
altera magis ad fidem verborum facta, praefixa inscri-
ptione „Ex Hesiodo" et integro huius loci textu graeco,
invenitur :

a. in hoc libro: Farrugo aliquot Epigramma-
lum Philippi Mclanchthonis , cl aiiorum <juo-
rundam eruditornm Opusculum sane elegans
et novum. Haganoac pcr lohanncm Secc-
rium. An. M. ii. XXVI II., Mense lanuario.
11 pl. 8.

b. in Melanth. Oper. liasil. Tom. V. p. 353.

1) vial sic recte (== Hesiodi oluog) Vincent. et Corp. Ref.
X. ; Opp. Basil. errore typogr. : vita.

2) ad] sic Viucent. et Corp. Ref. X.; Opp. Basil.: in.

273 LIII. I3NTERPR. ALIQ. LOCORUM HESIODEl POEM. INSCR. OPERA ET DIES. 274

c. in Grathusii collectione Epigrammatum Mel. fol.
L5b.

d. in Vincentii Ed. Epigramm. Mel. fol. K 8 a.

e. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 483. nr. 14.
Altera liberior serius facta legitur

a. apud Grathusium 1. 1. fol. L 5 b.

b. apud Vincentium 1. 1. fol. K8a — 8b.

c. in Scriptorum publice propositorum a gubernato-
ribus studiorum in Academia Wittebergensi Tomo
III. (Witteb. 1568. 8.) fol. 258 b.

d. in hoc Corp. Ref. 1. 1., ubi, aeque ac apud Gra-
thusium et Vincentium , illain interpretationem
proxime sequitur.

Omnia per sese qui praevidet optimus ille est;
Proximus ille tamen, qui paret recta monenti;
Sed qui non sapit ipse, nec audit recta monentem,
Invida3) ei mentem misero natura negavit.

Aliter (parapbrastice) redditum :

1. Qui nullo monitore potest facienda videre,
Quaeque decent, quaeque eventus in fine se-

cundos
Sunt tandem paritura , suisque obtemperat ipse
Consiliis, mores vera ratione gubernans,
Anteit hic alios virtute et laudibus oranes.

2. Sunt alii minus ingenio plerique sagaces,
Qui parere tamen curant meliora monenti,
Laudandos inter recte numerantur et isti.

3. Sed qui nec sapit ipse , nec audit recta mo-

nentes ,
JNec patitur frenos , nec legum vincula curat,
Sed pronus sequitur, quo traxit caeca libido ,
Hic malus ac odio dignus ducatur, et idem
Accerset poenas sibi tandem , et tristia damna.

4. Operum et Dierum v. 486 — 490.

Hic locus a Melanthone latine redditus reperitur
a. in Mel. Oper. Basil. Tom. V. p. 335. inscripta:

3) Invida] sic Opp. Basil.
Invita.

Gratli. et Viuc; Corp. Ref. X.

5>

Ex Hesiodo."

b. in Grathusii collectione Epigramm. Mel. fol. M8b,
inscripta: „Hesiodus Lib. II. igy. xul ^u/(>:"

c. in Vincentii Ed. Epigramm. Mel. fol. M 3 iisdem
verbis inscripta;

d. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 556. nr. 151. iis-
dem verbis inscripta.

In omnibns his libris integer huius loci textus ' graecus
interpretationi est praemissus.

Cum cuculus raucum querna super arbore can-

tum4)
Ingeminat, laetusque novi ver nuntiat anni,
Continuo e coelo foecundus depluet5) imber.
Si largo6) ille boum vestigia flumine replet,
Clara diem terris dum quartum aurora revexit,
Irrigat, atque siti morientes recreat herbas.

5. Operum et Dierum v. 761. 762.

Horum versuum interpretatio Mel. exstat

a. in Vincentii Ed. Epigramm. Mel. fol. P3a;

b. iu huius Corp. Ref. Vol. X. p. 553. nr. 145., ubi
aeque ac apud Vincentium sic inscripta est: „Ex
oratione Demostheuis de corruptela in legatioue";

c. in eiusdem Corp. Vol. XVII. p. 871. (et in Editt.
illic in Prolegomm. allatis) initio loci ex De-
mosthenis oratione de falsa legatione, a Mel. la-
tine redditi, eamque ob causam h. 1. omittitur.

4) Cuin cuculus raucum querna s. a. cantum] sic Vinc. et
Corp. Ref. X. ; Opp. Basil. : Cum rauco gugulus querna
s. a. cantu ; Grath. : Cum cuculus rauca quercu s. a.
cantum.

5) depluet] sic Opp. Basil.; Grath.: defluat; Vinc. et Corp.
Ref. X.: defluit.

6) largo] sic Opp. Basil. ; Grath. , Vinc. et Corp. Ref. X. :
large.

Melanth. Oper. Voi.. XVIII.

18

LIV. PHIL. MEL. IJVTERPRETATIO DUORUM LOCORUM

EX SOPHOCLIS TRAGOEDIIS.

A. poetis epicis ad tragoediaruin scriptores transgrediens primum Melanthonis interpretationem latinam duorum
locorum ex duabus Sophoclis tragoediis, Antigone etAiace, afferam , quarum alteram^ AntigoneD, a. 1534. in-
terpretatus est, id quod ex eius ad Camerarium epistola m. Oct. huius anni scripta cognoscitur*) et a Mylio in
Chronologia scriptorum Mel. ad hunc annum fol. C 5b commeraoratur. Utrum autem integram hanc tragoediam,
an unum tantummodo locum eius interpretatus sit, nescio; nam praeter locuin illico afferendum hucusque, quod
scio, nihil ex hac interpretatione prodiit.

*) In hac epistola Melantliou Camerario praeter alia scribit: ,,Antigonen Sophoclis, abs te editam atque illustratam, nom
solum minc interpretor , sed a«o etiam." (.Vid. huius Corp. Reform. Vol. II. p. 7920 Hic locus ansam praebuisse videtur
ad hanc interpretationem inter eius libros referendam. Inter hos enim refertur iti Zedleri I.: Grosses vollstandiges Univer-
sal-Lexicon aller Wissenschaften u. Kiinste Vol. XX. (Halle u. Leipz. 1739. Fol.) p. 431., ubi ad a. 1534. praeter sex
alios libros etiam hic memoratur: ,,6. Antigone Sophoclis a Camerario edita iiOcrfefet."

a. EX ANTIGONE SOPHOCLIS LOCUS
PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

Antigon. v. 175 — 190. Ed. Brunck. (Sophoclis
tragoediae VII. ed. R. Fr. Ph. Brunck. Tom. II. Ar-
gent.,1786. 8.).

Huius loci duae Melanthonis interpretationes exstant
quarum altera invenitur

a. in Grathusii collectione Epigrammatum Mel. fol.
M 5., inscripta: „Iambica ex Antigone Sophoclis";

b. in Vincentii Ed. Epigramm. Mel. lib. III. fol. L8.,
iisdem verbis inscripta;

c. in huius Corp. Ref. Vol. X. p. 541. nr. 119. A.

iisdem verbis inscripta, quibus praecedit altera
inscriptio: „Ex Antigone Sophoclis, ubi exponitur
dictum Biantis: aQ%a tov uvdoa dsi'§si."

d. in huius Corp. Vol. XVII. p. 872 sq. (et in Editt.
in Prolegomm. illic laudatis) in loco ex Demosthe-
nis oratione de falsa legatione a Mel. verso; qua-
propter hanc quidem interpretationem h. i. omit-
timus (vide supra p. 121 sq. uotam **).).

Altera eiusdem loci interpretatio exhibetur

a. a Vincentio 1. 1. fol. Pl, sic inscripta: ,,Ex An-
tigone Sophoclis, ubi exponitur dictura Biantis

"Aq%a tov ^Avdqa dsiisi^ citante Aristotele in V.
ij&ixwv, aliter redditum quam supra lib. III."

b. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 542. nr. 119.
B., inscripta: „Idem locus ex Sophocl. Antigone."

Non penltus ullius voluntas perspici
Potest, priusquam admotus ad rempublicam
Fungi magistratu atque imperiis coeperit.
Ego , hunc virum pronuntio esse pessimum,
Qui civitatem consilio regens suo,
Non dicere audet optimas sententias,
Tacensque veritatem dissimulat metu,
Et anteferre amicum patriae solet,
Testor supremi numen immensum Iovis,
Si quid malum impendere patriae videro,
Me civibus daturum id esse libere,
Nullum mihi foedus erit cum patriae hostibus.
Haec salva tuetur et salutem civium
In hac amicos stante quaerant singuli,
Iliam videre qui florentem , gaudeant.

277 LIV. INTERPRETATIO DUORUM LOCORUM EX SOPHOCLIS TRAGOEDIIS 278
f h. EX AIACE SOPHOCLIS LOCUS

PHILIPPO MELANIHONE INTERPRETE.

Aiac. v. 1081—1083. Ed. Brunck (in eodera To-
jno snpra allato).

Hnius loci interpretatio reperitur

a. in Vincentii Ed. Epigrammatura Mel. fol. A 2b — 3a
inscripta: „Ex Sophocle", integro huius loci textu
graeco addito;

b. in huius Corp. Refonn. Vol. X. p. 542. nr. 120.
iisdem inscriptionis et textus graeci verbis prae-
missis.

Ubi petulanter facere quod libct licet,
Legumque vox et ira vindicis Dei
Ridentur, ac inane nomen est pudor:
Magno ruet ventis secundis impetu,
Mox in profundum mersa tota civitas.

18

LV. PHIL. MEL. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

ft. Sophocle ad Euripidem transiinus, cuius omnes, quae nunc exstant, tragoedias, praeter unam Electram,
Melanthon latinas fecit*). Haec autem interpretatio non ab eo ipso est edita, sed ex eius praelectionibus adnotata,
Xylandri cura prodiit primum a. 1558. sic inscripta:

Euripidis Tragoediae, quae hodie extant , omnes, Latine soluta oratione redditae , ita ut uersus

uersui respondeat. E praelectionibus Philippi Melanchthonis. Cum praefatione Guilielmi Xy-

landri Augustani. Basileae, apud Ioannem Oporinum. — (In fine:) Basileae, ex officina Ioan-

nis Oporini , Anno M.D.LVIH. Mense Augusto. 8. 633/4 plagg. litt. «, a — z, A — O (3/4 pl.),

aa — zz, Aa — Cc sign. 8 foll. non num. , 586 pagg., 1 fol. album, 428 pagg., 1 fol. non num., 1 fol.

album. (fol. a 2 — 6. Guil. Xylandri praefatio ad loannem Baptistam Heinzellium Basileae 4. Kal. Sept.

1558. scripta; fol. L 7 — 8. Euripidis vita, G. Xylandro autore; pag. 1 — 53. Euripidis Hecuba, G. Xy-

landro interprete; p. 54 — 122. Euripidis Orestes; p. 122 — 194. Phoenissae; p. 194 — 251. Medea;

p. 251 — 309. Hippolytus coronatus; p. 310 — 355. Alcestis; p. 356 — 406. Andromache; p. 407 — 455.

Supplices; p. 456 — 525. Iphigenia in Aulide; p. 526 — 586. Iphigenia in Tauris; 1 fol. alb.; p. 1 — 40.

Rhesus; p. 40 — 91. Troades; p. 92 — 146. Bacchae,- p. 147 — 175. Cyclops; p. 176 — 234. Heraclidae;

p. 235 — 304. Helena; p. 304 — 371. Ion; p. 371 — 428. Hercules furens. Omnes has tragoedias, prima

excepta, Melanthon interpretatus est. Cuique tragoediae argumentum est praefixum. Fol. penult. parte

antica Clausulam typogr. cont., pars eius postica et fol. ult. vacant.)**)

Haec igitur editio septendecim tragoedias a Melanthone versas continet***), quibus Xylander Hecubam, quae

quidem itidem a Melanthone versa, in collectaneis s. apparatu huius Ed. vel neglecta vel amissa erat, de suo ad-

didit. Quadriennio fere elapso Xylander hanc Melanthonis translationem correctiorem auctioremque iterum edidit

sic inscriptam:

Euripidis Tragocdiae , quae hodie extant, omnes , Latine soluta oratione redditaey ita ut uersus
uersui respondeat. E praelectionihus Philippi Melanthonis. Cum praefatione Guilielmi Xy-
landri jiugustani , qua ostendit quantum haec cditio priori praestet. Francofurti, apud Lu-
douicum Lucium 1562. 8. 65 plagg. litt. a (*/a pl.), b — z, A — Z, Aa — Vu (i/a pl.) sign., 4 foll.
non num., seqq. pagg. habent nuineros 17 — 1049, ult. pag. non num. vacat. (fol. a2a — 4b Xylandri
praefatio ad lectorem ; pag. 17 — 22. Euripidis vita, a Guil. Xylandro conscripta ; p. 23 — 27. Catalogus
earum Euripidis tragoediarura , quas ab ipso scriptas praeter 19. illas hodie superstites, ex bonis autorib.
qui ex ijs uersus et testimonia citant, intelleximus; p. 28 — 29. Euripidis Hecubae arguraentum, G. Xy-

*) Melanthon huno poetam anno 1540. in schola enarravit.

**) Haec Ed. , Iquam ex Biblioth. regia Stuttgard. in manibus habeo , memoratur etiam a Fabricio in Biblioth. Graeca Ed.
IV. cur. Harles. Vol. II. p. 273. , a Beckio in recensione Codd. , Editt. et Verss. (Euripidis tragoediae fragmenta epistolae
ex Ed. Ios. Barnesii recusa. Lips. 1778—1788. 3 Tomi. 4. mai. Tom. III. p. XVII.), a Schweigero Handbuch der class.
Bibliogr. Tom. I. p. 120. et Hoffmanno Lex. bibliogr. Tom. I. p. 214.

***) Fabricius I. 1. verbis Xylandri in praefat. alterius Ed. , xibi conqueritur de incuria eorum, quibus .translationis Basi-
leam perferendae partes eo tempore , quo curabat primain Ed. , mandarat , in errorem inductus est. Hanc enim Ed. prin-
cipem h. 1. sic affert : Eurip. Trayoed. quae hodie exstant, latine soluta oratione ad verbum redditae — e praelectio-
nibus Phil. Melanchthonis cum praefatione Guil. Xylandri. Basil. 1558. 8. „exceptis tamen Hecuba, Iphigenia, Ione,
Hercule et Electra." Iphigenia, Ion atque Hercules a Melanthone translatae, quamvis illorum eas Basileam perferentium
incuria mancae, in hac Ed. vere adsunt , et sola Hecuba ab eodem versa deest , cuius loco Xylander suam dedit interpre-
tationem; Electram vero, quippe quae a. 1545. 8". demum a Victorio Romae primum in lucem edita est (conf. Hoffmann.
1. I. p. 213. et illius Victorii ad Nicolaum Ardinghellum Cardin. epistola huic tragoediae praefixa in Euripidis tragoediarum
octodecim Edit. Basileensi, quae per lo. Hervagium 1551. m. Sept. 8». prodiit), Melanthon nunquam interpretatus esse
videtur.

281 LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS. 282

landro interprete, p. 30 — 79. Hecuba Phil. Melanchthone interprete; p. 80 — 147. Orestes; p. 147 — 217.
Phoenissae; p. 217 — 273. Medea; p. 273 — 329. Hippolytus coronatus; p. 329 — 376. Alcestis; p. 376
— 425. Andromache; p. 425 — 472. Supplices; p. 473 — 539. Ipliigenia in Aulide; p. 539 — 600. Iphigenia
in Tauris; p. 600—639. Rhesus; p. 639 — 690. Troades; p. 690—743. Bacchae; p. 743 — 770. Cy-
clops; p. 771—812. Heraclidae; p. 812 — 880. Helena; p. 880—944. Ion; p. 944 — 1000. Hercules
furens. Hae 18 tragoediae omnes a Melanthone sunt translatae, argumentis praemissis, quorum primum
Xylander interpretatus est. Ut haec Ed. etiam lunc paucis annis ante repertam Electram , non a Melan-
thone versam, complecteretur , Xylander Stiblini huius tragoediae interpretationem (sine argumento) p.
1000 — 1049. adiecit*); ult. pag. non num. vacat.) **)

Haec igitur Ed. continet XVIII tragoedias Euripidis a Melanthone translatas, quia ad XVII tragoediarum in-
terpretationem Mel., quam Ed. princeps praebet, in hac etiam Hecubae interpretatio Melanthonis (loco Xylandri in-
terpretationis huius tragoediae illic datae) accessit, eiusque translatio Iphigeniae, Ionis et Herculis, in priore Ed.
incuria quorundain manca, in hac altera Ed. integra exhibetur.

Ut totius huius operis originem et quantum laboris et diligentiae Xylander in hoc contulerit, lector ex eius
ipsius verbis compertum habeat, ex prioris Ed. praefatione eam partem, quae ad Euripidem pertinet, et alterius
Ed. praefationem integram h. 1. afferimus:

Ad Amplissimum Virum , Ioannem Baptistam Heinzellium P. Consulem inchjtae Reipublicae
Augustanae prudcntissimum , dominum suum , Guilielmi Xylandri Augustani Praefatio***).

Ad Euripidis editionem redeo. Ac videor mihi iam videre morosos quosdam, qui me aliis surripere, quae
aliis deinde offerain, clamitent, plagiique insimulent: quorum sane vel error minuendus est, vel reprimenda im-
pudentia. Ego si mihi totum hoc opus vindicem, palara invadere in bona aliorum deprehendar; neque enim Xy-
landri est haec, sed Philippi Melanchthonis (quein honoris et observantiae causa noraino) e praelectionibus adnotata
versio. Dedicandae autera huius potestatem optimo raihi iure sumo. Non dicam nunc alios idem impune et facere,
et fecisse; neque id proferam, librum sine praefatione, quae alicuius Maecenatis patrocinio coramendaretur, eden-
dum non fuisse; mihique Oporinum, virum optirae de me meritum, id negotii dedisse, etsi haec ipsa apud aequum
iudicem poterant sufficere. Hoc et affirino, et possum deraonstrare, tanto mihi hoc opus labore stetisse, ut non
minus raihi integrum id dedicare fuerit, quam si totum ipse convertissem Euripidera; atque haud scio, an eadem
id efficere molestia, et temporis impensa potuissem. Ita erant negligenter omnia scripta, tam multa interpolata,
omissa, perversa, ut persuasum habeam, ne mediocriter quidem eruditum quemquam laudi sibi huius versionis titu-
lum ducturum fuisse, nedum noraini Melanchthonis responderet. Itaque diligenter contuli omnia cum Graeco, di-
stinxi, emendavi, omissa (ut erant raultis locis multi etiara integri versus) adieci, perversa librarii oscitantia correxi;
in summa, Augiae cum stabulo res raihi fuit. Quod non aliorum culpandorura causa, sed mei officii rationes ut red-
derem, refero. Denique Hecubam, quae deerat, nescio quo pacto vel neglecta vel amissa, de meo addidi, con-
versam, ut potui in tanta iniquitate temporis et negotiorum concursu , fideliter. Itaque ergo non tam aliena quam
nostra tibi, Consul patriae prudentissime, offero, tuoque nomini laudatissimo inscribo; quibus autem nominibus con-
fidam tibi gratum fore hoc nostrum qualecunque munus , iam nunc referam. Primum Euripides quantus sit autor,
quantique eum Plato, Aristoteles, Plutarchus, Cicero, aliique in utraque lingua optirai et suraini scriptores fecerint,
diuturno et diligenti studio ipse ita cognitum habes, ut noctuam Athenas mittere opus mihi non sit. lllud quidem

*) Haecinterpretatiodeprointaestexhocce libro: Euripides Poeta, Tragicorum princeps, in Latinumsermonem conuersus, ad-
iecto e regione textu Graeco: cum annotationibus et praefationibus in omnes eius Tragoedias: autore Gasparo Stiblino.
Accesserunt , lacobi Micylli , De Euripidis uita, ex diuersis autoribus collecta: item, De Tragoedia et eius parti-
bus nQoltyojutva quaedam. Item , lohannis Brodaei Turonensis Annotationes doctiss. nunquam antea in lucem edi-
tae. Ad haec , Rerum et uerborum toto Opere praecipue vhemorabilium copiosus Index. (Infra Jiaec lnsigue typogr.)
Herodotus: Kvxkog rwv av&Qconivcov nQcyfxaraiv ntQKptQo/Atvog , ovx ta dtl xovg «vrovg ivrv%tlv. Basileae, per Ioan-
nem Oporinum. — (In fine:) Basileae, ex officina loannis Oporini, Anno salutis humanae M. D. LXII. Mense Mar-
tio. Fol. Sign. a— z , A — Z, Aa — Tt temioiies. 845. pagg. et 12V2 foll. non nuin. (pag. 2. Bernardi Fabri 111 Euripidem
G. Stiblini Epigramma; p. 3 — 11. G. Stiblini praefatio ad Principem Ferdinandum Romanorum Iinperatorem 22. Oct. 1559.
scripta , cui adiuuxit praefat. ad lectorem , praeterea carmen in omnes Euripidis Tragoedias et epistolam graecam ad Io.
Oporinum; p. 12—665. Euripidis Tragoediae XIX. graece et lat. cum annotatt. Stiblini; poetae p. 666 — 667. Eman.
Moscopuli (sic) brevis de vita poetae expositio ; p. 668 — 679. Euripidis vita atque de tragoedia et eius partibus nQoXt-
yojutvu quaedam, Iac. Micyllo autore ; seq. pag. non num. Bapt. Sapini epist. ad Franc. Maunium Archiepisc. ; p. 680 — 845.
[Ss 1»] Io. Brodaei in Euripidem annotationes; fol. Ss lb — Tt 7» Rerum et verborum in Euripide, et G. Stiblini Scho-
liis praecipue memorabilium, Index; fol. Tt 7b Clausula typogr.) Hic liber, qui etiam ab Hoffmanno 1.1. p. 198. affertur,
in Bibl. acad. et senat. Lips. et in meis libris est.

**) Hacc Ed. in Bibl. acad. Gottingensi et in meis libris est. — Fallitur ergo Morhofius in Polyhist. Iitter.tl. libr. VII. cap.
II. nr. 7. p. 1037. existimans , a Melantbone nunquam conversum esse Euripidem.

***) Sic Xylandri praefatio editionis principis a. 1558. iuscripta est. -~ Priores eius 21/, paginas , quippe quae nihil con-
tinent, quo haec editio illustretur, omisi.

285 PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA. 284

in promptu est, Euripidem philosophiam e scholis in scenam abduxisse, arreptaque e fabulis et historiis materia, to-
tius humanae vitae rationes oculis hominum mira simul cum oblectatione proposuisse. Quod si singillatim ac per
partes iubear demonstrare , equidem posse non desperem; sed opus novum milii nasceretur. Hos satis sit dixisse,
nullum esse in philosophia caput, quod ad humanae vitae institutionem faciat, cuius non et praecepta, et exempla
insignia his ipsis in superstitibus eius (equidem de magno numero perpaucis) exstent tragoediis. Disputat quidem
de Diis , de fato seu causis reruin humanarum, de necessitate, de vicissitudine rerum et incertitudine varie, sed ita,
ut variis personis diversas sententias tribuat. Quo qui non respiciunt, ii magnam secum in autorum gravium scripta
inscitiam adferentes, propter ea vel laudant vel damnant scriptorem, quae illi ne per febrilia quidem somnia ad
animum accidissent. Alioquin multa invenies piissime dicta : quale est illud initio Hippolyti, Deum suos cultores cu-
rare, contemptores opprimere. Et quid sanctius illo Electrae dicto:

— Ouod nunc aujcilium petam,
Nobis Deus qitando miseris irascitur?*)

Quod si Christiani interdum secum reputarent, magis de placanda numinis ira, quam novis ea**) peccatis exasperanda
cogitarent. Iam qui rerum caducarum xvxewra, et humanas miserias apud Euripidem quasi in speculo cernit, cum
sibi remedium adversus haec mala, et praesidium esse in Dei invocatione***) auxilioque cogitat, qui non ad pietatem,
vitaeque innocentiam excitetur"? De felicitate autem, qualis hominum in terra viventium esse potest, Solonis illud
dictuin****) ubique inculcat, successibusque uon esse fidendum docet. Quam pulcre ostendit Theseus Adrasto-j-),
ranum esse, quod homines de Diis querantur, plura eos mala quam bona dedisse; sed ipsos sua imprudentia in res
adversas et perniciem ruere! Disputat in eandem sententiain argute Phaedra-f-f), voluptatum specie homines seduci,
ut mala bonis praeferant. Multa sunt huiusmodi de supplicio, quod Deus malis tandem irroget, cum virtus et ipsa
demum suum inveniat praemium. De reipublicae administratione non uno loco disseritur: de cuius optima forma
Theseus praeclare contra Creontis praeconem verba facit Supplicibus, quae adducere et longum est, neque neces-
sarium. Quid hoc Menoecei se pro patria devoventis dicto -j-f f) potest excogitari magis vel pium , vel rebus publi-
cis salutare?

Si quilibet quantam queat , tantum boni

In publicum, patriaeque conferal suae:

Mojc pauciora civitatibus mala,

In posterum res accidentque prosperae.
Vermn hoc mehercle, sed nimis quain rarum. Neque bellicae rei praecepta omisit. In Rheso tria ducum ingenia
depinguntur: temerarium Rhesi, successui nimium fidens Hectoris, cautum Aeneae. Sed (ut dixi) quot capita (locos
communes vocant) sunt philosophiae moralis, quot res ad vitam communem dirigendam utiles, tot in uno Euripide
thesauri latent, hoc est, innumeri: tamque latus patet pulcerrimarum sententiarum , et sapientissirnorum dictorura
campus, ut praestet lectorem eo remittere, ubi ipsa iudicium moratur et distinet copia. Praetereo nunc, quanta
eius vis, quantus in dicendo ornatus, quae in poesi et quam admirabilis oeconomia. Neque enim institui laudare
in praesentia Euripidem , qui se ipsum ita commendat, ut semel diligenter lectus, ad saepius repetendam sui lectio-
nem mirifice invitet et alliciat. Quamobrem tantum autorem te, vir Amplissime, sibi patronum poscentem, non du-
bito, quin facile sis in tuam clientelam accepturus. Deinde cum Philippo ita usus sis olim praeceptore, ut et per-
petua eum tu observantia colas, et ipse te plurimi faciat: equidem mihi persuadeo, fieri non posse, quin ex offi-
cina eius profectum hoc opus, etiam hoc ipso nomine sis gratum habiturus. Postremo facit hoc summus tuus erga
rempublicam litterariam amor, notus ille, et suo cum commodo cognitus plurimis, ut, quicquid laboris ad eam augen-
dam suscipitur, id oinne tibi acceptum esse s^amus. Erit itaque T. A. opera, quam impendi in hanc editionem,
tanto gratior, quanto iustius erat te, cuin studia mea diu multumque incredibili benevolentia fovisses, autoritate
consilioque tuo promovisses, liberalitateque adiuvisses, fructum aliquem collocatorum in me beneficiorum percipere.
Itaque cum in magnam spem venirem, fore hanc meam industriam usui multis, qui vel Graecum legere Euripidem
non possent, vel perdiscendae linguae gratia conferre Graeca cum Latinis cuperent: cogitavi, declarandi grati animi
ergo hunc tuae, Consul prudentissime , Amplitudini commendandum Euripidem, qui simul et meae in te pietatis,
et in rempublicam litterariam studii esset argumentum. Accipe igitur, praesidium et ornamentum patriae clarissi-
mum, a nobis hoc qualecunque munusculum eo animo, quo te esse erga omnes honestarum artium studiosos (in
quibus meum nomen profiteor) expertum habeo: speraque me effecturuin, ut patriae, et tua aliorumque, qui co-

*) Hic locus legitur in Eurip. Oresta.

**) eal Ed. 1558. male: eam

***) Invocatione] Ed. 1558. male disiunctim: in vocatione.

*##*) Haec spectant ad Solonis cum Croeso disputationem de fortuna humana, quae legitur apud Herodot. I, 30—32. conf.
etiam ibid. c. 86.

t) In Eurip. Supplicibus.

-{--{-) In Eurip. Hippol. coron.

ttt) In Eurip. Phoeniss. 1022 — 1025. Ed. Barnes.

285 LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS. 286

natus foverunt meos, in me beneficia Reipublicae et Maecenatibus meis utilitati laudique esse intelligantur. "Va-
leat T. A. eamque Deus reipublicae suisque diu incolumem servet. Basileae, IIII. Kal. Septemb. Anno Salutis 1558.

Ad candidum Lectorem, Xylandri praefatio , editionis huius rationem ostcndens*).

Quadrienniuin iam fere elapsum est ab eo tempore, quo Philippeam Euripidis tragoediarum translationem
Basileae ita adornavi, ut cum aliqua, et quidem meo arbitrio non poenitenda utilitate studiosorum ederetur. Qua
de re cum dictum sit utcunque satis ea epistola, qua eam editionem amplissimo viro D. Ioanni Baptistae Heinzellio,
Cos. Augustano dedicavimus: plura hic non addam. Enimvero cum typographus divenditis exemplaribus novam edi-
tionem moliretur, inecumque ea de re communicaret : tametsi eram varie occupatus, malui tamen honestura eius
conatum, bonumque publicum etiam meo cum incoinmodo dispendioque adiuvare, quam suspicionem proditi officii
de me excitare. Itaque operam, quam potui, in hoc dedi, ut non denuo tantum typis describeretur Philippeus
Euripides, sed et correctior auctiorque in lucem prodiret. Primura enira interea Hecubam Latine ex ore D. Phi-
lippi Melanthonis exceptam nactus Oporinus noster, raihi (quod iu reliquis factum ostendi tragoediis) praebuit casti-
gandam et concinnandam. Feci hoc non illibenter, et qui ante, opus ne esset dyJcpaXov , Hecubam de meo prae-
posueram , nunc Philippeam vobis, raea sublata, exhibeo, ut (quantuin eius fieri potuit) una oratio ubique, unus
sit stylus. Nam meam quidein perire facile fero. Iphigeniam quoque Tauricam , Ionem , et Herculem furentem,
priori editione incuria eorum, quibus Basileara eas perferendi partes mandaramus, interceptas , ita ut aliunde cor-
rogari tantisper debuerint, integras nunc damus, optimaque fide a nobis emendatas. Ac ne quod Euripideum, quod
quidem ad nos perlatum esset, drama hic desideraretur , Stiblinianam interpretationem Electrae in fine addi cura-
vimus. Constat enim Electrara eam esse Euripidis genuinam ; et ita constet, ut mirer esse, qui, nescio quibus
coniecturis inducti, de eo dubitare malint, quam iis, quae doctissimus homo Petrus Victorius, cum eam proferret
in lucein**), perhibuit, acquiescere, praesertim cum et quae ex ea in Lysandro Plutarchus***) refert, hic extent, et
ad verbum reperianlur, quae non ita pauca, ut dubitandi locum relinquant, koyw nd\ citat Stobaeus ****). Vitam
quoque Euripidis a me olim conscriptam diligenter amplificavi, id quod gratum esse debet Phileuripideis. Quin et
indicem coraportavi earura tragoediarum, quas ut ab Euripide scriptas a fide dignis autoribus nominari meminerara:
cum quidem nomina tantum, et frustula earum aliqua ad nos vetustas et incuria maiorum , iniuriaeque temporum
transmiserint. Ei catalogo addet alia, qui inveniet ; nos enim obiter modo hoc egimus. Haec (si recte iudico) ne-
que contemnenda est addita ad superiorein editionem accessio: et quam grato utique animo et optima mente ex-
cipient ii, quos sua ingenuitas docet ex alienis laboribus sua capere quo decet raodo commoda. Neque enim ope-
rae pretium existimo iis respondere hoc loco, qui pro pueris et rudioribus institutas huiusmodi optimorum scriptorum
versiones vel contemnunt, vel criminantur etiam. Satius esse puto, hoc in genere fidem iis adhibere, qui suo
emolumento experti testantur, praesertim his, qui viva docentis voce destituuntur, huiusmodi opellam mirifice pro-
desse. Non nego, inulto splendidius atque accuratius Euripidem potuisse in Latinum sermonein transscribi, quam
hac nostra editione, adeoque omnium, quas ego viderim, sit factum. Imo etiam hortor, adeoque obtestor eos, qui-
bus hoc eruditionis et otii suppeditat, ut Euripidem ita civitate Romana donent, ne quid Graecuin porro in eo,
extra sermonis nativi incomparabilem venustatem atque maiestatem, desideretur. Hoc qui praestabit, is summo sibi
omnes bonarum litterarum studiosos beneficio, raaxime oranium eos, qui Graece non audiunt, devinxerit, remque
perenni dignam laude atque gloria confecerit. Verum idem interim D. Philippi consilium (ad quod nos rationes
nostras hic accommodare uecesse habuiinus) non daranaverit, qui ita interpretari dignatus est divinura poetam , ut
ad ipsa quoque vocabula consideranda atque cognoscenda quasi manu lectorein in Graecae linguae exercitatione ti-
rocinium aliquod depositurum deduceret. Qui vero iam rudium putant rationem non esse habendam: iis cogitandum
mando, vellentne eo tempore, quo ipsi erudiri primum coeperunt, eundem iis, per quos profecerunt , fuisse animum.
Et vero ut nunc sunt res, ut studia, ut industria: haud scio, an fideles praeceptores vel inprimis hoc suis agere
debeant lucubrationibus, ut rudioribus aut praeceptorum ope destitutis quocunque modo ad eruditionem adspirandi
viara patefaciant. Sed haec hic satis-j-).

Huic Melanthonis interpretationi XVIII tragoedias Euripidis contineuti una tantum praecessit, quae easdera XVIII
trag. complectitur, nempe Rudolphi Collini^ Scholae Tigurinae Professoris, cuius versio, sed ipso inscio, sub ficto Do-
rothei Camiili nomine priinuraBasileae 1541. 8. prodiit, iteruinque ibidem 1558. 8. addita XIX. tragoedia Electra •{••}-).

*) Sic Xylandri praefatio alterius editionis a. 1562. est inscripta. Hanc praefationem h. 1. integram damus.

**) Anno 1545., vide supra p.279sq. notam***). — De Stibliniana Enripidis interpretatioue supra p.281sq. nota*) diximus»

**#) piut. vita Lysandri c. 15.

****) Stobaeus in Florileg. Serm. 84. antiquior. Editt. (Scrm. 86. §.4. Ed. Gaisford.) locum Electrae Euripidis affert.

•f) His verbis fiuitur Xylandri in alteram editionem huius libri praefatio.

-j-f-) Huius interpretationis editio princeps, quae in meis libris est , sic est inscripta:

Euripidis poetae antiquissimi ac sapientissimi , Tragicorum uero (ut Plato et Aristoteles testantur) omnium
principis, cuiusque singulos uersus singula se testimonia M. Cicero putare ait, Tragoediae XVIII. singu-
lari nunc primum diligentia ac fide per Dorotheum Camillum et Latio donatae , et in lucem editae. (Jua-
rum catalogum uersa statim pagella reperies. Adiecimus quoque de Poetae uita, et scribendi ratione quae-

287 PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA. 288

— Ex horura duorum, Melanthonis et Collini interpretationibus quatuor tragoediae Hecuba , Ipliigenia in Aulide,
Medea, Alceslis permultis autem in locis variatae iterum prodierunt in hocce libro:

Tragoediae selectae Aeschyli, SopTioclis, Euripidis. Cum duplici interpretalione Latina , vna ad
verbum , altera carmine. Ennianae interpretationes Jocorum aJiquot Euripidis. (Haec sequitur
Insigne typogr.: Arbor, cuius aliquot raini abscissi sunt, inscriptis verbis: Noli altum sapere.) An.
M. D. LXVII. Excudehat Henr. Stephanus , illustris viri Huldrichi Fuggeri typographus.
16. 2 foll. non num., pag. 1—279. [litt. a — z, aa sign.], 5 pagg. albae, pag. 1 — 955 [litt. A— Z, A — Z,
Aa — Pp sign.], ult. pag. alba. Fol. 2. indicantur: Autores sequentium interpretationum. Eurip. Trag.
Hecubae et Iphig. in jtuJ. interpretatio carmine, Erasmi est; interpr. ad verbum, partim ex PJiil.
Mel. praelectionibus, partim ex Dorotheo Cainillo [i. e. Collino] collecta, sed multis in locis recognita.
Medeae et Alcest. interpretatio carmine Georgium Buchananum habet autorem ; altera eosdem qui modo
nomiuati fuerunt. — Soph. Trag. Aiacem, Elect., Antig. carm. redd. etc. — Aesch. Trag. Prometheum
vert. etc. (p. 1 — 117. Erasini interpretatio metrica Hecubae et Iphigeniae in Aulide, epistola nuncup. ad
Guilielmum Archiepisc. Cantuar. cuique praemissa; p. 118 — 128. De tragoedia et coraoedia; p. 129 — 213.
Ge. Buchanani interpr. metrica Medeae et Alcestis, praefatione cuique praefixa; p. 214 — 279. Ge. Ro-
talleri interpr. metr. Soph. Aiacis flagelliferi, Antigones et Electrae; 5 pagg. albae; p. 1 — 109. Euripi-
dis Hecuba Graeca, cum interpretatione Latina ad verbura; p. 110. vac; p. 111 — 261. Euripidis Iphi-
genia in Aulide, cuin interpretatione Latina ad verbura; p. 262. vac. ; p. 263 — 383. Euripidis Medea,
cura interpretatione Latina ad verbum; p. 384. vac; p. 385 — 483. Euripidis Alcestis, cum interpretatione
Latina ad verbura; p. 484. vac; p. 485 — 851. Soph. Aiax flagellifer, Electra, Antigone c interpr. Lat.
ad verb., p. 852. vac. ; p. 853 — 943. Aeschyli Prometheus vinctus c interpr. Lat. ad verb. ; p. 944 — 955.
Enuii interpretationes quoruudara Hecubae Euripidis versuum; p. 956. vac.) lllarum quatuor Euripidis
tragoediarum interpretatio Latina ad verbuin facta, textui e regione apposita, ex Melanthonis et Collini
interpretationibus ita quasi conglutinata est, at alias cum illa, alias cum hac consentiat, alias ab utraque
differat, raaiori autem ex parte cum Melanthonis interpretatione quam cum Collini congruere videatur.
Haec Ed. in Bibliotheca acad. Halens. asservatur.
Ab illa Melanthonis latiDa interpretatione, quam JCylander edidit, ea , quae a Barnesio textui graeco e
regioue apposita esl*), tam parum differt, ut haec illius nova editio vere iudicanda sit, quamquara Melanthonis auctoris
ab hoc editore nusquam meotio est facta. Eadein iterum ex aliqua parte mutatam repetiit Musgravius**). Ma-

dam ex Etnanuele Moschopulo, Thoma Magistro, Suida, alijs. Basileae. — (In fine:) Basileae, ex officina
Roberti Winter. Anno M.D.XLI. mense Augusto. 8. 66 plagg. litt. «, a — z, A — Z, Aa — Tt sign., 528 foll.
non num. (fol. « lb Tragoediaruin XVHI. Euripidis, quae Jioc in volumiiie contiiientur , Catalogus; fol. « 2a — 4b
Em. Moschopuli de vita Poetae expositio , eiusque explanatio de Idolo ; fol. « 4b — 6* Thomae Magistri ipsius Poe-
tae et Eabulae argumenti explicatio; fol. « 6b Epigrammata iu Euripidem; fol. «7a — 8a Euripidis vita ex Suida
et R. VoJaterrano; fol. «8b vac. ; fol. ala — Tt 8a Euripidis tragoediae XVIII. latine, argumento cuique praefixo.
Post finem Herculis furentis legitur Clausula typogr. ; fol. Tt 8b Insigne typogr. : Minerva armata.). — Altera
editio Jiunc Jiabet indicem : Euripidis Tragicorum omnium Principis , cuiusque singulos versus singula se te-
stimonia M. Cicero putare ait , Tragoediae XVIII. Latine nunc denuo editae, ac multis in locis castigatae,
Dorotheo Camillo interprete. Adiecimus quoque de Poetae vita, et scribendi ratione quaedam ex Emanuele
Moschopulo , Thoma Magistro , Suida, aliis. Basileae. — (In nne:) Bernae in Heluetiis , Mathias Apiarius
excudebat , expensis Io. Oporini 1550. 8. In Jiac Ed. XVIII. tragoediis ia indice memoratis in fine addita est
Electra a Stiblino versa aliis typis expressa, vid. 1. Die Merckwurdigkeiten der Konigl. Bibliotli. zu Dressden.
Tom. II. p. 437. — Praeter has duas huius interpretationis Editiones Eabricius 1. 1. Vol. II. p. 272. affert tertiam:
Francof. 1562. 8.; de hac vero valde duhito, suspicor enim, hanc esse alteram Editiouem interpretationis Melan-
thonianae, quam ipse etiam pag. seq. memorat.

*) Haec Ed. sic est inscripta: EYPIIIlJOY 2<at,6/Atva anayra. etc. Euripidis Quae Extant Omnia: Tragoediae nempe
XX, Praeter ultimam, Omnes Completae: Item Fragmenta Aliarum plusquam LX Tragoediarum; Et Episto-
lae V. Nunc pri^num et ipsae huc adjectae: Scholia demum Doctorum Virorum in Septem Priores Tragoedias, —
Collecta et Concinnata ab Arsenio. Praemittitur Euripidis Vita. — Scholia Vetera et Latina Versio , omniaque
adeo multo quam antehac Emendatiora. Accedit Index — Operd et Stndio Iosuae Barnes. Cantabrigiae — MDCXCIV.
Fol. — Haec Ed. repetita est Lipsiae , sic inscripta : Euripidis Tragoediae Fragmenta Epistolae ex Editione Iosuae
Barnesii nunc recusa et aucta appendice observationum e variis doctorum virorum libris collecta Tomus I. Lipsiae
sumtu E. B. Suikerti CIOIDCCLXXVIII. Eiusd. Ed. Tom. II. inscript. : Euripidis — recusa. Accedunt Fragmenta
ex recensione Samuelis Musgrave. T. II. Ibid. CIOIOCCLXXIX. Einsd. Tom. III. inscript. : Euripidis — recusa.
Tom. III. continens Sa?nuelis Musgravii notas integras in Euripidem. Accedunt — Scholia auctiora — et Index ver-
bor. cop. Curavit Christ. Dan. Beckius. Ibid. CIOI0CCLXXXVIII. 4. mai.

**) In hac Ed. : EYPIIIUOT TA ZilZOMENA. Euripidis quae extant omnia. Tragoedias superstites ad fidem Vett.
Editt. Codicumque — MSS. recensuit: Fragmenta Tragoediarum deperditarnm collegit: Varias Lectiones Insigniores
Kotasque perpetuas subjecit : Interpretationem Latinam secundum probatissimas lectiones reformavit : Samuel Mus-
grave. Accedunt Scholia Graeca in Septem priores Tragoedias — recusa. 4 Voll. Oxonii MDCCLXXVIII. 4. mai.
(Vol. IV. cont. lnterpretationem Latinam Tragoediarum superstitum et Scholia Graeca in VII prior. Tragg.) — Haec Ed.
recusa est Glasguae sic inscripta: ^41 TOY EYPIIIIJOY TPArSl/IIAI ZSIZOMENAI. Euripidis Tragoediae quae su-
f>ersunt, ex recensione Samuelis Musgravii. 10 Tomi. Glasguae: excudebat Andr. Foulis. M. DCC. XCVII. 8. In
Itac altera Ed. interpretatio lat. textui graeco e regione apposita est.

289 LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS. 290

iori autera ex parte rautata est a Fixio*). Quara ob rem etiam lias editiones recentiores, quas omnes in raanibus
habeo, praesertim in locis ndn mutatis contuli. — Cum Xylandri editiones versuum numeris omnino careant, hos
ex Ed. Barnesiana, quaraquam in versuum divisione saepius ab illis Editt. differt, adscripsi, et praeterea stro-
pharum partitiones atque alias quasdam inscriptiones ex eadem addidi uncis inclusas.

Praeter hanc XVIII tragoediarum Euripidis interpretationem Melanthonis integram, etiam aliquot locorum
Euripidis interpretationes partim in eius carminibus, partim in eius interpretatione quarundam orationum graecarum
prodierunt, videlicet horum quatuor vel quinque locorum:

1. Phoeniss. vs. 472 — 475. Ed. Barnes. (v. 469 — 472. Ed. Witzschel. Ed. stereot. Lips. ap. Tauchnit.

1841. 12°.)
Huius loci interpretatio lat. Mel. inscripta: „Euripides in Phoenissis" invenitur

a. iu Melanthonis Oper. Basil. Vol. V. p. 333. loco graeco integro praefixo;

b. in Vincentii Ed. Epigrammatum Mel. fol. 046 — 5a primo versu graeco huius loci praeraisso ;

c. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 550 sq. nr. 138. primo versu graeco aeque ac apud Vincent. praemisso.

2. Phoeniss. vs. 531—533. Ed. Bames. (v. 528—530. Ed. Witzschel.)

Huius loci interpretatio Mel., inscripta „ Iocaste apud Euripidem ad filium Eteoclem ", una cum textu graeco exstat

a. in Grathusii collectione Epigramraatum Mel. fol. L 6b ;

b. in Vincentii Ed. horum Epigraram. fol. L la;

c. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 561 sq. nr. 166.

3. Phoeniss. fragm. IX, 7—9. Ed. Musgrave**) (fragm. IV, 7—9. Ed. Witzschel. Eurip. Opp. Tom IV.

p. 276.)

Haec interpretatio a verbis: „Si quis malorum gaudet comraercio" iucipiens, Iegitur

a. in Grathusii collect. Epigr. Mel. fol. M 5a;

b. in Vincentii Ed. eorum fol. L 7a;

c. in huius Corp. Reform. Vol X. p. 550. nr. 137. in quibus libris hic locus inscriptus est: „Euripides in
Phoenissis" (verba graeca non sunt adscripta);

d. in Melanthonis interpretatione loci insignis ex Demosthenis oratione de falsa legatione, in huius Corp.
Ref. Vol. XVII. p. 871.

4. Erechthei fragm. I, 1 — 60. Ed. Musgrave***) (fragm. XVII, 1—55. Ed. Witzschel. Eurip. Opp.

T.IV. p. 214— 216.).

Huius fragmenti tragoediae deperditae Euripidis interpretatio Mel. reperitur :

a. in Grathusii collect. Epigr. Mel. fol. M 2a — 3b;

b. in Vincentii Ed. eorum fol. L 5a — 6b, ubi aeque ac apud Grathusium sic est inscripta: „Versus Euripi-
dis, qui in Lycurgi oratione contra Leocratem recitantur, sic sunt redditi latine." (textu gr. oraisso.) ;

c. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 592 — 594. nr. 221. sic inscripta: „Versus Euripidis in Lycurgi ora-
tione contra Leocratera." (sine textu gr.) ;

d. in Melanthonis interpretatione huius orationis Lycurgi, in huius Corp. Ref. Vol. XVII. p. 961 — 963.

5. Locus ex Euripide (?).

Huius loci, qui in eadem Lycurgi oratione citatur et cum Valckenario ad Eurip. Hippolit. p. 198. Euripidi
solet assignari, interpretatio Mel. „Iratus ad poenara " etc. exhibetur

*) In hac Ed. : EYPIIII/1H2. Euripidis Fabulae. Recognovit , latine vertit , in duodecim fabulas annotationem cri-
ticam scripsit, omnium ordinem chronologicum indagavit Theobuldus Fix. Parisiis , Editore Ambrosio Firmin Di-
dot. M DCCC XLIII. 8. niai. — De versione lat. in praefatione Iiaec dicit: „Versionem veterem latinam a Barnesio ct
Musgravio correctam , clarissimo Editori et nostratium studiis obsecutus , ita refingere studebam , ut non sententiam so-
lum , sed ipsam conformationem graecae orationis quam accuratissime referret. Quae quum per se recta milii quoque
esse ratio videatur, nimium tamen , quod in Hecuba cernitur , graeca sectandi et prorsus assequendi studiuin, paullo
etiam minus referre Euripidem censebitur, quam reliquarum fabularuin translatio, paullo illa in singulis liberior, si sum-*
mam rei spectes, strictior et accommodatior. Iam ob textum multimodis mutatum et rectiorem, quam nostrum saeculum
aperuit, tragicorum intelligentiam vetus versio tam frequenter tamque assidue mutanda erat, ut eius in dimidia parte fa-
bularum vix vestigia restent, et nostra exierit propemodum nova."

**) Vide Ed. Barnes. Lipsiae recusam supra p. 287 sq. nota*) laudatam Tom. II. p. 466.

***) Vide Ed. Barnes. Lips. modo laudatam Tom. II. p. 442.
Melanth. Oper. Vol. XVIII. 19

291 PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA. 29£

a. in Grathusii collect. Epigramin. Mel. fol. M lb — 2a;

b. in Vincentii Ed. eorum fol. L 4b — 5», in utroque libro sic inscripta: „Versus qui recitantur in oratione
Lycurgi contra Leocratem", integro textu gr. praefixo;

c. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 591. nr. 220. inscripta: „Versus in oratione Lycurgi contra Leocratem",
addito textu gr. ;

d. in Melanthonis interpretatione huius orationis 1. 1. Vol. XVII. p. 959.

Horum quinque locorum duos priores sequenti integrae Phoenissarum interpretationi Melanthonis in fine
adiungemus, reliqui autem, quippe qui in Vol. XVII. huius Corp. reperiuntur, omittemus (vide supra p. 1*21 sq.
notam **).).

Denique praeter has interpretationes Melanthon tres prologos in Euripidis tragoedias scripsit:

1. in Hecubam, 2. iu Rhesum, 3. in Cyclopis exordium.

1. Prologus in Kuripidis Hecubam.

Hic invenitur in his libris :

a. Farrago aliquot Epigrammatnm Philippi Melanchihonis , et aliorum quorundam cruditorum
Opusculum sane elegans et novutn. Haganoae per Iohannem Secerium. An. M. D. XXVIII.,
Mense lanuario. 8. 11 plagg.*)

b. Melanthonis Opera. (5 Tomi. Basileae M.D.XLl. Fol.) Tom. V. p. 331.

c. Prologi aliquot, olim scenicis actionibus pracmissi , exhibitis in Acadcmia Vitebergensi. Qui-
bus adiuncti sunt recentes aliquot. Vitebergae c.rcusi apud haeredes Georgii Rhaw. Mense
Scptembri. 1554. 8. min. 4 plagg. litt. A — D sign., 32 £611. uon nnm., ult. pag. vac. Hic liber con-
tinet Melanlhonis profogum in Militem Plauti et in Andriam Terentii; Camerarii pro). iu An-
driam, in Eunuchum, in Adelphos, dnos in Phormionem; Melanth. prol. in Phormionem Terentii,
prol. in Hccubam Kuripidis , prol. in Thyestcm Senccac, Micylli prol. in Adelphos, in Andriain;
Angeli Politiani in Menechmos Plauti; Eberi pro!. in Andriam, einsd. actuin prologi vice praemissum co-
moediae Captivornm Plauti 1553., eitisd. alimn in Senecae Hippolytum 1554.; Melanthonis carmen de
oppido Torga, eiusd. interpretatio lat. elegiae Solonis; Petri Lotichii Secundi carinen in speciem con-
spectam in aere supra oppidum Isenberg 1553.**) — Prologus in Hecubam Eurip. in hoc libro fol. A 8.
legitur.

d. Philippi Mclanthonis Kpigrammatum libri trcs collecti ab Hilbrando Grathusio V fjlenicnsi.
Vitebergae cxcudebat Petrus Seitz. Anno M. D. LX. 8., ubi liic prologus fol. K 6 invenitur.

e. Rcverendi et Clariss. Viri Philippi Melanlhonis Kpi grammatum libri sear recens cditi studio
et opera Petri Vincentij Vratislauicnsis. Witebergae Antio M. D. LXIII. 8., in quo libro hic
prologus fol. K lb — 2a evhibetur.

f. Huius Corporis Refortn, Vol. X., in quo liic prologus p. 499. nr. 46. recusus est.

2. Prologus in Kuripidis Rhesum.
Hic prologus Mel. legitur

a. in Vincentii Ed. Epigrainmatum Mel. fol. S lb;

b. in huius Corp. Reform. Vol. X. p. 670. nr. 389.

3. Prologns in e.vordium Cyclopis tragocdiae Kuripidis.

Hic prologus tantum exstat in Grathusii Collectione Epigratnmatum Mel. fol. L 1. sic inscriptus: „ ln exor-
dium tragoediae Euripidis, quae inscribitur Cyclops incerti auctoris."

Hos prologos his tribus tragoediis in fine annectemus.

*) Sic haec collectio, quam Iiucusque non vidi , in huiiis Corp. Refonn. Vof. X. p. 463 sq. affertur.
**) Hos Prologos ex Biblioth. regia Dresdensi in manibus habeo.

293

LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

294

EURIPIDIS HECUBA
PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE1).

Ev Prolegomenis apparet, liuius tragoediae interpretationem Melanthonis in sola Ed. Francof. 1562. inveniri;
interpretatio enim huius tragoediae, quam Ed. Basil. 1558. continet, non Melanthonis est, sed Xylandri. Illam
praesertiin cum Ed. Barnes. contuli, ex* qua versuum numeros, quibus Xylandri editiones carent, stropharumque par-
titiones et alias quasdam inscriptiones addidi, easque uncis inclusi, ut lector cognoscat, has deesse in Xylandri edi-
tionibus. — Signum(„), quo in Editt. Xylaudri et Barnesii, aeque ac in Eurip. Ed. Basileensi 1551. 8° (qua Melanthon
usus esse videtur), insignia Euripidis dicta notantur, in hac Ed. ubique retiuui.

1) Sequenti interpretationi in Ed. 1562. a Xylandro lioc praemittitur argumentum ex graeco editionis Basilecnsis Eurip. a.
1551. 8° versum, quod etiam suae interpretationi huius tragoediae in Ed. 1558. praefixit:

Euripidis Hecubae ar gumen tum , Guilielmo Xylandro Augustano interpretc.
Capta Troia Graeci cum inde solvissent, ad oppositam in Thracia Cherrhonesum appulerunt, cui Poljmestor imperabat.
Ibi honorarium Achilli tumulum excitaverunt, in Troia sepulto. Caeterum commoratis aliquot ibi dies, quos rebus suis
constituendis dabant, atque iam abituris, Achillis imago super tumulum apparuit, et eorum discessum iiihibuit, postulans
ut sibi praemii loco darent filiam Priami Polyxenam , quae ei aute a patre eius fuerat pacta cuinsque gratia erat a Pa-
ride et Deiphobo sagittis confixus , peracturo spousalia Priamo. ltaque Graeci beneficia eius memoria repeteutes , honorem-
que liunc eius virtuti deferentes, Polyxenam ad sepulcrum herois immolaiidain decreverunt. Miserunt porro Ulysscm
Laertae filium ad matrem puellae Hecubam, ut et puellam adduceret, et inatri facunda (cuius erat rei artifex) oratione per-
suaderet, ne filiae aniissione se afflictaret. Ulysses ubi eo accessit, Polyxenam offendit suo conatui opitulautem , matri-
que persuadentem , magis sua ex re fore, ut moriatur, quam vitam se indignam toleret. Mactata filia, ancillam suam
ad littus misit Hecuba, aquam, qua cadaver Polyxcnac ablueretur, allatum. Haec Polydoruin ibi iacentem reperit. Etenim
Polymestor cognito Troiam esse captain, pueruni hunc occiderat, atque in mare abiccerat, ut ipse aurum possideret, quod
una cum puero Priamus pater eius clani miserat superioribus teinporibus , cum iam imminere llio periculum sentiret.
Erat autem ea vis auri, quae ad restituendum Priami genus posset suppeditare. Hunc Polydorum itaque iu littore iacen-
tem ancilla ut invenit, peplo involutum ad Hecubam attulit. Quae cum cadaver Polyxenae esse putaret, nonduin revela-
tuni: simul atque Polydorum esse intellexit, magnum dolorem animo concepit; Polymestorem vero ut ulcisceretur, hoc
astu est usa. Communicata prius cum Agamemnone sententia, ancillam suam ad Polymestorem mittit, eum cum liberis
eius ad se accersens, cum eo de re necessaria se coininuiiicaturam indicans. Hic mscius Polydori cadaver in littore
repertum , simulque aliis inductus fraudibus , praesto adfuit. Hecuba ideo vocatum dicere, uti thesauros , quos ipsa llii
abscondisset , ei indicaret: homiuem in tabcrnaculum suuin introducere, nimirum ibi rem apertura, ac alias item datura,
quas secum Troia attulisset, pecunias. Erat intus abdita mulierum ingens copia: harum auxilio Hecuba intro adducti ocu-
los excludere, liberosque eius necare. Hei indicio inde ad Agamemiionem delato, cuin de nece Polydori inulta fingeret
Polymestor, Hecuba coram convicit, eum auri causa, non eorum, quae praetendebat , puero manus attulisse: iudicavit-
que secundum ipsam Agamemno.

Scena fabulae fingitur esse in Cherrhoneso Thracica , quae est e regione Troiae sita. Chorus constat captivis Troia-
nis mulieribus, quae Hecubae ferunt auxilium.

Polydori umbra
Hecuba

Chorus Troaduin
captivarum
Polyxena

Personae in fabula sunt hae:

Ulysses
Talthybius
Ancilia Hecubae
Agamemnon
Polymestor.
Inchoat autem tragoediam Polydori umbra.

Polyd ori umbra.

Venio defunctorum latebram et callgiuis portas
Pvelinquens , ubi Pluto seorsim habitat a cae-

teris Diis,
Polydorus , Hecubae filius, iiliae Cissei
Priamique patris, qui me, postquam Troia-

norum urbcm
5 Periculum haberet hasta cadere Graeca,
Metuens clam emisit ex Troiana terra,
Polymestoris ad domum Thracii hospitis,

H E C U B A.

Qui optimam Chenhonesiam -) tabulam
Seminat, equestrem populum regens hasta.
10 Muitum vero cum me auri emittit oculte
Pater, ut, si quando ilii muri caderent,
Vi\entibus sit iiliis non inopia victus.
Minimus natu vero eram filiorum Priami;

quapropter et me ex terra
Clam emisit; neque enim ferre arma,

2) Cherrhonesiam etc.] sic h. 1. et in seqq. cum Barncsio
scripsimus = X«(j(5o»/'jc-/«i'; Ed. 1562. Cherronesiam etc.

19*

295

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

296

15 Neque hastam potis eram puerili brachio.
Quamdiu quidem igitur terrae recta stabant

propugnacula,
Turresque illaesae Troianae erant terrae,
Hectorque frater meus feliciter rem gerebat

hasta :

20 Alimentis, quasi quispiam surculus, cresce-

bam miser.
Cum vero Troia , Hectorisque periit
Anima et paternus focus eversus est,
Ipse vero ad aram Deo aedificatam cadit
Mactatus Achillis a filio crudeli :

25 Interficit me auri infelicem gratia

Hospes paternus; et cum interfecisset , in pro-

cellas maris
Abiecit, ut ipse aurum in domo haberet.
Iaceo autem in littore interdum in maris aestu
Multis circuitibus undarum circumlatus,

30 Indefletus, insepultus, nunc vero propter

matrem charam
Hecubam prosilio corpore relicto meo,
Tertiam iam lucem versans in alto,
Quamdiu in terra Cherrhonesia
Mater mea infelix ex Troia adest.

35 Omnes vero Graeci naves tenentes, quieti
Sedent in littore huius Thraciae terrae.
Pelei namque filius super tumulum apparens
Continuit Achilles totum exercitum Graecum
Versus domum dirigentes marinum remum.

40 Petit vero sororem ille meam Polyxenam
Tumulo charam victimam et honorarium ut

accipiat;
Et potietur hoc, neque indonatus amicis
Erit a viris. Fatum vero impellit
Mori sororem meam hac ipsa die.

45 Duorum veroliberorum duocadavera adspiciet
Mater, meumque et huius infelicis puellae.
Apparebo enim , ut sepulturam infelix con-

sequar,
Ancillae ante pedes in undis.
Hoc enim apud inferos potentes exoravi

50 Tumulo potiri, et in manus matris incidere.
Quod ad me attinet, quantum volebam, consequi
Erit; anui vero ex pedibus secedam
Hecubae; profert enim ipsa ex scena pedcm
Agamemnonis, phantasma metuens meum.

55 Ah mea mater, quae ex regiis aedibus
Servilem diem vidisti , quam agis infeliciter !
Quantum bene olim, quasi aequo libramine

trutinans te,

Corrumpit Deorum aliquis a priori felicitate.

Uecuba. Ducite o filiae anum2a) ante domum.
60 Ducite erigentes conservam nunc

Troianae vobis, ante vero reginam.

Accipite, gestate,

Deducite, attollite meum corpus

Senili manu apprehendentes.
65 Et ego curvo scipione manus

Annixa, accelerabo tardigradum

Gradum articulorum addens.

O fulgur Iovis, o tenebrosa nox,

Quid tandem excitor de nocte sic
70 Terroribus, spectris? o veneranda terra

Nigras alas habentium mater somniorum,

Aborninor nocturnam visionem,

Quam de filio meo,

Qui servatur in Thracia,
75 De Polyxenaque chara

Filia per somnium vidi.

Vidi enim terribilem speciem.

Didici, cognovi.

O terreni Dii , servate filium meum,
80 Quisolus, domus ancoraque meae

Nivalem Thraciam incolit

Hospitis paterni sub custodia. Erit aliquid

novum,

Veniet quoddam carmen lugubre ad priores

luctus.
85 Non unquam mea mens sic indesinenter

Horruit metu.

Ubi tandem divinam Heleni animam,

Aut Cassandrae adspiciam oTroianae mulieres,

Ut mihi interpretentur somnia?
90 Vidi enim pictam cervam

Lupi cruento -ungue mactatam,

Ex meis genibus avulsam per vim

Miserabiliter; et hic terror mihi

Venit super summum tumuli verticem
95 Spectrum Achillis.

Petebat vero munus, calamitosarum

Quandam Troianarum mulierum.

A mea igitur , a mea hoc filia

Avertite Dii, supplico.
100 Chorus. OHecuba, sedulo ad te dissolvi me,

Heriles scenas relinquens,

Ubi sorte distributa sum'2b) et ordinata,

2a) anum] sic (= Eurip. jqv yQctvv) Editt. recent.; Ed.

1562. male: annum.
2b) sumj sic (=r Enrip ) Editt. recent. ; Ed. 1562. sunt.

£97

LV. IINTERPRETATIO HECURAE EURIPIDIS.

298

Serva ex urbe abacta

Troiana, hastae acie,
105 Capta bello ab Achaeis.

INihil de malis ablevans,

Sed nuntii onus portans

Grande, ubiqne o mulier praeco dolorum.

Nam in Graecorum pleno concilio
110 Dicitur decretum esse, tuam filiain Achilli

Victimam fieri. Tumulum namque cum ascen-

disset,

Scis, quomodo aureis apparuit cum armis,

Pontigradas vero continuit rates

Secundum vela rudentibus

Suffultas, subnixas,
115 Haec clamans:

Quo sane Graeci

Meum tumulum proficiscimini

Inhonoratum relinquentes?

Magnae vero contentionis orta est tempestas.

Sententia vero processit diversa in Graecorum
120 Exercitu bellicoso : illis quidem, ut daretur

Tumulo victima , illis vero non videbatur.

Erat vero quidem tuum studens bonum,

Fatidicae Racchae qui habet

Thalamum , Agamemnon.
125 Thesidae vero rami Athenarum

Duorum sermonum rhetores erant,

Sententia autem una conveniebant

Achilleum tumulum coronandum esse

Sanguine virenti. Cassandrae vero
130 Torum non dicebant Achilleiae

Praeponendum esse imquam hastae3).

Studia vero sermonum controversorum

Erant paria quodammodo, priusquam versutus

Rhetor suaviloquus gratiam populi captans,
135 Laertiades persuadet exercitui,

Non optimum Graecorum omnium

Serviles propter victimas repellere,

Ne quis dicat apud Proserpinam

Stans ex mortuis,
140 Quod ingrati Graeci erga Graecos

Mortuos pro Graecis

Troiae ex campis discesserint.

Veniet vero Ulysses modo non iam,

Puellam avulsurus tuis a mammis,
145 Exque anili rnanu abducturus.

Sed vade ad templa , abi ad altaria,

3) Huic versui in margine Kd. 1562. adscripta est annota-
tio : id est , virtuti. metalepsis.

Accide Agamemnonis supplex ante genua,
Invoca Deos, eos , qui sunt in coelo,
Eosque, qui sunt sub terra. Aut enim te preces
150 Prohibebunt, orba ne sis

Filia misera ; aut oportet te adspicere
Ad tumulum cadentem cruentantem
Sanguine virgincm ex aurifero
Collo , flumine atro.
155 Hecuba. Hei ego misera ! quidnam voci-

ferabor ?
Quam vocem , quem luctum,
Infelix, ob miseram senectutem,
Servitutem hanc non tolerandam,
Non ferendam. Hei mihi, mihi !
160 Quis defendet rne ? quae gens?
Quae vero urbs?
Interiit senex, interierunt liberi.
Qua , an hac, an illac
Ibo ? ubi sedebo? ubi quis Deorum
165 Aut daemonurn auxiliator?

O mala , quae attulistis Troianae mulieres,
O tristia , quae attulistis mala !
Extinxistis, perdidistis : non amplius mihi
Vita grata in luce.
170 O calamitose sis dux mihi
Pes, sis dux anui
Ad hanc aulam ! o filia , o nata
Afflictissimae matris,

Egredere, egredere e domo, audi matris
175 Vocem, o filia , ut agnoscas,
Qualem, qualem
Audio famam de tua vita.
Polyxena. Ah mater, mater, quid clamas?

quid novi
Nuntians ex aedibus me quasi avem
180 Cum terrore evocasti?
Hec. Hei mihi filia !
Pol. Quidme appellas ominosa voce, prooemia

mihi mala?
Hec. Hei hei tuae vitae !
Pol. Eloquere, ne celes diu.
185 Metuo, metuo mater:
Quid tandem ingemiscis?
Hec. O filia , filia
Miserae matris*)!
Pol. Quid hoc nuntias ?
Hec. Mactare te Graecorum communi

4) O fiiia — matris] haec li. 1. in duos versus disiuncta

in Ed. Barn. iu uno versu leguntur.

299

PHIL. MEL. SCPJPTA PHILOLOGICA.

300

190 Urget ad tumulum sententia

Pelidac soboles3).

Pol. Hci mihi mater quid nuntias ?

Immensa mala.

Indica mihi , indica niihi, inater.
195 Hec. Loquor, filia , tristcm famam:

JNuntiant Graccorum decretnm essc calculo

Tua de, heu mihi, vita6).

Pol. O nefaria patiens , o omnino infelix,

O miserrimae mater vitae :
200 Qualem, qualem rursus tihi calamitatem

tristissimain

Infandamque excitavit quispiam daemon!

JNon amplius tihi filia liaec, non amplius sanc

Servituti miserae misera sirmil serviam.

Catulum enim mc tanquam, aut montipastam
205 Vitulam misera miseram

Videhis, rnanu avidsam

Tua, decollalamquc Plutoni

TerraeGa) missam suh tcnehras:
210 LTbi etirti mortuis infelix iaceho7).

Et te quidern matcr o misera

Deploro multiplicibus luctihus :

Meam vitam , prohrum et cladcm

INihii deploro. Sed rnori mihi
215 Casus melior conligit.

[Ulysses. Hecuba*).]

Chovus. Etquidem Ulysses venit celeritate pedis

O Hecuha , no\mn quoddam ad te significa-

turus verhum.

/7. O mulier existimo quidem te scire senten-

tiain exercitus

Caieulumque firmum ; attamcn dicam.
220 Visiim cst Graecis filiam tuam Polyxenam

Mactare ad rcctum tnmulurn Achillei scpulchri.

Nos vero comites et adductores puellae

Ordinarunt esse. Sacrificii vero praefectus

Sacerdosque statutus est huius filius Achillis.
225 Scis igimr, quid facies? neque avellaris vi,

JNeque ad manuuin cerlanieii congrediaris

mecum.

5) Pelidue sobolcs] his iu margine Ed. 1562. adscriptum
est uomen: Pyrrhus.

6) Xuntiant — vita.l lii duo versus iu Ed. Barn. textui
graexo con^ruenter sic dispositi snnt:

Nuntiaut, Argivorum decretum esse
Calculo de tua uiihi vita.
6a) Terrae] sic (= Eurip. yag) Editt. recent. ; Ed. 1562. Terra.

7) Uhi — iacebo.] Iiic vs. iu Ed. Bam. sic est disiuuctus:

Ubi cum niortuis
210 Infelix iacebo.

8) Hanc et sequeutes inscriptiones uiicis inclusas ex Ed.
Barn. addidi.

Agnosce vero vires et praesentiam rnalorum

Tuorum. „Sapientern etiam in rnalis oportet

sapere.

Hec. Ahah, instat(ut videtur) certamen ingens,
230 Plenum gemituum,nequelachryrnarum inane.

Et ego enim non mortua sum , uhi me opor-

tuerat mori,

JNeque perdidit me Iupiter; nutrit vero, ut videam

Malis mala alia maiora8a) infelix ego.

Si vero licet servis liheros
235 ISon acerba neque cor mordentia

Quaerere: te quidem intcrrogari oportehit,

JNos vero audire, qui quaerimus haec.

Ul. Licet, interroga ; tempus enim noninvideo.

Hec. Scis, quando vcnisti Ilii explorator
240 Lacero habitu, et deformis, et ab oculis

Mortis guttae tuarn stabant in genam ?

Ul. INovi. JNon enim extremum pectoris atti-

git mei9).

Hec. Agno\it vero te Helena, et soli nuntiavit

•i • ■)

inilli :

UL Meminimus in periculum venientes magnum.
245 Hec. Attigisti vero genua mea humilis ex-

istens?
Ul. Lt immoreretur in tua vcste manus mea.
Hec. Servavi sane, emisique ex terra ?
Ul. Ut videain lucem solis hanc.
Hec. Quid sane dicehas scrvus meus existens

tum ?
250 Ul. Multorum sermonum inventa , ut non

morerer.
Hec. Nuiii igitur sceleratus es hisce consiliis,
„Qui cx me hene passus es, qualia dicis te

passum esse :
,,Facis verb nihil nohis hene, male vcro quan-

turn potes ?
„Ingratuin vestrum genus I0) , quicunque po-

pulares
255 „Sectamini honores11) : utinam non cogno-

scamini mihi :
„Qui amicos laedentes nihil curatis,
„LIt multitudini ad graliam dicatis aliquid.
„Verum qualenam sophisma hoc practexentes,

8a) maioral sic (= Eurip. iittCov') Editt. recent. ; Ed. 1562.
niiuora.

9) Huic loco in margine Ed. 1562. adscripta sunt verba:
non leniter insedit animo.

10) His verbis in marg. Ed. 1562. adscripta est vox: In-

gratitudo.

11") lu.xta baec verba in mar». Ed. 1562. leguntnr:
laris aurae studium.

Popu-

301

LV. IINTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

302

Adversus hanc puellarn calculum tulerunt

mortis.
260 Utrurn faturn ipsos induxit homines inter-

ficere
Ad tumulum, ubi mactare boves rnagis decet?
Aneos, qui ipsum interfeccrunt, vicissirn in-

terficere volens
Adversus hanc Achilles iure intendit mortem ?
Atqui nullum ipsi haec fecit malum.
265 Helenam illum petere oportet sepulchro vi-

ctirnam ;
Illa enim perdidit ipsum ad Troiam ducens.
Si vero captivarn oportet aliquam eximiam

mori
Palchritudine excellentem : non nostrum hoc;
Helena enim forrna est praestantissima ,
270 Iniuste faciens nobis nihil minus depre-

hensa est.
Hoc quidem iuste certo sermone.
Quae vero rependere oportet te , repetente me,
Audi. Tetigisti meam, quemadmodum dicis,

manum :
Et hanc anilem accidens genam.
275 Vicissim attingo tua haec eadem ego,

Gratiamque reposco priorem et supplico tibi,
Ne meam filiam ex manibus auferas,
Neque interficiatis. Interfectorum satis est.
Hac gaudeo et obliviscor malorum ,
280 Haec pro multis est mihi consolatio,
Civitas, nutrix, baculus, dux viae.
„Non victores oportet imperare, quae non de-

cent :
„Neque eos, qui feliciter agunt, putare, quod

feliciter agent semper12).
„Et ego enim erarn olirn , sed nunc non am-

plius sum.
285 „Universam vero felicitatem dies una mihi

eripuit.
Sed o charurn mentum , reverearis me,
Miserere; vadens vero adGraecorum exerciturn
Adrnone , quam interficere ignominiosum
Mulieres (quas primum non interfecistis)
290 Ab altaribus avellentes, sed miserti estis.
Lex enim inter vos et liberis aequa
Et servis de sanguine13) posita est.
Porro dignitas, etiarnsi male dicas , tua

Persuadebit. Sermo enim ab ignobilibus pro-

fectns ,

295 Et praeditis autoritate ,3a) , idern, non idem

valet "). '
Chor. Non est sic dura hominis natura ,
Quae luctuum et longarum complorationum
Audiens fletus, non possit eiicere lachrymas.
Ul. O Hecuba doceare, neque per irarn

300 Me benedicentern infensnm fingas in animo.
Ego quidem tuum corpus, per quod felix fui,
Servare paratus sum , et non aliter dico.
Quae vero dixi apud omnes, non negabo :
Troia capta viro priinario exercitus

305 Tuarn iiliam dandam esse victimam postu-

lanti.
In hoc enirn laborant mnltae urbes ,
Quando quis bonus et promptus existens vir,
Nihil aufert prae ignavis amplius.
Nobis autem Achilles diguus honore, o niulier,

310 Mortuus pro terfaGraeca honestissimevir13).
An non hoc turpe est, si vidente quidem amico
Utimur; cum vero interiit, non utirnur am-

plius ?
Agedum quinam dicat quis, si iterum appareat
Exercitusqne collectio , hostiumque certamen:

315 Utrum certabimus, an consulemus vitae,
Mortuum videntes non habitum in honore ?
Atqui mihi quidem viventi de die,
Etsi pauca habeam , omnia sufficient.
Sepirlchrum autem optarim honoratum

320 Meum videre Ui). In longum eninr hr

aec

gratra.

12) Huic loco in Ed. 1562. apposita est annotatio margin. :
Vices rernm.

13) His in marg. Ed. 1562. adscripta est vox: Caedes.

Si vero miseranda passam te dicis : haec vicis-

sim audi a me.
Sunt apud nos non rninus infelices
Aniculae mulieres aut senes anus, quam tu,
Sponsaeque praestantissimis sponsis orbatae,
325 Quorum iste obruit corpora Troianus pulvis.
Sustine haec. Nos vero si male statuimus
Honorare fortem , inscitiae rei erimus.
Vos barbari vero neque amicos pro amicis
Ducitis, neque honeste mortuos

13*) praeditis autoritate] sic scripsi (= Eurip. tmv Sor.ovv-
tcov); Ed. 1562. noii praeditis autoritate.

14) Hutc loco in Ed. 1562. adiecta est nota margin. : ,,An-
toritas, vide Gellium XI, 4." ln hoc cap. Gellius disse-
rit, qucm in moduni O. Eimius versus Euripidis Hccubae
293 — 295. acmulatus sit.

15) Kuic loco in Ed. 1562. apposita est nota margin.: Ho-
nor virtuti habendiis.

16) Iuxta hacc in marg. Kd. 1562. Iegnntnr: Fama post
mortem.

303

PHIL. MEL. SCIUPTA PHILOLOGICA.

304

330 Admiramini17). Itaque quidem Graecia fe-

liciter agit,
Vos vero sustinetis similia vestris consiliis.
Chor. Ah ah servum quam malum est natum

esse.
Sustinet, quae non oportet, per vim victus.
Hec. O filia , mei quidem sermones in aerem
335 Irriti sunt frustra proiecti de tua caede.

Tu vero si maiorem potentiam quam mater

habes,
Da operam , omnes et velut lusciniae os
Sonos emittens , ne priveris vita.
Procide vero miserabiliter huius Ulyssis ad

genu,
340 Et persuade (habes vero occasionem ; sunt

enim liberi
Et huic) , tuae ut misereatur viae18).
Polyxena. Video te , oUlysses, dextram sub

veste
Occultantem manum, et faciem retrorsum
Vertentem, ne tuum attingam mentuin.
345 Bono animo esto ; effugisti meum supplicem

Iovem :
Quoniam sequar te et necessitatis gratia ,
Et mori volens. Si vero non velim ,
Ignava apparebo et amans vitae mulier.
Quid enim me oportet vivere , cui pater qui-

dam erat rex
350 Phrygum omnium ? Hoc mihi primum vitae.
Deinde nutrita sum sub spe optima
Ptegibus sponsa, aemulationem non parvam

nuptiarum
Habens, ad cuius domum focumque adventura

essem ;
Domina vero infelix Troianis eram
355 Mulieribus, virginesque inter spectanda,^
Similis deabus, praeter mori solum.
Nunc vero sum serva. Primum quidem hoe

nomen
Mortem amare facit, non consuetum existens.
Deinde fortassis dominos saevos in animo
360 Possem consequi, quicunque argento me

emet
Hectoris et aliorum multorum sororem,
Adigens me vero ad panificium in aedibus
Verrereque domum et radiis textoriis insistere

Bar

17) Huic loco in marg. Ed 1562. adscripta est vox:
baries.

18) Euripides h. 1. habet Jv%t)v , quam vocem Editt. Barnes.,
Musgrav. et Fixii vertunt: fortuuae.

Tristem agentem diem me coget.
365 Lectum vero meum servus emptitius aliquis
Contaminabit , regibus antea digna iudicata.
Non ita ; relinquam ab oculis liberam
Lucem hanc, inferis offerens meum corpus.
Duc igitur me Ulysses, et confice me ducens.
370 Neque eniin spei neque alicuius opinionis

video
Fiduciam apud nos , quod unquam feliciter

agere ine oporteat.
Mater, tu vero nobis nihil iinpedimento sis
Dicendo aut neque faciendo. Consentiaris vero

mihi
Mori, priusquam turpia non pro dignitate con-

sequar.
375 ,,Quicunque enim non consuevit gustare

mala ,
„Fert quidem , dolet vero collum supponens

iugo ;
„Mortuus vero esse possit felicior
„Quam vivens19). Vivere enim non honeste

magna calamitas.
Chor. „Magna nota et insignis19a) inter homi-

nes est,
380 „ A bonis natum esse20), et in maius procedit
„ Nobilitatis nomen apud eos, qui digni sunt.
Hec. „Honeste quidem dixisti filia ; sed huic

pulchro
„Moeror adest. Si vero oportet Pelei
Rem gratam fieri filio et reprehensionem fugere
385 Vos, oUIysses, hanc quidern non interficite;
Nos vero ducentes ad bustum Achiliis
Confodite, neparcatis; ego peperi Paridem ,
Qui filium Thetidis sagittis feriens interemit.
VI. Nonte, oanus, ad moriendum Achillis
390 Spectrum a Graecis, verum hanc petivit.
Hec. Vos vero me cum filia una interficite ,
Et bis tantum poculum sanguinis fiet
Terrae, mortuoque haec postulanti.
VI. Satis puellae tuae mors; non addenda
395 Alia ad aliarn; utinam ne hanc deberemus!
Hec. Multa quidem necessitas filiae connno-

ri me.
VI. Quomodo? Non enim novi dominos, quos

habeam.

19) Huic loco in marg. Ed. 1562. adscripta sunt: Mors mi-
serorum.

19 a) nota et insignis] sic C= Eurip.) Editt. recent. ; Ed.
1562. vota et insignes.

20) His verbis iu marg. Ed. 1562. adscripta est vox : In-
genuitas.

305

LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

306

Hec. Ut hedera quercui, sic huic adhaerebo.

Ul. An non obtemperabis te sapientioribus ?

400 Hec. Hanc quidem volens filiam non di-

mittam.
Ul. Sed neque ego ipsam hanc abeo hic relin-

quens.
Pol. Mater ausculta mihi, et tu, fili Laertis,
Concede parentibus iure commotis ad iram.
Tu vero , o misera , cum potentibus ne pugna.
405 An vis cadere in terram, ac sauciare tuum
Senile corpus, per vim protrusa?
Et indecenter tractari a iuvenili brachio
Male tractata? quae patiaris tu nequaquam.

Non enim decet.
Sed o chara mihi mater dulcissimam manum
410 Porrige , et genam iunge genae,

Quoniam nunquam iterum, sed nunc postre-

mum
Lucem circulumque solis adspiciam.
Finem accipe iam meorum colloquiorum.
O mater, quae me peperisti, abeo ad inferos.
415 Hec. O filia , nos vero in luce serviemus.
Pol. Expers connubii , expers nuptiarum , qui-

bus me conveniebat potiri.
Hec. Miseranda tufilia; infelix vero ego mulier.
Pol. Illic vero apud in feros iacebo absque te.
Hec. Hei mihi! quid faciam? ubi finiam vitam?
420 Pol. Serva moriar, patre cum sim libero.
Hec. Nos vero quinquaginta orbae sane liberis.
Pol. Quid tibi ad Hectorem aut senem dicam

maritum ?
Hec. Nuntia omnium miserrimam me.
Pol. O pectora et mamillae, quae me nutri-

vistis suaviter.
425 Hec. O infaustae filia miserae fortunae.
Pol. Vale, omater, vale Cassandraque mea.
Hec. Valeant alii, matri vero non est laetitia.
PoL Et in equestribus Thracibus Polydore

frater.
Hec. Si vivit modo, dubito vero; adeo per

omnia infeliciter ago.
430 Pol. Vivit , et morientis oculum claudet

tuum.
Hec. Mortua sum ego certe ante mortem prae

miseriis.
Pol. Aufer me , o Ulysses, circumponens caput

vestibus.
Nam priusquam macter, contabefacta sum in

corde
Luctibus matris, hanc insuper tabefacio fletibus.
Melanth. Oper. V ol. XVIII.

435 O lux; alloqui enim tuum nomen licet mihi.

Nil mihi de te partis est, nisi quantum tempo-

ris ad gladium

Incedo interea et tumulum Achillis.

Hec. Heu mihi ! deficio, solvuntur mihi membra.

O filia , attinge matrem , extende manum ,
440 Da, ne relinquas me orbam liberis; perii, o

amicae.

Sic Lacedaemoniam sororem Geminorum

Helenam videam. Per pulchros enim oculos

Turpissime Troiam cepit felicem.

\Strophe l.]21).

Chor. O aura, marina aura,
445 Quae pontigradas portas

Celeres naves per fluctus paludis,

Quonam me miseram vehes ,

Cui serva ad domum

Possessa veniam ?
450 An Doricae in littus terrae?

An Phthiadis? ubi pulcherrimarum

Aquarum patrem

Dicunt Apidanum campos pinguefacere22).

[Antistrophe 1.]
455 An in insulam maritimo

Remo missam miseram ,

Miseram vitam habentem in domo ?

Ubi primitiva palma

Laurusque sacros porrexit
460 Ramos Latonae charae

Partus recreationein divini23)?

Cum Deliensibus puellis

Dianaeque deae
465 Auream vittam arcusque celebrabo cantu2*)?

[Strophc 2.]
Aut Palladis in urbe
Pulchrum currum habentis24*) Minervae

21) Stropharum, Antistropliarum et Epodon versibus in Ed.
Barn. , praeter continuos totius tragoediac numeros , ple-
rumquc peculiares etiam adscripti suntj lios alteros omi-
simus.

22) Dicunt — pinguefacere.] hic versus in Ed. Barn. in lios
duos est disiunctus :

10 Dicunt Apidanum

11 Campos pinguefacerc?

23) Huic loco in Ed. 1562. adscripta est nota margin.: Deli
periphrasis.

24) Auream — cantu?] hic quoque vers. in Ed. Barn. in
duos disiunctus est:

10 Auream vittam,
465 11 Arcusque celebrabo cantu?
24a) habentis] sic Barn. , Musgr. ; Ed. 1562. habenti.

20

307

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

308

In crocea veste
Iungam currui equos
470 In variis pingens

Croceis floribus sericis tapetibus?
Aut Titani25) ad posteritatem ,
Quam Iupiter ignea abstulit
Flamma Saturnius?

\Antistrophe 2.]

475 Heu mihi liberorum meorum ,

Heu mihi parentum terrae-

que, quae fumo concidit

Incensa , victa hostiliter

A Graecis. Ego vero in
480 Peregrina terra iam vocabor

Serva , relinquens Asiam

Europae ministram ,

Mutans cum inferis thalamos26).

[Talthybius, Chorus , Hecuba.~\

Talth. Ubi reginam olim existentem Ilii
485 Hecubam inveniam , o Troianae puellae ?

Chor. Illa prope te tergum habens in terra ,i

OTalthybie, iacet involuta vestibus.

Talth. O Iupiter ! quid dicam ? utrum te homi-

nes respicere ?

An opinionem temere hanc obtinere frustra ,
490 Falso existimantes esse Deorum genus?

Fortunam27) vero omnia mortalia gubernare?

An non haec fuit regina abundantium auro

Phrygum ?

An non Priami eximie beati uxor?

Et nunc urbs quidem universa eversa est hasta ,
495 Ipsa vero serva anus , orba liberis in terra

Iacet pulvere foedans calamitosum caput.

Ah ah! Senex quidem sum, attamen mihi mori

Contingat potius quam turpi implicer casu

aliquo.

Surge, oinfelix, et elevatum
500 Latus eleva , et prorsus canum caput.

Hec. Age. Quis ille corpus meum non sinit

Iacere? Quid moves me, quisquis es, af-

flictam?

Talth. Talthybius venio Danaidarum minister,

Agamemnone mittente , o mulier, post te.

25) Huic voci in marg. Ed. 1562. apposita est annotatio :
Vide Suidam in Titanis terra.

26) His verbis in Ed. 1562. in marg. adscripta est haec ex-
plicatio: „ Quasi dicat: Ego pro marito sum habitura
mortem. Mors milii erit convivium nuptiale. "

27) Haec vox in marg. Ed. 1562. repetita est.

505 Hec. O charissime, numnam et me insuper

mactare ad tumulum ,
Iuxta decretum Graecorum venisti? Quam

chara diceres!
Properemus, laboremus. Duc me, o senex.
Talth. Tuam filiam mortuam ut sepelias, o

mulier,
Venio vocans te. Mittunt vero me
510 Gemini Atridae et populus Achaicus.

Hec. Heu mihi! quid dicis? non sane quasi

morituras
Venisti ad nos, sed significaturus mala?
Periisti, o filia , a matre avulsa ;
JNos vero orbae liberis in posterum, o misera

ego !
515 Quomodo vero ipsam confecistis? numnam

reverentes ?
An ad saevitiam processistis ut hoslem, o senex,
Interficientes ? dic, quamvis non dicturus iu-

cunda.
Talth. Duplices me postulas lachrymas effun-

dere, o mulier,
Filiae tuae miseratione: nunc quidem nuntians

mala ,
520 Madefaciam hunc oculum , et cum sepelie-

tur, quae periit.
Aderat quidem tota turba Achaici exercitus
Plena ad tumulum , tuae filiae ad macta-

tionem 2S).
Accipiens vero Achillis filius Polyxenam manu
Statuit in summo tumulo ; prope vero ego
525 Delectique Achaeorum praecipui iuvenes
Saltum vitulae tuae cohibituri manibus
Sequebantur; plenum vero in manibus acci-

piens poculum
Totum aureum fundebat manu filius Achillis
Libationes mortuo patri. Significat vero mihi,
530 Silentium Graecorum universo ut denuntia-

rem exercitui.
Et ego adstans dixi m medio haec :
Tacete vos Graeci, tacitus universus sit populus ;
Sile, tace ; tranquillarn autem constitui turbam.
Ipse vero dixit : O fili Pelei, pater vero meus,
535 Accipe libationes hasce propitiabiles

Mortuos elicientes ; veni vero, ut bibas nigrum
Puellae purum sanguinem , quem tibi damus
Exercitusque et ego ; placatus vero nobis sis.
Solveque puppes et retinacula

28) H. J. Ed. 1562. exhibet notam margin.
Polyxenae.

Narrat exitum

309

LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

310

540 Navium , da nobis felicemque ab Ilio

Reditum , ut consequamur omnes in patriam

venire.
Tantum dixit. Omnis autem simul precatus

est exercitus.
Mox auro ornatum ensem capulo accipiens
Extraxit vagina ; electis autem Graecorum exer-

citus
545 Adolescentibus innuit virginem apprehen-

dere.
Ipsa vero ut sensit, hunc significavit sermonem :
O meam qui excidistis Argivi urbem ,
Volens morior , ne quis attingat corpus
Meum. Praebebo enim cervicem robusto pe-

ctore.
550 Liberam vero me, ut libera moriar,

Per Deum relinquentes interficite. Apud ma-

nes eniin
Servam vocari , regina cum sim , pudet me.
Populi vero admurmurabant. Et Agamemnon

rex
Dicebat, ut dimitterent virginem adolescentes.
555 Illi vero ut celerrime audiverunt summam

vocem ,
Dimiserunt, ubi et summum erat imperium.
Et postquam audivit dominorum sermonem ,
Apprehendens vestes ex summo humero ,
Rupit ile circa medium iuxta umbilicum ,
560 Mamillasque ostendit, pectoraque quasi sta-

tuae
Pulcherrima , et flectens ad terram genu,
Dixit omnium miserabilissimum sermonem :
Ecce hoc si quidem pectus, o iuvenis,
Ferire cupis , ferito ; si vero sub collo
565 Volueris, adest cervix parata.

Ille vero non volens et volens prae commisera-

tione puellae
Secat ferro spiritus meatus.
Fontes vero fluebant. Haec vero iam moriens,

tamen
Magnam providentiam habuit, decenter ut ca-

deret ,
570 Et occultaret, quae occultare oculos virorum

convenit.
Postquarn vero emisit spiritum letali ex macta-

tione,
Nemo eundem habebat Graecorum laborem ;
Sed alii eorum mortuam ex manibus
Frondibus conspergebant ; alii vero implent

pyram

575 Ramos adferentes pineos. Qui vero nihil

adferebat,
Ab adferente talia audiebat convicia :
Stas, o ignavissime, ad honorem huius puellae,
Neque vestem neque ornatum in manibus ha-

bens?
Non vadis aliquid daturus eximiae praeditae

virtute ,
580 Et secundum animam praestantissimae? Ta-

lia vero de tua dicebant
Filia mortua. Felicissimam matrem liberorum

vero te
Omnium mulierum , infelicissimam video.
Chor. Saeva quaedam clades Troianis incen-

sa est,
Patriaeque meae. A Diis necessarium est hoc.
585 Hec. O filia ! non scio , ad quod respiciam

malorum
Multis praesentibus. Cum enim attingam ali-

quod,
Aliud non sinit me. Avocat vero ab illo rursus
Moeror quis alius, successor malorum in malis.
Et nunc tuam quidem ne gemam cladem ,
590 Haud queam expungere ex mente ;

Hoc vero rursus valde mitigasti nuntiata mihi
Generosa. „Non igitur mirum, si terra qui-

dem mala ,
„Nacta bonum coelum divinitus,1 fertilitatem

fert;
„Bona vero frustrata eis, quae conveniebat

consequi,
595 „Malum praebet fructum. Inter homines

vero semper
„Malus nihil aliud quam malus,
„Bonus autem bonus; neque prae calamitate
„Ingenium perdit; sed bonus est semper.
„Numnam parentes differunt, aut educationes?
600 „Habetquidem aliquid momenti, educatum

esse honeste,
„Doctrinam honestatis. Illud vero si quis bene

didicerit,
„Novit quoque turpe , ex regula honesti28*)

cognoscens.
Et haec quidem mens eiaculata est frustra.
Tu vero vade, et indica Argivis haec,
605 Ne attingat meam quisquam, sed arceant

multitudinem
Afilia: „In infinito enirn exercitu

28 *) honesti] sic (= Eurip. tov xrciou) Editt. recent. ; Ed.
1562. honeste.

20*

311

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

312

„Indomita turba, nauticaque licentia ,
„Violentior igne. Malus vero habetur, qui

non aliquid facit mali.
Tu autem accipiens urnam antiqua ministra
610 Intingens adfer huc marinae aquae,
Ut filiam lavacris postremis meam ,
Sponsam sine sponso, virginemque non vir-

ginem
Lavem. Exhibebo, utdignaest? unde?
Non possum ; faciam , ut possum. Quid autem

agam?
615 Ornatum colligens a captivis mulieribus,
Quae mihi assistentes in tentoriis
Habitant, si quaepiam paulo ante dominos
Latens , habet quoddam furtum ex sua domo.
O species aedium , o olim felix domus ,
620 O plurima tenens pulcherrimaque , felicis-

simeque liberis
Priame, anusque ego mater liberorum,
Quam ad nihil devenimus, illo elato spiritu
Priori spoliati? Deinde tamen tumescimus29) :
„Quispiam nostrum divitibus in domibus,
625 „ Alius vero inter cives pretiosus vocatus.
„Haecnihil sunt, quam inania curarum con-

silia ,
„Linguaeque iactantiae. Ille vero felicissi-

mus est,
„ Cui de die in diem nihil accidit mali.

\JStrophe.~\

Chor. Mihi oportebat infelicitatem ,
630 Mihi oportebat cladem accidere,

Idaeam quando primum sylvam

Alexander abietinam

Secabat

Mare per tumidum navigaturus ,
635 Helenae ad concubitum , quam pul-

cherrimam auricomus

Sol radiis suis adspicit. \Antistrophe.~\ Labores

enim et laboribus30)

Necessitates validiores undique circumdant.
640 Publicum ex privata amentia

Malum Simoenticae terrae

29) Huic versui in marg. Ed. 1562. adscripta sunt verba:
lles liumanae.

30) Sol — laboribus.] Iiic versus in Ed. Barn. disiuuctus est
in lios duos :

9. Sol radiis suis adspicit.

Antistrophe.
1. Labores enim et laborilms.

Exitiale venit, calamitasque ab aliis.
Iudicata est vero lis , quam in Ida
645 Iudicavit inter tres beatorum
Filias vir pastor ,

~Epodus.~\

Ad bellum , ad necem et mearum

Aedium exitium.

Gemit vero et aliqua circa
650 Late fluentem Eurotam

Lacaena lachrymis confecta domi puella 31).

Canum et in caput mater

Liberis mortuis ponit
655 Manum laniatque genam

Cruentum unguem reddens lacerationibus32).

[Ancilla, Chorus, Hecuba.~\

Anc. O mulieres, Hecuba ubinam est infeli-

cissima ,
Quae omnes vincit viros et muliebrem pro-

geniem
660 Calamitatibus? Nemo coronam ei praeripiet.
Chor. Quid vero, o misera, tuo de lingua omi-

nosa clamore?
Ut nunquam dormiunt tristia tua praeconia.
Anc. Hecubae offero hunc dolorem. In ma-

lis vero
Non facile hominibus laeta dicere ore.
665 Chor. Atqui vadens contingit ex aedibus
Haec. Opportune tuis apparet verbis.
Anc. O prorsus infelix , et adhuc magis quam

dicam ,
Domina, periisti, et non amplius adspicis

lucem ,
Sine liberis , deiecta marito, eiecta urbe, pror-

sus perdita.
670 Hec. Non novum dixisti, scientibus vero pro-

brum dicis.
Sed quid? cadaver hoc mihi Polyxenae
Venis adferens, cuius nuntiata est sepultura
Omnium Achaeorum manu studium habere?
Anc. Illa nihil novit; sed mihi Polyxenam
675 Deplorat; nova vero mala non attingit.
Hec. Heu mihi miserae ! utrum Bacchicum caput

31) Lacaena — puella.] hic vs. in Ed. Barn. sic divisus est:

5 Lacaena lacrymis confecta

6 Domi puella.

32) Cruentum — lacerationibus.l hic vs. in Ed. Barnes. sic-
in duos disiunctus est:

10 Cruentum unguem

11 Reddens lacerationibus.

313

LV. INTERPRETATIO'HECUBAE EURIPIDIS.

314

Vatidicae huc Cassandrae fers ?

Anc. Viventem dixisti; mortuum vero non de-

ploras
Hunc. Sed adspice corpus nudatum mortui,
680 Si tibi apparebit miraculum et praeter spem.
Hec. Heu mihi! video quidem filium meum

mortuumjjf
Polydorum , quem mihi Thrax servabat in

domo vir.
Perii infelix, non amplius sum sane.
O fili, fili, hem hem incipio numeros
685 Bacchicos, ex daemone affligente
Quae recens cognovi haec mala ^3).
Anc. Cognovisti cladem filii, o misera tu?

[Strophe 1.]

Hec. Incredibilia , incredibilia nova , nova ad-

spicio34):
Alia ab aliis mala malis incidunt.
690 Neque unquam absque luctu, absque ge-

mitu 35)
Dies me tenebit.
Chor. Horrenda , o misera , horrenda patimur

mala.

[Strophe 2.]

Hec. O fili, fili miserae
695 Matris, quo fato moreris ?

Quo infortunio iaces?

A quo hominum interfectus?

Anc. Non scio; in littore eum inveni marino.

Hec. Abiectum , an interfectum cruenta hasta ?
700 Anc. In arena plana

Maris ipsum eiecit marina procella.

[Strophe 3.]

Hec. Heu mihi , ah ah !

Intelligo somnium oculorumque meorum

Visionem (Non me transiit spectrum)

33) Bacchicos — mala] lii duo versus in Ed. Barnes. iu untim
coninncti suut sic:

685 Bacchicos, ex daemone affligente quae recens cogno-
vi mala.

34) Huic versui in Ed. 1562. adscripta est nota margin.:
Nulla calamitas sola.

35) Alia — gemitu] hi duo versus in Ed. Barnes. disiuncti
sunt in hos quatuor:

Alia ab aliis
Mala malis incidunt,
690 Neque unquam absqne luctu ,
Absque gemitu ,

705 Atris alis quam adspexi
De te, o fili, non am-
plius existente Iovis in luce.
Chor. Quisnam ipsum interfecit, potesne tu in-

telligens somnia dicere ?

[Strophe 4.]

710 Hec. Meus hospes Threicius eques,

Ubi senex pater deposuit illum occultans36).
Chor. Heu mihi! quid narras? aurum ut ha-
beret, postquam interfecisset?
Hec. Infanda , detestanda ultra omnem admi-

rationem ,
715 Non pia neque tolleranda ; ubi ius hospitum?

[Strophe 5.]

Ah scelerate vir , quam laniasti

Corpus ferreo secans ense ,
720 Membra huius pueri, neque misertus es!37)

Chor. O infelix, quam te afflictissimam mor-

talium

Daemon posuit , quicunque est tibi infensus.

Sed , video enim ipsius domini corpus
725 Agamemnonis, posthac taceamus, o amicae.

[Agamemnon, Hecuba.~\

Agam. O Hecuba , quid cunctaris filiam tuam

occultare sepulchro
Veniens , sicut Talthybius nuntiavit mihi ,
Ne attingeret tuam quisquam Argivorum puel-

lam?
Nos utique sinimus, neque attingimus;
730 Tu vero otiosa es, ut mirer equidem.

Venio vero accersens te. Quae illic enim, bene
Acta sunt, si quid tamen horum est bene.
Hem , quem virum hunc in tabernaculis video
Mortuum exTroianis? non enitn Graecorum,

vestes

36) Hec. Meus — occultans.] hi quoque 2 vs. in Ed. Barnes.
in quatuor sunt disiuncti sic:

Hec. Meus hospes
710 Threicius eques,
Ubi senex pater
Deposuit illuin occultans.

37) Ah scelerate — misertus es !] hi 3 vs. in Ed. Barnes.
disiuncti sunt in hos sex:

Ah scelerate vir ,
Ouam laniasti
Corpus , ferreo
Secans ense
720 Membra huius pu-

eri , neque misertus es !

315

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

735 Corpus involventes nuntiant mihi.

Hec. Infelix (me ipsam enim dico dicens te)
Hecuba , quid faciam? utrum procidam ad

genua
Agamemnonis, aut feram tacite mala?
Agam. Quid mihi in faciem tergum obvertens

tuum
740 Ploras? quod actum est vero, non dicis?

quis est hic?
Hec. Sed si me servam hostemque ducens
A genibus repelleret, dolorem possernus addere.
Agatn. Non sum vates, ut non audiens
Possim investigare tuorum viam consiliorum.
745 Hec. An ratiocinor quidem ad id, quod ini-

micum est,
Magis mentem , ipso existente neutiquam ini-

mico?
Agam. Si quidem me vis harum nihil scire

rerum ,
Ad idem venis. Etenim nec ego audire volo.
Hec. Haud possum absque hoc me ulcisci
750 De liberis meis; quid volvo haec?

„ Audere necesse est, sive consequar, sive non

consequar.
Agamemnon, supplico tibi per haec genua,
Et tuam barbam dextramque felicem.
Agam. Quam rem quaerens ? utrum liberam
755 Vitam consequi; facile enim est tibi.
Hec. Non sane. „Malos ulciscens
„Vitam universam servire volo.
Agam. Et sane quid nos in auxilium vocas?
Hec. Nihil horum , quae tu putas , o rex.
760 Vides cadaver hoc, propter quod effundo

lachrymas?
Agam. Video ; sed futurum non possum scire.
Hec. Hunc olim peperi et portavi sub cingulo.
Agam. Est vero quispiam hic, o misera , tuo-

rum liberorurn ?
Hec. Non ex illis , qui mortui sunt ex filiis

Priami sub Ilio.
765 Agam. Anne aliquem alium peperisti, quam

illos , o mulier ?
Hec. Inutiliter quidem, ut apparet, hunc, quem

adspicis.
Agam. Ubi vero existens contingebat , quando

peribat urbs?
Hec. Pater ipsum ablegavit metuens, ne mo-

reretur.
Agam. Quonam existentium tunc separatus

liberorum solum?

316
ubi inventus est

770 Hec. In hanc regionem ,

mortuus.
Agam. Ad virum , qui rex est huius Polyme-

storem terrae?
Hec. Huc missus est acerbissimi auri custos.
Agam. Moritur vero a quo ? et quod genus

mortis consecutus est?
Hec. Quonam ab alio? Thracius ipsum perdi-

dit hospes.
775 Agam. Oinfelix! numnam argentum amavit

accipere?
Hec. Talia sunt, postquam calamitatem cogno-

vit Troianorum.
Agam. Invenisti vero ubi ipsum , an quis attu-

lit mortuum ?
Hec. Haec incidens in eum marino in littore.
Agam. Hunc quaerens? an laborans alium la-

borem ?
780 Hec. Aquam abierat allatura ex rnari Poly-

xenae.
Agam. Cum interfecisset , ut apparet, abiecit

hospes.
Hec. Fluctuaturum in mari utique sic dissecans

corpus. •
Agam. O misera tu propter immensas cala-

mitates!
Hec. Perii, et nihil reliquum est, Agamemnon,

malorum.
785 Agam. Ah ah! Quae ita infelix nata est

mulier?
Hec. Non est , nisi infelicitatem ipsam diceres.
Sed propter quas causas circa tuum cado genu,
Audi. Si quidem iusta tibi pati videar,
Boni consulam ; si vero contrarium, tu mihi sis
790 Ultor viri, impientissimi hospitis,

Quinequeeos, qui sub terra sunt, neque eos,

qui supra ,
Veritus , perpetravit facinus impientissimum :
Communi mensa saepe potius mecum ,
Hospitalitatisque nurnerum primum inter meos

amicos
795 Consecutus vero, quae conveniebat, et acci-

piens consilium
Interfecit, ac sepultura (si occidere omnino

voluit)
Non dignatus est, sed abiecit marinum.
Nos quidem igitur servae et imbecilles sane,
„Sed Dii validi sunt, et illis dominans
800 „Lex. Iuxta leges enim Deos censemus,
„Et vivimus iniustis et iustis definitis.

317

LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

318

„Quae lex ad te progressa si corrumpetur,
„Et non poenam dabunt , qui hospites
„Interficiunt, aut Deorum sacra audent ca-

pere :

805 „Non est quicquam inter homines aequabile.
Haec igitur inter turpia numerans, revereare

me,
Miserere nostri, ac quasi pictor seorsim stans
Vide me, etadspice, qualia habeo mala.
Regina eram olim , sed nunc serva tua ;

810 Felix multa sobole olim existens, nanc vero

annis orbataque liberis simul,
Exul, deserta, afflictissima hominum.
Heu mihi miserae, quo a me subducis pedem?
Videor effectura esse nihil , o misera ego.
„Quid tandem mortales alias quidem artes.

815 „Elaboramus omnes, ut oportet, et inqui-

rimus,
„ Suadelam vero reginam solum inter homines
„Non quidem praeter caeteras ad finem stu-

demus
„Mercedes dantes discere, ut liceat olim
„Persuadere, quae quis vellet, et consequi

simul ?

820 Quomodo igitur posthac quis sperare possit

acturum se esse bene?
Illi quidem tot liberi non amplius sunt mihi.
Ipsa vero ad turpitudinem captiva proficiscor,
Fumum vero urbis hunc eglomerantem in al-

tum video.
Atqui fortasse quidem sermo inanis hic sit

825 Venerem praetendere; attamen dicetur.
Ad tuum latus filia mea cubat
Vates, quam vocant Cassandram Troiani.
Ubi iucundas iam noctes ostendes, o rex,
Aut in lecto charorum amplexuurn

830 Gratiam quam habebit filia? pro illa vero

ego?
„Ex tenebris enim nocturnisque amplexibus
„Illecebrisque simul hominibus multa gratia38),
Audi sane nunc : mortuum hunc vides?
Huic bene faciens affini tuo

835 Feceris, unus me sermo deficit adhuc.
Utinam mihi fieret vox in brachiis
Et manibus et coma et pedum ingressu,
Aut Daedali artibus, aut Dei alicuius,
Ut omnia simul tuis adhaerescerent genibus

840 Plorantia , exprimentia omnis generis ser-

mones.
O domine, o maximum Graecis lumen
Obtempera: porrige manum huic anui
Ultricem , etsique nihil ea est : sed tamen.
„Boni enim viri est iustitiae auxiliari,
845 „Et malos punire ubique semper39).

Chor. „Mirandum est, mortalibus ut omnia

accidunt,
„Et necessitates leges definiunt,
,,Amicos efficientes ex antea inimicissimis,
„Inimicosque ante benevolentes facientes40).
850 Agam. Ego te et tuum filium et fortunas tuas,
O Hecuba , per misericordiam manumque sup-

plicem habeo :
Et vellem Deorum gratia , impium hospitem
Et iustitiae gratia hanc tibi dare poenarn :
Si quo modo videar, ut tibi bene sit efficere,
855 Exercituique non videar in Cassandrae gra-

tiam
Thraciae regi hanc struere caedem.
Est enim , quatenus metus incidit mihi.
Virum hunc amicum ducit exercitus,
Mortuum vero , hostem. Si vero tibi charus
860 Hic est, privatum est hoc, non publicum

exercitui.
Haec expende; nam volentem quidem me habes
Tibi opem ferre et promptum ad auxiliandum,
Tardum vero, a Graecis si criminabor.
Hec. „Heu, non est mortalium, qui sit liber.
865 „ Aut pecuniarum enim servus est, aut for-

tunae ,
„ Aut multitudo eum urbis , aut leges scriptae
„Urgent, ne utatur pro arbitrio moribus.
Postquam vero metuis, multitudinique nimium

tribuis ,
Ego te faciam hoc liberum metu.
870 Sis conscius quidem , si quid struam mali
Adversus eum, hunc qui interfecit; simul agas

vero nequaquam.
Si vero ex Graecis tumultus aut auxilium
Patiente viro Thracense , qualia patietur
Apparuerit quoddam : cohibe , non prae te fe-

rens meam gratiam.
875 Quod ad alia vero attinet, confide ; cuncta

ego ponam probe.

38) H. I. in marg. Ed. 1562. adscriptum est nomen Deae,
ad quam haec spectant, ,,Venus. "

39) H. I. in Ed. 1562. nota margin.: lustitia.

40) H. 1. in Ed. 1562. nota margin. : Vices.

319

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

320

Agam. Quomodo igitur? Quid facies? utrum

gladium rnanu
Accipiens anus virum barbarum interficies?
Aut venenis, aut ope quanam?
Quae tibi aderit manus? unde habebis amicos?
880 Hec. Tecta occultant haec Troianarum mu-

lierum turbam.
Agam. Captivas dicis, Graecorum praedam?
Hec. Cum illis hunc meum homicidam ul-

ciscar.
Agam. Et quomodo mulieribus in viros erit

robur?
Hec. Est quiddam potens multitudo , cum in-

sidiisque insuperabile.
885 Agam. Saevum quidem, sed sane femininum

reprehendo genus.
Hec. Quid vero? An non mulieres interfece-

runt Aegypti filios ?
Et Lemnum funditus viris vacuarunt?
Sed ut fieri oporteat, hanc mihi relinque ra-

tionem ,
Mitte vero mihi hanc tuto per exercitum
890 Mulierem. Et tu Thracio accedens hospiti
Dic: Vocat te regina oliin sane Ilii,
Hecuba , (tua vero non minus quam ipsius

causa)
Et filios, quoniam oportet et filios scire ser-

mones
Hos ex illa. • Recens vero interfectae
895 Polyxenae differ Agamemnon sepulturam,
Ut isti duo frater et soror prope una flamma
Duplici cura matris occultentur terra.
Agam. Erunt haec sic; etenim si esset exercitui
Navigatio , non potuissem hanc tibi praebere

gratiam.
900 Nunc vero , non enim mittit secundos flatus

Deus,
Manere necesse est, navigationem expectantes

tranquillam.
Fient autem feliciter. Omnibus enim est com-

mune hoc,
Et peculiariter unicuique et urbi , malum qui-

dem
Malum aliquid pati , bonuin vero feliciter

agere.

[Stropke 1.]

905 Chor. Tu quidem , o patria Troia ,

Ex urbibus inexpugnabilibus non amplius di-

ceris ,

Talis Graecorum nebula circumfundit te41) ,
Hasta sane hasta excidens.
910 Coronam vero abrasa es

Turrium , circum vero fuliginosi
Fumi macula miserriina denigrata es.
Misera : non amplius in te incedam.

[Antistrophe 1.]

Media nocte perii ,
915 Quando a coena somnus suavis*a)

In oculos spargitur.

A cantu vero et sacris

Conviviis desinens

Maritus in thalamis iacebat,
920 (Hastile vero in clavo suo)

Nautarum non amplius videns multitudinem

Per Troiam Iliacam incedentem.

[Strophe 2.]

Ego vero comam religatis

Mitris componebam
925 Aureorum speculorum

Adspiciens rotundos radios,

Adstans ad lectum , ut ruerem in torum.

Per vero tumultus transivit urbem ,

Vociferatio vero erat per urbem Troianam
930 Haec: O filii Graecorum , quando sane,

Quando Iliacam speculam

Excidentes*2*) ibitis in patriam?

[Antistrophe 2.]

Lectum charum una veste induta

Relinquens , Dorica ut puella ,
935 Venerandam accedens

Nihil effeci Dianam infelix.

Abducor vero mortuum videns maritum

Meum marinum per pelagus ,

Urbemque adspectans a longe, postquam
940 Redeuntem navis movit pedem,

Et me a terrae abduxit finibus Iliacae.

Misera , exanima concidi prae dolore ,

41) Ex urbibus — circumfundit te,] hi 2 vs. iu Ed. Barn.
disiuncti sunt in hos tres :

2 Ex urbibus inexpugnabilibus

3 Non amplius diceris. talis Grae-

4 corum nebula te circumfundit,

42) suavis] in Ed. Barn. haec vox in sequencem versum
transposita est.

42 a) Excidentes] sic (= Eurip. ntQaayttg) Editt. Barn.,
Musgr. ; Ed. 1562. Excindentes.

321

LV. IJNTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

\_Epodo$.~\

322

Geminoruin duorum Helenam sororem ,

Idaeumque pastorem
945 Exitiosum Parim execrationi dans, quo-

niam mew)

Terra ex patria perdidit.

Expulit me ex aedibus coniugium44), non con-

iugium ,

Sed daemonis affligentis quaedam calamitas.
950 Quam non pelagus reducat rursum ,

Neque patriam veniat in domum.

[Polymestor, Hecuba.~\

Polym. O charissime virorum Priame, charis-

siina vero
Hecuba, lachrymas fundo te intuens, urbemque

tuam
955 Hancque iain primum mortuain natam ex te.
„Ah, nihil est unquam fiimum, neque certa

opinio,
„ISTeque rursum bene agentem , non acturum

male.
„Miscent vero eaDei antrorsum et retrorsum45)
„Tumultum imponentes, ut per inscitiam
960 „ Colamus illos. Sed haec quidem quid at-

tinet
Lugere conferentia nihil ad priora mala?
Tu vero, si quid reprehendis meam absentiam ,
Quiesce ; contingit enim , ut in mediis Thra-

ciae finibus
Abessem , quando venisti huc; sed postquam

adveni,
965 Iam pedem extra domum tollenti mihi
Ad idein haec coincidit ancilla tua
Dicens sermones , quos audiens veni.
Hec. Pudet me intueri te contra,
Polymestor, in tantis positam malis,
970 Cui conspecta sum feliciter agens. Pudor

me tenet,
In hoc fato cum sim , ubi nunc sum ,
Neque queam adspicere te rectis pupulis.
Sed hoc ipsurn non putabis esse odium erga te,
Polymestor. „Praeterea vero causa quaedam

et lex est

43) Exitiosum — quoniam me] hic vs. in Ed, Barn. disper-
titus est in duos.

44) Huic voci in marg. Ed. 1562. adscripta sunt: Paridis
cum Helena.

45) Huic versui in Ed. 1562. in marg. apposita sunt verba:
Res humanae.

Mej.antii. Opeh. Vol. XVIII.

975 „Mulieribus, viros ne adspiciant ex adverso.
Pol. Et mirum sane nullum , sed quis usus

tibi mei ?
Propter quod negotiuin evocasti meum ex aedi-

bus pedem ?
Hec. Privatum mei ipsius sane quiddam ad te

volo
Et liberos dicere tuos; ministros vero mihi
980 Separatim iube ab his abstinere domibus.
Pol. Discedite*5a); in tuto enim baec solitudo.
Amica quidem nobis es tu, amicus vero mihi hic
Exercitus Achaeorum. Sed te indicare con-

venit,
Quid oporteat feliciter agentem non agenti-

bus bene
985 Amicis facere. INam paratus suin ego.

Hec. Primum quidem dic, filiuin , quem ex

mea manu
Polydorum exque patris in domibus habes,
An vivat? alia deinde te interrogabo.
Pol. Maxime, ex illa quidem felix es parte.
990 Hec. O charissime, quam bene et digne te

loqueris!
Pol. Quid itaque vis secundo scire exme?
Hec. An matris suae memor est aliquid mei?
Pol. Et huc quidem ad te occulte quaerebat

currere.
Hec. Aurum vero salvum est, quod venit ex

Troia habens?
995 Pol. Salvum in domibus quidem nieis custo-

dituin.
Hec. Serva nunc illud , neque concupisce ea,

quae sunt cognatorum.
Pol. Minime; perfruar praesentibus , o mulier.
Hec. Scis igitur, quae dicere tibi et liberis volo?
Pol. INon scio: tuo hoc significabis sermone.
1000 Hec. Sit, ametur filius a te, ut tu nunc

mihi amaris.
Pol. Q-uid rei est, quod et me et liberos scire

oportet?

Hec Auri veteres filiorum Priami defossiones.

Pol. Ilaec sunt, quae vis filio significare tuo?

Hec. Maxime, per te sane. Es enim pius vir.

1005 Pol. Quid porro horum liberorum opus est

praesentia ?
Hec. Melius est, si tu moriaris, ut isti sciant.
Pol. Pulchre dixisti sic et sapientius.
Hec. Nosti igitur Minervae Troianae nbi tecta?

45 a) Discedite] sic (= Eurip. /wpfiV) Editt. recent. ; Ed.
1562. Uiscedit.

21

323

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

324

Pol. Ihine aurom est? signum vero quod?
1010 Hec. INigrum saxum terram eminens supra.
Pol. Amplius igitur vis aliquid eorum , quae

sunt ihi , dicere mihi ?
Hec. Servare te pecunias, cum quibus egressa

sum , volo.
Pol. Uhi sane? intra vestes? aut occultatas

habes?
Hee. Spoliorum in acervo in hisce servantur

tectis.
1015 Pol. Uhi vero? hae Graecorum nauticae

latehrae.
Hec. Separatim mulierum captivarum tecta.
Pol. Utrum ea, quae intus fida sunt et virorum

solitaria?
Hec. Nullus Graecorum intus , sed nos solae.
Sed perge in domum , (etenim Graeci navium
1020 Solvere cupiunt domum versus ex Troia

pedem ,)
Ut omnia conficiens, quae te oportet, redeas

rursus
Cum liberis eo , uhi meum posuisti filium.
Chor. ISondum dedisti, sed forte dahis poenam,
1025 Importuosum quispiam quasi in vorticem

incidens
Obliquus excides charo corde
Perdens vitam. „Quod enim obnoxium est46)
1030 „Iustitiae, et Diis non concidet
„Exitiale, exitiale malum.
Fallet te viae huius spes, quae te induxit
Letalem adPlatonem. Heumiser!
Imbelli47) vero manu relinques vitam.

\\Pohjmestor , Semichorium, Hecuba.~\

1035 Pol. Heumihi! obcaecor lumen oculorum

miser.
Sem. Audite virigemitus, o amicae.
Pol. Heu mihi valde rursum , o filii , ob tri-

stem mactationem!
Sem. Amicae, acta sunt nova intra domum

mala.
Pol. Sed non me effugeritis celeri pede.

| 1040 Deiiciens enim aedium harum perrumpam

angulos.
Sem. Ecce gravi ex manu vibratur iaculum.
Vultis irruamus ? quoniam opportunitas vocat
Hecubae adesse , Troianisque mulieribus auxi-

liatrices.
Hec. Frange, nulli parce eiiciens portas;
1045 INeque enim unquam visum lucidurn impo-

nes pupulis ,
Neque filios videbis viventes, quos interfeci ego.
Sem. ISumnarn cepisti Thracem , et potiris ho-

spite ,
O domina, et patrasti , qualia dicis?
Hec. Videbis statim existentem ante aedes
1050 Caecum , caeco euntem errabundo pede,
Filiorumque duorum corpora , quos interfeci

46) Importuosum — obnoxium est] hi tres vs. in Ed. Barn.
in sex divisi sunt sic:

Importuosum quispiam quasi
1025 Iu vorticem incidens
Obliquus , exciderit
Caro corde ,
Orbatus vita.
jj Quod enim obnoxium est

47) Ad hanc vocem pertinet nota marg. in Ed. 1562. : Id
est , muliebri.

ego

Cum optimis Troiadibus; poenam vero mihi

Dedit. Amhulatvero, utvides, hic ex domo.

Sed eminus abeo et absistam
1055 Ira fluente a Thracio insuperabili.

Pol. O mihi ego! Quo vado? quo sto? quo

applicaho *8) ?

Quadrupedis48a) gradum ferae montanae

Ponens super manus iuxta vestigia qualem*9)
1060 Viam , aut hanc aut illam mutabo ,

Homicidas prehendere cupiens

lliadas, quae me perdiderunt?

Scelestae sceleratae puellae Phrygum ,

Io , Io sceleratae. Ubi me fuga
1065 Fugiunt in angulis?

Utinam mihi oculorum cruentam palpebram

Medearis, medearis caecum , o sol ,

Lucem reddens.

At at, tace, tace, occultum gradum sentio
1070 Harum mulierum.

Ubi pedem saltu sistens carnibus ossibus-

que implebo, coenam sylvestrium ferarum

Ponens, coinmutans damnum

Exitii pro talione? Io miser!
1075 Ubi, quo feror ? liberos desertos relinquens

Insanis mulieribus Plutonis ad discerpendum

Mactatam canibus caedern,

48) O mihi — applicabo?] hic vs. in Ed. Barnes. in duos
est disiunctus.

48 a) Quadrupedis] sic (= Eurip. TtTQanodog) Editt. recent. ;
Ed. 1562. Quadrupes.

49) qualem] haec vox in Ed. Barn. in sequentem versum
est transposita.

325

LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

326

Convivium immane montanamque abiectio-

nem ,

Ubi consistam? quoflectam? quo vadam?
1080 Navis quemadmodum marinis funibus

Ex linea tela velum mittens ,

Ad istud coniectus sum

Librorum meorum custos,

Exitiale cubile.
1085 Chor. O infelix, quam tibi in te intolera-

bilia perpetrata sunt rnala !

„Facienti vero turpia saevas poenas

„Deus dedit, quicunque est tibi infensus.

Pol. Ah ah. Io Thraciae

Hastifera armata
1090 Equestris bellicosa gens.

Io Achaei , io Atridae.

Clamorem, clamorem clamo clamorem ,

Ite , ite , venite per Deos.

Auditquis? An nemo opem fert? qui cuncta-

nni?

1095 Mulieres perdidervmt me
Mulieres captivae.
Horribilia, horribilia passi sumus.
O mihi ob meum exitium !
Quo vertar? quo ibo?
1100 Aerem an volans coelestem
Altam in domum, Orion
Aut Sirius ubi iguis flammeos50)
Spargit ab oculis radios?
1105 Aut ad Platonis atrum
Littus saltabo miser?
Ckor. „Ignoscendum est, quando quis maiora,

quam ut ferre possit, mala
„Patitur, miseram quod cupiat mutare vitam.
Agam. Clamore audito veni; non enim tran-

quilla
1110 Rupis montanae filia insonuit per exer-

citum ,
Echo praebens tumultum. Si vero non Phry-

gum
Turres quod cecidissent scivissemus Graeco-

rum hasta ,
Terrorem praebuissetnon mediocrem hic sonus.
Pol. O charissime! Sensi enim, oAgamemnon,

tua

50) Altam — flammeos] hi duo vs. in Ed. Barn. disiuncti
sunt in hos tres:

Altam in domum ,
Orion , aut Sirius,

Ubi ignis flammeos

1115 Voce audita. Vides, quae patimur?

Agam. Age , Polymestor o infelix , quis te per-

didit?
Quis oculum fecit caecum cruentans pupulas,
Filiosque hos interfecit? certe magnam iram
Adversuin te et filios habuit, quicunque erat

sane.
1120 Pol. Hecuba me cum mulieribus captivis
Perdidit. Non perdidit, sed amplius.
Agam. Quid dicis? Tu hoc opus fecisti, ut

dicit?
Tu audaciam, o Hecuba, suscepisti immensam?
Pol. Hei mihi! quid dicis? Anne prope est?

ubi?
1125 Significa. Dic, ubi est? ut rapiens ma-

nihus
Discerpam et cruentem corpus.
Agam. Heus quid pateris ?
Pol. Per Deum te precor ,
Sine me immittere huic furentem manum.
Agam. Contine te, eiiciens porro e corde istam

barbariem.
1130 Dic , ut audiens et te hancque per vices,
Diiudicem iuste, pro quo pateris haec.
Pol. Dicam sane. Erat quispiam Priamidarum

minimus,
Polydorus, Hecubae filius, quem exTroia mihi
Pater datPriamus in domibus ad nutriendum,
1135 Iam suspicans de Troiae excidio.

Hunc interfeci; quamobrem autem interfeci

ipsum ,
Audi, quam bene et sapienti providentia.
Metui, ne tibi hostis relictus hic puer
Troiam colligeret et habitaret olim ;
1140 Cum cognovissent vero Graeci viventem

Priamidarum aliquem ,
Phrygum ad terram rursus tollerent expedi-

tionem ,
Et deinde Thracios campos vastarent hos
Populantes, vicinis vero esset malum
Troianorum, propter quod nunc, o rex, la-

boravimus.
1145 Hecuba vero filii cuin cognovisset letale

fatum ,
Dolo me huiusmodi duxit, tanquam occulta
Receptacula dictura Priamidum sub Ilio
Auri. Solum vero cum liberis me inducit
In domos, ut alius ne sciret haec.
1150 Sedeo vero culcitra in media curvans genu.
Multae vero manus, illae quidem ad sinisiravn,
21 *

327

Illae vero inde, utpote apud amicum Troia-

norum puellae
Sedebant, tenentes telam Edoniae manus,
Laudabant ad lucem solis hasce spectantes

vestes.
1155 Aliae51) hastile Thracense spectantes,
Nudum me fecerunt duplici ornamento.
Quae vero parentes erant, obstupefactae
Liberos in manibus quatiebant, utque procul

a patre
Fierent, successionibus alternabant manus.
1160 Et deinde ex occultis (quid videtur?) col-

loquiis
Statim corripientes enses ex vestibus alicunde
Confodiunt pueros. Aliae vero hostium instar
Corripientes meas tenebant manus,
Et membra. Filiis vero opem ferre volens meis,
1165 Si quidem faciem erigerem meam ,

Capillo retinebant; si vero moverem manum,
Prae multitudine mulierum nihil efficieham

miser.
Postremo deinde calamitatem, plus quam cala-

mitatem
Perpetraverunt ferociter. Meorum enim ocu-

lorum ,
1170 Fibulas curn corripuissent, infelices pu-

pulas
Fodiunt, cruentant, deinde per tectum
Fugaces abierunt. Exiliens vero ego
Fera quasi persequebar cruentas canes,
Omnes scrutans angulos quasi venator
1175 Deiiciens, frangens. Talia , dum studeo

pro tua gratia ,
Passus sum hostem tuum interficiens ,
O Agamemnon; ut vero non longos extendam

sermones:
Si quis mulieribus ex prioribus dixit male,
Aut nunc dicens est quis, aut futurus est dicere,
1180 Omnia haec in compendium ego dicam;
„Genus enim neque pontus neque terra nutrit
„Tale. Ille vero, sernper qui incidit, novit.
Ckor. Ne ferociter quid dicas, neque ex tuis

malis
Muliebre genus conferens, sic omne repre-

hendas.
1185 „Multae quidem ex nobis, aliae quidem

sunt praeclarae,

PH[L. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

„Aliae vero ad

328
malarum natae

51) Aliae] sic recte (= Eurip. "Aklcet) Editt. Barn., Musgr.
et Fix. ; Ed. 1562. male : Alia.

numerum

sumus.
Hec. „OAgamemnon, hominibus non conve-

nit unquam
„Quam ipsas res linguam posse plus.
„Sed si bonum fecit, bona oportebat dicere;
1190 „Si vicissim mala, sermones esse putidos,
„Et non posse iniusta bene dicere unquam.
„Sapientes quidem igitur sunt, qui haec ex-

acte ornare noverunt,
„Sed non possunt ad finem esse sapientes.
„Male vero perierunt, et non quis evasit ad-

1

uic

32

)•

1195 Et mihi, quod ad te attinet, sic inprooemiis

habet.
Ad hunc vero vado et verbis respondebo.
Quomodo ais te Graecorum laborem vitando

duplicem ,
Agamemnonisque gratia filium meum inter-

fecisse ?
Sed, opessime, primum nunquam amicum
1200 Barbarum fiet Graecis genus,

Nec unquam potest fieri. Cui vero nam ca-

ptans officium
Tam promptus eras? utrum iuncturus affinita-

tem aliquam ?
Aut cognatus existens? Aut quamnarn causam

habens?
Aut tuae erant terrae excisuri germina
1205 Redeuntes rursum ? Cui putas persuasurum

esse haec ?
Aurum (si velis vera dicere)
Interfecit meum filium, et lucra tua.
Quandoquidem doce me hoc, quare , cum erat

felix
Troia , et undique in circuitu turris habebat

adhuc urbem ,
1210 Vivebatque Priamus, Hectorisque florebat

hasta ,
Quare non tum (si quidem huic voluisti gratiam
Ponere,) nutriens filium et in domo habens
Interfecisti? aut viventern venisti ad Graecos

ducens?
Sed quando nos non amplius eramus in luce,
1215 Fumo significabatur urbs sub hostibus,
Hospitem interfecisti tuum accedentem ad fo-

cum.

52) Huic loco vs. 1181 — 1194. in Ed. 1562. adscripta est
nota margin.: In mulieres oratio.

329

LV. INTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

330

Ad haec nunc audi, ut appareas sceleratus.
Oportebat te , si quidem Graecis eras atnicus,
Aurum , quod dicis non tuum , sed buius ha-

bere ,
1220 Dare afferentem egentibusque et pertempus
Longum a patria terra procul peregrinantibus.
Tu vero nec adhuc aliquo discedere e manibus
Sustines , tenens vero perseveras adhuc in

domo,
Atqui nutriens quidem , ut te filium decuit nu-

trire ,
1225 Servansque meum , habuisses praeclaram

gloriam.
„In rebus adversis enim boni sunt certissimi
„Amici. Res secundae vero quaelibet habent

amicos 53) ;
Si vero indiguisses pecuniis , hic vero flo-

ruisset,
Thesaurus tibi filius potuisset esse meus ma-

gnus.
1230 Nunc vero neque illum virum habes tibi

amicum ,
Aurique fructus periit , filiique tui ,
Ipseque agis sic Tibi vero ego dico ,
Agamemnon, si huic opem tuleris, malus ap-

parebis.
Neque pio enim , neque fideli quibus decebat,
1235 Neque sancto , neque iusto benefacies ho-

spiti ;
Ipsum vero gaudere malis te dicemus
Talem existentem. Dominis vero non facio

convicium.
Chor. „Ah ah! Hominibus quam bona causa
„Bonorum occasiones praebet semper ser-

monum.
1240 Agam. Odiosum quidem est mihi aliena iu-

dicare mala ;
Tamen necesse. Etenim dedecus est,
Negotium in manum eum qui accepit, ab-

iicere hoc.
Mihi vero (ut scias) neque meam videris ob

gratiam ,
Neque etiam Graecorum , virum interfecisse

hospitem;
1245 Sed ut haberes aurum in aedibus tuis.
Loqueris vcro tibi ipsi conferentia , in malis

existens.

Fortasse igitur apud vos facile est trucidare

hospitem ;
Nobis vero turpe hisce Graecis hoc.
Quomodo igitur te iudicans non iniuste fecisse,

effugiam vituperationem ?
1250 Non certe possem. „Sed postquam , quae

honesta non sunt,
„Facere ausus es, sustine eliam, quaenongrata

sunt 54).
Pol. Hei mihi! a muliere (ut videtur) victus
Serva, dabo deterioribus poenam.
Agam/") Annoniuste? si quidem perpetrasti

mala.
1255 Pol. Hei mihi propter liberos hosque ocu-

los meos misero!
Hec. Doles? quid vero me propter filios non

dolere putas?
Pol. Gaudes insultans mihi o malitiosa tu?
Hec. Non enhn me gaudere oportet, te quae

ulta sum ?
Poh Sed non statim , quando te marina hu-

miditas —
1260 Hec. Utrum ducet me terrae in fines Grae-

canicae?
Pol. Occultabit quidem delapsam ex antennis.
Hec. A quo violentos acquirentem saltus?
Pol. Ipsa ad malum navis ascendes pede.
Hec. Alatis tergis aut quonam modo ?
1265 Pol. Canisfies, ignitos habens adspectus.
Hec. Quomodo vero scis formae meae trans-

mutationem ?
Pol. Thracius vates dixit Dionysus haec.
Hec. Tibi vero non vaticinatus est quicquam

de malis, quae habes?
Pol. Non enim unquam tu me capere potuisses

curn insidiis.
1270 Hec. Mortuane an viva hic implebo vitam?
Pol. Mortua. Tumulo vero tuurn nomen im-

ponetur56).
Hec. Formae consentiens aut quid de me dicis?
Pol. Canis miserae sepulchrum, nautis signum.

53) Huic loco in marg. Ed. 1562. adscripta est vox: Aini-
citia.

54) His verbis in Ed. 1562. in marg. apposita est vox :
Poena.

55) Agam.] sic Ed. 1562. (= Eurip. Ed. Basil. 1551. 8.);
Editt. Barn. et Fix. in textu gr. et interpret. lat. : He-
cuba; Ed. Musgr. in textu gr. : '^ycc/u., in interpret. lat. :
Hecuba.

56) Huic loco in Ed. 1562. adiecta est Iiaec nota margin. :
,,De hoc loco est apud Strabonem lib. 13., ubi dicit in
TJiracia ad Rliodium amnem esse sepulchrum Hecubae."
Vid. Strab. p. 595. Ed. 2. Casaub. (lib. 13. sect. 1. §. 28.
interpretationis germau. Groskurdii).

331
Hec.

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

332

Nihil cvirae est mihi; tu mihi dedisti

poenam.
1275 Pol. Et tuam quidem necesse est iiliam Cas-

sandram mori.
Hec. Abominor, ipsi haec tibi tribuo habere.
Pol. Interficiet ipsam huius coniunx domestica

acerba.
Hec. Ne unquam insaniat usque adeo Tynda-

rei filia.
Pol. Illumque ipsum tantum , securim tollens

sursum.
1280 Agam. Heus tu insanis, et mala appetis con-

sequi.
Pol. Interfice , quoniarn in Argis homicidialia

lavacra te manent.
Agam. Non trahetis ipsuin famuli ex conspectu

per vim ?
Pol. Doles57) audiens?
Agam. Non cohibebitis os58) ?

57) Doles] sic recte (= Eurip. ^Xytig) Editt. Barn., Mus-
grav. , Fix.; Ed. 1562. male: Dolos.

58) os] sic (= Eurip. GTofxa) Editt. recent. ; in Ed. 1562.
deest.

Pol. Concludite ; dictum est enim.

Agam. An non quam celerrime 59)
1285 Insularum desertarum ipsum 60) abiicietis

in aliquam,

Quoniam sic et nimium licentia oris abutitur?

Hecuba , tu vero o misera geminos mortuos

Vadens sepelito. Dominorum vero vos oportet

Tentoria accedere, Troiades. Etenim ventos
1290 Domum versus iam hosce ferentes video.

Utinam bene in patriam navigemus; utinam

quae domi sunt,

Bene habere videamus, ab his liberati la-

boribus.

Chor. Ite ad portus et tentoria , o amicae ,

Dominorum tentaturae
1295 Labores. Dura eniin necessitas.

59) Pol. Doles — celerrime] hi quatuor vs. in Ed. Barn.

in duos sunt coniuncti.

60) ipsum] sic (= Eurip. avrov) Editt. receut. ; in Ed. 1562.
deest.

Huic interpretationi addimus Prologum, quem Me-
lanthon in eandein Euripidis tragoediam scripsit. Illum
exhibent, ut iam supra p. 291 sq. diximus, hi libri:

a. Farrago Seceriana aliquot Epigrammatum Mel.;

b. Melanthonis Opp. Basil. Tom. V. p. 331.;

c. Prologi aliquot, olim scenicis actionibus praemissi,
exhibitis in Academia Vitebergensi fol. A 8. ;

d. Grathusii collectio Epigramm. Mel. fol. K 6. ;

e. Vincentii editio Epigramm. Mel. fol. K 1 h — 2a;

f. huius Corp. Reform. Vol. X. p. 499. nr. 46.

Prologus in Hecubam Euripidis.

Salvete1) spectatores candidissimi ,

Qui litterariae rei bene cupitis,

Hi me iuvenes daturi hodie tragoediam ,

Orare causam apud vos iusserunt suam.

Ideo hic in ipso constiti proscenio ,

Et lege scenica peto , ut aequis auribus.

Orationem accipiatis mearn, et meos

Gregales invidiam contra tueamini.

Quidam novo et2) infando exeinplo clamitant,

1) Salvete] Ed. Grath. errore typogr. : Salvere.

2) et] sic Opp. Basil. , Prolog. , Grathus. ; Vinc. et Corp.
Bef. X.: atque.

Factos aliquo3) tempore ludos scenicos,
Et sera Bacchanalia a nobis agi,
Dum Christianis operandum sacris fuit.
Nec publicos mores, nec sacra laedere
Ludi queunt nostri. Nam non comoediam
locularem, aut iuveniles amores, furtave
Puellarum , aut parasitorum scurrilia
Huc adferuntur *) dicta, quae infirmis solent
Nocere mentibus ; sed tetrica fabula ,
Sententiisque referta gravissiinis datur,
In qua fortunae varias cernere est vices,
Quae magnis opibus invidens, evertere,
Fastigium ad suinmum quos evexit, solet.
Si quem fortuna fovit mollius5) hactenus,
Regnumque si cui gerere precarium6) dedit
In populo , hunc noslrae commonent tra-

goediae

3) aliquo] sic Opp. Basil. , Prolog. , Grath. ; Vinc. et Corp.
Bef. X. : alieno.

4) adferuntur] sic Opp. Basil. , Prolog. , Gratli.; Vinc. et
Corp. Bef. X.: adferunt.

5) mollius] Corp. Bef. X. errore typogr. : mollibus.

6) precarium] sic Opp. Basil. , Prolog. , Grath.; Vinc. et
Corp. Bef. X.: praeclarum.

333

LV. IINTERPRETATIO HECUBAE EURIPIDIS.

334

Exempla, suspectam fortunae ducere
Fidem, ima sumrnis momento mutat levi.
Proin favete nostrae, quaeso, fabulae,
MemorabiJesque vitae casus noscite.
Tragoediae buius autor est gravissimus
Euripides, cuius in poernatis ait,
Oracula 7) tot quot versus esse, Tullius8).

7) Oracula] Ed. Vinc. : Oracla.

8) Conf. Cic. ad Famil. XVI, 8, 2.

Quod si placemus9), clare mibi plausum date.
Sed argumentum cupitis scire fabulae,
Id dicet10) iam Polydorus emissus specu
Profundo Tartari , fatum questum 1!) suum.

9) placemus] sic Opp. Basil., Prolog., Grath., Vinc. ; Corp.
Ref. X. : placeamus.

10) dicet] sic Opp. Basil., Prolog. , Gratlt. , Vinc. ; Corp.
Ref. X.: dicit.

11) questum] sic recte Opp. Basil. , Prolog. , Gratli.; Vinc,
Corp. Ref. X.: questus.

LVI. PHIL. MEL. INTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

.Duius tragoediae interpretatio latina in utraque Xylandri editione, videlicet Ed. Basil. 1558. et Ed. Francof.
156*2. invenitur, quibuscum editionem Barnesii (ex qna versuum numeros stropharumque partitiones et plures in-
scriptiones uncis inclusas adscripsi) atque editiones Musgravii et Fixii supra p. 287 — 290. laudatas contuli.
Xylandri editiones in hac Ed. solis annorum numeris significabo.

EURIPIDIS ORESTES

PHILIPPO MELANTHONE INTERPRETE.

Argum entum
Phil. Melanthone interprete1).

Orestes necem patris ulturus, interfecit
Aegisthum et Clvtaemnestram. Ausus autem ma-
trem occidere, statirn poenam dedit insanus
factus. Tyndaro autem, patre interfectae, accu-
sante eum , coinmunem sententiam erant laturi
Argivi de hoc, quid oportcret pati impium. Forte
autem Menelaus rediens ex sua peregrinatione,
noctu quidem Helenam'2) misit, interdiu autem
ipse venit ; et advocatus ab Oreste , ut iuvaret
ipsum, accusantem Tyndarum magis est reveri-
tus. Dictis autem orationibus in coetu , rnotus
est populus, ut occideret Orestem. Pylades
autem amicus eius cum ei adesset, consuluit, ut
ipsi primum de Menelao suinerent poenam, in-
terficientes Helenam , ipsi igitur propter haec ve-

1) Sic hoc trifariuni argumentum, quod Mclanlhone e gracco
sermone Cquo in Enrip. Ed. Basil. 1551. 8» legitur) in la-
tinum transtulit, in Ed. 1562. est inscriptum; in Ed. 1558.
inscriptum est sola voce: Argumcntum. — Haec tria ar-
gumenta graece et latine etiam in Ed. Barnes. huic tra-
goediae sunt praemissa.

2) Helenam] Editt. 1558. , 1562. I». 1. et in proxime seq<].
Heleneu.

nientes frustrati sunt spe, cum Dii Helenam 2)
rapuissent. Herrnionem autem ostendens Apollo
dedit eis in manum ; illi autem hanc volebant
occidere. Apparens autem Menelaus, et videns
se simul coniuge et liberis ab istis privatum,
conatus est oppugnare regiain, illi autem prae-
venientes minabantur se inflammaturos esse.
Apollo autem apparens Helenam dixit se transtu-
lisse ad Deos ; Orestem autem iussit Herinionem
ducere et Pyladi Electram cohabitare, et puri-
ficatuin a caede, Argos tenere.

A 1 i t e r.

Orestes propter matris caedem simul et ab
Erinnybus exagitatus, et ab Argivis condenma-
tus nece , erat interfecturus Helenam et Her-
mionem , propterea quod Menelaus praesens non
iuverat euin ; prohibitus est autem ab Apolline.
Nusquam ponitur mythologia.

A 1 i t e r.

Scena fabulae posita est in Argo. Chorus
autem constat ex mulieribus Argivis aequalibus,

337

LYI. INTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

338

quae accedunt, interrogantes de calamitate Ore-
stis. Fabula liabet exitum magis cornicum. Ap-
paratus fabulae est talis. luxta aulam Agame-
mnonis fingitur Orestes laborans, et iacens prae
insania in lectulo , cui assidet ad pedes Electra.
Dubitatur vero , quare non ad caput assideat, sic
magis videbatur curare fratrem , ita assidens pro-
pius. Videtur igitur propter chorurn poeta ita

finxisse. Excitatus enim fuisset Orestes, iam pri-
mum et vix sopitus, si prope ipsum mulieres
chori stetissent. Possumus hoc suspicari ex eo,
quod dicit Electra adchorum: Tace, tace, tenue
vestigium soleae ! Probabilem esse aiunt prae-
textuin huius dispositionis. Fabula est ex cele-
berrimis in scena , sed pessima moribus. Nam
praeter Pyladen omnes erant improbi.

Personae fabulae.

Electra Helena Pylades

Nuntius Chorus Hermione

Orestes Phryx Menelaus

Apollo Tyndarus.

Praefalur autein Electra , tanquam soror Oreslis, deplorans propter Tantalum.

0 R E S T E S.

Electra.

„Nulla est oratio sic dicendo atrox,
„Neque calamitas, neque afflictio divinitus

veniens,
„Cuius pondus non sustineat genus huma-

nurn 3).
Nam ille beatus, non exprobro ei fortunam,
5 Ex Iove natus, ut dicunt, Tantalus,

Timens saxum , quod supra caput eius im-

minet,
Pendet in aere, et luit hanc poenam,
Sicut dicunt: quod , cum esset horno, cum Diis
Habens aequalem dignitatem communismensae,
10 Habuit eiTrenem linguam *) , turpissimurn

morbum.
Iste genuit Pelopern , ex hoc Atreus natus est:
Cui dans coronam , desttnavit Dea
Discordiam , ut bellum adversus Thyesten

fratrern
Excitaret; quid opus est enumerare infanda ?
15 Cuius liberos interficiens Atreus, excepit eurn

convivio.
Atrei aulem,(narn intermedias fortunas taceo)
Ille inclytus filius Agamemrron, si quidem erat

inclytus,

3) Huic loco in Editt. 1559., 1562. adscripta est nota mar-
gin.: ,,Miseriae huraanae. Cicer. 4. Tusc. Quaest. vertit."
Cicero Tusc. Quaest. IV, 29, 63. hos nriinos tres versus
affert.

4) Haec vox in marg. Edift. 1558., 1562. repetita est.
Mei-axth. Oper. Vol. XVIII.

Et Menelaus ex Aerope Cretensi matre.
Ducit autem invisam Diis

20 Helenam 3) Menelaus; iste autem Clytae-

mnestrae6) coniugium,
Clarum apud Graecos, Agamemnon rex:
Cui ex una ea tres puellae natae sumus,
Chrysothemis , Iphigenia , et ego Electra,
Et rnasculus Orestes ex matre sceleratissima,

25 Quae maritum circumdans inextricabili vesti-

mento
Interfecit: propter quae, id virginem dicere
Non est honestum, omitto hoc obscurum com-

muniter considerandum7).
Sed Phoebi iniustitiam quid opus est accusare?
Persuadet Oresti, matrem , quae eum genuit,

30 Occidere , non apud omnes adferens laudem.
Tamen is eam occidit, non inobediens Deo:
Et ego eram particeps caedis, ut potest mulier.
Et Pylades nos in his adiuvit.
Inde tabescens soevo morbo languet

35 Afflictus Orestcs, cadens in lecto
Iacet, sanguis maternus exagitat eum
Furoribus; (vereor enim nominare deas
Eumenidas, quae eurn certatim perterrent,)
Sextus hic dies , ex quo caede

5) Helenatn] Editt. 1558. , 1562. Helenen.

6) Clytaenniestrae etc.] sic (= KkvTaiuv^tJXQas etc.) ubique
scribimus; Editt. 1558., 1562. Clyteinnestrae etc.

7) considerandiim] sic Ed. 1562. et Editt. Barn., Musgr. ;
Ed. 1558. considerare.

22

339

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

340

40 Moriens mater, purificata est corpus igne :
Intra quem neque cibum per colluin accepit,
Neque lavacrum dedit corpori, sed intra vestem
Occultatus, quando corpus levatum est morbo,
Sana mente plorat; aliquando ex lecto

45 Saltat velox , sicut equus a iugo.

Decretum factum est Argis, neque nos tecto,
INeque igni recipere, et ne quis alloquatur
Matricidas8). Haec dies autem est dicta,
[n qua ferent sententiam Argivi,

50 An oporteat nos mori lapidante saxo,
An acuto ense feriri collum.
Habemus quandam spem , quod non sirnus mo-

rituri.
Venit enim in patriam Menelaus ex Troia,
Implens remo portum Nauplicum,

55 Applicat ad littus, longo tempore ex Troia
Vagatus errationibus; et lugubrem9)
Helenam , observans noctem , (ne quis videns
Venientem interdiu, eorum, quorum ad Ilion
Filii perierunt, veniat ad iactus lapidum)

60 Praeinisit in nostram domum ; estautemintus,
Plorans sororem et calainitatem domus.
Habet tamen aliquod solatium dolorum;
Quam enim reliquit domi, quando ad Troiam

navigabat,
Virginem , matrique meae alendam tradidit,

65 Eam Menelaus ducit Hermionen ex Sparta.
Hac laetatur, et obliviscitur malorum.
Considerabo totum accessum, an possim videre
Menelaum venientem , quia in reliquis exigua
Ope vehimur, nisi ab illo

70 Servemur. „Misera res est domus inops

consilii9a).
Helena. O filia Clytaemnestrae et Agame-

mnonis,
Electra virgo Jongo adulta tempore,
Quomodo, o misera tu, et frater tuus
Miser iste Orestes est factus homicida matris ?

75 (Non enim polluor tuo alloquio
In Phoebum transferens crimen.)
Lugeo Clytaemnestrae fatnrn,
Meae sororis, quam , postquam ad Ilion
Navigavi, (quocunque modo navigavi irato

fato)

8) Huic Ioco in Ed. 1562. in marg. adiecta est annotatio:
,,Vide Pansaniam in Argolicis." (Pansan. II, 16.).

9) hignbrem] sic Ed. 1562. et Editt. Barn. , Musgr. ; Ed.
1558. miseram.

9a) Misera res est domus i. c.] sic (~ E.urip.) Ed. Barn. ; I
Editt. 1558 , 1562. Misera domus est res i. c.

80 Non vidi, sed privata ea10), lugeo calami-

tatem.
EJec. Helena , quid tibi dicam, quae praesens

vides
In calamitatibus esse posteritatem Agame-

mnonis.
Ego quidem insomnis, assidens misero mor-

tuo;
(Est enim iste mortuus, praeter exiguum ha-

litum)
85 Assideo, non exprobro illi mala.
Tu es beata, et tuus maritus beatus ;
Venistis ad nos miserrimos.
Hel. Quam longo tempore iacet iste in lecto ?
Elec. Ex quo consumpsit maternum sanguinem.
90 Hel. O miser, et mater, quae periit!

Elec. Sic habet res , ut desperaverim in malis.
Hel. Per Deos, o virgo obtemperes mihi in

aliqua re.
Elec. Atqui sum occupata assidendo fratri11).
Hel. Vis mihi accedere ad sepulchrum sororis?
95 Elec. Meae matris dicis: quam ob causam?
Hel. Ferens primitias comae meae et meas

inferias.
Elec. An tibi non est fas ire ad cognatae se-

pulchrum ?
Hel. Erubesco ostendere corpus Argivis.
Elec. Sero recte sapis , cum tunc inhoneste re-

liqueris domum.
100 Hel. „Kecte dixisti, sed mihi non amanter.
Elec. Quis pudor habet te inter Mycenaeos?
Hel. Metuo patres illorum , qui mortui sunt ad

Ilium.
Elec. Atrociterproclamaris passim per omnium

ora Argis.
Hel. Tu nunc solvens metum , praestes mihi

hoc officium.
105 Elec. Non possum intueri matris sepulchrum.
Hel. Turpe est ancillam ferre haec.
Elec. Cur non miltis filiam Hermionem ?
Hel. „Non esthonestum virginibusvenirein pu-

blicum.
Elec. Atqui solverit gratiam pro nutricatione

mortuae.

10) ea] sic Ed. 1562. et Editt. Barn. , .Mnsgr. , Fix. ; in
Ed. 1558. omiss.

11) Atqui sum occnpata assidendo fratri.] sic Editt. 1562.,
Barn. , Mnsgr. ; Ed. 1558. Tanquam occnpata assiduitate
erga fratrem.

341

LVI. IINTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

342

110 Hel. Recte dixisti, obtempero tibi, puella,
Et mtttam filiam ; recte enim sic dicis.
O filia Hermione, exi ante aedes,
Et cape in manus has inferias et meas comas :
Et veniens ad Clytaemnestrae sepulchrum,

115 Dirnitte ihi mel cum lacte mixtum12), et

vini spumarn,
Et stans in summo tuvnulo dicas ista :
Helena soror donat te his inferiis,
Cum non ausit ad tuum monimentum accedere,

metuens
Argivam turbam ; et iube ipsam propitiam

120 Mentem hahere mihi et tihi et marito,
Et istis duobus ,3) miseris, quos perdidit Deus.
Et quae oportet me facere erga sororem mor-

tuam,
Omnia promitte dona inferorum.
Abi, o filia , propera et inferiis sepulchro

125 Datis quam celerriine memineris reditus.
Elec. Onatura13a), quam magnum es rnalum

inter hornines,
Et salutaris iis36b), qui sunt consecuti bonam.
Videte, quomodo praecidit extremos pilos,
Servans formae dignitatem, et est tamen ve-

tula13c).

130 Dii te perdant, quam perdidisti me,
Et hunc et totam Graeciam, o misera ego!
lterum vero accedunt meis lamentis
Charae sociae, fortassis excitabunt ex somno
Istum quiescentem , et tabefacient meum ocu-

luin

135 Lachrymis, quando video insanientem fra-

trem.
O charissimae rnulieres , tacito pede
Accedite , non strepite , neque sit fragor.

12) mel cum lacte mixtum] sic Editt. 1562., Bam., Musgr.,
Fix. ; Ed. 1558. mulsum lactis. — lllis verbis iu Ed. 1562.
in marg. adscripta est annotatio: Inferiae constabant melle,
lacte, vino.

13) duobus] sic Editt. 1562. , Barn. , Musgr. , Eix. ; in Ed.
155». deest.

13a) Huic voci (Eurip. '/vov?) in Ed. 1562. adiecta est nota
margin.: Ue forma quidam interpretantur.

13l>) iisj sic Editt. recent. ; Ed. 1562. ii ; in Ed. 1553. deest.

13c) Huic voci in Ed. 1562. in marg. Xjlander liaec ad-
scripsit: ,, Plutarcli. Alcihiade liuc alludit ; et inde, at-
que ex scliol. patet legcnduin esse: Est eadem mulier,
quae olim; scilicet mala." Ule lncus Plutarclii iiivenitur
in vitaAlcil). c.23. — Scholiou vetuscff jridat] rjTomovi-Qcc,
ijyovy t« «vici <f>t>oi'ov~tj , a v.a) ttqoti-qov. etc. exstat in
Ed. Barn. ad Ji. 1. — lu Editt. Barn. , Musgr. liic locus
sic est translatus: ,,et est tamen eadem , ut prius",
in Ed. Fix. : ,, Est vero eadein quae prius mulier."

Tua benevolentia est mihi quidem grata ; sed

rhibi
Erit calamitas excitari istum.

[Strophe 1.]
140 Chor. Tacite, taeite, subtile vestigium soleae
Ponite, non strepite, neque sit fragor.
Elec. Procul abile illuc, procul mihi a lecto 14).
Chor. Ecce obtempero. Elec. Hei hei, tan-

quam flatus fistulae
145 Subrnissae sonus , o chara , sones mihi 15).
Chor. Ecce vero vocem submissam tanquam

per calamum sibilantem.
Elec. Recteita, submisse , submisse accedes16),
150 Tacite eas, dicas, propter quarn
Causam venistis.
Diu enim17) iacens iste dormit.
[Antistrophe 1.]
Chor. Quomodo habet? dicas, o chara.
Elec.ls) Quam fortunam dicam, aut quam ca-

lamitatem ?
155 Adhuc quidem spirat et breviter gemit19).
Chor. Quid dicis? o miser!
Elec. Perdes eum, si movebis palpebras20)
Habenti dulcissimas delicias somni.
160 Chor. O miser, propter infanda facta, quae

divinitus acciderunt21):
O miser, heu22) labores!
Elec. Heu heu! iniustus iniusta tunc ergo dixit,

Iecto.] hic vs. in Ed. Barn. disiunctns est in
mihi.] Iiuius versus loco habet Ed. Barn.

14) Procul
duos.

15) Submissae
lios duos:

Velut sonus

Tenuis ex arundine, o cara, sones mihi.

16) Chor. Ecce — accedes,] pro Iiis duobus vss. exliibet
Ed. Barn. lios tres:

Chor. Ecce submissam tanqnam per calamum sibilantem
Profero vocem. Elec. Recte ita.

Appelle, appelle. Adito tacite,

17) enim] sic Editt. 1562. , Barn. , Musgr. , Fix. ; in Ed.
1558. dcest.

18) Elec.] boc nomen in Ed. 1558. omissum est.

19) Adluic — gemit.] liic vs. in Ed. Barn. in duos disiunctus
est sic :

155 Adluic quidem spirat
Et aliquaiitiilum gemit.

20) Chor. Ouid — palpebras] bi 2 vss. in Ed. Barn. sic
partiti sunt :

Chor. QmtH dicis? O miscr. El. Perdes eum, si pal-
pebras movebis

21) — tus acciderunt] Iiaec in Ed. Barn. in sequentem vs.
transposita sunt.

22) beu] sic b. 1. et in sequenti.vs. Editt. 1562. et recentiores ;
Ed. 1558. bei.

22 *

343

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

344

Quando dixit absurdam caedemin tripode23)
Deae reddentis oracula 24),
Themidis et pronuntiavit25)
165 Apollo26) necem meae matris.

[Strophe 2.]

Ckor. Vides? movet corpus in veste.

Elec. Tu eum , o misera,

Vociferans excitasti e somno.

Chor. Puto eum quidem dormire.
170 Elec. Non a nobis discedis, non ab aedibus

Rursus tuum pedem volves,

Omittens strepitum?

Chor. Dormit27). Elec. Recte dicis.
[Strophe 3.]

Chor. O veneranda , veneranda nox.
175 Dans somnos laboriosis28) hominibus,

Veni ex erebo, veni, veni alata29)

In domum Agamemnonis;
180 Nam propter dolores et calamitates30)

Perimus , periinus.

Elec. Facitis strepitum. Chor. Non.

Elec. Tacite, tacite cavens ab ore
185 Sonitum, a lecto discedens,

Exhibebis quietum gaudium somni, o chara.

[Ant istrophe 2/j
Chor. Dic, quis erit finis malorum?

23) Elec. Heu hcu! — tripode] sic Ed. 1562.; Ed. 1558.
liabet liosce versus:

Elec. Hei , bei iniustus iniusta dixit,
Dixit liuituam caedem , quando in Tripode

24) Huic versui in Editt. 1558., 1562. in marg. Xylander
recte adscripsit hanc notam : „Tota illa linea non inve-
nitur in Graeco exemplari." Quam ob causam in Editt.
Barn., Musgr. , Fix. non legitur.

25) et pronuntiavitl sic Ed. 1562. ; Editt. 1558., Barn.,
Musgr. , Fix. : pronuntiavit; Eurip. «q tdixc.Gt.

26) ApoIIo] sic Editt. 1562., Bam. , Musgr. , Fix. ; Ed. 1558.
Plioebus (Kurip. 6 Aoiiug).

27) Dormit] sic (= Eurip. vnvwGGti Praes. verbi vnvcoGGOj,
quod plurimae Editt. Iiabcnt) Editt. 1562., Barn., Mnsgr.,
Fix. ; Ed. 155S. Dormiet (= vnvwGti, Fut. verbi vnvoco,
quod in Ed. Basil. 1551 . legitur).

28) laboriosis] sic Editt. 1562., Barn., Musgr. (Fix. labo-
riosorum); Ed. 1558 miseris.

29) Dans — alata] Iii 2 vss. in Ed. Barn. disiuncti sunt in
quatuor :

175 Dans somnos

Laboriosis bominibus,
"Veni ex erebo,
Veni , veni alata

30) Nam — calamitates] Iiic vs. iii Ed. Barn. divisus est
in duos :

180 Nam propter dolores
Et calamitates

Elec. Mors, quid enim31) aliud dicam?

INon habet desiderium cibi.
190 Chor. Manifesta igitur32) est mors.

Elec. Perdidit nos Phoebus

Dans miserum sanguinem, mutuam necem

Patricidae33) matris.

Chor. Iuste factum, sed non pulchre.
\_Antistrophe 3.]
195 Elec. Necasti, necata es34), o quae pepe-

risti me33)

Mater, perdens

Patrem et liberos a tuo sanguine36).
200 Perimus, perimus37) similes mortuis.

Tu enim es mortua et abit mea38)

Pars vitae maior in

Gemilibus et luctibus,
205 Et lachrymis nocturnis: caelebs,

Et sine liberis, vitam nempe

Misera in perpetuum traho.

[Chorus, Orestes, ElectraJ\

Chor. Virgo Electra accedens prope, vide,

INe tuus frater mortuus fallat te ;
210 Non enim placet mihi nimia eiusremissio59).

Orest. O dvdce demulcens somne , remedium

morbi,

Quam suavis mihi advenisti opportuno tem-

pore.

31) quid enim] sic (= t/ J') Editt. 1562., Barn., Musgr.,
Fix. ; Ed. 1558. quid.

32) igitur] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr., Fix. ; Ed. 1558.
ergo.

33) patricidae] sic Editt. 1562. et illae 3 recentt. ; Ed. 1558.
parricidae.

34) Necasti, necata es] sic (=: "Exctvig, l'frc<i>f$) Editt. 1562.,
Barn. , Musgr. ; Ed. 1558. Occidisti , occidisti (quasi lege-
retur : "Extcvig, £xaif£g) ; Ed. Fix. : Mortua es , mortua es,
(quoniam in textu gr. exliibet: 'E&icvtg , t&ccvtg).

35) Necasti ■ — me] hic vs. iu Ed. Barn. in duos disiuu-
ctns est:

195 Ele. Necasti, necata es, o
Quae peperisti me

36) a tuo sanguine] sic Editt. 1562. , Barn. , Musgr. , Fix. ;
Ed. 1558. propter tuam necem. — Patrem — sanguine.]
Iiic quoque vs. in Ed. Barn. partitus est in duos :

Patrem et liberos istos

A tuo sanguine (sc. cretos).

37) Perimus, perimus] sic Editt. 1558., 1562. ; Editt. Barn.,
Musgr. : Periimus, periimus.

38) Tn — mea] hic vs. in Ed. Barn. in duos est seiunctus :

Tu enim es mortua,
Et abit raea

39) Non enim placet milii nimia eius remissio.] sic Editt.
1562., Barn. ; Ed. 1558.: Non placet milii nimia remissio.
(Kditt. Musgr., Fix. : Non enim placet mihi nimia remis-
sione).

345

LVI. INTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

346

„0 veneranda oblivio malorum40), quam es

sapiens,
„Et optanda dea calamitosis.
215 Qnomodo veni huc? quomodo veni ?
Sum eniin oblitus prioruin privatus mente.
Elec. O charissime, quam exhilarasti me , cum

obdormiisses!
Vis, ut contrectem te , et erigam corpus ?
Orest. Attingas, attingas sane, et absterge a

misero
220 Ore et oculis meis spumam concretam.
Elec. Ecce suave officium et non recuso
Fraterna mernbra curare sororia manu.
Orest. Subiice lateribus latera , et squalidam

comarn
Aufer a facie; obscure enim video oculis.
225 Elec. O miserurn caput, sordidis cincinnis,
Quam es horridum41), quia diunoneslotum43).
Orest. Iterum reclines me in lectum , quando

me dirnittit43) morbus
Insaniae, sum debilis, et languent meinbra.
Elec. Ecce, lectulus est charus aegrotanti:
230 „Molesta possessio , sed tamen necessaria.
Orest. Iterum erigas me, et extende44) corpus.
Chor. „Aegroti sunt impatientes propter per-

turbationem.
Elec. Vis componere pedes in terra,
Ponens vestigium ex longo intervallo ? ,*'"Vi-
cissitudo omnium rerum grata est.
235 Orest. Maxime, hoc enim habet opinionem

sanitatis.
„Praestat putare45), etiamsi revera non ita sit.
Elec. Audi nunc , o frater,
Donec sinunt te45a) sapere Erinnyes.
Orest. Quid dices novi46)? si quidem bonum

est, gratum erit;

40) oblivio malorum] liae voces iu marg. Editt. {558., 1562.
suut repetitae.

41) Ouam es liorridum] sic Editt. 1562., Barn., Musgr.,
Fix. ; Ed. 1558. Quain est squalidiun.

42) non es lotum] sic Editt. 1562., Barn., Musgr.; Ed. 1558.
non est lotum.

43) dimittit] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. ; Ed. 1558. re-
mittit.

44) et extende] sic Ed. 1562. (Barn. , Musgr. : et extendas) ;
Ed. 1558. circundes.

45) Praestat putare,] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. Melins est
videri (Barn.: Praestat videri; Musgr. : Praestat autem
videri ; Eurip. Kqiiggov Sk xo Soxiiv).

45a) sinunt te] sic (= Eurip. lioct' g') Editt. 1558., Barn.,
Mnsgr., Fix. ; Ed. 1562. te siuunt te.

46) Quid dices novi ?] sic (= Eurip. ^fi^tig rixcavov;) Editt.
1562., Bam. , Musgr. ; Ed. 1558. Dices aliquid novi,
(= uti^Ui jt xuivov ; quod etiam Fix in suam Ed. rece-
pit, vertens: Dices quid novi ?).

240 Sin malum , satis antea habeo malorum.
Elec. Menelaus venit tui patris frater.
Tabulae naviuin stant in portu Nauplio.
Orest. Quid dicis? venit lumen meis et tuis

malis,
Vir cognatus, et habens beneficia a patre?
245 Elec. Venit, (accipe hoc argumentum meae

orationis,)
Ducens Helenam ex Troiana urbe.
Orest. Si solus esset servatus , esset felicior.
„Si autem ducit uxorem , venit cum ingenti

malo.
Elec. Tyndarus genuit insigne ad vitupera-

tionem
250 Genus filiarum et infame per Graeciam.
Orest. Tu ergo esto47) dissimilis malarum mu-

lierum ; licet enim.
Et non dicas tanturn , sed et ista senti.
Elec. Heu mihi, o frater, oculus tuus tur-

batur,
Cito mutatus es in rabiem , modo48) sanus.
255 Orest. O mater, precor te, ne incutias mihi
Puellas cruentas, et quarum comae habent

speciem serpentum.
Ipsae enirn saliunt prope rne.
Elec. Mane,o miser, quietus in tuo lecto ;
jNihil enim vides eorum , quae putas te videre.
260 Orest. O Phoebe , occident rne habentes ca-

ninam speciem
Torvum tuentes, inferorum sacrificulae, atro-

ces deae.
Elec. Non dimittam te , implicans rneam ma-

num,
Prohibebo49) te saltare infelices saltus.
Orest. Dimitte tu una existens ex meis furiis,
265 Medium me tenes , ut abiicias in tartarum.
Elec. O misera ego ! unde petam auxilium,
Postquam habemus deum inimicum?
Orest. Da mihi arcum corneum30), dona Apol-

linis,
Quibus me iussit Apollo depellere deas,

4?) Tu ergo esto] sic Editt. 1562., Barn., Musgr. , Fix. ;
Ed. 1558. Tu esto.

48) modo] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. , Fix. ; Ed. 1558.
iam (Eurip. uqti).

49) ProJiibeho] sic (= Eurip. Zy^G(a) Editt. 1562., Barn.,
Musgr. , Fix. ; Ed. 1558. Prohibeo.

50) corneum] sic Editt. 1562. et illae 3 recentt. , Ed. 1558.
munitum cornibus.

347

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

S48

270 Si me perterrefacerent furore , rabie.

Elec. An sauciabitur aliqua dearum mortali

manu?
Orest. Si non discedet ab oculis meis.
Non audilis? non videtis procul iacientes
Arcus, alata tela incitata51)?
275 Ah52), quid cunctamini evolare in aetherem
Alis, et accusare oracula Phoebi?
Eia quare deficio anirno , emittens spiritum

ex pulmone?
Ubi, ubi aberravi a lecto?
Ex fluctibus rursus tranquillitatem video.
280 Elec. Frater53), quid ploras caput ponens

intra vestem ?
Orest.6'*) Pudet me, quod tibi communico

meos labores,
Praebens molestiam tibi virgini meo morbo ;
Ne contabescas propter mea mala.
JNam tu quidem55) approbasti haec, sedegofeci
285 Maternam caedem ; accuso autem Apollinem,
Qui rne incitans in opus impiissimum56),
Verbis me consolatus est, non re.
Puto, si patrem meum coram
Ipsum interrogassem57), an esset interficienda

mater :
290 Extrusurum fuisse58) multas preces ad has

genas,
Ne adigerem gladium in iugulum matris:
Si quidemneque ipse59) esset recepturus vitam,
Et ego miser futurus in tantis malis.
„Nunc retege, o soror,
295 „Et abi a lachrymis, quamquam admodum

misere

51) incitata?] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. pendentia? (Barn. :
evibrata).

52) Ah] sic Editt. 1558., J562.; Editt. illae 3 recentiores :
Ali, ah (= Eurip. I^, «).

53) Elec. Frater] sic Editt.1558., 1562. (=Eurip. Ed. Basil.
1551. 'Hli. avyyovt); in Editt. recent. , nomine *Mte.
omisso , haec verba sunt Orestis , quapropter ^vyyove in
his Editt. vertitur: Soror.

54) Orest.~\ sic Editt.1558., 1562. (=Eurip. Ed. Basil. 1551.) ;
in Editt. recent. , quippe in quibus Orestis oratio non in-
terrupta est Electrae verbis , hoc quoque nonien deest.

55) Nam tu quidem] sic (= Eurip. 2v /utv yng) Editt. 1562.
et iliae 3 recentt. ; Ed. 1558. Tu quidem.

56) impiissimumj sic (= Eurip. (\voauoraxov) Editt. 1562.
et illae 3 reeentt. ; Ed. 1558. impium.

57) interrogassem] sic Editt. 1562. , Barn. , Musgr, ; Editt.
1558. et Fix. interrogarem.

58) Extrusurum fuisse] sic Editt. 15(>2. , Barn. , Musgr. ;
Ed. 1558. Extrusurum (Eix. eifusurum fuisse).

59) ipse] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. , Fix. ; Ed. 1558.
ille (Eurip. i/.tlvog).

„Sumus affecti. Et quando vides me deficere

animo,
„Tu malum meum et corruptum sensum
„ Coerce et consolare : quando tu ploras,
„Nos praesentes oportet te admonere, o chara.
300 „Ista mutua officia decent amicos60).
Sed, o misera , vadens intra domum,
Porrecta da somno iam diu insomnes pal-

pebras,
Et sume cibum et lava61) corpus.
Si enim deseresme, aut propter assiduitatem

morbuin
305 Tibi conciliabis, periimus; te enim solam

habeo
Auxiliatricem, ab aliis, ut vides, desertus.
Elec. Non ita erit, tecurn volo mori
Et vivere; idem enim est, si tu moriaris.
Quid faciam mulier? quomodo sola servabor?
310 Sine fratre, sine patre , sine amicis. Sed

si tibi videtur,
Oportet ista facere. Sed reclina corpus in

lectum,
Et non terrorem , et id, quod te exterret ex

lecto,
Facile admittas; mane in lecto :
Etiamsi enim non aegrotes, sed videaris62)

aegrotare:
315 „Angor animi, fit morbus hominibus62').

\Strophe.~\

Chor. Hei, hei, o celeres alatae63)
Furiosae deae,

Quae nactae estis thyrsum dissimilem Bacchico
320 In lachrymis et luctibus, atrae Eumenides,

et61)
Per latum aerem volantes, sanguinis
Ulciscentes poenam, ulciscentes caedem.
Supplico, supplico,

60) Huic loco in Editt. 1558. , 1562. adscripta est nota
inargin. : Mutua ainicorum officia.

61) Iava] sic Editt. 1562., Barn. (Musgr., Fix. : lavacra in-
iice ; Eurip. lovTQa fiidt ) ; Ed. 1558. sana.

62) non aegrotes, sed videaris] sic Editt. 1562., Barn. ;
(Musgr. , Fix. : non aegrotes , scd existimes) ; Ed. 1558.
iion aegrotas , sed videris.

62a) Huic versui in Ed. 1562. in niarg. adscripta est vox:
Opinio.

63) Hei — alatae] hicvs. in Ed. Barn. in duos sciunctus est.

64) In — etj hic etiam vs. in Ed. Barn. partitus est in
duos.

S49

LVI. IJNTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

350

825 Slnite filium Agamemnonis oblivisci rabiem,

insaniam furiosarn 63).

Hei quales labores miser coticupiscens peris66)?

Oraculum ex tripode, quod Phoebus
330 Dixit, dixit, accipiens in solo,

Ubi dicitur esse umbilicus67) terrae.

ho<

[Antist ropke.~\

Hei lupiter, quae misericordia ? quale

certamen6S)

De caede venit,
335 Impellens te miserurn , cui lachrymas

Lachrymis addit

Aliquis malus genius ducens in domum

Sanguinein matris tuae, qui le exagitat.

Lamentor, lamentor.
340 „Magna fortuna non est stabilis inter ho-

rnines.

„Et sicut velum naviculae celeris

„Excutiens deus, demergit

„Ingentium aerumnarum tanquam ponti

„In fluctus vehementes exitiales69).
345 Quam enim70) hactenus familiam aliam

Diversam, quam hanc a divinis nuptiis

Et a Tantalo ortam oportet me colere?

Atqui rex huc venit

Menelaus dominus71): ex multa dignitate cor-

poris
350 Conspici potest, quod sit ex familia Tan-

talidum 72).

O qui applicuisti exercitum mille navium

In Asiam, salve. Tu es felix73),
355 Curn divinitus effeceris, quae optasti.

65) insaniara fnriosam] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. insaniam
errabundain; Barn. , Musgr., Fix. : insanam, furiosam.

66) Sinite — pcris,] Iii duo vss. in Ed. Barn. divisi sunt in
quatuor.

67) umbilicus] sic Editt. 1562., Haru. , Fix. ; Ed. 1558. me-
dius auguhis.

6g) Hei — certauien] Jiic vs. in Ed. Barn. in duos disiun-
ctus est.

69) Huic loco in Editt. 1558. , 1562. adiecta est nota mar-
gin. : Incertitudo reruin Jiunianarum.

70) Ouam enim) sic (= Eurip. Tiva y«(>) Editt. 1562. et
illae 3 recentt. ; Ed. 1558. Quam.

71) dominus] sic Editt. 1562. et illae 3 recentt. ; Ed. 1558.
rex (Eurip. ova§).

72) Conspici — Tautalidum.j hic vs. in Ed. Barn. in duos
est divisus.

73) In — felix,] pro hoc vs. exhihet Ed. Bam. hos duos:

In Asiam,

Salve. opportune quidem tu venis,

\Menelaus , Orestes, Tyndarus , Py-

lades.]
Men. O domus, partim libenter te adspicio,
Veniens ex Troia, p.irtim videns gemo.
Nara in orbem circumdatam miserandis malis
Nunquam vidi magis aliam domum.

360 Etenim Agamemnonis fortunam cognovi75),
Et mortem, qua ab uxore periit.
Ad Maleam enim admoventi 75) navem ex

fluctibus
INautarum vates dixit mihi
Nerei propheta Glaucus, verax deus,

365 Qui rnihi haec dixit adstans clare:
Menelae, iacet tuus frater mortuus,
Incidens in ultima balnea76} uxoris :
Et implevit me et iuiutas meos lachrymis
Multis. Postquam attigi terram Naupliam,

370 Ibi iam huc tendente mea coniuge,

Cum sperarem Orestem filium Agamemnonis
Et matrem charis complecti brachiis
Tanquam florentes, audivi ex quodam pi-

scatore
Caedem impiam filiae Tyndari.

375 Et nunc, o iuvenculae, dicite, ubi est
Agamemnonis filius, qui suslinuit ista magna

mala ?
Erat infans tunc in manibus Clytaemnestrae,
Cum reliqui domum, vadens ad Troiam,
Ut non nossein eum intuens.

380 Orest. Ille surn, Menelae, Orestes , de quo

tu quaeris,
Volens dicam tibi mea mala.
Attingens primum tua genua :
Supplex accommodans preces oris, sine ra-

mis

70 a

):

Serva me, advenisti ipse in ipso articulo ma-

lorum.
385 Men. O Dei, quid video , quem mortuorum

video ?
Or. Recte dixisti; non enim vivo prae malis,

quamquam77) video lucem.

74) cosnovil sic Editt. 1562. et illae 3 recentt. ; Ed. 1558.
scieham.

75) admoventi] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. admovens.

76) in ultima halnea] sic Editt. 1562., Ilarn. , Musgr. ; Ed.
1558. ultimis halneis.

76a) Haec verha in Ed. 1562. explicantur hac nota margin.:
Mos erat supplicantihus ramuin praetendere.

77) quamquam] sic Editt. 1562., Barn., Musgr.; |Ed. 1558,
sed (Enrip. d').

351

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

352

Men. Quam es horridus78) squalidam comani,

o miscr?
Or. INon species, sed facta me cruciant.
Men. Horribiliter vides siccis pupillis ocu-

lorum.
390 Or. Corpus evanidum est. Sed nomen 79)

non reliquit me80).
Men. O deformitas apparens mihi praeler opi-

nionem

Or. Hic sum matris meae miserae homicida.
Men. Audivi , parce dicere rnala vel raro.
Or. Parco ; daemon autern est dives malis ad-

versus me.
395 Men. Quid tibi accidit? quis morbus te

perdit ?
Or. „Conscientia, quod sum mihi conscius

fecisse atrocia 81).
Men. Quomodo inquis? „Quod enim sapien-
ter dicitur, clarum est, non obscurum.
Or. Tristilia maxime consumit mc.
Men. Est saeva dea , sed tarnen placabilis.
400 Or. Etiam furores, qui ulciscuntur matris

caedem.
Men. Quando incepisti furere? quae dies tum

erat ?

Or. Qua die miseram matrem oneravi tumulo.
Men. An domi, an assidens ad rogum?
Or. INoctu custodiens collectionem ossium.
405 Men. Aderat aliquis, qui connrmaret tuum

corpus?
Or. Pylades, qui simul fecit caedem matris.
Men. A quibus spectris sic affectus es ?
Or. Visus sum tres puellas videre nocti si-

miles.
Men. ISovi, quas dixisti; nuncupare autem

nolo.
410 Or. Atroces enim sunt82), insipide ne dixe-

ris, cave.
Men. Ipsae te ob matris caedem exagitant?
Or. Hei perseculionem , qua miscr exagitor.

78) liorridus] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. , FiJc.j Ed.
155S. detonnatus.

79) nomen] liuic voci iu Ed. 15(52. i» inarg. adsciiptum est:
8cilicet inatricidae.

80) noii reliquit ine.] .sic Editt. 1562.. Bam. , Musgr.,
Fix.; Ed. 1558. nou est reliquum niihi. (^Elirip. ov te-
Xouii /xoi).

81) Huic versui in inarg. Editt. 1558., 1SC2. adscripta sunt
verfoa: Conscientiae vis.

82) Atroces eniin sunt,] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. ;
Ed. 1558. Atroces quidem.

Mcn. „Non paterentur dira, qui fecerunt dira?

Or. $>ed est nobis translatio casus.
415 Men. ISon dicas necem ; hoc non est sa-

pienter dictum.

Or. In Phoebum iubentem perficere matris

caedem.

Men. Stultior, quam ut sciat honestum et ius?

Or. „Servimus Diis, quicquid sunt Dii.

Men. An non iuvat Apollo te in his malis?
420 Or. Cunctatur; Dii autem sunt tales natura.

Men. Quain diu est, quod mater extincta est?

Or. Scxtus hic dies est, rogus adhuc calet.

Men. Quam cito a te Eumenides reposcunt

sanguinem matris?

Or. ISon sapienter82a). „Vera dicens malus es

erga amicos.

425 Men. Quid tibi conducit vindicta patris?
Or. ISondum. „Id quod cunctatur, est si-

mile inutili.
Men. Quomodo civitas est erga te affecta,

cum haec feceris?
Or. Sic sum in odio , ut nemo me alloquatur.
Men. TSon purificasti ab illo sanguine manus

iuxta leges?
430 Or. Eiicior ex omnibus domibus, qno vado.
Men. Qui cives certant te eiicere ex terra ?
Or. Oeax, imputans patri odiuin, quod con-

cepit ad Troiam.
Men. Intelligo. Ulciscitur te ob necem Pa-

lamedis.
Or. Non tamen erat eius particeps ; per tres

perco.
435 Men. Quis est alius? an aliquis ex Aegisthi

amicis?
Or. lsti me persequuntur , quos nunc audit

civitas.
Men. Sinit te civitas habere sceptra Agame-

mnonis '.

?

Or. Quomodo, qui uon sinunt me amplius

vivere

Men. Quid facientes, quod possis mihi clare

dicere ?
440 Or. Calculus feretur contra nos hoc die.
Men. An ut concedas in exilium , vel inter-

ficiaris, vel non?
Or. Ut interficiar a civibus lapidatione83).

82a) ?>on sa|)ienter.] sic Editt. 1558., 1562 , quasi legisset Oii
<jk<i (tlg; Barn., Musgr. (r= Eurip. Ov cof/oi) Haud sapiense*.
83) la|iidatione.] sic Edilt. 1562., Barn. , Musgr.; Ed. 1558.
i lapidea nece. C^"ril>. hvcOiio 7itrinn/j((Ti).

353

LVI, INTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

354

Men. Cur non fugis ultra tcrminos terrae?

Or. Circumdamur umlique aeneis armis.
445 Men. Privatim ab hostibus, an ab civitate

Argiva ?

Or. Breviter, ab omnibus civibus, ut inter-

ficiar.

Men. O miser, venis in extremam calarnitatem.

Or. Mea spes habet refugium malorurn in te.

Sed veniens fortunatus miseris,
450 Amicis imperti de tua felicitate:

Et non solus teneto, cum acceperis bene-

ficium,

Sed suscipe et labores per vices

Persolvens paternum beneficiurn illis, quibus

oportet.

,,Nomen, non rem habent amici,
455 „Qui non in calamitatihus sunt amici84).

Chor. Atqui huc contendit senili pede

Spartiates Tyndarus85) in nigra veste,

Rasns lugubri modo propter filiain.

Or. Perii Menelae, Tyndarus85) iste
460 Accedit ad nos, cuius maxime vereor

In conspectum venire propter haec facta;

Nam me aluit parvulurn86), et multa

Oscula implevit, Agamemnonis

Filiurn ulnis gestans et cum Leda
465 Honorans me non minus quam Iovis filios.

Qnibus, o infelix cor et anima rnea,

Reddidi non bonarn gratiam: quarn caliginem

Accipiarn vultui? quain nebulam ante me

Ponarn fugiens pupillas oculorum senis?
470 Tyn. Ubi videam rnariturn meae filiae

Menelaum ? narn ad Clytaemnestrae sepulchrum

Inferias fundens audivi, quod in Naupliam

Yenit cum uxore87)servatus post multos annos.

Ducile me; narn volo ad dextrain ipsius
475 Stans salutare amicurn videns ex longo in-

tervallo.

Men. O senex, salve, habens eandem coniugem

cum love.

Tyn. O salve et tu Menelae , meus affinis.

84) Huic loco in Editt. 1558. , 1552. adiecta est nota mar-
gin. : Veri amici.

85) Tyndarus] sic Editt. 1558., Musjjr , Fix.; Editt. 1562.,
Barn : Tyndareus CEurip. TvvtiaQiaJs).

86) parvuluni] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. , Pix. ; Ed.
1558. parvuluui cxistentem (Eurip. fx.iY.n6v ovra).

87) cum uxore] sic (= Eurip. gvv «Ad^w) Editt. 1562.,
Barn. , Musgr. , Fix. ; in Ed. 1553. Iiaec uiale omissa sunt.

Hblanth. Opeh. Vol. XVIII.

„Heu, quam malum est non scire futura.
Isle matricida draco ante aedes
480 Vibrat fulgura morbosa88), invisus mihi.
Menelae, alloqueris eum pollutum ?
Men. Quidni? est filius mei fratris.
Tyn. An cum talis sit, ex illo natus est?
Men. Natus est; si autern est in calamitate,

tamen curandus est.
485 Tyn. „Factus esbarbarus, diudegens89) in-

ter barbaros.
Men. Imo hoc est Graecum , curare cognatum.
Tyn. Et illud est Graecum , non velle esse su-

periorem legibus.
Mcn. Omni necessitati serviunt sapientes ^0).
Tyn. Habeas tu hoc, ego non habebo.
490 Men. Simul sunt apud te ira et senectus,

utrumque non est sapiens.
Tyn. Quae disputatio sapiens sit de isto91)?
Si recta sunt omnibus manifesta, etiam non

recta.
Quis horno est isto stultior,
Qui non consideravit ius,
495 JNeque venit in legem communem Grac-

corum?
Postquam enim Agamemnon exspiravit ^8)

vitam,
Percussus in capite a mea filia
Turpi facinore, (nunquam enim id laudabo,)
Oportebat Orestem infligere poenam perfusi

sanguinis
500 Iustam , accusando eiicere ex aedibus

Matrem; accepisset laudem modestiae in cala-

mitate,
Et legem servasset, et esset pius.
INunc venit in eandem infelicitatem sicut

mater.
Nam iure existimans illam esse malam,
505 Ipse factus est deterior, interficiens matrem.
Interrogabo te hoc, Menelae:

88) fulgura morbosa] sic (= Eurip. voccoiStig dffTQandg')
Editt. 1562., Barn., Mus^r. , Fix. ; Ed. 1558. tulgura
aegroti liominis.

89) diu dogens*] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. , Fix. ; Ed.
1558. existens diu.

90) Omni necessitati serviunt sapientes.] sic Ed. 1562.; Ed.
1558. Omne fatale servum est etiam apud sapientes. (Fix. :
Omne necessitate impositum scrvile est sapienti.).

91) Quae disputatio sapiens sit de isto?] sic Ed. 1562.;
Ed. 1558. Quae disputatio de causa est apud istum V ("arn.,
Musgr. : Nuin quid cum eo certamen est de sapicntia?).

92) exspiravit] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. , Fix. ; Ed.
1558. exlialavit.

23

355

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

S56

Si interficeret aliquem tua coniunx,

Et illius filius rursus interficiat matrem ,

Et natus ex interfectore illo, caedem caede

510 Solvat , finis malorum quousque proce-

det93)?
„Recte posuerunt maiores olim haec,
„Non sinebant in conspectum venire,
„Neque in occursum , quisquis forte reus esset

sanguinis;
„Sed expiabant exilio, non vicissim occidere

sinebant94).

515 Semper enim unus caedi foret obnoxius95)
Extremam contaminationem accipiens ma-

nibus.
Ego vero utique odi iinpias mulieres,
Ut96) primum filiam, quae occidit maritum,
Et Helenam tuam coniugem nunquam laudabo,

520 Neque alloquar, neque te laudo malae
Mulieris gratia venisse ad Troiam.
Defendam97) autem quantum possum legem ,
Bestialem hunc et homicidialem morem
Tollens, qui98) semper perdit terras et urbes.

525 Nam , quo animo eras, o miser, tunc99),
Quando exeruit ubera supplicans tibi
Mater? ego , qui non vidi illa mala,
Tabefacio miser senilem oculum lacbrymis,
Unum ergo confirmat meam sententiam100):

530 Invisus es Diis, et matri das poenam,
Errans furore et poena ; quid testes
Alios me audire opus est de rebus, quas pos-

sumus videre ?
Ut ergo scias, Menebie, Deos
Contra ne facias, volens iuvare istum:

93) Huic loco in Editt. 1558., 1562. adiecta est nota mar-
gin. : Caedes non esse caedibus aliis vindicandas.

94) H. I. in iisdera Editt. nota marg. : Expiatio caedis.

95) Semper enim unus caedi foret obnoxius] sic Editt. 1562.,
fiarn. , Musgr. et (ordine verborum paululum commutato)
Fix. ; Ed. 1558. Semper erat unus liabiturus caede.

96) Ut] sic Editt. 1558., 1562.; Barn., Musgr., Fix. Et
CEurip. &e).

97) Defendam] sic (= Eurip. 'A/uww) Editt. 1562. , Barn.,
Musgr. , Fix. ; Ed. 1558. Defendo (ac si legisset 'Ajxvvio).

98) B. Jiunc et homicidialem morem ToIIens, qui] sic Editt.
1562., Barn., Musgr. ; Ed. 1558. B. hanc et Jiomicidialem
vitam Tolleus, quae.

99) H. I. in Editt. 1558., 1562. nota marg. : Apostrophe ad
Orestem.

100] Unum ergo confirmat meam seutentiam :] sic Editt.
1562., Bam. , Musgr. ; Ed. 1558. Unum couvenit meae
sententiae (Fix. : Unum ergo cuni sententia mea con-
gruit).

535 Et sinas a civibus interfici saxis,
Aut non accede in Spartanam terram.
Mea filia mortua , persolvit iusta :
Sed non erat conveniens, interfici eam ab isto.
Ego in aliis rebus satis felix fui,

540 Praeter filias: in hoc non sum felix.

Chor. „Hle est dignus laude, qui liberos adeptus

multos1),
„Non insignes calamitates2) nactus est.
Or. O senex , ego vereor dicere adversus te,
Ubi dolore afficio te et animum tuum.

545 Ego quidem sum pollutus , quatenus inter-

feci matrem;
Impollutus autem alio nomine, quod ultus sum

patrem.
Abeat longius ab isto sermone
Tua senectus, quae interturbat me dicentem,
Et redeo in viam ; nunc veieor tuam canitiem.

550 Quid oportebat me facere ? oppone duo

duobus.
„Pater me genuit, tua filia peperit,
„Tanquam ager accipiens semen ab alio.
„Sine patre non potest gigni puer3).
Cogitabam ergo generis autori

555 Magis me debere opitulari, quam illi , quae

exhibuit nutricationem.
Sed filia tua , (vereor enim vocare matrem,)
Proprio hymenaeo et non modesto
Venit in thalamum alterius viri: mihi, si dico
Illi, male dico, et tamen dicam.

560 Aegisthus erat abditus in domo maritus:
Hunc interfeci , et post illum , matrem ,
Irreligiosa faciens, sed ulciscens patrem.
Quod autem minaris me debere lapidari:
Audi, u.t profuerim toti Graeciae.

565 Si enim mulieres veniant ad hanc audaciam,
Ut interficiant viros, fiicientes refugium
Ad liberos, venantes misericordiam uberibus:
Pro nihilo ducent interficere viros,
Habentes quidlibet, quod obiiciant. Ego post-

quam feci

570 Illa atrocia , quae tu dicis, compescui istam

legeni,

1) qui liberos adeptus multos] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. qui
est fortunatus quoad liberos (Barn. : qui felix est propter
liberos ; Musgr. : qui felix est quoad liberos). — Huic
versui in marg. Ed. 1562. adscripta est vox : Proles.

2) Non iusignes calamitates] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. Et
non insignem calamitatem (Barn., Musgr. : Nec insignes
calamitates).

3) H. 1. in Editt. 1558. 1562. nota marg. : Pater matre potior.

357

LVI. IJNTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

358

Et odio habens matrem , iuste perdidi ,
Quae virum absentem ex aedibus cum exercitu
Ducem pro tota Graecia

Prodidit, et non servavit incontaminatum

lectum ;
575 Ac4)cum sciret se peccasse, non sibi poenam
Inflixit, sed ut non daret poenam marito,
Mulctavit et interfecit meurn patrem :
Per Deos, (facio mentionem Deorum incom-

mode
Dicens causam de caede,) si matrts factum
580 Tacens laudarem , quid fecisset rnihi pater

mortuus ?
Non3) odio habens me exagitasset Erinnybus?
An matri quidem adsunt auxiliatrices deae,
Isti non adessent, maiori iniuria affecto?
Tu, o senex, qui genuisti malam filiam,
585 Es mihi exitio ; nam propter eius malitiam
Patre orbatus, factus suin matricida.
Vides Ulyssis coniugem ? non interfecit eam
Telemachus ; non enim superinduxit marito

maritum ,
Sed manet domi impollutum cubile.
590 Vides Apollinem , qui sedem mediam

Inhabitans, tribuit hominibus certissima ora-

cula ,
Cui paremus in omnibus, quae iubet?
Huic parens inteifeci matrem:
Ducite illum pollutum , et interficite ,
595 Ille peccavit; non ego. Quid oportebat me

facere?
An non sufficit Deus ad conferentem causam

in eum
Culpa solvendurn6)? quo tandem7) effugiat ali-

quis ,
Si non autor liberat me, ne interficiar?
Sed non dicas, quod haec non sint recte facta,
600 Sed nos id fecisse infeliciter.

„Coniugia8) quibus mortalium sunt felicia ,
„Illis est beata vita ; quibus autein non recte

cadunt,

4) Ac] sicEditt. 1558., 1562.; Barn., Musgr., Fix.: At (Eu-
rip. <J").

5) Non] sicEditt. 1558., 1562.; Darn., Musgr., Fix. : Nonne.

6) An non sufficit Deus ad conferentem causam in eum
Culpa solvendum?] sicEd. 1562.; Ed. 1558. An non potest
Deus conferenti causam in eum Culpam solvere? (Barn.:
An non sufficit Deus, ad me, conferentem causam in me,
Culpa solveudum?

7) qno tandem] sic (= Eurip. nol . . ovv lr') Editt. 1562.,
Barn., Musgr. , Fix.; Ed. 1558. quo.

„Ii sunt miseri intus et foris.
Chor. „Mulieres8) semper impedimento omni-

bus casibus
605 „Sunt viris ad infelicitatem.

Tt/n. Postquam es ferocior, et non cedis ora-

tioni,
Et sic respondes mihi, ut mihi dolorem adferas:
Magis me incendis pergere ad tuam necem.
Faciam hoc pulchrum additamentum meorum

laborum ,
610 Quorum causa veni ornaturus sepulchrum

filiae.
INam veniens ad evocatam multitudinem Argi-

vorum ,
Commovebo urbem volentem, non nolentem9),
In te et tuam sororern , ut detis lapidatu

poenam.
Et illa magis est digna, utinterficiatur, quamtu,
615 Quae irritavit te adversus matrem, semper

in aurem
Mittens sermones hostiles,
Nuntians somnia de Agamemnone:
Et hoc, quod oderint concubitum Aegisthi
Dii inferi: (id enim erat, quod te exacerbavit,)
620 Donec incendit domum igne non Vulcanio.
Menelae, tibi hoc dico , et praeterea faciam

etiam :
Si curas meam inimicitiam et affinitatem,
Non depellas isti necem contra Deos;
Sed sine a civibus interfici saxis,
625 Aut non venias amplius inSpartanam terram.
Haec memineris te audivisse: „neque impios
„Elige amicos, pellens pios.
Vos ministri ducite me ab ista domo.
Or. Vade, ut sequens oratio sine interpella-

tore nobis
630 Ad hunceat, senectam effugiens tuam.
Menelae, quo movespedem, in cogitatione
Ingrediens vias duplices duabus curis?
Men. Sine, mecum cogitans,
Ad quam fortunam vertar , dubito.
635 Or. Ne nunc perficias cogitationem , sed

meam
Orationem audiens prius, tunc delibera.

8) Coniugia .... Mulieres] hae duae voces in imirg. Editt.
1558. , 1562. sunt repetitae.

9) nou nolentcm] sic (= Eurip. ovx uxovffnv) Ed. 1558.
CBaru., Musgr. , Fix. : nec invitam) ; Ed. 1562. non vo-
lentem.

23*

359

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

de-

Men. „Dic; recte enim dixisti. Est ubi silen-
tium10) orationi

„Praestat, est et ubi oratio 10) silentio.

Or. „Dicam ergo. Longa oratio breviori
640 „Est potior, et magis plana auditu.

Mihi tu, Menelae, tuarum rerum nihil

deris ;

Sed quae accepisti, redde, cum acceperis a

meo patre.

Non loquor de pecunia , sed re (si vitam mearn

Servabis), quae est mihi inter meas charissima.
645 Pecco? oportet me accipere in tali malo

Non debitum auxilium a te ; nam et Agamemnon

pater

Iniuste congregans Graeciam, venit ad Ilion,

Ipse non peccans, sed peccatum

Uxoris tuae et iniustitiam sanans.
650 Unum hoc oportet te mihi dare pro uno.

Et exposuit, ut convenit amicos amicis,

Corpus re vera tibi, in acie11) laborans,

Ut tuam tu reciperes coniugem.

Redde mihi hoc , cum illud acceperis,
655 Laborans, uno die pro nobis

Stans, ut sis servator, non implens decem

annos.

Aulis quam accepit victimam meae sororis,

Sino te hanc habere, sed Hermionem12) non

occide.

Oportet te, cum sim ita calamitosus,
660 Plus habere et me ignoscere ;

Sed meam vitam da misero patri ,

Et meae sororis, quae fuit virgo longo tem-

pore.

Nam mortuus relinquam orbam domum patris.

„Dices: impossibile est hoc ipsum. Amicos
665 „ Oportet opem ferre amicis in adversis13).

„Quando autem res sunt secundae, quid opus

est amicis14) ?

„Satis est ipse Deus volens iuvare.

Videris omnibus Graecis amare coniugem ,

(Non dico simulatione insinuans me,)

10) silentium.. oratio] hae duae voces in marg. Editt. 1558.,
1562. sunt repetitae.

11) in acie] sic Editt. 1562., Barn., Mnsgr., Fix.; Ed. 1558.
in clypeo (Eurip. ticcq' clanid'').

12) Hermionem] sic Editt. 1562. , Barn. , Mnsgr. ; Editt.
1558. , Fix. Hermionen.

13) H. 1. in Editt. 1558., 1562. nota marg. : Usus araicitiae.

14) Huic versui in Editt. 1558., 1562. in marg. liaec adscri-
pta sunt: „Hoc posterius reprehendit Aristoteles 8. Eth."
(Vide Aristot. Ethic. Nicom. VIII. c. 1.).

360
O miscr propter

670 Per hanc supplico tibi.

mea rnala ,

Ad quae venio? quid oportet me laborare?

Supplico enim nunc pro tota domo.

O patrue patris frater, sub terra

Mortuum audire haec pwtes, volantem
675 Aniinarn superte, et dicere, quae ego dico.

Haec inter lachrymas et lucturn et calamitates

Dixi, etreposco, salutem

Quaerens: quod omnes quaerunt, et non ego

solus.

Chor. Et ego tibi supplico, quamquam mulier,
680 Ut iuves auxilio egentes; narn potes.

Men. Orestes, ego revereor tuum caput ,

Et volo iuvare in malis istis,

Et oportet me sic cognatorurn mala

Simul ferre, si Deus dat vires,
685 Etiamsi sit moriendum, et interficiendi ad-

versarii;

Ut possim autern, id peto consequi a Diis.

Venio enim hastam vacuam viris sociis

Habens, errans a multis laboribus15) ,

Cum exiguis copiis reliquorurn adhuc amicorum.
690 „ Pugnando non possumus superare

„ Pelasgum Argos; sed ut mollibus verbis

„Possimus, eo spei venio.

„Nam quomodo capiat aliquis magna parvis

„Laboribus? stultum est hoc velle.
695 „Quando enim turget16) populus incidens in

rram

17

)>

„Perinde non potest extingui ut vehemens

ignis ;
^Si autem molliter aliquis ei incenso
„Laxans cedit, observansltempus,
„Fortassis exhalet: tum, quando remiserit spi-

ritum ,
700 „Possis18) eo uti, quantum velis.

Est in eo miseratio , est et magna iracundia,
Optima res observanti tempora.
\adens Tyndaro19) conabor

15) erraus a multis laborihus] sicEditt. 1562., Barn., Musgr.;
Ed. 1558. errans multis laborihus.

16) Quando enim turget] sic Editt. 15G2. , Barn., Musgr.,
Fix.; Ed. 1558. Qiiando viget. (Eurip. "Otkv yd(t iJ/}«).

17) Huic versui in Editt. 1558., 1562. apposita est nota
marg. : Populi furor.

18) Fortassis exhalet: tum, quando remiserit spiritum, Pos-
sis] sic Editt. 1562., Barn.; Ed. 1558. Fortassis etfundet
furorem , quando remiserit impetuni , Ut possis

19) Tyndaro] sic Editt. 1558. , Musgr. , Fix. ; Editt. 1562.,
Barn.: Tyndareo (conf. p. 353. nota 65.).

361

LVI. INTERPPxETATIO OUESTIS EUKIPIDIS.

362

Et multitudini persuadere, ut recte utantur

sua potentia.
705 „Nam et navis intento vi clavo20)

„Mergitur; rnanet rursns , si relaxes clavum.
„Odit Deus riiiniurn vehcmentes ii n petns '^1") ,
„Et oderunt cives; oportet rne, (non fruslra22)

dico,)
„Servare te sapienter, non vr adversurn prae-

stantiores.
710 Pngnando te non , ut tu fortasse putas,
Servarim. Non est facile una hasta
Sistere trophaea de rnalis, quae tu habes.
Nunquain Argivos rnolliler supplicando
Accessimus; nunc necesse est
715 Sapienlihns, esse servis fortunae.

Or. O praeterquarn quod rnilitasti uxoris causa,
In aliis nullius pretii , ignavissime in defenden-

dis amicis ,
Fugis ? aversaris rne ? Agamemnonis beneficia
Sunt rrrita? O pater, fnisti sine amicis in tuis

calamitatibus.
720 Hei proditus surn , non sunt spes.

Qno conversus , effugiarn supplicium Argi-

vorurn ?
Iste erat mihi refugium salutis.
Sed video hunc amicissimum hominem
Pyladern, venientem cursu ex Phocensibus,
725 Iucundum spectaculum : „fidus amicus23) in

adversis rebus
„Iucundior est visu24), quam nautis tranquil-

litas.
Pyl. Citius, quam me oportebat, accedens veni

ante urbern
Audiens comitia urbis, ipse clare videns
Adversus te et tuarn sororem , tanquam statim

sint interfecturi.
730 Qnid hoc ? quomodo habes ? qirid agis cha-

rissime meorum aequalium
Et amicorum et cognatorum ? tu enim rnihi es

ista omnia.
Or. Periimus, ut breviter exponarn tibi mea

mala.

20) intento vi clavo] sic Editt. 1562., Barn. ; Ed. 1558. in-
tento clavo vi (Musgr. : intento violenter clavo).

21) H. 1. inEditt. 1558., 1562. nota margin. : Ne qnid nimis.

22) frustra] sic Editt. 1562. , Barn. ; Editt. 1558. , Musgr. :
aliter (Fix.: teuiere; Eurip. uD.wg).

23) Haec vox in marg. Editt. 1558., 1562. repetita est.

24) visu] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. , Fix.; Ed. 1558.
ad videndum.

Pyl. Simul everteris nos; „communes sunt

enim res amicorum.
Or. Menelaus infidelis est mihi et meae sorori.
735 Pyl. „ Convenienter se habet virum rnalae

mulieris fieri malum.
Or. Perinde mihi graliam retulit, ac si non ve-

nisset23).
Pyl. An vere venit in hanc terram ?
Or. Tarde, sed celerrime deprehcnsus est in-

iidus amicis.
Pyl. Et venit addncens navi pessimam con-

iiigen

740 Or. Non ille, sed ipsa illum huc addnxit.
Pyl. Ubi est rnulier, quae una pcrdidit plnri-

mos filios Argivorum ?
Or. In meis aedibus : si licet istas vocare rneas.
Pyl. Quid dixisti tu tuo patruo?
Or. ISe videret me et sororem interfici a ci-

vibus.
745 Pyl. PerDeos, quid ad haec dixit? cupio

enim scire.
Or. Se timere: id quod solent dicere rnfidi

arnici amicis.
Pyl. Ad qualem excusationem accedens? volo

ista ornnia scire.
Or. Ule pater venit, qui genuit optimas filias.
Pyl. Tyndarum dicis? fortasse tibi propter

filiarn iratus?
750 Or. Intelligis; huius affinitatem nragis elegit

quarn patris.
Pyl. JNon est ausus capere labores pro te prae-

sens?
Or. Non est bellator, sed inter mulieres stre-

nuus.
Pyl. Es in rnaximis malis, et necesse est te

mori.
Or. Opus est cives ferre calculos de nostra

caede.
755 Pyl. Quam rem statuent? dic; sum enim

in metu.
0r. Ut aut moriamur, aut vivamus; non est
longa oratio de rebus maximis.
Pyl. Fuge relinquens domum cum sorore tua.
Or. Non vides? custodimur praesidiis undique.
Pyl. Vidi vias urbis septas armis.
760 Or. Clausi tenemur corpore , sicut urbs ob-

sessa ab hostibus.

25) Perinde mihi gratiam retulit, ac si non venisset.] sic
Editt. 1562, Barn.; Ed. 1558. Perinde ac si non venisset,
solvit mihi idem veniens.

363

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

364

PyJ. Et me nunc interroga , quid facturus sim ;

nam""*) ego quoque pern.
Or. Cuius ope? hoc malum accesserit ad mala

mea.
PyJ. Strophius pater expulit me iratus ex

aedibus.
Or. Obiiciens crimen privatum aut publicum?
765 PyJ. Dicens me pollutum , quod adiuvi 27)

necem tuae matris.
Or. O miser! videris et tu affici meis malis.
Pyl. Non utemur moribus Menelai: ferenda

sunt haec.
Or. Non times, ne Argos velit et te, sicut rne,

interficere?
PyJ. INon pertineo, quod ad poenam, ad istos,

sed ad Phocenses.
770 Or. „Multitudo28) est atrox, quando habet

improbos praesides.
Pyl. „Sed quando nanciscitur bonos, habet

hona consilia.
Or. „Esto; sed quid oportet dici de communi

causa ?
Pyl. De aliqua re necessaria 29) ?
Or. An dicam causam veniens ad cives?
Pyl. Quod iusta feceris ?
Or. Ulciscens necem patris.
Pyl. Vereor, ut te sint placide accepturi30).
775 Or. An perculsus metu tacite moriar?
Pyl. Hoc est timidi. Or. Quid ergo faciam?
PyJ. Habes aliquam salutem , si maneas?
Or. Non habeo. Pyl. Sed eunti est spes a ma-

lis servari?
Or. Si contingat, posset fieri. Pyl. Ergo hoc

melius est quam manere.
Or. Vado igitur. Pyl. Etiamsi moriaris, ho-

nestius est sic mori.
780 Or. Habeo iustam causam.

Pyl. Opta modo, ut ita videatur illis31).

26) nam] sic (= Eurip. ydg) Editt. 1562., Barn. , Fix. ; in
Ed. 1558. deest.

27) adiuvi] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. simul feci CEurip. cvy-

pQdflqv).

28) Huic voci in marg. Editt. 1558., 1562. adscripta est vox:
Plebs.

29) De aliqua re necessaria?] sic Ed. 1562.; Ed. 1558. De
aliquare necessaria. ; Barn., Musgr. , Fix. (— Eurip.
Ttvog dvttyxaCov ntpi;) De qua re neccssaria?

30) Vereor, ut te sint placide accepturi.] sic Editt. 1562.,
Barn. ; Ed. 1558» Ne libenter te condemneut. (Fix. : Vide
ne te compreliendaiit libentes).

-31) ut ita videatur illis.] sic Editt. 1562. , Barn., Fix.; Ed.
1558. ut puteris.

Or. Recte dicis, effugiam sic opinionem timi-

ditatis.
PyJ. Magis quarn manens. Or. Aliquis for-

tasse miserebitur mei.
PyJ. Magna res est nobilitas tua. Or. Dolens

paternam mortem.
PyJ. Illa oinnia plus valent in conspectu.
Or. „Eundum est, non est virile, mori non

gloriose.
785 PyJ. Laudo ista. Or. An dicarn 32) ista

meae sorori ?
PyJ. Non per Deos. Or. Fierent lachrymae.
PyJ. Magnurn est hoc oinen. Or. Ergo melius

tacere.
PyJ. Ternpore lucrum facies. Or. Illud est

mihi difficile.
PyJ. Quid hoc? aliquid novi dicis.
Or. Ne deae me apprehendant oestro.
PyJ. Ego curabo te.
790 Or. Difficile est tangere languentem virum.
PyJ. Non mihi te. Or. Cave fieri particeps

mei faroris.
PyJ. Hoc valeat. Or. Non cunctaberis?
PyJ. „ Mora amici est magnum malum.
Or. „ Vade, o gubernaculum mei pedis.
PyJ. Tenens curam dignam amico.
Or. Ducas me 32a) ad sepulchrum patris.
795 PyJ. Ad quid hoc ? Or. Ut supplicem ipsi,

ut servet rne.
PyJ. Recte facis.

Or. Matris ne videam sepulchrum.
PyJ. Erat eniin hostis33).
Sed propera , ne te prius damnet calculus Ar-

givorum ,
Iungens meis lateribus latus imbecillum 34)

morbo :
Quia ego te per urbem , nihil curans populum,
800 Non pudore deterritus, veham. Ubi osten-

dam ine esse amicum ,
Si non iuvem te existentem in atroci cala-

rnitate ?
Or. „Hoc est habere arnicos, non tantum

cognatos.

32) dicam] sic Editt. 1558., 1562. sr= Eurip. Ed. Basil. 1551.
Ltyio (j.if, Uarn., MusgrJ, Fix. dicamus = Myo){*tv , quam
lectionem liae Editt. exliibent.

32») me] sic (= Eurip. fj.t) Ed. Fix. ; in Editt. 1558., 1562.,
Barn. , Musgr. deest.

33) vs. 772. Or. Esto , sed quid oportet dici etc. — Pyl.
Erat enim Jiostis.] hi vss. in Ed. Barn. ita dispositi et
coniuncti sunt, ut quisque versus ab Orestis verbis inci-
piat, verbisque Pyladis finiatur.

34) imbecillum] sic Editt. 1562. , Barn. ; Ed. 1558. aegrotum.

365

LVI. INTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

366

„Adeo vlr, quamquam alienus, qui conglutina-

tus est rnoribus,
„Magis meretur33) haberi amicus, quam multi

cognati.

[5f rophe. J

805 Chor. Magna potentia et virtus

Superbiens per Graeciarn et

Ad Simoentis rivos,

Retroversa est ex felicitate Atridis

Iam olim ab antiqua calamitate familiae,
810 Quando lis de aureo vellere

Venit Tantalidis,

Miserrimae epulae, et

Neces nobilium liberorurn , unde

Caedes caede mutata ,
815 Per caedes non desinit

Inter duos Atridas.

[Antistrophe.^

Honestum, non est honestum : parentum

Secare saeva manu33a)

Corpus, et istum caede nigrum
820 Ensem ostendere in luinen solis,

„Iam36) scelus admittere, est rnagna impietas,

„Et flagitiosorum hominum amentia.

Nam in metu mortis

Tyndaris misera clamavit:
825 O fili, non facis pia ,

Occidens tuam matrern.

Vide, ne, colenspaternam gratiam, contrahas37)

Infamiam perpetuam.

[Epodus. ]J

Quis morbus, aut quae lachryrnae,
830 Aut quae misericordia est maior in terra ,
Quam fieri homicidam matris?
Quali, quali re confecta38)
Insanus factus est furiis.
Furiis propter caedem venatio est

35) Magis meretur] sic Editt. 1562., Barn.; Ed. 1558. Est
praestantior.

35 a) saeva manu] his verbis in Ed. 1562. in marg. adiecta
est haec annotatio: ^nvQiytvtl 7iaXd{ua malo vertere in-
strumeuto , quod igne est elaboratum, scilicet gladio. "
(Musgr. h. I. Iiabet: iiistrumento igne nato ; Fix.: ferrata
manu; Barn. retinuit: saeva manu).

36) lam] sic Editt. 1562., Barn,; Ed. 1558. Iioc.

37) Vide, ne , colens paternam gratiam, contrahas] sic
Editt. 1562., Bam. , Mtisgr. , Fix. ; Ed. 1558. Non honore
afficiens paternaui gratiam , contrahes

38) Ouali, quali re confecta] sic Editt. 1562., Barn., Musgr. ;
Ed. 1558. Qttalem , qnalem rem fecisti?

835 Velocibus, circumferens oculos ,

Filius Agamemnonis.

Omiser, quando matris39)

Ex auratis vestibus

Videns rnainrnam exertam ,
840 Interfecit matrem,

Iri ultionem paterni casus.

[Electra, Nuntius , Chorus.~\

Elec. Mulieres, an aliquo abiit ab his aedibus
Miser Orestes, victus divirritus immissa rabie?
Chor. Non , sed vadit ad populum Argivum ,
845 De vita proposilum certamen

Obiturus40), in quo oportet vos mori, aut vi-

vere.
Elec. Hei mihi, quid fecit, quis persuasit eum?
Chor. Pylades; sed videtur iste nuntius cito
Dicturus, quid sit ibi factum de tuo fratre.
850 Nun. O misera , o infelix ducis

Agamemnonis filia , veneranda Electra , ser-

mones
Audi, quos infelices tibi ferens advenio.
Elec. Hei, hei , perimus, significas hac ora-

tione.
Narn, ut videtur, venis nuntius malorum.
855 Nun. Calculo Argivorum , ut interficiatur

tuus frater,
Et tu , o misera , statutum est hodie.
Elec. Hei mihi, veirit spes40a), quam metuens
Olim , propter futura contabescebam luctu.
Sed quod certamen, quae orationes inter Ar-

givos
860 Damnaverunt nos, et suffragium tulerunt de

morte?
Dic, osenex, utrum lapidante manu,
An per ferrurn oportet me abrumpere spiritum,
Habentem calamitatem cum fratre communem?
Nun. Eram ex agro intra portas41)
865 Vadens, volens audire de te

Et de Oreste. Nam erga tuum patrem bene-

volentiarn

39) O miser, quando matris] sic Editt. 1562., Barn., Musgr.
(Fix. : O miser, matris quando); Ed. 1558. O miser pro-
pter matrem , quando

40) Obiturus,] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr., Fix.; Ed.
1558. Redditurus,

40 a) spes] huic voci in Ed. 1562. adscripta est nota marg. :
„Id est, metus. Virgil. Hunc ego si tantum potui spe-
rare dolorem." Cv'rg- Aen. IV, 419.).

41) intra iportas] sic Editt. 1558., Barn., Musgr. (Eurip. nv~
kuy tcio); Ed. 1562. iuter portas.

367

PIIIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

368

Semper habui , et me aluit tua familia

„Pauperem quidem , sed constantem in ami-

citia.

Video populum euntem et insidenlern tumulo,
870 Ubi dicunt primum Danaurn Aegypto poenas

Dantern , congregasse populum in communes

sedes.

Videns congregationem, interrogavi aliquem

ex civibus:

Quid novum Argis, num quod ab hostibus

Nuntium excitavit urbem Danaidum?
875 Ille dixit: Non vides illum Orestem prope

Euntem , qui curret letale certamen ?

Video insperatam speciem, quod utinam non

vidissem ,

Pyladen et tuum fratrem euntes simul:

Hunc tristem et languidum morbo,
880 Illum tanquam fratrem dolentem aequaliter

cum amico,

Ducendo curantem morbum.

Postquam concio Argivorum facta est tota ,

Praeco surgens dixit: Quis42) vult dicere,

Utrum oporteat Orestern mori, an non,
885 Matricidam? Et postea surgit

Tallhybius, qui oppugnavit Phryges cum tuo

patre.

Dixit autem semper existens sub poto-ntibus

Ambigua, reverens tuum patrern,

Sed non laudans tuum fratrem, bonis mala
890 Dicta involvens, quod faceret legem

Non bonam contra parentes; sed oculum

sernper

Hilarem dabat Aegisthi amicis.

„Nam hoc genus tale est, ad florentem partem

„Semper saliunt praecones: ille est eis amicus,
895 „Quisquis est potens et in magistralu urbis43).

Post hunc dicebat Diomedes rex.

Iste neque te, neque fratrem interficere

Sinebat, sed punientes exilio recte facere.

Alii assenserunt, quod honesle diceret;
900 Alii non laudabant. Post hunc surgit

Vir quidam loquax, potens confidentia,

Argivus, non Argivus, coactus

In turnultu, et stulta audacia,

Valens persuadcndo coniicere eos in aliquod

malum.

42) Quis] sic Editt. 1562., Barn., Musgr. , Fix. ; Ed. 1538.
Qui.

43) H. 1. iu Editt. 1558., 1562. nota margin.: Rabulae fo-
renses.

905 „Nam quando facundus orationc, male sen-

tiens
„Persuadet vulgo , est rnagnum malurn urbi.
„Quicunque autern prudenter recta consulunt

semper,
„Etiamsi non statiin, tamen postea sunt utiles
„Urhi. Principem oportet sic considerare

910 „Videntem. Nam sirnile periculum est
„Dicenti orationem et principi43a).
Qui dixit Orestem et te occidi lapidibus debere
Coniectis; subornavit Tyndarus orationes
Tales dicere illum vos occidentem.

915 Alius surgens dicit isti contraria.

Non conspicuus44) specie, sed vir fortis,
Raro polluens civitatem , et circulum fori,
Su.ts res agens44a) (qui soli servant terram),
Sed prudens, volens43) prope accedere ad rem,

920 Sirnplex, qui vixerat vitarn non reprelien-

dendam ,
Is censuit Orestem filium Agamemnonis
Coronandum4tJ), qui voluit ulcisci patrem,
Interficiens malain mulierem et impiain,
Quae effecisset, ut nemo vellet neque armare

manum 47) ,

925 Neque militare relicta domo48),
Si domi relicti coniuges
Corrumpunt, afficientes contumelia thalamos

virorum.
Et videbatur bonis recte dicere,
Neque ullusampliusdixit, sedaccessit tuusfrater,

930 Etdixit: O incolentes terram Inachi,
Olim Pelasgi , postea Danaidae,
Vos ulciscens non rninus, quam patrem ,
Interfeci matrem. „Nam si necare viros
„Eritfas mulieribus49) , amplius non effugietis

43») H. 1. in Ed. 1562. nota marg. : Oratores.

44) conspicuus] sic (— Euri|». tvwnoi) Editt. 1562., Baru.,
Fix. ; Ed. 1558. errore typogr.: conspiciinus.

44 a) Suas ren agensl haec verba iu raarg. Ed. 1562. expli-
cantur: „lpse laborans. "

45) volens) sic (= Eurip. &Omv) Editt. 1562., Barn. ; Ed.
1558. nolens.

46) ls censuit Oresten f. A. Coronandum,] sic Editt. 1562.,
Barn., Musgr. , Fix. ; Ed. 1558. Qui suasit Oresten f. A.
Corouare,

47) Quae eifecisset, ut nemo vellet neque armare manum,]
sic Ed. 1562.; Ed. 1558. Quae illa auferebat, ueque ar-
mare, raanum ,

48) relicta domo,] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr., Fix.;
Ed. 1558. rclmquentcm domum,

49) Nam si uecare viros Krit fas mulieribus ,] sic Editt.
1562., Baru., Musgr. , Fix. ; Ed. 1558. Nam si caedes vi-
rorum Erit pura mulicribus,

369

LVI. IINTERPRETATIO ORESTIS EURIPIDIS.

370

935 „Mortem, vel uxorlbus necesse erit servire.
Et contrarium facietis, quarn oportet facere.
ISunc enim , quae prodidit lectum mei patris,
Est interfecta ; si autem occidetis me ,
Lex dissolvitur 50), et semper morietur ali-

quis51),

940 Quia huius audaciae non fiet raritas.

Sed non persuasit turbae , cum quidem videre-

tur recte dicere.
Et vincit ille malus dicens in multitudine,
Qui dixit interficiendum esse te et fratrem.
Vix persuasit, ne moriamini lapidati,

945 Miser Orestes ; et sua manu facta nece
Promisit se relicturum vitam hac die
Tecum. Ducit eum ex concione
Pylades lachrymans, et comitantur amici
Plorantes, miserentes; venit tibi

950 Acerbum spectaculum et miser adspectus.
Sed praepara gladiuin, aut laqueum collo,
Quia oportet te relinquere lucem , et nobilkas
ISihil tibi profuit, neque Pythius
Phoebus sedens in tripode, sed perdidit.

955 Chor. O rnisera virgo, quarn obductum
Vultum tuum in terram demittens, muta es,
Tanquam cursura in querelas et luctus!

\_Strophe._\

Elec. Ah ah , inchoo luctus , o Pelasgia ,

Ponens album unguem in genis ,
960 Cruentam noxam

Et fragorem capitis, quem52)nacta est sub terra

Inferorum Proserpina , formosa dea.

Ululet terra Cyclopea, ferrum supra caput
965 Ponens tonsorium, propter mala doinusAtri-

darum.

llla miseratio, miseratio venit pro morituris53),

Qui aliquando fuerunt duces Graeciae.

\_Antistropke._\

Abiitenim, abiit, periit liberorum
970 Pelopis totum genus, et propter felicitatem

50) dissolvitur,] sic Editt. 1562., Fix. ; Ed. 1558. dissolvi-
tur? (liarn., Alusgr. dissolvetur ,).

51) et scmper morietur aliquis,] sic Ed. 1562.; Ed. 1558.
et nou prius morietur aliquis, (Barn. , Fix. : nec ante-
vertet inortem quisquara; Eurip. y.ov (p&ayot &yi]Gy.tjy
rtg ay,).

52) quem] sic Editt. 1558., Barn. , Musgr. , Fir.; Ed. 1562.
errore typogr. : quam.

53) Ululet terra — morituris,] Iii 3 vss. in Ed. Barn. dis-
iuncti sunt in quinque.

Melantii. Oper. Vol. XVIII.

Quondam suspiciendam familiam, invidia nunc

cepit5*) divinitus,

Et hostilis calculus de morte inter cives55).

„Heu, heu gentes miserae hominum, plenae

lachrymarum,
975 „Videte quomodo praeter opinionem fatum

venit.

„Alia post alia succedunt56)

„Mala in longo tempore.

„Tota vita hominum est instabilis57).
980 Utinam vadam58) ad mediurn coeli et terrae

Extensum pendendo

Saxum catenis aureis, quod circumfertur

Volutationibus, glebam59) exOlympo,

Ut in luctibus recitem
985 Seni patri Tantalo,

Qui peperit, peperit meos parentes

Familiae, qui viderunt mala60).

Celerem cursum equarum
990 Quadriiugo curru,

Pelops quando ad mare gubernavit currum,

Myrtili cadaver abiiciens in gurgitem maris,

Iuxta albam Gerastiam61)
995 Aurigans in littore marinorum fluctuum, unde

familiae

Nostrae venit luctuosa execratio62);

Foetus in grege, a filio Maiae,

Agnus aureo vellere, quando
1000 Fuit prodigium sane quam perniciosum

Atrei equitis, unde lis alatum

Currum solis mutavit, ut versus oc-

casum viam coeli accomrnodaret,

54) cepit] Editt. 1558. , 1562. caepit.

55) Ouondam — cives.] Jii duo vss. in Ed. Barn. in tres
dispertiti sunt.

56) Videte quomodo — succedunt.] pro his 2 vss. in Ed.
Barn. (= text. gr.) leguntur Iii tres:

975 ,,Gemebundaeque et laboriosae, videte, quomodo
praeter opinionem
„Fatum venit.
„Alia vero post alia succedunt.

57) Hoc versu finitur Antistroplie. — H. I. in Editt. 1558.,
1562. nota margin. : Miseria vitae humanae.

58) Utinam vadam] sic Editt. 1562., Barn. , Musgr. (Fix. :
Utinam pervadam); Ed. 1558. Vadam (Eurip. MoXoi/ui).

59) glebam] sic (=Eurip. 0wW) Editt. Barn., Musgr. (Fix:
massam); Editt. 1558., 1562. gleba.

60) Familiae — mala.] hic vs. in Ed. Barn. in duo parti-
tus est.

61) Gerastiam] sic Editt. 1558., 1562. = Eurip. Ed. Basil.
1551. rtQaGTiats; Barn. , Musgr. : Geraestiam (Fix : Ge-
raesti) = rtQaio-Tiaig , quam formam iiae Editt. exhibent.

62) Aurigans — execratio.] horum duorum vss. loco in Ed.
Barn. leguntur quatuor.

24

371

PHIL. MEL. SCRIPTA PHILOLOGICA.

372

Versus aurornm, quae vehilur uno equo , et

septem
1005 Pleiadum cursus, Jn aliam viam

Iupiter mutat, et permutat

JNeces necihus et famosam

Coenam Thyestae, et thalamum Cretensis

Aeropae dolosae, dolosis nupliis.
1010 Postrema in me et patrern

Meum venerunt misero fato familiae.

Chor. Atqui frater tims accedit

Capitali sententia damnatus,

Et fidelissimus omnium Pylades,
1015 Vir par fratri63), gubernans

Languidum pedem Orestis,

Iunctus gressu officioso64).

\_Electra, Orestes, Pylades, Phryx._\

Elec. Hei mihi, videns te ante mortem gemo
Frater et ante rogum inferorum.
1C20 Heu mihi rursus, quam videns oculis
Ultimum adspectum, animo abalienata sum.
Or. ISon tacite, omissis muliebribus lamenta-

tionibus,
Boni consules, quae fiunt? Sunt quidem ista

miserabilia ; sed tamen
Oportet te ferre praesentes fortunas.
1025 Elec. Et quomodo tacebo? intueri lumen

Dei
Hoc non amplius licet nobis miseris.
Or. Non occidas tu me; satis ab Argiva manu
Mortuus sum miser; siue praesentia mala.
Elec. O miser Orestes propler tuam adolescen-

tiam et fatum ,
1030 Et mortem intempestivam, oportebat te vi-

vere, quando non amplius es.
Or. Ne per Deos iniicias mihi mollitiem,
ln lachrymas traducens commemorationem6°)

malorum.
EJec. „Moriemur, non est possibile non de-

plorare mala ;
„Omnibus hominibus est miserabile, amittere

charam vitam66).

€3) par fratri] sic (= Eurip. MrJtffyUfo?) Editt. 1562., Barn.,
Musgr. , Fix. ; Ed. 1558. similis fratri.

64) officioso.] sic Editt. 1562., Bam., Musgr., Fix.; Ed.
1558. curante (Eurip. y.^oGvvip).

65) commemorationem] sic(= Kurip/vTiourtjGiy^Editt. Barn.,
Musgr., Fix. ; Fd. 1558. non coininemoratioue; Ed. 1562.
non commemorationem.

66) Haec vox in niarg. Editt. 1558., 1562. repetita est.

1035 Or. Ista dies est nobis constituta , oportet

aut laqueos
Pensiles suspendere, aut acuere manu gla-

lium

07

)•

Elec. Tu nunc me frater occide, ne quis Argi-

vorum occidat,
Contumelia afficiens genus Agamemnonis.
Or. Satis habeo sanguinem matris, te non in-

terficiam.
1040 Sed moriaris nece, quam tibi ipsa con-

sciscas, quocunque modo vis.
Elec. Fiet; non deserar a tuo gladio67a).
Sed volo brachia circumdare tuo colio.
Or. Delecteris inani voluptate, si quidem hoc

te delectat,
Circumdare brachia euntibus ad morlem.
1045 Elec. Ocharissime, o habens desiderabile

et dulcissiinum
INomen sororis tuae, et unam animam.
Or. Liquefacies me, volo tibi respondere
Officio brachiorum; quid eniin miser eru-

bescam?
O pectus sororis, o charus amplexus68) mihi,
1050 Haec pro filiorum osculis et coniugali lecto
Alloquia adsunt inter miseros utrinque.
Elec. Heu, quomodo idem gladius nos inter-

ficiet, si fas sit?
Et accipiet68a) unum sepulchrum , opus cedri?
Or. Suavissimum esset hoc; sedvides, amicis
1055 Quomodo caremus, ut coniungamur se-

pulchro.
Elec. Nihil dixit, pro te operam navans, ne

moriaris,
Menelaus pravus, proditor mei patris?
Or. JNe ostendit quidem oculuvn, sed in sceptris

habens
Spem , veritus est servare amicos69).
1060 Sed sine70), ut generosa et Agamemnone

67) acuere manu gladium.] sic (= Eurip. %i'<fo$ 9-^hv £*(>/.)
Editt. 1562., Barn. , Musgr. et (ordine verborum mutato)

Fix. ; Ed. 1558. acuere manum gladio.

67 a) non descrar a tuo gladio.] his verbis in Ed. 1562. in

marg. adscripta est explicatio: Statim tuam mortciu sub-

sequetur mea.
68) charus amplexus]